OSI VE TCP/IP Referans

Modeli
A mimarisi ve modelleri

A Mimarisi
Karmak sistemler, soyutlama dzeyleri ile tanmlanr. Soyutlama,
sistemi fonksiyonel ksmlara ayrp, bu ksmlarn herbirinde yaplan
ilerin detaylarn dier ksmlardan gizlemek ve ksmlar sadece
belirlenmi arayzler zerinden biribileriyle haberletirerek sistem
fonksiyonunu oluturmaktr. Modelleme de denebilir.Soyutlamalar
alarda katmanlara karlk gelir.
Bilgisayar alarnda iletiim olduka karmak bir yapya sahiptir.
Srecin anlalabilir olmas iin bu srecin, ksmlara (katmanlara)
blnmesi ve her bir katmandaki hizmetlerin (servislerin) bamsz
olarak tarif edilmesi, her katmandaki hizmetlerin gerekletirilmesi
iin yaplmas gereken ilemlerin standart halde tanmlanmas
(protokollar) bir btn olarak a mimarisi olarak tarif edilebilir.
Bir a mimarisinin anlalabilirlii; her katmandaki hizmetleri yerine
getirecek olan yazlm ve donanm birimlerinin tasarmm ve
iletilmesi iin yeterli bilgiyi ierebilir olmas eklindedir.
A mimarisi donanm ve yazlmlarn gerekletirilme ekli ile
ilgilenmez

Model,Protokol, Gerekleme
Model: Verinin A noktasndan B noktasna tanmas
iin yol gstermeler ve genel kavramlar ierir. letiim
iin verilmesi gereken hizmetleri ve bu servislerden
hangi katmanlarn sorumlu olacan tanmlar.
Katman:Bir sistemde hiyerarik dzende alan,
servis, ilev ve protokol ynnde uyum iinde alan
guruplardan herbiridir.
Protokol: Donanm ve yazlm ilgilendiren belirli kural
ve standartlar serisidir. Her protokol, model tarafndan
belirtilen servislerden birini gerekletirir.
Gerekleme: Protokola bal kalnarak a rnlerinin
gerekletirilmesidir. Farkl reticilerin rnleri, farkl
fonksiyonel yapda olsalar bile istenilen protokollar
gerekletirmek zorundadrlar.

Bilgisayar alarn tanmlamak iin iki nemli

referans modeli vardr.
1- OSI (Open Sysytem nterconnection Ak Sistemler
arabalants) bavuru modeli: Haberleen u birimlerinin,
dnyaca kabul edilmi standartlara gre ve reticiden
bamsz olarak haberleebildii btnsel bir iletiim
ortamnn yaratlmas iin kullanlan 7 katmanl bir referans
modelidir.
2- TCP/IP Modeli: A.B.D savunma tekilet D.O.D un bir
kuruluu olan ARPA (Advanced Research Projects Agency)
tarafndan ortaya atlm ve 1990a kadar kullanlan ve
ARPANET ad verilen paketanahtarlamal an protokol
yapsn aklayan 4 veya 5 katmanl bir bavuru (referans)
modelidir.

OSI MODEL NYE VAR?

Haberleme alar karmak bir yapya sahiptir.
letiim iin; Ortamn fiziksel olarak oluturulmas,
bu ortam zerinde veri aktarm iin gerekli
kodlamann yaplmas, Paketlerin oluturulmas,
Paketlerin var noktasna ynlendirilmesi.
Veri aktarm srasnda oluan tkanklklarn
giderilmesi, Adaki bir hattn ya da birimin bozulmas
durumunda alternatif yollarn bulunmas.
Verinin bir uygulama protokol aracl ile kullancya
sunulmas
v.b gibi pek ok karmak ilemin yaplmas gerekir.

Bunlarn hepsi haberleme donanm zerinde

alan haberleme yazlm programlar ile gerekleir.
OSI bu ilemleri bir dzen iinde gerekletirmek iin
Referans Modeli olmutur.

OSI MODEL TANIMI

Bu model sayesinde deiik bilgisayar firmalarnn

rettikleri bilgisayarlar arasndaki iletiimi bir
standarda oturtmak ve farkl standartlar aras
uyumsuzluk sebebi ile ortaya kan iletiim sorununu
ortadan kaldrmak hedeflenmitir.

ISO (International Organization for Standardization),

OSI (Open Systems Interconnection) modelini 1984te
gelitirdi .

OSI referans modelinde, iki bilgisayar sistemi

arasnda yaplacak olan iletiim problemini zmek iin
7 katmanl bir a sistemi nerilmitir.

Baka bir deyile, bu temel problem 7 adet kk

probleme paralanm ve her bir problem iin ayr ayr
zm retilmeye allmtr.

OSI Modelinin Katmanlar

7

Uygulama

Sunum

Oturum

Tama

Veri iletim

Fiziksel

Uygulama GrubuYazlm
Ara katman- Yazlm ve donanm
aras

A Grubu-Donanm

7. Uygulama (Application)
Katman

Uygulama katman, kullanc programlarnn a kaynaklarna

eriimlerini salayan ara birimleri oluturur yani uygulama
protokolleri yardm ile aa erimek iin gerekli alt yapy
salar.

Bu uygulama kendisi zerinde olmayan, sunucu zerinde

olan bir dosyay amaya alan bir uygulama olabilir. Bu
durumda bilgisayar yerel kaynaklar kullanarak uzaktaki
dosya zerinde rahata ilem yapabilir.

Kullanc tarafndan altrlan tm uygulamalar burada

tanmldr. rnein;
HTTP
WWW
FTP
SMTP E-mail (Simple Mail Transfer Protocol)

6. Sunum (Presentation)

Katman

ki nokta arasndaki a haberlemesindeki veri

gsterimi ile, noktalarn kulland veri gsterimleri
farkl olabilir.
Bu katman verileri, uygulama katmanna sunarken veri
zerinde kodlama ve dntrme ilemlerini yapar. Bu
dnm bu katmanda salanr.
Ayrca bu katmanda;
veriyi sktrma/ama,
ifreleme/ifre zme,
EBCDICden ASCIIye veya tam tersi ynde bir
dnm ilemlerini de yerine getirir.
Bu katmanda tanmlanan baz standartlar;
PICT ,TIFF ,JPEG ,MIDI ,MPEG, HTML.

EBCDIC (Extended Binary Coded Decimal

Interchange Code = Geniletilmi kilik Kodlu
Ondalk Deiim Kodu
IBM tarafndan kullanlan bir karakter kmesidir.

ASCII (American Standard Code for

Information Interchange)
ANSI tarafndan
sunulan, standartlam
karakter kmesidir.
33 tane baslmayan
kontrol karakteri
(ekranda baslmayan) ve
95 tane ekrana baslan
karakter bulunur

5. Oturum (Session) Katman

Bu katman yardm ile farkl bilgisayarlardaki kullanclar
arasnda oturumlar kurulmas, ynetilmesi, sonlandrlmas
salanr. Bu ilem oturumlarn kurulmasn, ynetilmesini ve
bitirilmesini ierir. Port katman olarak ta isimlendirilebilir.
Ayn bilgisayar zerinde farkl oturumlarn (farkl hizmet),
farkl bilgisayarlar iin almas ve ynetilmesi yaplr.
Haberlemenin organize ve senkronize edilmesini salar.
Eer veri iletiminde hata olumu ise tekrar gnderilmesine
karar verir.

GR
HATASIZ
DEVAM
GERDN
HATALI

5. Oturum (Session)
Katman

Verinin gvenliini salar.

Bu katmanda alan protokollere

rnek;
NFS (Network File System),
SQL (Structured Query Language)
ASP (AppleTalk Session Protocol)
Telnet

5. Oturum (Session) Katman

letiim Trleri
Tek ynl (Simplex)

Yar ift ynl (HalfDuplex)

ift ynl (Full-Duplex)

nce
sonra

ayn
anda

4. Tama (Transport )
Katman
Bu katman 5-7 ve 1-3 aras katmanlar aras
balanty salar.
st katmandan ald verileri blmlere
(segment) ayrarak bir alt katmana iletir,
Bir st katmana bu blmleri birletirerek sunar.
Katman baznda hata denetiminin yapld son
katmandr.
ki dm arasnda mantksal bir balantnn
kurulmasn salar.

4. Tama (Transport )
Katman
Ayn zamanda ak kontrol (flow control) kullanarak
kar tarafa gnderilen verinin yerine ulap
ulamadn kontrol eder.
Kar tarafa gnderilen blmlerin gnderilen srayla
birletirilmesini salar.
rnek; TCP, UDP (User Datagram Protocol), SPX.
Gelen/giden verilerin, bir st katmanda hangi hizmeti
alaca bu katmandaki port (SAP- TSAP) yaps ile
belirlenir.

3. A (Network) Katman
Bu katmanda iletilen veri bloklar paket olarak
adlandrlr.
Bu katman, veri paketlerinin a adreslerini
(mantksal adresleme)) kullanarak bu paketlerin
alar arasnda ynlendirilmesini kotarr.
Adresleme ilemlerini (Mantksal adres ve
fiziksel adres evrimleri) yrtr.
Ynlendiriciler (Router) bu katmanda
tanmldrlar.
rnek protokollar; IP ve IPX.

2. Veri letim (Data Link)

Katman

A katmanndan ald veri paketlerine hata kontrol

bitlerini ekleyerek ereve (frame) halinde fiziksel
katmana iletme iinden sorumludur.
letilen erevenin doru mu yoksa yanl m
iletildiini kontrol eder, eer ereve hatal
iletilmise erevenin yeniden gnderilmesini salar.
Ayrca a zerindeki dier bilgisayarlar tanmlama,
kablonun o anda kimin tarafndan kullanldnn
tespitini yapar. Fiziksel adreslemeye gre, LAN
zerinde eevelerin tannmas salanr.
rn: Ethernet, Frame Relay, ISDN, Switch ve Bridge

Veri letim Katman ki Alt Katmandan

Oluur;
Veri letim Katman

LLC

MAC

(Logical Link Control)

(Media Access Control)

 Media Access Control (MAC)

MAC alt katman veriyi hata kontrol kodu (CRC),
alc ve gnderenin MAC adresleri ile beraber
paketler ve fiziksel katmana aktarr.
Alc tarafta da bu ilemleri tersine yapp veriyi veri
balants iindeki ikinci alt katman olan LLC'ye
aktarmak grevi yine MAC alt katmanna aittir.

Logical Link Control (LLC)

LLC alt katman bir st katman olan a katman iin
gei grevi grr. Protokole zel mantksal portlar
oluturur (Service Access Points, SAP). Bylece
kaynak makinada ve hedef makinada ayn
protokoller iletiime geebilir (rnein TCP/IP).
LLC ayrca veri paketlerinden bozuk gidenlerin
(veya kar taraf iin alnanlarn) tekrar
gnderilmesinden sorumludur. Flow Control yani
alcnn ileyebileinden fazla veri paketi
gnderilerek boulmasnn engellenmesi de LLC'nin
grevidir.

1. Fiziksel (Physical)
Katman
Verilerin fiziksel olarak gnderilmesi ve
alnmasndan sorumludur.
Bu katmanda tanmlanan standartlar
tanan verinin ieriiyle ilgilenmezler. Daha
ok iaretin ekli, kodlama tipi, fiziksel
katmanda kullanlacak konnektr tr, kablo
tr gibi elektriksel ve mekanik zelliklerle
ilgilenir.
Hublar fiziksel katmanda tanmldr.
10BaseT, 100BaseT, UTP, RJ-45, IEEE 802.5
(Token Ring) vb. standartlar

Katman

Grevi

7.) Uygulama

Kullancnn uygulamalar

6.) Sunum

Ayn dilin konuulmas; veri formatlama,

ifreleme

5.) Oturum

Balantnn kurulmas ve ynetilmesi

4.) Tama

Verinin blmlere ayrlarak kar tarafa

gitmesinin kontrol edilmesi

3.) A

Veri blmlerinin paketlere ayrlmas, a

adreslerinin fiziksel adreslere evrimi

2.) Veri letim

A paketlerinin erevelere ayrlmas

1.) Fiziksel

Fiziksel veri aktarm

Katman

PDU (Protocol Data Unit)

Ad

7.) Uygulama

HTTP, FTP, SMTP

6.) Sunum

ASCII, JPEG, PGP

5.) Oturum

NetBIOS, DHCP

4.) Tama

TCP, UDP, SPX

3.) A

IP, IPX

2.) Veri letim

Ethernet, Frame Relay,

ISDN

1.) Fiziksel

Bit, Kablo, Konnektr

OSIde Verilerin Ad
Katman
7.) Uygulama

Kullanlan Veri Ad
Data (Veri)

6.) Sunum

Data

5.) Oturum

Data

4.) Tama

Segment (Blm)

3.) A

Packet (Paket)

2.) Veri letim

Frame (ereve)

1.) Fiziksel

Bits (Bit)

OSI Modelinde Veri ak

Balk ve verinin birlikte oluturduklar veri birimlerine xPDU
(Protocol Data Unit) denir. Bir st katman PDUsu bir alt
katman PCI (Protocol Control nformation ) ile birlikte
kapsllenir.
PDUlar getikleri her katmanda ilgili katmann PCIsn ve
zel birimlerini de ekleyerek veri ba katmanna kadar
indirilir. Burada hata denetiminin de yaplmas iin bir
dizileride (CRC) bu veri birimine eklenerek fiziksel katman
dnm ile seyahata balarlar.
Karlkl veri iletiminde bulunan bilgisayarlara son sistem
denir.
Katmanlar arasnda gei yapan verilere her katmanda
balklar eklenir veya kartlr. Bu balklara PCI (Protocol
Control nformation Protokol kontrol Bilgisi Uygulama

OSI Katmanlar Arasnda Veri Aktarm

Terminal
A

lem
Gnderimi

Veri

UB
7

Uygulama

Sunum

Veri

Oturum

Veri

Tama

Veri iletim

Fiziksel

Veri

U
B
U
B
U
B
U
B
U
B

Terminal
B
lem
Alm
7

Uygulama

SB

Sunum

SB

Oturum

Tama

Veri iletim

Fiziksel

O
B
Veri
SB O TB
B
Veri
SB O TB AB
B
VK Veri
U SB O TB AB VB
B
B
01110011110111100111100111011
Fiziksel veri1101
aktarm; Kablolar

vb
AH(UB) = Application Header (Uygulama Bal)

Merha
ba

Ali
A

Mac Adresi : abc

IP adresi : 10.1.1.1

Veli
B

Mac Adresi : def

IP adresi : 10.1.1.2

Ali
A

Merha
ba

Mac Adresi : abc

IP adresi : 10.1.1.1

7Application
6Presentation

txt
Ali
Veli
Ali
Veli
Ali
Veli
Ali
Veli

5 - Session

4Transport
3 - Network
2 Data
Link
1 - Physical

Kaynak
ve
Hedef
MAC
1

Hedef
ve
Kaynak
Hedef
IP
ve
Kaynak
IP
0
1

Hedef ve
Kaynak
Port No
Hedef ve
Kaynak
Port No
Hedef ve
Kaynak
Port No
0

txt
txt
txt
txt
1

htt
p
htt
p
htt
p
htt
p
htt
p
htt
p
1

Merha
ba
Merha
ba
Merha
ba
Merha
ba
Merha
ba
Merha
ba

Vel
i

Mac Adresi : abc

IP adresi : 10.1.
Merha
ba

htt
p
htt
p
htt
p
htt
p
htt
p
htt
p

txt

Hedef
ve
Kaynak
Kaynak
Hedef
IP
ve
ve
Hedef
Kaynak
MAC
IP
0
1
1

Hedef ve
Kaynak
Port No
Hedef ve
Kaynak
Port No
Hedef ve
Kaynak
Port No
0
0
1

Ali
Veli
Ali
Veli
Ali
Veli
Ali
Veli
1

txt
txt
txt
txt
1

Merha
ba
Merha
ba
Merha
ba
Merha
ba
Merha
ba
Merha
ba

7Application
6Presentation

5 - Session
4Transport
3 - Network
2 Data
Link
1 - Physical

Katmanlar Aras Sanal Etkileim

OSI modelinde aa bal herbir dmn (veya host)
i.katmannn, haberleecei dmn sadece
i.katmanyla etkiletii kabulu yaplr.
Katmanlar aras etkileim ise SAP (Service Acces
Point - Hizmet Eriim noktas) ad verilen
katmanlar aras eriim noktalar ile olur.
i.Katman protokolu, i.katmann hangi hizmetleri
sunacan ve bu i iin i+1 katman ile nasl iletiim
kurulacan belirler.
Katmanlar aras iletiim iin, protokolu gerekleyen
program paraklar (primitive - lkeller)
tanmlanmtr.

Katmanlar Aras Sanal Etkileim (Primitiveler)

SAPta tanml eitli hizmetlere

erimek iin baz ilkeller;
Reg: (Requast) Bir servis
kullancs tarafndan dier
katmana hangi isteklerde
bulunduunu belirten bir mesaj
(internet veya daha baka bir alt
program alc taraf paras
olabilir.)
Ind: (ndcation): Reqle gelen
istein ynlendirilmesini yapan
programn parasdr.(Bir st
katmana gnderme ilemi)
Res: (response): nd . ilkelinin
gereinin yapldn bildiren
mesaj(programn paras)
Con: (confirm): Reg ile
gnderilen mesajn ilenip
ilenmediinin gnderiilerde
hissedilmesini salayan
ilkel(primitive) dir. istein
sonucunu 1. SAP zerinden,
gnderici taraftaki bir st katmana
bildirilir.

Katmanlar aras etkileim (3)

Katmanlar arasnda yalnz fiziksel katmanlar arasnda
fiziksel balant vardr. Dier katmanlar arasnda sanal
balant olduu varsaylr (SAP noktalar aracl ile).
Bu sanal balantlarn kotarlabilmesi iin de akland
gibi, katmanlar, gnderecekleri veri iine balk
bilgilerini (header) eklerler.
Uygulama katmannn kar dmdeki uygulama
katmanna gnderdii bilgi, SAPlardan geerek kanala
karlrken, bu bilgiye her katmanda kendi e
katmanyla anlamas iin gerekli balk bilgileri de
eklenmelidir.

TCP/IP Modeli
Aslnda standart bir TCP/IP modeli yoktur.
Gnmzde dnya apnda yaygn olarak kullanlan
NTERNET bilgi a bu modele uygun olarak gelitirilmitir.
TCP/IP modeli baz yaynlarda 4 bazlarnda 5 katmanl olarak
ele alnr.
Be katmanl yapda;
1
2

Fiziksel katman
Aa eriim katman

nternet katman

Ulam katman

HOST- TONETWORK

4 katmanl
yapda ise 1. (Fiziksel) ve 2. (Aa eriim) katman
5
Uygulama katman
host to network (Bilgisayar-a aras katman) olarak
adlandrlr.
1. Ve 2. katmanlarn grevler arasnda fark olduundan bu
modelin 5 katmanl olarak deerlendirilmesi daha uygundur.

1- Fiziksel Katman: OSInin 1. katman ile ayn grevleri belirler.

Veri ileten birim ile iletim ortam arasndaki veya a arasndaki
fiziksel arayz kapsar.
2-Aa Eriim Katman (Network Acces Layer): Ayn adaki u
sistemlerinin veri iletiimi yapmak iin OSI modelindeki tanmlanm
grevlere ek olarak, aa eriim ve ynlendirme ilemlerini de yrtr.
Yani dm ile a arasnda IP paketlerini gnderecek bir balantnn
kurulmasn yrtr.
3- nternet Katman (nternet Layer): Deiik a trleri ierisindeki
bilgisayarlarn biribirleriyle haberlemesini salamakla grevlidir. Katman
ayrca datagramlarn alar arasnda ynlendirilmesi iin kullanlan
protokollarda (IP) ierir. OSI modelindeki a katmannn grevlerini
yerine getirir. Balantsz hizmet verir. Paket anahtarlamal a
zelliindedir.
4-Tama (Transport- Host-to-host layer): OSI transport katmanndaki
grevleri yrtr. Yani uygulamalardan bamsz olarak u birimleri
arasndaki iletiimin gvenilir ve bamsz olarak gereklemesini ynetir.
Ulam katmannda TCP ve UDP olarak iki tr protokol kullanlr.
5- Uygulama Katman (Application Layer): OSI modelindeki 5,6,7
katman grevlerini yrtr. Frakl kullanc uygulamalarn destekler, her
uygula iin o uygulamaya zg ayrbir uygulama yazlm kullanr.
rnein dosya aktarm iin FTP program kullanr. Dolaysyla bunun veri
tanmlama sistemini kullanr.

OSI ve TCP/IP arasndaki farklar

1- Bir a modelinde nemli kavram, Servis(Hizmet), Arayz,
Protokol (Edzey Protokol) kavram nemlidir. OSI modeli bu
kavramlar arasndaki fark net bir ekilde ortaya koyduundan,
bu kavramlarn tam net olumad TCP/IP modeline gre farkl
katmanlar iin yeni fakl protokollarn gelitirilmesi ok daha
kolaydr.
2- OSI modeli tanmlandnda, tasarmclar yeteri kadar deneyimli
olmadklarndan ve protokollarn birou olumadndan,
hangi katmana hangi grevlerin verilecei yeteri kadar net
deildi.rnein 2. katman nceleri point-to-point alar iin
tanmlanm fakat daha sonra broadcast a tr ortaya knca
2.katmana ortama eriim denetim alt katman da eklenmitir.
TCP/IP modelinde ise, model mevcut kullanlan protokollarn
tanmlanmas olarak ortaya kmtr. Dolaysyla bu model ile
protokollar arasnda bir uyumsuzluk yok. Fakat TCP/IP modeli
ise TCP/IP alardndan farkl alar tanmlamak iin uygun deil.

3- OSI ve TCP/IP modellerinin hizmet (Servis) tr

asndan karlatrmas aadaki gibidir.
Katman no

Hizmet Tr
OSI

TCP/IP

4.Katman

Sadece Balantl

Balantl ve
balantsz

3.Katman

Balantl ve
Balantsz

Sadece
Balantsz

4- OSI modeli (Oturum ve sunu katmanlar hari)

bilgisayar alarn tartmak ve tasarlamak iin ok
yararl bir bavuru modelidir. Fakat protokollar
yaygnlamamatr. Buna karlk TCP/IP
modeliprotokollar yaygn olmakla beraber, yeni a
tasarm iin yeterince faydal bir model olamamtr.

OSI, TCP/IP ana protokollar