DMP 4382

HYDRAULIC AND
PNEUMATIC

OBJEKTIF 1
MENERANGKAN APAKAH YANG
DIMAKSUDKAN DENGAN SISTEM PNEUMATIC
MENERANGKAN KOMPONEN UTAMA DALAM
SISTEM KAWALAN PNEUMATIK
MENERANGKAN SIMBOL-SIMBOL ASAS
KOMPONEN PNEUMATIK.
MENGENALPASTI JENIS-JENIS INJAP YANG
DIGUNAKAN.
MENGENAL PASTI APLIKASI SISTEM
PNEUMATIK

1.1

PENGENALAN

Pneumatik telah lama memainkan peranan

penting sebagai pemangkin prestasi teknologi
dalam kerja mekanikal.
Ia juga digunakan dalam pembangunan
teknologi automasi.
Kebanyakan penggunaan udara termampat
digunakan untuk fungsi-fungsi seperti berikut:
Memastikan status pemproses (sensors)
Pemprosesan maklumat (processors)
Mengerakkan pengerak (switching of actuator)
Melakukan kerja (actuator)

 Perkataan pneumatik berasal daripada

gabungan perkataan klasik greek,
dimana
pneumabermakna
angin/udaramanakala matic bermakna
pengerakan.
Gabungan perkataan tersebut memberi
maksud kawalan pengerakan oleh udara.
Dalam industri, ia merujuk kepada
penggunaan udara termampat untuk
memindahkan tenaga dan pengerakan.

 Pneumatik digunakan untuk

melakukan kerja pemesinan dan kerja
pengoperasian. Contohnya seperti :
Menebuk (Drilling)
Memutar (Turning)
Memotong (Sawing)
Mengisar (Milling)
Mengemas (Finishing)
Membentuk (Forming
Kawalan Kualiti (QualityControl)

CONTOH PENGGUNAAN

1.2KELEBIHAN DAN
KELEMAHAN

1.3 STRUKTUR DAN ALIRAN

ISYARAT DALAM SISTEM
PNEUMATIK

Sistem Pneumatik mengandungi interaksi antara

kumpulan-kumpulan elemen yang berbeza.Gabungan
kumpulan elemen-elemen membentuk kawalan untuk
aliran isyarat, bermula daripada bahagian masukan
( input) hinggake bahagian keluaran (output).
Elemen kawalan mengawal elemen pergerakan
bergantung kepada isyarat yang diterima daripada
elemen pemprosesan.
Peringkat asassistem pneumatik adalah :
Sumber tenaga (Energy supply)
Elemen masukan (Input elements
Elemen pemprosesan (Processing elements( processor))

Rajah 2.4 menunjukkan eleman-elemen

dalam sistem diwakili dengan simbol dimana
ia menunjukkan fungsi elemen tersebut

1.4SISTEM PNEUMATIK
Injap kawalan arah (directional
control valve) bolehdigunakan
sebagai elemen masukan (input),
pemprosesan, atauelemen kawalan.
Ciri yang membezakan pengelasan
sesuatukomponen kepada kumpulankumpulan elemen adalah
konfigurasielemen tersebut dalam
sistem pneumatik

2.0 KOMPONEN SISTEM

PNEUMATIK
2.1

PENGHASILAN DAN PENGAGIHAN UDARA

Bekalan udara termampat untuk sistem

pneumatik harus dikira secukupnya dan
disediakan supaya sesuai dengan
penggunaannya. Udaratermampat oleh
pemampat udara akan dihantar kesistem
pengagihan udara (air distribution system) di
kilang.
Untuk menjamin kualiti udara,unit khidmat udara
(air service unit) perlu disediakansebelum
digunakan pada sistem kawalan

 Mengikut undang-undang, komponen

pneumatik direka untuk beroperasi
pada tekanan maksimum (maximum
operating pressure) 800 1000 kPa
(8 10 bar).
Namun secara praktiknya tekanan
operasi yang dipraktikkan adalah
diantara 500 600kPa (5 6 bar)

Rajah 2.1 Sistem

AgihanUdara

2.2 UNIT KHIDMAT UDARA

(AIR SERVICE UNIT)
Unit khidmat udara adalah gabungan
komponen seperti berikut :
Penapis udara (air filter)
Pengawal udara (air regulator)
Pelicin udara (air lubricator)
Bagaimanapun, penggunaanpelicin
udara tidak perlu disediakan hanya
digunakan jika diperlukan sahaja.

2.3 INJAP (VALVE)

Fungsi injap adalah untukmengawal tekanan
dankadar aliran.Ia bergantung kepada
rekabentuk, injap boleh dibahagikankepada
kategori-kategori berikut:
Injap kawalan berarah (Directional
controlvalves)
Elemen masukan (Input elements)
Elemen pemprosesan (Processing elements)
Elemen kawalan (Control elements)

samb
Injap tak balik(Non-returnvalves)
Injap kawalan aliran (Flow control
valves)
Injap kawalan tekanan (Pressure
control valves)
Injap tutup (Shut-off valves)

2.3.1 Injap Kawalan Berarah

(Directional Control Valves)
Injap kawalan berarah mengawal arah perjalanan
udara dengan menghasilkan isyarat,membatalkan
atau mengarahkan isyarat.
Injapdikenalpasti dengan :
Bilangan saluran/laluan (ways) : 2-way, 3-way, 4-way,

Bilangan kedudukan (positions) : 2 positions,

3positions,
Kaedah pengerak injap (actuated)
- penggerak manual, penggerak mekanikal,
penggerakpneumatik, penggerak elektrik
Kaedah balik penggerak (return actuated)
- spring, angin,

 Contoh injap kawalan berarah

berfungsi sebagai elemen isyarat
adalah injap tuil beroda (roller lever
valve) dimana ia digunakan untuk
mengesan kedudukan batang piston
silinder.

 Untuk elemen pemprosesan, injap

kawalan berarah boleh mengarah
dan membatalkan
isyaratbergantungkepada isyarat
masukan yangditerima

 Untuk elemen kawalan, injap

kawalan berarah mestilah
memerlukan kuantiti udara
yangdiperlukan untuk komponen
kuasa (power component)

2.3.2 INJAP TAK BALIK

(NON RETURN VALVE)
Injap ini hanya membenarkan isyarat
melaluinya pada satuarah sahaja.
Prinsip injap ini diaplikasikan pada
injap shuttle dan injap quick exhaust.
Injap tak balik adalah bentuk
elemanyang ringkas.

Contoh lain ditunjukkan dalam rajah dibawah

2.3.3 INJAP KAWALAN

ALIRAN
(FLOW CONTROL
VALVE)
Injap kawalanaliranmenghadkanudara
dalamarah tertentuuntuk
mengurangkanlaju aliran udara
danmengendalikan aliran isyarat. Injap
kawalanharusdisesuaikan
dengankeperluan aplikasi.
Jika injap kawalan aliran dilengkapi
dengan injap check maka ia akan
berfungsi juga pada arah berlawanan
dengan aliran bebas penuh

2.3.4 INJAP KAWALAN

TEKANAN (PRESSURE
CONTROL VALVE)

Injap kawalan tekanan digunakan dalam

sistem pneumatik. Ia mempunyai
tigakumpulan utama seperti berikut:
Injap penghad tekanan (pressure
limiting valves)
Injap pengatur tekanan (pressure
regulating valves)
Injap rangkaian tekanan ( pressure
sequance)

 Injap penghad tekanan digunakan pada bahagian

awalan pemampat untukmemastikan tekanan yang
diterima dihadkan untuk keselamatan dan tekanan
bekalan pada sistem ditetapkan pada tekanan yang
sesuai.
Injap pengatur tekanan akan memastikan tekanan
adalah tetap sepanjang masa walaupun berlaku
perubahan tekanan dalam sistem. Injap pengatur
tekanan beroperasi melalui binaan gegendang
dalamannya.
Injap rangkaian tekanan digunakanjika isyarat
masukanditerima bergantung kepada jumlah
tekanan yang dihadkandiperlukan terutamanya
sistem kawalan maju.

2.3.5 INJAP GABUNGAN

(COMBINATION VALVE)
Gabungan fungsi denganpelbagai elemen
bolehmenghasilkan fungsiyang baru.Contohnya
injap penundaan masa (time delay valve) dimana
gabungan antara injap kawalan aliran sehala,
takungan, dan injap kawalan berarah 3/2 way.
Ia bergantung kepada tetapan yang dilakukan
dengan skru pendikit yang akan mengubah banyak
atau sedikit jumlah udara per masa ke dalam
takungan udara.
Apabila tekanan di takungan sama dengan tekanan
kawalan, ia akan membenarkan aliran isyarat .

 Antara contoh injap gabungan adalah

termasuk:
Penghasil denyutan (Pulse generator)
Modul ingatan (Memory module)
Modul pelangkah (Stepper module)

2.4ELEMEN PEMPROSESAN
(PROCESSING ELEMENT)
Untuk membantu injap kawalan
berarah pada peringkat pemprosesan,
pelbagai elemen digunakan bagi
mengawal isyarat untuk melakukan
tugasan.
Contoh elemen adalah :
Injap dua masukan tekanan (Dual
pressure valve/ AND valve)
Injap shuttle (OR valve)

 Injap shuttle membenarkan

gabungan dua masukan isyaratke
dalam fungsi ATAU. Ia mempunyai
dua masukan dan satukeluaran.
Isyarat keluaran terhasil apabila
salah satu masukan dikenakan
tekanan

2.5KOMPONEN KUASA
(POWER COMPONENTS)
Bahagian kuasa mengandungi elemen
kawalan iaitu penggerak dan komponen
kuasa. Penggerakboleh dikategorikan
kepada dua jenis iaitu
linear
berputar.
Pengerak adalahpelengkap untuk elemen
kawalan,dimanaia akan memindahkan
udara untukmengerakkan penggerak.

 Penggerak bergantung kepada elemen

kawalan dimana elemen kawalan
memindahkan kuantiti udara termampat
dengan kadar yang diperlukan.
Biasanya injap ini disambungkan secara
teruskepada bekalan udara utama dan
dipasangterus kepada penggerak untuk
mengurangkan kehilangan tekanan
melalui rintangan

 Penggerak dibahagikan kepada beberapa

kumpulan:
Pengerak linear
Silinder satu tindakan (Single-acting cylinder)
Silinder dua tindakan (Double-acting cylinder)
Pengerak berputar
Motor udara (Air motor)