PANEVROPSKI FAKULTET

APEIRON

DRAVNI MENADMET I
PRAVNA DRAVA

Doc. dr Sinia Karan

GLAVA PRVA
I. DRAVNA VLAST
Pojam
Suverenost dravne
vlasti
Tipovi dravnog
ureenja
Unitarna drava
Federalna drava

Konfederalni oblik
dravnog ureenja
Unija kao oblik
udruivanja drava
Regionalna drava
Priznanje
Funkcije dravne
vlasti

Teorije o funkcijama
dravne vlasti
Vrste dravne vlasti
Oblici organizacije
dravne vlasti
Podjela vlasti Predsjedniki sistem
Jedinstvo vlasti -

Skuptinski sistem
vlasti Ravnotea
vlasti - Parlamentarni
sistem Mjeoviti
sistem

Institucije dravne
vlasti Parlament
ef drave
Vlada
Sudovi

Institucije dravne
vlasti u Bosni i
Hercegovini
Institucije
zakonodavne vlasti
Parlamentarna
skuptina Bosne i
Hercegovine
Narodna skuptina
Republike Srpske
Parlament Federacije
Bosne i Hercegovine

Institucije izvrne vlasti

Predsjednitvo Bosne i Hercegovine
Predsjednik Republike Srpske
Predsjednik i potpredsjednici Federacije Bosne i
Hercegovine
Savjet ministara Bosne i Hercegovine Vlada
Republike Srpske
Vlada Federacije Bosne i Hercegovine Sudstvo u
Bosni i Hercegovini

Distrikt Brko
Bosne i
Hercegovine

GLAVA DRUGA
II. VLADAVINA PRAVA I
PRAVNA DRAVA Pojam
prava
Odnos prava i drave
Vladavina prava i pravna
drava
Principi vladavine prava i
pravne drave
Pravni poredak i pravni
sistem
Ustavnost i zakonitost
Zatita i kontrola ustavnosti
i zakonitosti

GLAVA TREA
SVOJINA I
PREDUZEA
Pojam i sadraj
svojine
Formalnopravni oblici
svojine

Privreda i
preduzea
Preduzea
Akcionarsko
drutvo
Drutvo sa
ogranienom
odgovornou
Povezivanje
privrednih
drutava Javno
preduzee

Upravljanje u
privredi
Skuptina preduzea
skuptina
akcionara
Upravni odbor
preduzea
Direktor preduzea
Nadzorni odbor

GLAVA ETVRTA
MENADMENT Uvod
1.Pojam (sutina) i nastanak
menadmenta Osnovne
teorije menadmenta
Klasina kola
menadmenta
Bihejvioristike kole
menadmenta

Opte
karakteristike
menadmenta
Vjetine
Karakteristike Proces
menadmenta
Principi
menadmenta
Vrste menadera

Sistemi rukovoenja
Menadment i
dravni (javni) sektor
Menadment i
organizacija
Menadment
multinacionalnih
kompanija
Marketing
menadment
Globalizacija i
menadment

Strateki
menadment i
strateko
planiranje Strateko
planiranje
Menadment ljudskih
resursa Liderstvo
Karakteristike lidera
Stilovi liderstva
Savremeni
menadment u
savremenoj dravi

GLAVA PETA
OSTVARIVANJE I
ZATITA PRAVA
Pravosudni organi
Bosne i
Hercegovine Sud
Bosne i Hercegovine
Tuilatvo Bosne i
Hercegovine
Pravobranilatvo
Bosne i Hercegovine

Ombudsmen za
ljudska prava
Ombudsmen Bosne i
Hercegovine
Ustavno sudstvo
Ustavni sud Bosne i
Hercegovine
Distrikt Brko
Bosne i
Hercegovine

Pravosudni sistem
Republike Srpske
Organizacija i
nadlenost sudova
Javno tuilatvo
Javno
pravobranilatvo
Advokatura
Notari
Ustavni sud
Republike Srpske

Sudska vlast
Federacije Bosne i
Hercegovine
Vrhovni sud
Javno tuilatvo i
javno
pravobranilatvo
Ustavni sud
Federacije Bosne i
Hercegovine
Sudska vlast u
kantonima
Arbitraa

GLAVA ESTA
DRAVNA UPRAVA
Pojam
Pojam i predmet
upravnog prava
Uprava u
organizacionom
smislu Uprava u
funkcionalnom
smislu Savremene
tendencije u razvoju
javne uprave

Organi uprave
Rukovoenje dravnim
organima uprave
Osnovna naela opteg
upravnog postupka
Organi uprave u
Republici Srpskoj
Republike upravne
organizacije
Organi uprave u
Federaciji Bosne i
Hercegovine Kantonalna
uprava Distrikt Brko
Bosne i Hercegovine
Organizacija izvrne vlasti

Drzavna vlast

Pravo i dravu su stvorili ljudi kao instrument vlastite zatite, oznaavana kao
opte dobro, mada to nije uvijek bila zbog svoje protivrjene prirode, Jo
su Platon i Aristotel opisivali snagu i mo
drave i oznaavali dobre i loe strane drave, Definicije drave su u pravnoj
i politikoj teoriji veoma brojne, U teoriji drave i prava, drava
predstavlja posebnu drutvenu tvorevinu, specifinu drutvenu
organizaciju koja raspolae monopolom fizike sile za regulisanje
najvanijih odnosa u drutvu, pravnu i politiku organizaciju

Konstitutivne elemente ine suverena vlast, teritorija i

stanovnitvo
Tri su sutinska obiljeja (svojstva) dravne vlasti koja je
karakteriu u njenoj suverenosti: nezavisnost, neprekidnost
i nedjeljivost.
U vezi sa pojavom drave kao novog lana meunarodne
zajednice kao etvrti element uzima se meunarodno
priznanje

Suverenost dravne vlasti

Teorije o suverenosti
sutina suvereniteta, tj. da
je suveren bio onaj ko je
najvii, ko je nedodirljiv I
najjai,
Pojam, vrste i nosioci
suvereniteta
Ustav i suverenost

Aristotel koji je smatrao da je suveren zakon, Platon je

smatrao da je suveren vladar, Teorije starog Rima pojam
suverenosti u potpunosti veu za linost imperatora, ana
Bodena, koji je suverenost definisao kao najviu vlast
drave nad podanicima, Teza o apsolutnoj dravnoj
suverenosti doivljava svoje otjelovljenje i u Hegelovoj
filozofiji prava.
Tvorcima teorije o suverenosti prava smatraju se austrijski
pravni pisac i teoretiar Xans Kelzen, a teorije o negaciji
suvereniteta francuski pravnik Leon Digi. Danas svi
demokratski ustavi u svijetu proglaavaju naelo narodnog
Suvereniteta. O tome ko je nosilac dravne suverenosti
postoji vie teorija: teokratska, legitimistika, drutvenog
ugovora, nacionalne suverenosti I marksistika.

OBLICI DRAVNE VLASTI

Teorije o oblicima dravnih vlasti
Teorija o podjeli vlasti
Predsjedniki sistem
Teorija o jedinstvu vlasti
Skuptinski sistem vlasti
Ravnotea vlasti
Parlamentarni sistem vlasti
Mjeoviti sistem


, ,

TIPOVI DRAVNOG UREENJA

Uvod
Unitarna drava
Federalna drava
Bitna svojstva i vrste federacija
Vrste federacije
Podjela nadlenosti
Poloaj federalnih jedinica
Jugoslovenski federalizam
Konfederalni oblik dravnog ureenja
Unija kao oblik udruivanja drava
Regionalna drava

Oblici drzavne vlast

Podjela vlasti-predsjedniki sistem



( )

Predsjednik SAD, a u skladu sa principom podjele

vlasti i republikanskim oblikom vladavine je
nosilac izvrne vlasti
Vrhovni sud SAD je nosilac nezavisne sudske
vlasti i obavlja funkciju kontrole ustavnosti, a time
i tumaenja Ustava
Politike stranke SAD imaju dvopartijski politiki
sistem sa Republikanskom (ranije federalisti
bogatog Sjevera) i Demokratskom strankom (ranije
konfederalisti siromanijeg juga)

Ustavni sistem Ujedinjenog Kraljevstva

Velike Britanije i Sjeverne Irske
Poevi od XIV vijeka Parlamentima
dvodomnu strukturu i sainjavaju ga:
- Donji dom ili Dom komuna i
- Gornji dom ili Dom lordova
Vlada ima tri kruga lanova, premijer je
najjaa i kljuna linost ukupnog ustavnog
sistema Ujedinjenog Kraljevstva

Ustavni sistem Francuske

Ustavni sistem Francuske imao je burnu istoriju
kroz koju su se smjenjivali reimi
i oblici
vladavine
Od Francuske buroaske revolucije i
Deklaracije o pravima ovjeka i graanina
iz 1789. i prvog Ustava iz 1791. mijenjale
se
monarhije i republike (npr. Ustavnu monarhiju
od 1791. godine, dvije godine kasnije
zamjenjuje Montanjarski ustav)

Slijede novi ustavi nakon pada Napoleona I

1815. i nakon julske revolucije 1830. godine.
Druga republika je trajala etiri godine (1848 1852), zatim, nastupa Drugo carstvo koje traje
do 1871. godine.
Ustavnim zakonima iz 1875. godine se
upostavljaju institucije Tree republike.

etvrta republika traje od Ustava iz 1946. do De

Golovog Ustava Pete republike iz 1958. godine,
koji je i danas na snazi
Predsjednika Republike biraju graani
neposredno na mandat od sedam godina
Izvrnu vlast vri i vlada
Francuski Parlament je dvodomni, a sainjavaju
ga Nacionalna skuptina i Senat

Ustavni sistem vajcarske

vajcarska konfederacija je uspostavljena krajem
XIV vijeka od strane 13 dravica - kantona
Na nivou Konfederacije postojao je jedan organ
koji se zvao Dieta
Uspostavljeni su federalni organi vlasti i to
dvodomna Savezna skuptina i kolektivni izvrni
organ Savezno vijee

Tokom 1874. godine prihvaen je i na

referendumu potvren novi Ustav.
vajcarska je do 1978. imala 22 kantona, kada se
iz kantona Bern izdvaja kanton Jura, tako da sada
ima 23 kantona. Meutim, tri kantona su
podijeljena na polukantone.
vajcarska je nacionalno mjeovita drava u
kojoj 64% stanovnitva govori njemaki, 16%
francuski, 12% talijanski, a arhainim
retoromanskim jezikom govori veoma mala
skupina.

Prema Ustavu, kantoni su suvereni, a njihova

suverenost je ograniena samo u mjeri koju
propisuje Ustav
U podjeli nadlenosti izmeu kantona i saveznih
organa, koja je izvrena Ustavom vajcarske,
polo se od pretpostavke nadlenosti u korist
kantona
Vrhovnu vlast predstavlja Savezna skuptina

Najvie zakonodavno tijelo je dvodomno

sastavljeno od Nacionalnog vijea (donji dom)
koji se bira na neposrednim izborima
i
predstavlja sve graane Konfederacije, te
Vijea drava (gornji dom) koji predstavlja
ravnopravnost federalnih jedinica
Savezno vijee kao kolektivni ef drave vri
izvrnu vlast kao savezna vlada, odnosno
izvrni organ Savezne skuptine

Nacionalno vijee ima mandat od jedne

godine (ujedno je i kolektivni ef drave), (prvi
meu jednakim), uz primjenu sistema rotacije
meu lanovima Vijea svake godine
esta primjena raznovrsnih oblika neposredne
demokratije kroz neposredno odluivanje
graana

DRAVNA VLAST

Nastanak drave, kao organizovanog oblika

drutva, i prava, kao ureenog drutvenog
poretka

Platon i Aristotel su opisivali snagu

i
mo drave i oznaavali dobre i loe strane
drave
U razliitim istorijskim periodima, od antikog do
savremenog, shvatajui dravu kao svojevrsnu
politiku zajednicu, za njeno oznaavanje
korieni su razliiti termini: polis, res publica,
civitas regnum i dr.

Definicije drave: grka drava savreno ljudsko

drutvo (Aristotel), rimska drava izobliena
civitas terrena (Sv. Avgustin), da civitas terrena
predstavlja boansku ideju na zemlji (Hegel) ije
miljenje (Hegelovo) ...da je drava prinudni
poredak sa razliitim moguim funkcijama
(Kelzen), povezivanja vlasti i pravde nema ni
drave
u pravom smislu rijei (Henke).

U teoriji drave i prava, drava predstavlja

posebnu drutvenu tvorevinu, specifinu
drutvenu organizaciju koja raspolae
monopolom fizike sile za regulisanje
najvanijih odnosa u drutvu, pravnu i politiku
organizaciju
Dakle, uoavaju se dva aspekta o ulozi drave
kao aparat za prinudu, da svako ispuni svoje
zakonske obaveze, dok drugi aspekt definie
dravu kao garanta ispunjavanja principa
drutvenog ugovora

Konstitutivne elemente ine suverena vlast,

teritorija i stanovnitvo.
Ova mo se ogleda u ...suprematiji dravne
vlasti prema svim drugim vlastima i u
nezavisnosti pri obavljanju svoje interne misije
i svoje funkcije na meunarodnom planu.

Tri su sutinska obiljeja (svojstva) dravne

vlasti koja je karakteriu u njenoj suverenosti:
nezavisnost, neprekidnost i nedjeljivost.

Suverenost dravne vlasti

Teorije o suverenosti
Aristotela, koji je smatrao da je suveren zakon,
(Platon je smatrao da je suveren vladar
Teorije starog Rima pojam suverenosti u
potpunosti veu za linost imperatora
Francuska pravna kola: ana Bodena, koji
je suverenost definisao kao najviu vlast drave
nad podanicima

Jednu od najpotpunijih teorija o suverenosti dao

je veliki engleski mislilac Tomas Hobs
(koncepcija drave i pojma suverenosti)
Teza o apsolutnoj dravnoj suverenosti doivljava
svoje otjelovljenje i u Hegelovoj filozofiji prava
Engleskoj je pobjeda buroazije dovela do
prenosa suverenosti sa vladara na parlament

Druga polovina XIX i poetak XX vijeka donose

teorije po kojima suverenost drave postaje
neograniena, ne samo u unutranjim, ve i u
spoljnim odnosima
Tvorcima teorije o suverenosti prava smatraju se
austrijski pravni pisac i teoretiar Xans Kelzen, a
teorije o negaciji suvereniteta francuski pravnik
Leon Digi

U periodu hladnog rata, suprotnosti teorijskih

stavova amerikih, s jedne i sovjetskih (ruskih)
teoretiara, s druge strane, ameriki se otvoreno
zalau za stvaranje supranacionalnog autoriteta na
utrb dravne suverenosti,
dok sovjetski
pruaju otpor bilo kojem obliku centralizacije
meunarodne zajednice, istiui suverenost svakog
naroda
Danas, suverenost drave treba shvatati relativnije,
obzirom da dravna vlast danas nije vie
neprikosnovena u izvornom smislu

Pojam, vrste i
nosioci suvereniteta

Terminoloki, pojam suverenost je latinskog

porijekla (supremus, superanus) i koristi se da
bi oznaio subjekt koji je vrhovni

Danas svi demokratski ustavi u svijetu

proglaavaju naelo narodnog suvereniteta,
odnosno osnove dravne vlasti izvode iz naroda
O tome ko je nosilac dravne suverenosti postoji
vie teorija: teokratska, legitimistika,
drutvenog ugovora, nacionalne suverenosti i
marksistika

Ustav i suverenost
Posebnu vanost ovakve odredbe imaju
vienacionalne zajednice
Ustav Bosne i Hercegovine iz 1995. godine
(Dejtonski mirovni ugovor, Aneks 4) na prvom
mjestu istie nacionalni, a zatim i graanski princip
nosioca suvereniteta, (navedeno u preambuli
Ustava)

FUNKCIJE DRAVNE VLASTI

Teorije o funkcijama
dravne vlasti
Dravna vlast funkcionie kao jedinstvena i
cjelovita iako ima svoje pojedine funkcije
Razlikuju se dualistike, trijalistike
i kvadrijalistike teorije o dravnim funkcijama
Vrste dravne vlasti
Razdvojene su funkcije dravne vlasti
na zakonodavnu, izvrnu i sudsku vlast

OBLICI DRAVNE VLASTI

Teorije o oblicima dravnih vlasti

Oblik dravne vlasti predstavlja nain na koji

je organizovano vrenje legislative, egzekutive i
sudstva, te se sa aspekta ovakvog odreenja
moe govoriti o:
podjeli vlasti,
jedinstvu vlasti i
ravnotei vlasti

Teorija o podjeli vlasti

Naelo se razvija u toku borbe graanstva

za osvajanje politike vlasti u XVII i posebno u
XVIII vijeku u vremenu postojanja apsolutne
monarhije, kad su sve funkcije vlasti bile
sjedinjene u linosti monarha

Na naelu podjele vlasti je zasnovan

predsjedniki sistem u kome efa drave
(predsjednika) biraju neposredno graani, a on
obrazuje izvrnu vlast (vladu) kojoj je na elu
Princip podjele vlasti polazi od posebnih,
nezavisnih i odvojenih vlasti koje obavljaju
razliiti organi, te ravnotei izmeu vlasti i
meusobnoj kontroli

Predsjedniki sistem

Predsjedniki sistem je oblik dravne vlasti,

zasnovan na naelu stroge podjele vlasti koji
obezbjeuje maksimum nezavisnosti vlasti,
realizujui najpotpuniju podjelu vlasti

Predsjednik SAD je ef drave, nosilac izvrne

vlasti, vrhovni komandant oruanih snaga i ef
diplomatije, i ima velika ovlaenja
imenovanja kao i pravo veta na zakone,
imenuje starjeine upravnih resora, koji
odgovaraju samo njemu za svoj rad, sudije,
ambasadore, najvie inovnike i slubenike u
zemlji.

Kongresu (sastavljen od Predstavnikog doma i

Senata) su data ovlaenja da u sluaju krivine
odgovornosti predsjednika (teki lini ili
profesionalni propusti ili zloupotrebe) sudi
predsjedniku ako postoji osnovana sumnja da je
kriv (tzv. impiment)
Posebnu funkciju ima Vrhovni sud SAD koji na
posredan nain uestvuje u vrenju zakono-davne
funkcije, putem kontrole ustavnosti zakona, to
ustvari znai tumaenje ustava

Teorija o jedinstvu vlasti

Jedna vrsta vlasti dominira nad drugim vrstama
vlasti
Nosilac najvie izvrne vlasti ne raspolae
zakonodavnim inicijativama. Primjere nalazimo u
Francuskoj u doba revolucije, vajcarskoj, kao i
socijalistikim dravama poslije Drugog svjetskog
rata (Poljska, SSR, SSSR Maarska, Rumunija,
SFRJ, Bugarska, Albanija, Kina).

an ak Ruso (1712-1778.)
Skuptinski sistem je posljedica Rusoovog
shvatanja drutvenog ugovora
i koncepciji narodne suverenosti
Autoritarni (nedemokratski) sistemi, zasnovani
na principu jedinstva vlasti,
crpe
svoju podlogu u supremaciji egzekutive

Skuptinski sistem vlasti

Zbog svoje demokratske legitimacije
(jer skuptinu bira narod), ovaj sistem nazvan
je demokratskim jedinstvom vlasti
Zakonodavna i izvrna funkcija dravne
vlasti su dijelovi jedne jedinstvene nedjeljive
dravne vlasti

Kriterijum za razlikovanje skuptinskog sistema

od parlamentarnog sistema nalazi se u
nemogunosti egzekutive da postavi pitanje
svog povjerenja i da raspusti skuptinu.
Danas kao primjeri skuptinskog sistema
istiemo vajcarsku prema ustavima od 1848,
1874. i 1999. godine

Ravnotea vlasti
Parlamentarni sistem
Poiva na principu podjele vlasti, ali znatno vie na
meusobnoj uzajamnosti, zavisnosti i ravnotei, nego to
je to u predsjednikom sistemu.
Mogunosti uzajamnog ograniavanja
Ustavi drava ne sadre odredbe o tome koji sistem vlasti
su uspostavili i do tog se zakljuka dolazi tek analizom
ustavnih poloaja nosioca vlasti i njihovog faktikog
funkcionisanja. Jedan je od najstabilnijih sistema te
pripada umjerenom tipu podjele dravne vlasti

Velika prilagodljivost ovoga ustavnog modela

prema promjenama ekonomske i politike
stvarnosti
Vlada proistie iz parlamenta (parlament
je bira) i njemu je odgovorna i traje dok ima
povjerenje parlamenta.
Vlada moe raspustiti parlament.
U engleskoj varijati premo ima vlada dok u
Francuskoj varijanti premo ima ef drave

U ustavnom sistemu Francuske predsjednik

Republike, (prema Ustavu od 1958. godine)
ima ovlaenje da raspusti parlament (Narodnu
skuptinu)
Engleska je majka parlamentarnog sistema u kojoj
je evolutivnim putem sazrijevao, od nje
je
pozajmljivan, da bi se u drugim zemljama izrazio u
mnogostrukim oblicima
U parlamentarnom sistemu zakonodavna vlast
pripada parlamentu, koji je najee dvodomni

Izvrna vlast organizovana je kao bicefalna,

tj. ona ima dva nosioca (glave)
- efa drave i vladu.
Parlamentarni viestranaki sistem u
stvarnosti je neveinski parlamentarni sistem.

Mjeoviti sistem
Mjeoviti sistem (ili polupredsjedniki sistem) ustvari
predstavlja kombinaciju elemenata predsjednikog i
parlamentarnog sistema
ef drave ima demokratski legitimitet i utjecaj na
vladu pored skuptine
esta pojava u polupredsjednikom sistemu je tzv.
kohabitacija
Mjeoviti sistemi su relativno novijeg datuma i kao
takvi funkcioniu u Finskoj, Francuskoj i u Portugaliji.

ORGANIZACIJA DRAVNE VLASTI

Parlament, pojam, razvoj i nadlenosti
Institucija parlamenta (naziv potie od francuske
rijei parle to znai govoriti, odnosno latinski
glagol parlare, koji takoe znai govoriti,
diskutovati.
U buroaskom politikom sistemu predstavniko
tijelo koje se po pravilu bira i koje vri
ustavotvornu i zakonodavnu vlast, ili obje te
vlasti.

U Engleskoj, tek oko 1240. godine, hroniari

upotrebljavaju rije parlament za tijelo sastavljeno
od visokih kraljevskih vazala (Magnum
conzilium), koje je uglavnom vrilo savjetodavnu
ulogu. Poslije ulaska u to tijelo i biranih
predstavnika (1254), to se ime sve vie
upotrebljavalo uporedo sa jaanjem njegove vlasti
na raun kraljeve vlasti.

U Francuskoj ovaj naziv upotrebljavao se u

starom reimu prije velike revolucije, za
visoka sudska tijela, dok je prvi put tako
nazvan kraljev (apelacioni) sud, kao
samostalna ustanova, izdvojen iz kraljeve
kurije za vladavine Luja IX Svetog (12261270)

Parlament je simbol politikog reima nastalog

poslije pobjede buroaskih revolucija protiv
apsolutne monarhije, te simbol nestanka
feudalnog poretka.
Razliiti nazivi: Parlament (V. Britanija),
Skuptina (Jugoslavija), Asambleja (Francuska),
Kongres (SAD), Sejm (Poljska), Medlis
(islamske zemlje), Veliki hural (Mongolija),
Kneset (Izrael), Duma (Rusija),
Rajhstat (NJemaka), Sobranje (Makedonija),
Kortes (panija), Riksdag (vedska)

Razvoj

Razvoj politikog predstavnitva predstavlja

istorijski razvoj drutva uopte i usko je vezan za
razvoj demokratije i optim napredkom
ovjeanstva ueem irokih masa u vlasti

Prije svega nastalo je politiko predstavni-tvo

antikog perioda, posebno Grke, staleko
feudalno politiko predstavnitvo, moderno
buroasko politiko predstavnitvo i savremeno
politiko predstavnitvo kapitalizma i socijalizma,
u Engleskoj nastaju akti o usavravanju politikog
predstavnitva:
- Zakon o narodnom predstavnitvu 1832. i
- Zakon o parlamentu 1911. godine.

XVII vijek se oznaava kao potpuno

konstituisanje parlamentarne reprezentacije nakon
niza pokreta, a posebno nakon tzv. engleske
slavne revolucije bez krvi
(za
vrijeme Olivera Kromvela)

Nadlenosti
Zakonodavna nadlenost je osnovna djelatnost
Druga, jednako vana nadlenost je ustavo -tvorna
nadlenost, kao i politiko - usmjeravajuoj
funkciji, plansko - budetska funkcija, nadlenosti
parlamenta u oblasti meunarodnih odnosa,
kontrolno - nadzorna nadlenost, kadrovske
nadlenosti, znaajnu izbornu funkciju, kontrola i
ograniavanje izvrne vlasti
Parlamentarni odbori, Anketni odbori, akta o
amnestiji, poslaniki imunitet

ef drave
Pod efom drave oznaava se organ (pojedinac ili
kolektivni ef drave) koji pored klasinih
ovlaenja predstavljanja drave ima i odreena
ovlaenja u vrenju izvrne funkcije
Zavisno od oblika vladavine, drave se dijele na
monarhije, na elu monarhije sa monarhom, i
republike na elu sa predsjednikom

U vidu monarha na dravnu funkciju dolazi

naslijeem, bez vremenskog ogranienja mandata i
nije pravno odgovoran u smislu krivine i politike
odgovornosti, dok materijalno podlijee
odgovornosti
Predsjednik koji za razliku od monarha na
elo drave dolazi izborom (bilo neposredno ili
posredno) i njegov mandat je vremenski ogranien,
odgovoran je i krivino i materijalno, a moe biti
odgovoran i politiki

U predsjednikom sistemu vlasti (SAD)

predsjednik vri izvrnu vlast, ef je vlade a
imenuje i funkcionere izvrne i upravne vlasti
Od predsjednikog sistema treba razlikovati
polupredsjedniki sistem vlasti (Francuska) gdje
predsjednik ima niz ovlaenja iz domena izvrne
vlasti sa autoritetom koji mu daje demokratski
legitimitet

U parlamentarnom sistemu vlasti predsjednika

republike u pravilu bira predstavniko tijelo.
NJegova ovlaenja su dosta ograniena.
Zajednika ovlaenja: predstavljanja drave u
zemlji i inostranstvu, postavljanje i opoziv
diplomatskih predstavnika, kao i poasna prava koja
nemaju drugi dravni organi i linosti

ef drave ima odreena ovlaenja koja bi

se mogla oznaiti kao kvazisudska: pravo na
pomilovanja
Uglavnom se pojavljuje u vidu inokosnog
dravnog organa, iako se moe pojaviti
i u vidu kolegijalnog organa tj.
Kolektivnog efa drave (vajcarska)

Vlada
Vlada predstavlja kolegijalni organ koji obavlja
izvrno - upravnu funkciju vlasti
u
dravi, nastala evolutivnim putem uz instituciju
efa drave
Vladu sainjavaju predsjednik, potpredsjednici i
odgovarajui ministri, dok lanovi vlade mogu
biti i drugi funkcioneri

Vlada u parlamentarnom sistemu potie iz

parlamenta, usko je povezana sa partijskom
politikom i neposredno je odgovorna parlamentu
Polazei prevashodno od politikog kriteri-juma
moemo razlikovati nekoliko vrsta vlada.
Parlamentarna odnosno kabinetska vlada. Suprotno
je koaliciona vlada, koncentraciona vlada, Vlada
narodnog jedinstva, inovnika vlada, ekspertska
vlada itd.
Razlikuju se i
poslanike, mjeovite i neposlanike vlade.

Vlada predstavlja izvrni dio dravne vlasti u

okviru koje joj je glavna funkcija izvrenje zakona.
Vlada donosi uredbe, odluke i druge podzakonske
akte. Ima pravo zakonodavne inicijative.
Vlada je za svoj rad politiki odgovorna pred
parlamentom.

Sudovi
Sud primjenjuje pravo u sluajevima kada postoji
spor o pravu ili ponaanje suprotno zakonom
utvrenim drutvenim pravilima
Ustavna vladavina i podjela vlasti pretpostavlja
nezavisno sudstvo i iskljuuje uticaj zakonodavne
i izvrne vlasti na sud, kao garant zatite ljudskih
prava

Tipovi dravnog ureenja

Kako e dravni organi funkcionisati

i kakvo e ureenje biti, zavisi od mnogo faktora,
a prije svega od veliine drave, tipa drutva,
oblika vladavine, dostignutog nivoa ekonomskog
razvoja, politike i ideoloke orijentacije,
sloenosti drave, nivoa i vrste centralizacije i
decentralizacije

U savremenom svijetu najee se pojavljuju

dva tipa dravnog ureenja:
- unitarni ili jedinstveni sistemi i
- federalni ili sloeni sistemi.
Konfederacija kao oblik dravnog ureenja
istorijski se pokazao kao neodriv).
Slina je situacija i sa unijama kao
prevazienim oblikom udruivanja drava.

Unitarna drava

Prvobitne drave su bile unitarne, pa bilo da su

one male (grad - drava) ili velike poput Kineskog
carstva, Egipatskog carstva, Indijskog carstva i dr.
Ni Rimsko carstvo nije bilo sloena drava. Ni
klasine monarhije u srednjem vijeku (Rusko
carstvo, Tursko carstvo, Francusko carstvo,
NJemako carstvo i dr.) nisu bile sloene drave

Unitarna ili prosta drava kao najstariji, osnovni i

najei oblik dravnog ureenja ima jedinstvenu
dravnu organizaciju od dna do vrha
Decentralizovani, odnosno necentralni organi
vlasti u unitarnoj dravi su u osnovi na nivou
lokalne samouprave.
Unitarno
dravno ureenje treba razlikovati od unitarizma.

Unitarizam je politika odrednica i ogleda

se u jedinstvu i monopolitnosti jedne ideologije, vjere,
pokreta nacije, jednog modela vlasti i sl.
Princip devolucije predstavlja prenos vlasti sa
centralnih organa na regionalne institucije. S druge
strane princip decentralizacije oznaava postojanje
teritorijalnih jedinica i lokalnih organa u njima.
Neke zemlje su ustavom jasno izrazile svoj oblik
ureenja, druge su to opisno utvrdile, to se moe
vidjeti iz strukture dravnih i decentralizovanih
organa.

Federalna drava
Bitna svojstva i vrste federacije

Federaciju kao oblik dravnog ureenja

posmatramo kao dravu u kojoj je vrenje
funkcija dravne vlasti podijeljeno izmeu
politiko-teritorijalnih jedinica na dva nivoa. Prvi
nivo je federacija, a drugi nivo su federalne
jedinice, pri emu suverenost pripada federaciji

Federacija moe nastati metodom agregacije i

metodom devolucije. Metodom agregacije
nastaju kada se federacija obrazuje od do tada
posebnih dravnopravnih subjekata,
a
putem devolucije onda kada se do tada unitarna
drava preobraava u federaciju.

Nain nastanka federacije moe biti od znaaja

za njeno funkcionisanje, jer federacije nastale
putem agregacije imaju vie uslova da u njima
federalno naelo bude ostvareno u jaem
stepenu.
U federacijama nastalim putem devolucije,
stepen primjene federalnog naela je od poetka
slabiji zato to u trenutku obrazovanja
federacije, federalne jedinice jo i ne postoje.

Federacija podrazumijeva dva vida

teritorijalno - politikih jedinica, federalnu
dravu i federalne jedinice.
Sam
nastanak federalne drave vezan je
za ekonomske, nacionalne, kulturne,
istorijske, jezike, vjerske razlike i
regionalne tradicije, tako da federacija
predstavlja institucionalizovani mehanizam
kojim podijeljena drutva odravaju
jedinstvo

Federalni sistem ureuje se federalnim ustavom u

kojem se vri raspodjela nadlenosti izmeu
federalne vlasti i vlasti federalnih jedinica uz
uspostavljanje posebnih organa i federacije i
federalnih jedinica
Istorijski posmatrano razvoj federalizma u svijetu
pokazuje da je on bio uspjean prije svega u
nacionalno homogenim dravama, dok je
u
federacijama sa izraenim nacionalnim
stremljenjima osamostaljen pokuaj primjene
centralizacije esto vodio raspadu takvih federacija

Federacija je poseban tip drave koji se razlikuje

od unitarne i decentralizovane drave, ali i od
konfederacije i unije. Federacija je stabilan oblik
sloene (savezne) drave, posjeduje svoj ustav
kojim su tano utvrene njene nadlenosti kojih
se mora pridravati.
Ustav federacije mora biti pisan i vrst.

Kako je federacija nova suverena drava bitno

razliita od svojih lanica - federalnih jedinica
i poto je tvorevina dravnog prava, ona se
zasniva na ustavu, a ne na meunarodnom
pravu i ugovoru kao to je konfederacija.
Sporno pitanje svih federacija je kome pripada
suverenitet, federalnim jedinicama ili
federaciji, ili i jednima i drugima

Danas je suveren narod i ta suverenost ostaje u

njemu, ali narod prenosi neka svoja prava nadlenosti na svoje predstavnike bilo u
federalnoj jedinici, bilo u federaciji
Generalno, federacija poiva na naelu
supremacije federacije na spoljnom i
unutranjem planu, ime je ona sa
pretpostavljenim (nadreenim) pravnim
poretkom u odnosu na pravne poretke drava
lanica

, ,
,
- ,
.

,
.

Po nainu nastanka, postoje federacije nastale

agregacije i metodom devolucije; po nacionalnom
sastavu, jednonacionalne i vienacionalne; po
promjenjivosti strukture, federacije sa stalnom i
promjenjivom strukturom; po nainu
organizovanja federalnog podruja, na federacije
koje su sastavljene samo od teritorija federalnih
jedinica i federacije koje u svoj sastav ukljuuju i
druga podruja

Slina klasifikacija federacija prema nainu

nastanka, razlikuje tri grupe:
- prvu grupu ine federacije koje su nastale
iz konfederalno udruenih suverenih drava, kakav
je sluaj sa vajcarskom i NJemakom;
- drugu grupu ine federacije nastale na podruju
bivih britanskih kolonija;
- treu grupu ine federacije nastale preureenjem
unitarnih drava.

Mogue su i drugaije klasifikacije

federacija. Jedna od njih poiva na
razlikovanju klasinih, kvazifederacija,
prostih, sloenih, viespratnih, asimetrinih,
asocijativnih i disocijativnih, vrstih i
fleksibilnih, jednonacionalnih i
vienacionalnih, te federacija sa izdvojenim
teritorijama

Prosta ili jednostavna federacija je takva u kojoj su

sve federalne jedinice istog ranga (nadlenosti) bez
obzira na njihov broj i veliinu (npr. amerika
federacija iako ima 50 drava lanica - sve one
imaju isti poloaj).
Suprotno prostoj je sloena federacija koja u svome
sastavu ima razliit rang federalnih jedinica, SSSR,
SFRJ, Kanada.

Podjela nadlenosti

Raspodjela nadlenosti zavisi i od toga kako je

nastala federacija, odnosno kako se dolo do
konkretnog ureenja. U teoriji i praksi federacija
iskristalizovalo se nekoliko modela i mjerila putem
kojih se vri podjela nadlenosti izmeu
dravotvornih subjekata - federacije (sloene
drave) i federalnih jedinica (entiteta).

Najstariji model, jeste da se precizno i detaljno

nabroje nadlenosti i sloene drave (federacije) i
entiteta (federalnih jedinica).
Drugi i najei model jeste da se nadlenosti u
sloenoj dravi utvruju ustavom pozitivnom
enumeracijom (nabrajanjem), a lanicama
(jedinicama) generalnom klauzulom, Bosna i
Hercegovina.

Trei model je da se dravama lanicama

(federalnim jedinicama - entitetima) nadlenosti
odreuju enumeracijom, a sloenoj dravi
generalnom klauzulom, Indija.
Podjela nadlenosti izmeu federacije i federalnih
jedinica je differentia specifica federacije u odnosu
na ostale oblike
dravnog ureenja.
Federaciji pripada tzv. nadlenost nadlenosti ili
pravo da utvruje kako vlastitu nadlenost, tako i
nadlenost federalnih jedinica.

Poloaj federalnih jedinica

Sve federalne jedinice imaju u pravilu jednak poloaj
u federaciji
Neravnopravan status federalnih jedinica bi bio
tetan i vodio bi strmljenju federalnih jedinica za
dominacijom odnosno federacije
za
centralizacijom. Veina federacija ne predvia pravo
istupanja i otcjepljenja (secesije, dok manji broj
federacija prizna to pravo: federalne jedinice
formirane po nacionalnom kljuu (bive federacije
SSSR, SSR, SFRJ).

Najee rjeenje podrazumijeva da sve

federalne jedinice, bez obzira na broj stanovnika,
prostranstvo, ekonomsku mo ili bilo koje
druge razlike, uestvuju u gornjem domu sa istim
brojem predstavnika (poslanika).
Drugo, da federalne jedinice uestvuju sa
nejednakim brojem predstavnika u gornjem
domu (Savezna Republika NJemaka, Austrija,
Kanada, Indija).

Uee u vrenju ustavotvorne i

zakonodavne vlasti ogleda se u pravu
federalnih jedinica da u postupku donoenja
i revizije ustava i donoenja zakona odluuju
sa saveznim parlamentom
uz
prethodnu potvrdu (ratifikaciju) parlamenata
federalnih jedinica.

Jugoslovenski federalizam

Proces nastajanja drava u jugoslavenskim tekao

je nejednako, tako da su se jedne oblikovale
samostalno (Crna Gora i Srbija), druge su se
razvijale u posebnim okolnostima (Bosna i
Hercegovina i Hrvatska), dok su tree suvie
kasnile i ekale integralno jugoslavensko rjeenje
(Slovenija i Makedonija).

U svome razvitku prole su (neke od njih)

razliite oblike dravnog ureenja (unitarni,
federalni, pa i konfederalni - unije) zavisno od
drutveno - ekonomskih uslova. Jugoslavenski
federalizam prvo
se razvijao kao ideja, a
zatim i kao oblik dravnog ureenja.
Drava Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca
prema ustavu iz 1921. godine bila je ureena na
centralizmu i unitarna.

Odluku o izgradnji Jugoslavije na federalnom

principu donio je AVNOJ
1943. godine u
Jajcu ime je stvoren novi tip jugoslovenske
drave.
Nova jugoslavenska drava - Demokratska
Federativna Jugoslavija (Ustavom FNRJ 1946.
godine federacija je i ustavnopravno potvrena)
je federacija sastavljena od est federalnih
jedinica.

Prema Ustavu iz 1946. godine je utvreno da je

Federativna Narodna Republika Jugoslavija
savezna drava republikanskog oblika,
zajednica ravnopravnih naroda, koji su na
osnovu prava naroda na samoopredjeljenje,
ukljuujui i pravo na otcjepljenje, izrazili svoju
volju da ive zajedno u federativnoj dravi.

Dakle, suverena vlast u tadanjoj federalnoj

dravi bila je savezna i republika.
Federalni karakter tadanje jugoslovenske drave
jasno je izraen u strukturi i organizaciji saveznih
organa vlasti (Narodna skuptina, Prezidijum i
Vlada). Narodna skuptina FNRJ bila je
sastavljena od Saveznog vijea i Vijea naroda.

Ustavnim zakonom iz 1953. dolo je do promjena u

organizaciji vlasti federacije. Narodna skuptina je
preimenovana u dvodomnu Saveznu narodnu
skuptinu sastavljenu od Saveznog vijea i Vijea
proizvoaa
Donoenjem Ustava 1963. drava je dobila i novo
ime - Socijalistika Federativna Republika
Jugoslavija (SFRJ), i zavrena je prva etapa razvoja
ustavnosti i dravnosti Jugoslavije

Drava je prema ustavu bila federacija,

a stvarno je funkcionisala kao unitarna, ustvari
bila je to kvazifederalna drava. Druga faza
(1953-1963) oznaava promjene naputanjem
koncepta dravnog centralizma, tako to se
Federaciji vraaju ovlaenja koja je neustavno
preuzeo partijski aparat

Novi federalni sistem, proistekao iz Ustava SFRJ

iz 1974. godine, je uveo znatne elemente
konfederalizma
Trea, "mala" Jugoslavija sa ustavnim nazivom
Savezna Republika Jugoslavija je sloena drava
uspostavljena Ustavom iz aprila 1992. godine,
nakon raspada SFRJ.

Konfederalni oblik
dravnog ureenja

Konfederacija je labavi savez dviju ili vie

drava koje se udruuju radi ostvarivanja
odreenih ekonomskih, vojnih ili politikih
ciljeva, ne gubei pritom svojstvo suverenosti,
odnosno ne prenosei vrenje najvie vlasti na
konfederaciju

Pravni osnov nastanka konfederacije je ugovor

koji potpisuju drave - lanice, dakle
meunarodnim sporazumom
Pravni osnov vajcarske konfederacije je bio niz
ugovora izmeu kantona. Zajedniki konfederalni
organ je nosio naziv Tagsatzung (Dieta) i bio je
sastavljen od po dva delegata svakog kantona,
koji su imali samo jedan glas
NJemaka konfederacija je stvorena na osnovu
odluka Bekog kongresa 1815. godine, kao
konfederacija njemakih drava i trajala je do
1866. godine.

Unija kao oblik

udruivanja drava
Jedan od najlabavijih oblika sloene drave je
unija, koji danas posmatramo kao istorijsku
kategoriju.
U dravnopravnom smislu unije se pojavljuju
kao personalne, realne i mjeovite.

Obino se istie da je Austro-ugarska tipian primjer

realne unije na elu sa monarhom koji se zvao u
Austriji car, a u Ugarskoj kralj. Evropska unija je
neklasina unija. Danas Unija ima trojaku
strukturu:
Prvi stup dananje Evropske unije ine dvije
Evropske zajednice: Evropska zajednica (prije
Evropska ekonomska zajednica) i Evropska zajednica
za atomsku energiju (Euroatom).
Drugi stup ini zajednika vanjska i odbrambena
politika, a trei saradnja drava u unutranjim
poslovima, te pravosudna saradnja o pitanjima
krivinog prava.

Regionalna drava

Regionalna drava se javlja kao pokuaj

da se iskoriste dobre strane unitarizma
i federalizma i odbace oni nedostaci koji su se
pokazali u praksi funkcionisanja drava.
U regionalnoj dravi postoji trihotomija vlasti
politikih subjekata (drava, regioni i optina).

OBLICI VLADAVINE
Pojam
Vladavina je oblik drave koji je ureen prema
tome kako je organizovana institucija efa drave
pri emu su se izdiferencirala dva oblika
vladavine: monarhija i republika
Nekada je ef drave pojedinac (car, kralj,
predsjednik, sultan, kalifa, ah, knez i sl.), ili
kolektivno tijelo (predsjednitvo, prezidijum,
namjesnitvo, hunta, trijumvirat, senat i sl.).

Monarhija

Monarhija je oblik vladavine u kojoj je ef

drave jedan ovjek i vri svoju dunost najee
doivotno, izabran nasljednim putem, izborom
ili uvoenjem. Karakteristino je za sve
monarhije da su prava monarha praktino
neograniena. Na njega se ne mogu primjenjivati
ni politike ni pravne sankcije. Ustvari, monarh
je iznad zakona.

Neograniene ili apsolutne monarhije imaju na

elu monarha koji ima neogranienu vlast i
dominirale su sve do XX vijeka
Ograniene ili ustavne monarhije imaju zaetak u
srednjovjekovnim stalekim monarhijama, a u
novije vrijeme javljaju se ustavne i
parlamentarne.

Ustav iz 1901. godine utvruje da je

Kraljevina Srbija nasljedna ustavna
monarhija sa narodnim predstavnitvom.
Ustav Crne Gore iz 1905. odreuje
da je Knjaevina Crna Gora naljedna i ustavna
monarhija sa narodnijem predstavnitvom".
Ustav drave Srba, Hrvata i Slovenaca iz 1921.
godine koji utvruje Dravu Srba, Hrvata i
Slovenaca kao ustavnu, parlamentarnu i
nasljednu monarhiju.

Republika

Na elu republike je predsjednik koji zauzima taj

poloaj na odreen mandat, koji je utvren najviim
aktom drave (ustavom). Predsjednik republike je
linost koja nema nikakvih vanustavnih privilegija.
U teoriji i praksi se razlikuju tri oblika republike:
skuptinska, parlamentarna i predsjednika.
Ustavom se utvruje oblik vladavine.
Ustav Francuske iz 1958. godine: "Francuska
je nedjeljiva, laika, demokratska i socijalna
republika."

PRAVNA DRAVA,
USTAVNOST I ZAKONITOST
Vladavina prava i pravna drava

Pod pravnom dravom podrazumijevamo

dravu u kojoj je prevashodno dravna vlast
ograniena pravom

Naelo ustavnosti

Princip ustavnosti u materijalnom

smislu podrazumjeva da su svi nii
pravni akti u sadrajnom smislu u
saglasnosti sa ustavom

Naelo ustavnosti i zakonitosti

U Bosni i Hercegovini i entitetima

Zakoni Bosne i Hercegovine, ustavi

i zakoni entiteta moraju biti u skladu sa
Ustavom Bosne i Hercegovine (lan III
taka 3 Ustava Bosne i Hercegovine)

Ustav Republike Srpske preciznije i detaljnije

utvruje naelne odredbe o ustavnosti i
zakonitosti. Prema ovim odredbama Ustava
Republike Srpske, zakoni, statuti, drugi propisi i
opti akti moraju biti u saglasnosti sa Ustavom
(lan 108).
Ustav Federacije takoe sadri odredbe o
ustavnosti i zakonitosti. Tako je Ustavom
utvreno (lan V 1.4.) da ustavi kantona moraju
biti u skladu sa Ustavom Federacije.

SISTEM VLASTI U
BOSNI I HERCEGOVINI

Bosna i Hercegovina kao geografski pojam se

vrlo teko konstituisala i kao drava. Bosna i
Hercegovina je postala sloena drava u
punom kapacitetu tek Dejtonskim
sporazumom 21.11.1995. godine, Aneksom 4,
koji je oznaen kao Ustav BiH.

Skuptina Republike Slovenije donosi odluku o

samostalnosti u junu 1991. (prolongirana do
8.10.1991.), Hrvatski Sabor donosi odluku o
samostalnosti 22.12.1990. (takoe prolongiran do
8.10.1991.), Skuptina Srbije donosi odluku o
samostalnosti 28.9.1990. sa zadravanjem stausa u
SFRJ, Crna Gora donosi odluku o samostalnosti
1992. uz ostanak u SFRJ, kasnije SRJ, Makedonija
1991. donosi Deklaraciju o nezavisnosti i
suverenosti, potvrenoj nakon referenduma
septembra 1991. (u novembru 1991. usvaja novi
ustav).

Moe se rei da su Slovenija, Hrvatska

i
Makedonija obrazovale nove drave secesijom,
Srbija i Crna Gora obrazuju novu dravu
Saveznu Republiku Jugoslaviju,
dok je
Bosna i Hercegovina novoformirana drava
nastala meunarodnim ugovorom od dva
dravotvorna eniteta

Prvi prijedlog mirovnog plana za BiH, tzv.

Kutiljerov plan, sainjen je sredinom 1992. Prema
ovom planu, BiH bi bila drava sa
tri
konstitutivne jedinice, koje bi inile Saveznu
Republiku Bosnu i Hercegovinu. Naredni pokuaj
rjeenja ureenja BiH bio je plan izaslanika
Ujedinjenih nacija Sajrusa Vensa i lorda Ovena,
izaslanika Evropske unije. Oni su u martu 1993.
predloili mirovni plan, po kome bi Bosna i
Hercegovina bila federacija sa 10 kantona.

Trei pokuaj rjeenja dravnog ureenja u Bosni

i Hercegovini, bio je plan ambasadora
Stoltenberga i lorda Ovena, predloen 1993.,
prema kome se BiH dijelila na tri republike.
etvrti plan za rjeenje krize u Bosni i
Hercegovini 1994. bio je plan Kontakt grupe,
prema kome se Bosna i Hercegovina dijelila na
dvije jedinice: Federaciju Bosne i Hercegovine i
Republiku Srpsku.

Konani prijedlog je Dejtonski mirovni sporazum

za BiH sainjen u novembru 1995. godine u SAD
koji su prihvatile sve tri strane u Bosni i
Hercegovini, a ovjeren je
od strane pet
velikih sila.
Prema tom
planu, BiH je ustanovljena kao sloena drava
sastavljena od dva entiteta: Republika Srpska sa
49% teritorije BiH i Federacija BiH sa 51%
teritorije BiH.
Kao Aneks 4 donesen je Ustav BiH.

Dejtonski sporazum su potpisale Republika Bosna i

Hercegovina, Republika Hrvatska i Savezna
Republika Jugoslavija, a u svojstvu svjedoka
Specijalni pregovara Evropske unije, Republika
Francuska, Savezna Republika NJemaka, Ruska
Federacija, Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije
i
Sjeverne Irske i Sjedinjene Amerike
Drave.

Ovaj dokument je kompleksan i sloen pravni akt.

Sainjavaju ga opti okvirni sporazum i 11
dodataka: vojni aspekt, regionalna stabilizacija,
razgranienje entiteta, izbori, ustav, arbitraa,
ljudska prava, izbeglice i raseljena lica, komisija
za zatitu nacionalnih spomenika, javne
korporacije Bosne i Hercegovine, civilna
implementacija i meunarodne policijske snage.
Svi navedeni dokumenti predstavljaju
konstitucione akte drave u nastajanju.

Sistem vlasti u Bosni i Hercegovini

na nivou zajednikih institucija

Iz ustavnih odredbi Ustava Bosne i

Hercegovine nedvojbeno proizilazi da
je u Bosni i Hercegovini uspostavljen
tzv. mjeoviti sistem odnosno
polupredsjedniki sistem vlasti,
sazdan na elementima predsjednikog i
parlamentarnog sistema vlasti.

Podjela nadlenosti izmeu institucija

Bosne i Hercegovine i entiteta

,


sui generis,

Prema Ustavu Bosne i Hercegovine, postoji

podjela nadlenosti izmeu institucija BiH i
entiteta, to je jedno od kljunih obiljeja
federalizma.
Po ustavnoj podjeli, nadlenosti se dijele na
nadlenosti institucija BiH, nadlenosti entiteta i
dodatne nadlenosti.
Ustav je
prije svega taksativno pobrojao iskljuive
nadlenosti BiH, uz pretpostavku nadlenosti u
korist entiteta.

Poseban mehanizam Koordinacija koja

omoguava Predsjednitvu olakanje saradnje
entiteta u stvarima koje ne spadaju u nadlenost
BiH (lan III, 4), a
Dopunske nadlenosti omoguava se BiH
preuzimanje odgovornosti za sve druge poslove o
kojima se entiteti saglase, zatim za poslove iz
aneksa 3 - 8, te za poslove neophodne za ouvanje
suvereniteta, teritorijalnog integriteta, politike
nezavisnosti i meunarodnog subjektiviteta BiH.

Federacija Bosne i Hercegovine ima zajedniku

nadlenost sa kantonima u ureenju odnosa u
oblastima zdravstva, obrazovanja, socijalne
politike, sigurnosti graana

Ustav Republike Srpske dijeli nadlenosti izmeu

entiteta i optina

Sistem vlasti u Republici Srpskoj

Proces nastajanja drave Republike Srpske

nastavljen je od 1991. do 1995. godine kada su
doneeni osnovni konstitutivni dokumenti: 1)
Odluka osnivanju Skuptine srpskog naroda u
BiH 14.10.1991.;
2) Odluka o ostajanju srpskog naroda BiH u
zajednikoj dravi Jugoslaviji, doneena
od strane Skuptine srpskog naroda BiH
24.10.1991. (potvrena na plebiscitu
9. i 10.11.1991. godine);

3) Deklaracija o proglaenju Republike srpskog

naroda Bosne i Hercegovine, doneena od strane
Skuptine 9.1.1992.;
4) Ustav Srpske Republike BiH
(kasnije Republike Srpske) od 28.2.1992.;
5) Ustavni zakon za sprovoenje Ustava
Republike Srpske, istog dana kada i Ustav; 6)
Deklaracija o dravnom i politikom ureenju
drave od 12.8.1992., koja ima karakter ustavnog
akta kojim se vre izmjene i dopune Ustava.

Ovim aktom su izvrene sljedee izmjene: utvreno

je novo ime Republika Srpska, utvreni su dravni
simboli, drava je proglaena jedinstvenom i
suverenom republikom, izvrena je teritorijalna
podjela, reguliu se odnosi sa SR Jugoslavijom i
tadanjom Republikom Srpskom Krajinom, a
odnosi sa dravnim tvorevinama ostala dva naroda
uspostavljaju se na bazi dogovora, tolerancije i
razumijevanja.

Navodimo i druge bitne dokumente:

7) enevski i NJujorki sporazum o ustavnim
principima od 8.9.1995. godine; i
8) Dejtonski mirovni sporazum postignut
21.11.1995. godine u Dejtonu, a potvren i
potpisan 14.12.1995. godine u Parizu.

Odluku o ostajanju srpskog naroda BiH u

zajednikoj dravi Jugoslaviji donijela je
Skuptina srpskog naroda u Bosni i
Hercegovini 24. oktobra 1991. godine.
Ovu Odluku graani su potvrdili na
referendumu odranom 9. i 10. novembra
iste godine.

Deklaracijom od 9.1.1992. je utvreno

da funkciju dravnih organa obavljaju
novoformirani organi, dok je organizacija
dravnih organa ve bila izgraena od optina,
regija do vrhovnih republikih organa.
Prema tome, u ovom svojevrsnom dravnopravnom provizornom, odnosno prelaznom
periodu, postojali su svi elementi dravne
organizacije i nova dravna tvorevina je
faktiki postojala.

enevski sporazum od 8.9.1995. godine

utvruje da se BiH dijeli na dva dijela,
entiteta: Republiku Srpsku i Federaciju Bosnu
i Hercegovinu, s tim to Federaciji Bosne i
Hercegovine pripada 51%, a Republici
Srpskoj 49% teritorije.
Takoe se utvruje da obe drave, odnosno
entiteta, mogu uspostavljati specijalne,
paralelne odnose sa susjednim dravama, a da
Bosna i Hercegovina zadrava priznati
meunarodni subjektivitet.

NJujorki sporazum od 26.9.1995. godine je

nastavak prethodnog dokumenta i njime se dalje
razrauju elementi dravnog ureenja RS, Federacije
BiH i BiH. U njemu se utvruje: da e entiteti
Republika Srpska i Federacija BiH potovati
meunarodne sporazume BiH, izuzev onih koje
preuzme jedan entitet bez saglasnosti drugog entiteta;
da e oba entiteta potovati slobodu kretanja i pravo
raseljenih lica da vrate svoju imovinu ili da dobiju
pravinu nadoknadu; da e OEBS (OSCE) u
najkraem roku postaviti svoje predstavnike u vee
gradove Republike Srpske i Federacije BiH.

Da se izbori odre poslije 30 dana nakon to OEBS

utvrdi da su stvoreni uslovi za njihovo
sprovoenje; da e Parlament BiH imati 2/3
predstavnika iz Federacije i 1/3 iz Republike
Srpske; da e u Predsjednitvo BiH biti birana 1/3
iz Republike Srpske i 2/3 iz Federacije; da e vladu
initi odgovarajui ministri; da e se formirati
Ustavni sud BiH i da e se ubrzati pregovori o
konanom rjeavanju ustavnog i dravnog
ustrojstva entiteta i BiH.

Organizacija organa ukazuje da se radi o unitarnoj

dravi sa velikim stepenom centralizacije sa
potpunim suverenitetom vlasti na cijeloj njenoj
teritoriji.
Kao entitet, u sastavu
BiH, ona ima ogranieni suverentitet u odnosu na
meunarodno pravni aspekt, jer moe stupiti u
meunarodne odnose uz odobrenje Parlamentarne
skuptine BiH.
Republika Srpska ima pravo da samostalno
uspostavlja paralelne odnose sa susjednim
dravama.

U Republici Srpskoj je uspostavljen

polupredsjedniki odnosno mjeoviti sistem
dravne vlasti

Sistem vlasti u
Federaciji Bosne i Hercegovine

Federacija Bosne i Hercegovine je formirana

marta 1994. godine, sporazumom bonjake i
hrvatske strane, pod uticajem SAD i drava
lanica Evropske unije

Osnovi Vaingtonskog sporazuma su formalno

postavljeni 1.3.1994. godine,
kada su
predstavnici dviju strana dogovorili sadraj
Okvirnog sporazuma o federaciji i prethodni
dogovor o konfederaciji ove federacije i
Republike Hrvatske

Nakon to je ovaj odbor u Beu izradio nacrt

ustava, on je, sa drugim dokumentima, usvojen u
Vaingtonu (18. marta), u sklopu tzv.
Vaingtonskog sporazuma, u ijem oblikovanju su
znaajnu ulogu odigrali predstavnici SAD.
Tek nakon potpisivanja Vaingtonskog sporazuma
u Sarajevu se sastala Ustavotvorna skuptina koja
je usvojila Ustav Federacije Bosne i Hercegovine.

Vaingtonski sporazum su, izmeu ostalih,

potpisali predsjednik Vlade Republike Bosne i
Hercegovine i predstavnik bosanskih Hrvata,
kako je nazvan predstavnik faktiki postojee
Hrvatske Republike Herceg - Bosne

Ustavotvornu skuptinu, koja je usvojila

i proglasila Ustav Federacije Bosne i
Hercegovine su inili hrvatski i bonjaki
poslanici birani u Skuptinu Bosne i Hercegovine
na izborima 1990. godine.
Ovaj postupak je znaio faktiko stvaranje nove
drave, Federacije Bosne i Hercegovine.

Ovim inom je postojala namjera da Federacija

Bosne i Hercegovine predstavlja kontinuitet
Republike Bosne i Hercegovine, a donoenje
amandmana na Ustav Republike Bosne i
Hercegovine, koje je prethodilo donoenju
Ustava Federacije Bosne i Hercegovine, je
trebalo posluiti kao pravni osnov za
obezbjeenje kontinuiteta izmeu Republike
Bosne i Hercegovine i Federacije Bosne i
Hercegovine.

Federacija ima svoje centralne organe

koji
donose odluke obavezujee za cijelu teritoriju
federacije.
Federalne jedinice
(kantoni odnosno upanije) predstavljaju
administrativno - teritorijalne tvorevine, a nazivi
kantona su odreeni prema regionalnim,
odnosno demografskim karakteristikama.

Za razliku od mjeovitog sistema vlasti

prihvaenog u Republici Srpskoj, u Federaciji
Bosne i Hercegovine prihvaen je
parlamentarni sistem vlasti s dvojnom
egzekutivom, predsjednikom Federacije i
Vladom.

Predsjednik Federacije nema neposredni

demokratski legitimitet, jer se ne bira na
neposrednim izborima (bira ga Parlament
Federacije).
Zakonodavna vlast pripada Parlamentu.
Predsjednik Federacije, uz saglasnost oba
potpredsjednika Federacije, imenuje vladu
Federacije nakon konsultacija sa kandidatom
za tu poziciju.

ORGANIZACIJA VLASTI U
BOSNI I HERCEGOVINI
Parlamentarna skuptina BiH

Ustav Bosne i Hercegovine predvia

organizaciju dravne vlasti po naelu podjele
vlasti koju vre Parlamentarna skuptina
Bosne i Hercegovine, kao organ zakonodavne
vlasti, Predsjednitvo Bosne i Hercegovine i
Savjet ministara, kao organi izvrne vlasti.

Ustav je predvidio postojanje Ustavnog suda

Bosne i Hercegovine, kome pripada ustavno sudska, a ne klasina sudska funkcija zato nije
nije predvieno da neka od institucija na
dravnom nivou vri sudsku vlast

Parlamentarna skuptina BiH sastoji se od dva

doma - Predstavnikog doma i Doma naroda, i
svi akti iz njene nadlenosti donose se
usvajanjem u oba doma Parlamentarne
skuptine BiH.
Mandat izabranih lanova Parlamentarne
skuptine Bosne i Hercegovine do 2002.
godine bio je dvije godine, a nakon izbora
2002. godine produen je na etiri godine.

Dom naroda Parlamentarne skuptine BiH ima 15

delegata, od kojih su dvije treine,
po pet
Bonjaka i Hrvata, delegati iz Federacije BiH, a
jedna treina, pet Srba, delegati iz Republike
Srpske.
Nominovane bonjake, odnosno hrvatske
delegate iz Federacije BiH biraju bonjaki,
odnosno hrvatski delegati u Domu naroda
Federacije BiH, dok delegate iz Republike Srpske
bira Narodna skuptina RS.

Parlamentarna skuptina BiH donosi zakone,

odobrava budet i odluuje o izvorima i iznosu
prihoda za finansiranje institucija BiH i
meunarodnih obaveza BiH; potvruje imenovanje
predsjedavajueg i lanova Vijea ministara BiH;
daje saglasnost za ratifikaciju meunarodnih
ugovora i odluuje o drugim pitanjima neophodnim
za provoenje njenih ovlatenja ili ovlaenja
dodjeljenih sporazumom entiteta. Pored
zakonodavne funkcije, vri i informativnu i
kontrolnu aktivnost te regulie unutranju
organizaciju i nain svog rada.

Prema Ustavu BiH, Parlamentarna skuptina je

nadlena za izmjenu i dopunu Ustava BiH;
donoenje zakona potrebnih za izvravanje odluka
Predsjednitva ili za izvrenje drugih nadlenosti
Parlamentarne skuptine po Ustavu; odluivanje o
izborima i iznosu sredstava za funkcionisanje
institucija BiH i za meunarodne obaveze BiH;
odobravanje budeta za institucije BiH;
odluivanje o pristanku na ratifikacije ugovora;

potvrivanje imenovanja predsjedavajueg

Vijea ministara i ministara; odreivanje
nadlenosti Centralne banke; razmatranje
izvjetaja Predsjednitva i Vijea ministara; druga
pitanja potrebna za obavljanje njenih dunosti ili
onih obaveza koje su joj uzajamnim sporazumom
dodijelili entiteti.

Zakonodavna nadlenost

Ustav Bosne i Hercegovine upuuje da se

odluke u oba doma donose veinom glasova
onih koji su prisutni i glasaju.
Meutim delegati i lanovi e ulagati najvee
napore kako bi veina ukljuivala najmanje
jednu treinu glasova delegata ili lanova sa
teritorije svakog entiteta.

Ukoliko veina ne ukljuuje jednu treinu

glasova delegata ili lanova sa teritorije svakog
entiteta, predsjedavajui i njegovi zamjenici e,
radei kao komisija, nastojati da u roku od tri
dana od glasanja postignu saglasnost.
Ukoliko ta nastojanja ne uspiju, odluke e se
donijeti veinom onih koji su prisutni i glasaju,
pod uslovom da glasovi protiv ne ukljuuju
dvije treine, ili vie, delegata ili lanova
izabranih iz svakog entiteta.

Posebnom se posmatra situacija u sluajevima

kada, u Domu naroda predloena odluka, bude
proglaena destruktivnom po vitalni interes
bonjakog, hrvatskog ili srpskog naroda.
Predloena odluka Parlamentarne skuptine BiH u
Domu naroda moe biti proglaena destruktivnom
po vitalni interes bonjakog, hrvatskog ili srpskog
naroda veinom glasova bonjakih, hrvatskih ili
srpskih delegata. Takvu predloenu odluku mora
odobriti u Domu naroda veina bonjakih,
hrvatskih i srpskih delegata koji su prisutni i
glasaju.

Ukoliko veina bonjakih, hrvatskih

ili srpskih delegata stavi primjedbu na
pozivanje na zatitu vitalnog interesa,
predsjedavajui Doma naroda odmah e
sazvati zajedniku komisiju, koja se sastoji od
tri delegata, od kojih je svaki izabran izmeu
bonjakih, hrvatskih i srpskih delegata, s
ciljem rjeavanja tog pitanja.

Ako to komisija ne uspije u roku od pet dana,

predmet se upuuje Ustavnom sudu BiH koji e
po hitnom postupku preispitati proceduralnu
ispravnost sluaja.
Postoji i pet posebnih zakonodavnih procedura:
hitna procedura zbog nunosti, hitna procedura
ekstremne nunosti ili jednostavnosti, budet i
izvjetaj o izvrenju budeta institucija BiH,
meunarodni ugovori i amandmani na ustav.

Amandmani na Ustav Bosne i Hercegovine

mogu biti predloeni od Predsjednitva, Savjeta
ministara, Doma naroda i svakog poslanika, u
skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine i
Poslovnikom.
Bitna nadlenost Parlamentarne skuptine Bosne
i Hercegovine je kontrola nad radom nosilaca
izvrne vlasti, Predsjednitvu BiH i Savjetu
ministara BiH.

Ustavno najvaniji segment odnosa prema

Savjetu ministara, jeste podnoenje ostavke
Savjetu ministara u sluaju da mu Parlamentarna
skuptina Bosne i Hercegovine izglasa
nepovjerenje.
Nadlenost Parlamentarne skuptine BiH
u oblasti meunarodnih odnosa ogleda se u
obavezi da meunarodne ugovore, sporazume i
druge akte (bilateralne ili multilateralne)
ratifikuje u formi zakona.

Domovi Parlamentarne skuptine

Bosne i Hercegovine

Specifina dvodomna struktura Parlamentarne

skuptine BiH svojom sloenou ukazuje i na to da
su, na vrlo neuobiajen nain u osnove dravnog
ureenja utkani principi posrednike demokratije na
jednoj, ali i principi nacionalne zastupljenosti, na
drugoj strani, pri emu je posebno naglaen znaaj
entitetsko - etnike zastupljenosti, to je svakako jo
jedan u nizu specifikuma.

Dom naroda sastoji od 15 delegata, od kojih su

dvije treine iz Federacije (ukljuujui pet
Hrvata i pet Bonjaka) i jedna treina iz
Republike Srpske (pet Srba).
Delegati u Dom naroda delegiraju se
putem posrednih izbora i proizlaze
iz entitetskih zakonodavnih tijela.

Ustav Bosne i Hercegovine je odredio

da Predstavniki dom, kao donji dom
Parlamentarne skuptine sainjavaju
42 lana (poslanika), od kojih se dvije
treine bira sa teritorije Federacije Bosne i
Hercegovine, a jedna treina
sa
teritorije Republike Srpske.

Odnosi izmeu domova

Prijedlog zakona smatra se donesenim kada ga

oba doma Parlamentarne skuptine BiH usvoje u
istovjetnom tekstu. Sve odluke u oba doma
donose se veinom glasova onih koji su prisutni
i koji glasaju pri emu e poslanici i delegati
maksimalno nastojati da ta veina ukljuuje
najmanje jednu treinu glasova poslanika ili
delegata sa teritorije svakog entiteta.

Ako veina glasova ne ukljuuje jednu treinu

glasova poslanika ili delegata sa teritorije svakog
entiteta, predsjedavajui i njegovi zamjenici
sastae se kao komisija i pokuati da osiguraju
saglasnost u roku od tri dana nakon glasanja. Ako
to ne uspije, odluke se donose veinom glasova
onih koji su prisutni i glasaju, pod uslovom da
glasovi ne smiju da sadre dvije treine ili vie
delegata ili poslanika izabranih iz svakog entiteta.

Kada se prijedlog zakona usvoji prvo u

Predstavnikom domu, predsjedavajui e
ga dostaviti Domu naroda u roku od tri dana.
Ako Dom naroda usvoji amandmane, oni e
po prijemu u Predstavniki dom biti dostavljeni
nadlenoj komisiji koja e izvijestiti Dom u
narednih 15 dana.

Ako tekst koji donesu oba doma nije

identian, predsjedavajui obavijetava Dom
naroda, kako bi se uspostavila zajednika
komisija (po tri lana iz svakog doma), koja
nastoji postii sporazum o istovjetnom
tekstu.

Komisija odluuje prostom veinom prisutnih i

onih koji glasaju, uz uslov da ta veina sadri
najmanje 1/3 lanova svakog doma koji su prisutni
i koji glasaju i jednog predstavnika konstitutivnih
naroda, iji je najmanje jedan predstavnik prisutan
i glasa. U sluaju da se ne postigne sporazum ili
prijedlog zakona ne usvoje oba doma, zakon se
smatra odbijenim.
U sluaju usvajanja
prijedloga zakona preduzimaju se mjere za
objavljivanje zakona (zadatak predsjedavajuih
domova).

Specifinosti Parlamentarne skuptine

BiH kao organa zakonodavne vlasti

U vezi sa specifinou ureenja Bosne i

Hercegovine, Predstavniki dom
Parlamentarne skuptine BiH funkcionie sa
mogunou entitetskog veta, a Dom naroda
funkcionie sa mogunou etnikog veta

Ipak, iako svaki od entiteta moe blokirati

donoenje odluke destruktivne po vitalne
nacionalne interese nekog od tri konstitutivna
naroda, nije predviena mogunost da bilo koji
od njih istupi iz nje

Predsjednitvo
Bosne i Hercegovine

Predsjednitvo Bosne i Hercegovine predstavlja

instituciju kolektivnog efa drave. lanovi
Predsjednitva biraju se neposredno na mandat
od etiri godine, i to po dva (Bonjak i Hrvat) sa
teritorije Bosne i Hercegovine i jedan (Srbin) sa
teritorije Republike Srpske, u skladu sa Izbornim
zakonom.

lanovi Predsjednitva Bosne i Hercegovine ne

zastupaju entitete u kojima su birani, to bi bilo
oekivano rjeenje u skladu sa federalnim naelom
predstavljanja, ve oni faktiki zastupaju
konstitutivne narode iz entiteta

lan Predsjednitva moe bilo koju odluku koju

ova institucija usvoji proglasiti destruktivnom po
vitalni interes entiteta u kome je biran. U tom
sluaju, odluka ne moe stupiti na snagu dok se o
njoj ne izjasne Narodna skuptina RS, odnosno
hrvatski ili bonjaki klub u Domu naroda
Parlamenta Federacije BiH. Ustav je precizirao
ovu bitnu ulogu Predsjednitva.

Nadlenost

Predsjednitvo u okviru svoje nadlenosti: vodi

spoljnu politiku BiH; vri reprezentativnu funkciju;
predstavlja BiH u meunarodnim odnosima;
postavlja i opoziva ambasadore i druge
predstavnike od kojih najvie dvije treine mogu
biti sa teritorije Federacije, a jedna treina sa
teritorije RS; prima akreditivna i opozivna pisma
stranih dilomatskih predstavnika; ratifikuje, uz
pristanak Parlamentarne skuptine, meunarodne
ugovore;

komanduje oruanim snagama BiH; izvrava odluke

Parlamentarne skuptine; predlae budet
Parlamentarnoj skuptini (to je inae zadatak
vlada); izvjetava prema zahtjevu, i to najmanje
jednom godinje Parlamentarnu skuptinu o
trokovima Predsjednitva; vri koordinaciju, prema
potrebi, sa meunarodnim i nevladinim
organizacijama u BiH; obavlja i druge poslove
vezane za obavljanje njihove funkcije, kao i poslove
koje mu prenese Parlamentarna skuptina, te i
poslove povjerene uz saglasnost entiteta.

Predsjednitvo e nastojati da usvoji

sve
odluke Predsjednitva iz njegove nadlenosti
putem konsenzusa.
Pitanja iz nadlenosti Predsjednitva
o
kojima ono nastoji donijeti odluku konsenzusom
su: voenje spoljne politike; imenovanje
ambasadora i drugih meunarodnih predstavnika
Bosne i Hercegovine;

predstavljanje Bosne i Hercegovine u

meunarodnim i evropskim organizacijama i
institucijama i traenje lanstva u onim
organizacijama i institucijama iji Bosna i
Hercegovina nije lan; voenje pregovora za
zakljuivanje meunarodnih ugovora,
otkazivanje i, uz saglasnost Parlamentarne
skuptine, ratifikovanje takvih ugovora;
izvravanje odluka Parlamentarne skuptine.

Savjet ministara
Izvrna vlast u Bosni i Hercegovini koju pored
Predsjednitva, ini i Savjet (Vijee) ministara
Bosne i Hercegovine je bicefalna.
Savjet ministara vri funkcije vlade,
iako je ispravnije rei da postoji izraena
tendencija pretvaranja ovog kolektivnog tijela u
vladu Bosne i Hercegovine.

Ustav sadri jo samo odredbu o sastavu

Savjeta ministara prema entitetskoj pripadnosti
svojih lanova navodei da najvie dvije treine
svih ministara mogu biti imenovani sa teritorije
Federacije. Predsjedavajui e, takoer,
imenovati zamjenike ministara (koji nee biti iz
istog konstitutivnog naroda kao i njihovi
ministri.

Savjeta ministara, prema Zakonu o Savjetu

ministara, ine: ministar spoljnih poslova,
ministar odbrane, ministar spoljne trgovine i
ekonomskih odnosa, ministar finansija i trezora,
ministar komunikacija i transporta, ministar
civilnih poslova, ministar za ljudska prava i
izbjeglice, ministar pravde i ministar
bezbjednosti.

Predsjednitvo moe predloiti smjenu

predsjedavajueg Savjeta ministara, a o
nepovjerenju predsjedavajuem glasa
Parlamentarna skuptina BiH.
Ako mu izglasa nepovjerenje, prestae
mandat Savjetu ministara u cjelini.
Parlamentarna skuptina BiH moe i
samoinicijativno izglasati nepovjerenje
predsjedavajuem Savjeta ministara.

Kako o tim pitanjima konano odluuje

Parlamentarna skuptina, zatita interesa
konstitutivnih naroda je zatiena u postupku
pred Domom naroda, pa nema potrebe da
postupak odluivanja u Savjetu ministara
odstupa od naina odluivanja bilo koje
moderne vlade.

Drugaije je kad Savjet ministara donosi

konane odluke.
Tek u sluaju da konsenzus ne moe biti
postignut, Savjet ministara e donijeti odluku
veinom glasova, pod uslovom da za nju
glasaju najmanje po dva lana iz svakog
konstitutivnog naroda.

Savjet ministara daje preporuke Predsjednitvu

Bosne i Hercegovine
za predlaganje
godinjeg budeta.
Kako vidimo, Savjetu ministara pripadaju
nadlenosti tipine za vladu svake drave:
zakonodavna inicijativa, predlaganje budeta,
pravo ulaska u parlament, izjanjavanje o
prijedlogu zakona koji potiu od drugih
ovlaenih predlagaa, sprovoenje politike
institucija BiH.

Ustavni sudovi

Ustavni sudovi predstavljaju posebne sudove koji

vre kontrolu ustavnosti i zakonitosti optih
pravnih akata.
Sistem kontrole putem redovnih sudova razvio se u
ustavno - sudskoj praksi u SAD. Kontrola
ustavnosti putem posebnih ustavnih sudova razvila
se (van okvira anglosaksonske tradicije) na
prostoru evropskog kontinentalnog prava, prvo u
Austriji i to njenim Ustavom (1920).

Za federalne drave je karakteristino da

predmet kontrole ustavnih sudova moe
biti i spor o nadlenosti izmeu federalne
drave i federalnih jedinica te izmeu
samih federalnih jedinica

Sastav i izbor sudija

Ustavna situacija u kojoj je predvidvieno

postojanje Ustavnog suda Bosne i
Hercegovine, ali ne i vrhovnog suda na nivou
drave, je neuobiajeno rjeenje

Ustavno regulisanje Ustavnog suda BiH utvruje

da se sastoji od devet sudija, od kojih etiri bira
Predstavniki dom Parlamenta Federacije BiH,
dva bira Narodna skuptina Republike Srpske, a
tri imenuje predsjednik Evropskog suda za
ljudska prava, nakon konsultacija sa
Predsjednitvom Bosne i Hercegovine.
Sudije koje imenuje
predsjednik Evropskog suda za ljudska prava ne
mogu biti dravljani BiH ili susjednih drava.

Nain rada i nadlenost suda

Nadlenosti Ustavnog suda se svrstavaju u tri
grupe: osnovna ili iskljuiva, apelaciona i
opta.
U okviru ove nadlenosti, Ustavni sud
posebno ocjenjuje da li je odluka entiteta da
uspostavi paralelan odnos sa susjednom
dravom u skladu sa Ustavom, ukljuujui i
odredbe koje se odnose na suverenitet i
teritorijalni integritet BiH.

Apelaciona nadlenost Ustavnog suda Bosne i

Hercegovine ne znai da se on pretvara u
redovni sud najvie instance.
Imajui u vidu sastav, a posebno nain
odluivanja (Sud odluuje veinom glasova od
ukupnog broja sudija), i nadlenosti Ustavnog
suda, dolazimo do zakljuka da ova institucija
snano naglaava federalni karakter dravnog
ureenja Bosne i Hercegovine, ali ima i ulogu
ne samo ustavobranitelja, ve i ustavotvorca.

Postupak pred Ustavnim sudom Bosne i

Hercegovine moe pokrenuti svaki lan
Predsjednitva Bosne i Hercegovine,
predsjedavajui Savjeta ministara,
predsjedavajui ili njegov zamjenik bilo kojeg
doma Parlamentarne Skuptine, jedna etvrtina
lanova odnosno delegata oba doma
Parlamentarne skuptine, jedna etvrtina bilo
kojeg doma Federacije, odnosno Narodne
skuptine Republike Srpske.

Pravosudni organi Bosne i Hercegovine

Sud Bosne i Hercegovine

Sud je organizovan kroz tri odjeljenja (krivino,

upravno i apelaciono). Upravno odjeljenje se
sastoji od najmanje pet, a krivino i apelaciono od
po najmanje 10 sudija. Sud je u poetku imao 15
sudija, a mogu se imenovati meunarodne sudije u
vijea za organizovani kriminal, privredni kriminal
i korupciju pri krivinom i apelacionom odjeljenju
Suda.

Sudije imenuje Visoki sudski i tuilaki savjet

(VSTS) BiH, koji je definisan kao nezavisna
institucija, u iji sastav ulaze predstavnici
institucija entiteta, ali nainom odluivanja
nemaju bilo kakvog uticaja na imenovanje
sudija ovog Suda.

Sud Bosne i Hercegovine koji nije predvien

Ustavom Bosne i Hercegovine,
a
osnovan je nametnutim zakonom Visokog
predstavnika za Bosnu i Hercegovinu ima tri
osnovne nadlenosti:
- krivinu,
- upravnu i
- apelacionu.

Krivina nadlenost obuhvata pitanja koja se

odnose na sprovoenje meunarodnih i
meuentitetskih krivinih propisa, ukljuujui i
odnose sa Interpolom.
Upravna nadlenost obuhvata ocjenu zakonitosti pojedinanih izvrnih upravnih akata
donesenih na osnovu dravnog zakona, pri
vrenju javnih funkcija organa vlasti Bosne i
Hercegovine.

U okviru apelacione nadlenosti sud odluuje

o:
- albama protiv presuda ili odluka koje donosi
krivino odjeljenje suda BiH; albama protiv
presuda sudova posljednje instance u Distriktu
Brko

Tuilatvo Bosne i Hercegovine

Tuilatvo Bosne i Hercegovine predstavlja

samostalan i poseban organ iji je glavni
zadatak da obezbijedi efikasno ostvarivanje
nadlenosti BiH, potovanje ljudskih prava i
sloboda, te zakonitosti na prostoru Bosne i
Hercegovine.

U okviru Tuilatva osniva se posebno odjeljenje

za organizovani kriminal, privredni kriminal i
korupciju.
Sa aspekta nadlenosti, Tuilatvo je organ
nadlean za sprovoenje istrage za krivina djela
za koja je nadlean Sud Bosne i Hercegovine, za
gonjenje poinilaca pred Sudom Bosne i
Hercegovine.

Pravobranilatvo
Bosne i Hercegovine

Pravobranilatvo Bosne i Hercegovine

je
osnovano kako bi se osigurala mogunost
da Bosna i Hercegovina raspolae efikasnom
zakonskom zatitom i zastupanjem u pogledu
zatite njenih Ustavom utvrenih nadlenosti,
interesa i prava.

Funkciju Pravobranilatva vre pravobranilac, tri

zamjenika pravobranioca i vie pomonika
pravobranioca koje imenuje Savjet ministara
Bosne i Hercegovine, a pravobranilac i zamjenici
pravobranioca za svoj rad odgovaraju
Parlamentarnoj skuptini Bosne i Hercegovine

Ombudsmen za ljudska prava

Ombudsmen predstavlja posebnu instituciju koji

ne istupa u ime organa vlasti, ve kao
autoritativni i nezavisni organ parlamenta,
odnosno kao organ drutva i javnosti.
Institucija ombudsmena prvi put je uvedena u
vedskoj poetkom XIX vijeka.

Ombudsmen Bosne i Hercegovine

Institucija Ombudsmena djeluje po prijem u

albe odnosno ex officio
Omdusmen se ne moe mjeati u proces
odluivanja sudova, ali moe pokrenuti
sudske postupke ili intervenisati u toku
postupka koji se vodi

Brko Distrikt Bosne i Hercegovine

Ustav Bosne i Hercegovine ne predvia
postojanje bilo kakvih politiko -teritorijalnih
jedinica osim entiteta.
S pravne strane posmatrano, Arbitrana odluka i
Statut Brko Distrikta predstavljaju pravne akte
kreirane i nametnute od strane meunarodne
zajednice.

Brko Distrikt BiH je uveden u strukturu

drave Arbitranom odlukom iz 1999. godine,
kojim je uspostavljen kao posebna politiko teritorijalna jedinica koja ne ulazi u sastav
entiteta, nego je neposredno podreena
pravnom poretku BiH, a i sama uspostavlja
svoj pravni poredak

Brko Distrikt je zvanino uspostavljen 8.3.2000.

godine, godinu dana nakon konane odluke
meunarodne arbitrae za Brko.
U skladu sa Arbitranom odlukom i Statutom,
Brko Distrikt ima status jedinstvene
administrativne jedinice lokalne samouprave pod
direktnim suverenitetom BiH.
Brko Distrikt postaje ustavna kategorija
Amandamanom I na Ustav BiH (2009).

Organizacija vlasti Distrikta Brko

Zkonodavnu vlast vri Skuptina Distrikta
sastavljena od 31 poslanika,
od
kojih su dva poslanika iz reda nacionalnih
manjina.
Izvrnu vlast vri Vlada Distrikta, sudsku
vlast vre sudovi Distrikta.

Gradonaelnik predstavlja izvrnu vlast u

Skuptini i odgovoran je Skuptini za rad
Vlade
Najvii pravni akt Brko Distrikta Bosne i
Hercegovine je Statut.
Vladu Distrikta ine gradonaelnik
i
efovi odjeljenja, a gradonaelnika Brko
Distrikta bira Skuptina.

Brko ima svoju policiju koja obavlja policijske

poslove predviene zakonom. efa policije i
zamjenike efa policije imenuje i razrjeava
dunosti gradonaelnika uz saglasnost Skuptine.
Pravosue Distrikta je nezavisno i nepristrasno i
ine ga:
- Osnovni sud i
- Apelacioni sud

Tuilatvo je nezavisno od
pravosua i Policije Distrikta.
Pravobranilatvo je institucija
uspostavljena zakonom Distrikta i
nezavisno je od zakonodavne, sudske
i izvrne vlasti i od policije
Brko
Distrikta.

ORGANIZACIJA VLASTI U
REPUBLICI SRPSKOJ
Proces konstituisanja
Republike Srpske

Konstitutivni narodi imaju univerzalno i

opteprihvaeno pravo koje se zove
samoopredjeljenje

Proces formiranja Republike Srpske tekao je

paralelno sa procesom rjeavanja statusa Bosne i
Hercegovine, s tim to se Republika Srpska
konstituisala ve 1992. godine, a Bosna i
Hercegovina tek 1995. godine.
Republika Srpska stvarana je stvarno i
normativno, tj. de facto i de iure.

Prvi akt bila je Odluka o osnivanju Skuptine

srpskog naroda u Bosni i Hercegovini. Odluku su
24.10.1991. donijela 84 narodna poslanika, koji su
pripadali parlamentarnim strankama.
Drugi akt je Odluka o ostajanju srpskog naroda
Bosne i Hercegovine u zajednikoj dravi
Jugoslaviji. Odluku je donijela Skuptina
24.10.1991., a potvrdili su je graani na plebiscitu
9. i 10.11. iste godine.

Trei akt je Deklaracija o proglaenju Republike

srpskog naroda BiH. Polazio je od univerzalnog,
neotuenog i neprenosivog prava naroda na
samoopredjeljenje, samoorganizovanje i
udruivanje, na osnovu koga on odreuje svoj
politiki status i obezbjeuje razvoj. Skuptina
srpskog naroda BiH donijela je 9.1.1992. godine
Deklaraciju o proglaenju Republike srpskog
naroda BiH.

etvrti i najvaniji akt bio je Ustav Srpske

Republike BiH (kasnije Republike Srpske) koji
je Skuptina srpskog naroda u BiH donijela je
28.2.1992. godine.
Ustav uspostavlja i potvruje Republiku Srpsku
kao dravu srpskog naroda u kojoj su svi graani
ravnopravni i slobodni i
koja moe
stupiti u zajednice sa dravnim tvorevinama
drugih konstitutivnih naroda BiH (lan 4.
Ustava).

Ustavni zakon za sprovoenje Ustava

Republike Srpske je takoe jedan od bitnih
akata ustavnog karaktera.
esti konstitutivni akt bila je Deklaracija o
dravnom i politikom ureenju drave,
usvojena 12.8.1992. godine.
Deklaracija utvruje novo ime Republike, koja
se vie ne zove Republika srpskog naroda
Bosne i Hercegovine, ve Republika Srpska.

Prvi pokuaj rjeenja krize bio je ve poetkom

graanskog rata 1992. godine,
kada je
Evropska zajednica organizovala Konferenciju u
BiH sa sjeditem prvo u Hagu, a zatim u Briselu i
enevi.
Predloen je prvi mirovni sporazum i
prijedlog podjele BiH na tri etnike cjeline sa
principima za ustavno ureenje BiH.
Bio je to tzv. Kutiljerov plan.

Na poetku 1993. godine pregovaraki proces

preuzimaju i vode iskusni diplomati Vens i Oven,
sa sjeditem u enevi.
Bosna i Hercegovina je trebala da se podijeli na 10
provincija (kantona).
Trei pokuaj rjeenja za BiH u septembru 1993.
godine, sada pod vostvom Vensa i Stoltenberga,
kao kopredsjedavajuih Mirovne konferencije za
bivu Jugoslaviju i BiH. Muslimani (Bonjaci) nisu
prihvatili taj plan, a Srbi i Hrvati su ga prihvatili.

etvrti plan rjeenja bh krize sainila je tzv.

Kontakt grupa sastavljena od visokih
predstavnika pet velikih sila (SAD, Rusije,
NJemake, V. Britanije i Francuske).
Taj plan se pojavio u julu 1994. godine sa dva
osnovna dokumenta: Elementi za ustav unije
BiH i Mapa o razgranienju izmeu
Federacije BiH i RS.
Taj plan nije prihvatila Republika Srpska.

U meuvremenu (poetak 1994) Vaingtonskim

sporazumom formirana je Federacija Bosne i
Hercegovine kao drava Muslimana (kasnije
Bonjaka) i Hrvata, koju ine 10 kantona.
Peti pokuaj meunarodne zajednice da se za sve
u BiH pronae prihvatljivo sveukupno, a posebno
teritorijalno rjeenje, je uspio.

U enevi 8.9.1995. godine je usvojen dokument o

ustavnim principima za uniju Bosne i
Hercegovine, prema kome se zvanino priznaje
Republika Srpska sa 49% teritorije BiH i
Federacija BiH sa 51% teritorije BiH, kao dva
entiteta koji ine BiH.
Zatim je 26.9.1995. godine u NJujorku dograen
(dovren) i zaokruen enevski dokument.

Od 1. do 21.11.1995. godine u gradu Dejtonu,

drava Ohajo, SAD, je postignut dogovor
velikih sila SAD, Rusije, NJemake, Velike
Britanije, Francuske, kao i direktno
zainteresovanih - Savezne Republike
Jugoslavije, Hrvatske, te predstavnika BiH (sva
tri naroda).
Svi dokumenti mirovnog sporazuma koji su
usaglaeni (parafirani) u Dejtonu, potpisani su
14.12.1995. godine u Parizu.

Organizacija Republike
Narodna skuptina Republike Srpske
U Republici Srpskoj nije bilo potrebe za
dvodomom strukturom zakonodavnog tijela,
jer je ona unitarno ureena
Zakonodavnu vlast u Republici Srpskoj vri
Narodna skuptina, a kontrola zatite vitalnog
nacionalnog interesa pripada Vijeu naroda

Pored ustavotvorne i zakonodavne,

Narodna skuptina Republike Srpske
ima plansko - budetsku nadlenost, ratifikacija,
izbornu funkciju, amnestiju, kontrolie rad
Vlade, odluke o promjeni Ustava, usvajanju
zakona, drugih propisa i optih akata, usvajanju
plana razvoja, prostornog plana, budeta i
zavrnog rauna

Utvruje teritorijalnu organizaciju Republike,

raspisuje referendum, javni zajam i odluuje o
zaduenju, raspisuje izbore za narodne poslanike
i za predsjednika, bira, imenuje i razrijeava
funkcionere, u skladu sa Ustavom i zakonom,
vri kontrolu rada Vlade i drugih organa koji su
joj odgovorni, daje amnestiju, te obavlja i druge
poslove u skladu sa Ustavom i zakonom.

Za razliku od Parlamenta Federacije Bosne i

Hercegovine, Narodna skuptina Republike
Srpske je jednodomna i ima 83 narodna
poslanika
Kao posebna tijela u sastavu Skuptine,
formiraju se i komisije i odbori
Narodne skuptine

Vijee naroda Republike Srpske

Usvajanjem Amandmana na Ustav Republike

Srpske, propisano je da e zakonodavnu vlast u
Republici Srpskoj vriti Narodna skuptina
Republike Srpske i, u kontekstu zatite
vitalnog nacionalnog interesa, Vijee naroda
Republike Srpske

Ustav Republike Srpske je odredio

proceduru za usvajanje zakona u vezi
sa vitalnim interesima.
Ukoliko vie od jednog predsjedavajueg ili
potpredsjedavajueg Vijea naroda smatra da
zakon spada u pitanja od vitalnog interesa
definisana u Amandmanu LXXVII, zakon e
biti uvrten na dnevni red Vijea naroda kao
pitanje od vitalnog interesa.

Ako samo jedan predsjedavajui ili

potpredsjedavajui tvrdi da zakon spada
u pitanja od vitalnog interesa,
dvotreinska veina odgovarajueg
kluba moe proglasiti da je rije o
pitanju sa liste vitalnih interesa

Ako saglasnost nije mogua u Vijeu naroda ili

ukoliko se na prijedlog amandmana ne
postigne saglasnost, formirae se zajednika
komisija od predstavnika Narodne skuptine i
Vijea naroda

Vijee za zatitu vitalnog interesa

pri Ustavnom sudu Republike Srpske
odluuje o prihvatljivosti takvih sluajeva
U sluaju da proceduru pokrene
dvotreinska veina jednog od klubova,
potreban je glas najmanje dvojice sudija
da bi sud odluio da se radi o vitalnom
interesu

Predsjednik Republike Srpske

Biraju graani, neposrednim i tajnim
glasanjem na vrijeme od etiri godine
U domenu svojih ustavnih ovlaenja
predsjednik Republike predstavlja
Republiku Srpsku i izraava njeno
jedinstvo. Ukazom proglaava zakon u
roku od sedam dana od dana njegovog
usvajanja u Narodnoj skuptini.


1.
2.

3.

4.

5.
6.

Ovlaenja i nadlenosti predsjednika Republike:

Predstavlja Republiku
Predlae Narodnoj skuptini kandidate za
predsjednika Vlade,
Predlae Narodnoj Skuptini kandidata za
predsjednika i sudije ustavnog suda,
Ukazom proglaava zakone u roku od osam dana
od njihovog usvajanja u Skuptini,
Daje pomilovanje,
Dodjeljuje odlikovanja i priznanja utvrena
zakonom.

Predsjednik Republike moe traiti

od Vlade da izloi stavove o pojedinim
pitanjima od znaaja za Republiku,
sazvati sjednicu Vlade i staviti na dnevni
red pitanje iz njene nadlenosti
Predsjednik Republike moe raspustiti
Narodnu skuptinu poto saslua miljenje
predsjednika Vlade i predsjednika Narodne
skuptine

Predlae kandidata za predsjednika Vlade

Na inicijativu 20 poslanika i miljenje
predsjednika Narodne skuptine i Vlade trai
ostavku predsjednika Vlade
U sluaju da predsjednika Vlade ne podnese
ostavku, predsjednik Republikega moe
razrijeiti

Vlada i republika uprava

Vladu sainjavaju predsjednik,

potpredsjednici i ministri pri emu
predsjednik i dva potpredsjednika Vlade
ne mogu biti iz reda istog konstitutivnog
naroda

U domenu svojih ustavnih ovlaenja Vlada

predlae zakone, druge propise i opte akte,
predlae plan razvoja, prostorni plan, budet i
zavrni raun. Vlada i obezbjeuje provoenje i
izvrava zakone, drugih propisa i optih akata,
donosi uredbe, odluke i druge akte za
izvravanje zakon

Vladi se moe izglasati nepovjerenje

Predsjednik i lanovi Vlade mogu i
sami podnijeti ostavke
Prijedlog za izglasavanje neopovjerenja
moe podnijeti 20 poslanika


1.
2.

3.

4.

5.

6.

Nadlenosti Vlade:
Predlae zakone, druge propise i opte akte,
Predlae plan razvoja, prostorni plan, budet i
zavrni raun,
Obezbjeuje provoenje i izvrava zakone, druge
propise i opte akte,
Donosi uredbe, odluke i druga akta za izvravanje
zakona,
Daje miljenje o predlozima zakona, drugih propisa i
optih akata koje podnose drugi predlagai,
Utvruje naela za unutranju organizaciju
ministarstava i dr. republikih organa.

Organi dravne uprave

Poslove dravne uprave obavljaju ministarstva,
drugi republiki organi uprave i republike
upravne organizacije.
Ministarstva, drugi republiki organi uprave i
republike upravne organizacije obrazuju se
zakonom.
Organi dravne uprave mogu radi obavljanja
zakonom utvrenih poslova iz svog djelokruga,
van sjedita obrazovati svoje podrune jedinice.

Lokalna samouprava

Optina je definisana kao osnovna

jedinica lokalne samouprave

Ustavni sud Republike Srpske

Broji devet sudija koje bira

Narodna skuptina Republike Srpske i
Vijee naroda na prijedlog predsjednika
Republike i Visokog sudskog i tuilakog
savjeta

Pravosudni sistem
Republike Srpske

Pravosudni sistem Republike Srpske ine

sudovi, tuilatva, pravobranilatva,
advokatura, notari i organi koji odluuju o
prekrajima

Organizacija i nadlenost sudova

Sudovi se osnivaju kao osnovni sudovi

(za podruje jedne ili vie optina),
okruni sudovi (za podruje dvaju ili vie
osnovnih sudova) i Vrhovni sud
Republike

Javno tuilatvo

Tuilatva su samostalna dravna tijela, koja u

okviru prava i dunosti Republike Srpske,
preduzimaju zakonom odreene mjere u
pogledu istranih radnji i gonjenja potencijalnih
uinilaca krivinih djela i ulau pravna sredstva
za zatitu ustavnosti i zakonitosti

Javno pravobranilatvo

Pravobranilatvo Republike Srpske je

samostalan organ koji u postupku pred
sudovima i drugim nadlenim organima
preduzima pravna sredstva radi zatite
imovinskih prava i interesa Republike
Srpske, grada, optine i njihovih organa
i organizacija

Advokatura

Djelatnost advokata se ispoljava kroz

pruanje pravne pomoi u zatiti
ljudskih prava i sloboda graana
garantovanih Ustavom

Notari

Sluba notara je javna sluba.

Samostalni nezavisni nosioci te
slube, vre obradu, ovjeravanje i
potvrivanje javnih isprava

ORGANIZACIJA VLASTI
FEDERACIJE BiH
Federacija BiH formirana je voljom bonjakog i
hrvatskog naroda krajem marta 1994. godine.
Prijedlog za osnivanje Federacije BiH, kao
dravotvornog subjekta sa kantonima
(upanijama) kao federalnim jedinicama, potekao
je od strane SAD-a, koji je prihvaen od velikog
broja zemalja EUod kojih je Austrija najdirektnije
uestvovala u praktinoj (pravno-politikoj)
realizaciji

Prva faza bila je izrada dokumenata u Beu

Druga - prihvatanje i potpisivanje dokumenata
u Vaingtonu
Trea - ratifikacija i potpisivanje dokumenata u
Ustavotvornoj skuptini
Nakon inicijative SAD-a, formiran je prelazni
Odbor koji je u Beu u periodu od 4. do
14.3.1994. godine izradio tekst Ustava i dva
druga dokumenta

Druga i najbitnija faza odvijala se u Vaingtonu

gdje su predstavnici Bonjaka i Hrvata sa
visokim amerikim dravnicima usvojili i
potpisali u Vaingtonu tzv. Vaingtonski
sporazum 18.3.1994. godine.
Trea faza odvijala se u Sarajevu gdje je
proglaena Ustavotvorna skuptina koja je 30.
marta 1994. godine usvojila i proglasila Ustav
Federacije BiH.

Druga Od 30. marta 1994. godine formalno

-pravno postoji Federacija BiH.
Od toga dana bilo je jasno kakvo e biti konano
rjeenje dravnog ureenja BiH, jer su osnovane
dvije dravotvorne jedinice - Republika Srpska i
Federacija BiH, pa BiH ne moe biti nita drugo
nego sloena drava od dvije dravotvorne
cjeline, to je i potvreno Dejtonskim
sporazumom

Ustav i ustavno ureenje

Federacije Bosne i Hercegovine

Ustav je po svojim elementima akt drave

(lanice drave) donesen po odgovarajuem
postupku i od strane odgovarajueg organa
Spada u red srednjedugih ustava (115 lanova) sa
preambulom i normativnim dijelom

Uspostavljanje Federacije (opta naela),

LJudska prava i osnovne slobode,
Podjela nadlenosti izmeu federalne i
kantonalne vlasti,
Struktura federalne vlasti,
Kantonalne vlasti,
Optinske vlasti,
Meunarodni odnosi,
Amandmani na ustav i
Usvajanje i stupanje na snagu ustava i prelazna
rjeenja.

Ustavom je uspostavljena Federacija BiH kao

dravotvorna jedinica (ustvari drava) Bonjaka i
Hrvata (i ostalih) koja se sastoji od federalnih
jedinica (kantona / upanija) na teritoriji BiH sa
veinskim bonjakim i hrvatskim
stanovnitvom.
Federacija BiH kao i Republika Srpska formirana
je kao drava unutranjeg prava, a ne
meunarodnog, tj. nema status drave u
meunarodnom pravu.

Obje dravotvorne jedinice nazvane su

zajednikim imenom - entiteti.
Nakon donoenja, Ustav Federacije BiH
mijenjan je u etiri navrata: 1994, 1996,
1997. i 2002. kada su usvojeni veoma
znaajni amandmani koji ustvari
predstavljaju provoenje odluke Ustavnog
suda BiH o konstitutivnosti naroda.

Podjela nadlenosti izmeu

federalne i kantonalne vlasti

U okviru svojih ovlaenja, Federacija

samostalno donosi svoj Ustav, zakone i
druge propise, koji moraju biti u skladu sa
Ustavom Bosne i Hercegovine i ne mogu
biti ogranieni od vlasti
Bosne
i Hercegovine

1.

2.

3.

4.

Ustavom Federacije utvrene su sljedee iskljuive

nadlenosti Federacije:
Dravljanstvo Federacije,
Utvrivanje ekonomske politike ukljuujui
planiranje i obnovu, te korienje zemljita na
federalnom nivou,
Donoonje propisa o finansijama i finansijskim
institucijama Federacije i fiskalna politika
Federacije,
Suzbijanje terorizma, meukantonalnog
kriminala, neovlaene trgovine drogom
i organizovanog kriminala,

5. Dodjela elektronskih frekvencija za radio,

TV i druge svrhe, u skladu sa Ustavom BiH,
6. Utvrivanje energetske politike ukljuujui
raspodjelu izmeu kantona te osiguranje i
odravanje potrebne infrastrukture i
7. Finansiranje djelatnosti federalnih vlasti,
ustanova i institucija koje federalne vlasti
osnivaju.


1.
2.
3.
4.

5.
6.

7.
8.

Ustavne nadlenosti federalne vlasti i kantona su:

Jamenje i provoenje ljudskih prava,
Zdravstvo,
Politika zatita ovjekove okoline,
Komunikacijska i transparentna infrastruktura, u
skladu sa Ustavom BiH,
Socijalna politika,
Provoenje zakona i drugih propisa o dravljanstvu
i putnim ispravama dravljana BiH sa teritorije
fedracije,
Turizam i
Korienje prirodnih bogatstava.


1.

2.
3.
4.

5.

6.

Kantoni su posebno nadleni za:

Uspostavljanje i nadziranje policijskih snaga, koje
imaju jedinstvene federalne uniforme sa
kantonalnim oznakama,
Utvrivanje obrazovne politike,
Utvrivanje i provoenje kulturne politike,
Utvrivanje stambene politike, ukljuujui
donoenje propisa koji se tiu ureivanja i
izgradnje stambenih objekata,
Utvrivanje politike koja se tie regulisanja i
osiguranja javnih slubi,
Donoenje propisa o kor

7. Donoonje propisa o lokalnim postrojenjima

za proizvodnju energije i osiguranje njihove
dostupnosti,
8. Donoenje propisa o unapreenju lokalnog
poslovanja i dobrotvornih aktivnosti,
9. Utvrivanje politike u vezi sa osiguranjem
radija i televizije, ukljuujui donoenje propisa
o osiguranju njihovog rada i izgradnji,
10. Provoenje socijalne politike i uspostava
slubi socijalne zatite,
11. Finansiranje djelatnosti kantonalne vlasti
ili njenih agencija oporezivanjem, zaduivanjem
ili drugim sredstvima.

Struktura federalne vlasti

Vlasti u Federaciji organizovana je na naelu
podjele vlasti - Ustavotvornu i zakonodavnu
vlast ima Parlament - Predstavniki dom i Dom
naroda, izvrnu vlast - predsjednik,
potpredsjednik i Vlada, a sudsku vlast - sudovi.
Javne institucije su ministarstva u Vladi
Federacije i vladama kantona, optinski organi
vlasti.

1.

2.

3.

Zakonodavnu vlast u Federaciji vrie

Predstavniki dom Dom naroda. Pored ostalih
nadlenosti utvrenih Ustavom, parlament
Federacije BiH nadlean je i za:
Izbor predsjednika i potpredsjednika Federacije,
Podnoenje zahtjeva Ustavnom sudu da odlui
treba li smijeniti predsjednika ili potpredsjednika
Federacije,
Potvrivanje imenovanja Vlade Federacije
veinom glasova,

4. Donoenje zakona o vrenju funkcija

federalne vlasti,
5. Davanje ovlaenja kantonima da zakljuuju
sporazume sa dravama i meunarodnim
organizacijama uz saglasnost Parlamentarne
skuptine Bosne i Hercegovine,
6. Donoenje budeta Federacije i zakona o
oporezivanju i osiguravanje potrebnog
finansiranja na drugi nain,
7. Vrenje drugih nadlenosti koje su mu
povjerene.

Parlament Federacije sastoji se od dva doma:

Predstavnikog doma i Doma naroda.
Predstavniki dom se sastoji od 98 poslanika i
mandat im je 4 godine.
Doma naroda se sastoji od 58 delegata i to po 17
delegata iz reda svakog konstitutivnog naroda.
Predstavniki dom je prvobitno imao 140 lanova,
ali je taj broj smanjen na 98. U sastavu
Predstavnikog doma se nalazi najmanje etiri lana
svakog konstitutivnog naroda.

Predstavniki dom potvruje imenovanje Vlade

Federacije veinom glasova od ukupnog broja
poslanika u Predstavnikom domu, a na isti nain
vri i izglasavanje nepovjerenja Vladi Federacije.
Predstavniki dom ravnopravno sa Domom
naroda donosi Ustav, zakone, federalni budet,
zavrni raun federalnog budeta, rezolucije,
preporuke, odluke i zakljuke

Ako ni nakon ponovne rasprave nije

postignuta saglasnost o istovjetnosti
teksta, domovi osnivaju zajedniku
komisiju od po pet lanova iz svakoga
doma kojoj se povjerava utvrivanje
prijedloga za rjeenje spornog pitanja

Ako se ni u zajednikoj Komisiji ne postigne

saglasnost ili ako jedan od domova ne usvoji
tekst koji je predloila Komisija, sporni
prijedlog zakona se skida s dnevnog reda
sjednice Doma naroda o emu predsjedavajui
obavjetava premijera

U sluaju postupka izmjene Ustava

Federacije Bosne i Hercegovine,
amandmane na Ustav Federacije moe
predlagati predsjednik Federacije u
saglasnosti sa potpredsjednicima
Federacije, Vlada Federacije, veina
poslanika u Predstavnikom domu i
veina bonjakih, hrvatskih i srpskih
delegata u Domu naroda

Dom naroda Parlamenta

Federacije Bosne i Hercegovine
Dom

naroda sastoji se od 58 delegata, i to po

17 delegata iz reda svakog od konstitutivnih
naroda i 7 delegata iz reda ostalih koji imaju pravo
da ravnopravno uestvuju u postupku veinskog
glasanja.
Prvobitno, Dom naroda je bio sastavljen od
30 Bonjaka, 30 Hrvata (prije Odluke o
konstitutivnosti naroda iz 2002. godine)

Poslanike Doma naroda biraju kantonalne

skuptine iz reda
svojih poslanika
proporcionalno nacionalnoj strukturi
stanovnitva

Odluivanje o pitanjima od
vitalnog nacionalnog interesa

Ukoliko vie od jednog predsjedavajueg ili

potpredsjedavajueg Doma naroda smatra da
zakon spada u pitanja od vitalnog nacionanog
interesa definisana u Ustavu Federacije Bosne i
Hercegovine, takav zakon e biti uvrten u
dnevni red Doma naroda kao pitanje od vitalnog
interesa

ao jea ejeaaj
oejeaaj a ao
aa aa o ao eea,
ooaaje a
oe oa a je je o a a
e a eea

Ustavna procedura odreuje da predsjedavajui i

potpredsjedavajui moraju donijeti odluku u roku
od jedne sedmice. Ukoliko veina svakog kluba,
koji ima delegate u Domu naroda, glasa za takve
zakone ili druge propise ili akte, smatrae se da su
oni usvojeni.
Ukoliko se u Domu
naroda postigne saglasnost o amandmanima, takav
zakon, propis ili akt se ponovo podnosi
Predstavnikom (Zastupnikom) domu na
odobravanje

Ukoliko saglasnost nije mogua u Domu naroda ili

ukoliko se na prijedlog amandmana ne dobije
saglasnost, formirae se zajednika komisija od
predstavnika Predstavnikog doma i Doma naroda.
Ukoliko se ne postigne saglasnost, zakon nee biti
usvojen, te se isti vraa predlagau na novi
postupak

U situaciji kada Zajednika komisija ne postigne

saglasnost, pitanje se proslijeuje Ustavnom
sudu Federacije Bosne i Hercegovine da donese
konanu odluku da li se predmetni zakon
odnosi na vitalni interes jednog od
konstitutivnih naroda

Vijee za zatitu vitalnog interesa pri Ustavnom sudu

Federacije Bosne i Hercegovine odluuje o
prihvatljivosti takvih sluajeva dvotreinskom
veinom u roku od jedne sedmice, a u roku od mjesec
dana odluuje o meritumu sluajeva koji se smatraju
prihvatljivim.
U sluaju da proceduru prema ovom amandmanu
pokrene dvotreinska veina jednog od klubova,
potreban je glas najmanje dvojice sudija da bi Sud
odluio da se radi o povredi vitalnog interesa.

Izvrna vlast Federacije

1.
2.

3.

4.

Predsjednik Federacije BiH predstavlja

i
zastupa Federaciju i ef je federalne izvrne vlasti.
Predsjednik Federacije nadlean je za:
Imenovanje Vlade,
Potpisivanje odluka Parlamenta Federacije nakon
njihovog donoenja,
Potpisivanje i ratifikovanje meunarodnih
sporazuma u ime Federacije,
Davanje pomilovanja za djela utvrena federalnim
zakonima, osim za ratne zloine.

Izvrna vlast u Federaciji

Bosne i
Hercegovine je bicefalna i
ine je
predsjednik i dva potpredsjednika Federacije i
Vlada Federacije

Ustavnim amandmanima iz 2002. godine,

kojima se u ustavni sistem uvodi princip
konstitutivnosti tri naroda na cijeloj teritoriji
Bosne i Hercegovine, odnosno u oba entiteta,
predvieno je da predsjedniku Federacije u radu
pomau dva potpredsjednika koje moe
predloiti najmanje treina delegata iz kluba
bonjakih, hrvatskih i srpskih delegata

Ustav je predvidio posredan izbor

predsjednika i potpredsjednika
Federacije Bosne i Hercegovine.
Domovi Parlamenta su ravnopravni
u glasanju o kandidatskoj listi

Vlada Federacije
Predsjednik Federacije u saglasnost oba podpredsjednika
imenuje Vladu Federacije nakon konsultacija sa
premijerom ili sa kandidatom za tu funkciju; imenovanje
potvruje veina glasova poslanika u Predstavnikom
domu.
Vlada Federacije BiH se sastoji od osam ministara iz reda
bonjakog naroda, pet iz reda hrvatskog i tri iz reda
srpskog naroda.
Vlada se moe smijeniti bilo odlukom predsjednika
Federacije, uz saglasnost potpredsjednika FBiH, ili
izglasavanjem nepovjerenja Vladi veinom glasova u
svakom od domova Parlamenta Federacije

Ustavne promjene predviaju da e se Vlada

sastojati od sedamnaest lanova - premijera
i esnaest ministara.
U periodu do potpunog sprovoenja Aneksa 7
Dejtonskog mirovnog sporazuma, Vlada e se
sastojati od 8 ministara iz reda bonjakog
naroda, 5 ministara iz reda hrvatskog naroda i 3
ministra iz reda srpskog naroda.
Jedan ministar dolazi iz reda ostalih.

Nema bitnih razlika izmeu

nadlenosti vlada dva entiteta
u Bosni i Hercegovini

Sudska vlast Federacije

4: Ustavni sud, Vrhovni sud i
Sud za
ljudska prava; kantonalni sudovi i optinski
sudovi.
Ustavom Federacije je utvrena obaveza svih
organa vlasti da izvravaju i pomau u
izvravanju presuda i rjeenja svih Ustavom
utvrenih sudova.
Sudska vlast u Federaciji samostalna je
nazavisna.

Ustavni sud Federacije

Ustavni sud Federacije BiH sastoji se od devet sudija,
od kojih su najmanje po dva iz reda tri konstitutivna
naroda i jedan iz reda ostalih.
Funkcija Ustavnog suda je rjeenje sporova:
1. Izmeu kantona,
2. Izmeu kantona i federalne vlasti,
3. Izmeu grada i njegovog kantona ili fed. vlasti,
4. Izmeu optina i grada
5. Izmeu optina i njihovih kantona ili federalne vlasti,
6. Izmeu institucija federalne vlast

Posebno je znaajna nadlenost Ustavnog

suda da odluuje o vitalnom interesu
konstitutivnog naroda.
Ona je vezana za postupak odluivanja u
Parlamentu Federacije, u sluajevima
kada delegati jednog od konstitutivnih
naroda smatraju da je neko pitanje od
vitalnog interesa za taj narod

Odluka o organizaciji Ustavnog suda

Federacije Bosne i Hercegovine iz
2004. godine predvia da e predsjednik
i potpredsjednici Ustavnog suda biti
birani na period od godinu dana, tajnim
glasanjem, veinom glasova svih sudija koji
ne mogu pripadati istom konstitutivnom
narodu

Vrhovni sud
Vrhovni sud Federacije BiH je najvii
albeni sud Federacije, ukljuujui i
odluivanje o albama na odluke
kantonalnih sudova.
Presude Vrhovnog suda su konane su
i obavezujue.
Broj sudija Vrhovnog suda utvruje se
zakonom Federacije prema potrebi, ali ih
ne moe biti manje od devet.

Kantonalne upanijske vlasti

Svaki kanton moe prenijeti svoja ovlaenja na
optinu i grad na svojoj teritoriji ili na federalnu
vlast.
Svaki kanton ima ustav, kojim se osiguravaju
kantonalne institucije i zatita prava i sloboda
utvrenih Ustavom.
Ustavi kantona moraju biti u saglasnosti sa
Ustavom Federacije.

Zakonodavno tijelo kantona

Skuptina kantona je zakonodavno tijelo

kantona koje se sastoji od jednog doma.

Broj poslanika utvren je prema nacionalnoj
strukturi, a ne moe biti manji od 30 niti vei od
50.

Amandman LXXIX na Ustav Federacije

Bosne i Hercegovine predvia formiranje
klubova delegata konstitutivnih naroda u
kantonalnim skuptinama pod uslovom da se
u njihovom sastavu nalazi barem po jedan
pripadnik svakog konstitutivnog naroda.
Osnivaju se tri kluba poslanika konstitutivnih
naroda i klub ostalih

Izvrna vlast kantona

Nadlena je za provoenje kantonalnih

zakona, ali i za provoenje drugih
nadlenosti povjerenih od Federacije

Sudska vlast kantona

Lokalna samouprava u Federaciji

Promjena Ustava Fedeacije

Bosne i Hercegovine

Pravo se moe nazvati sistemom normi

ljudskog ponaanja koje propisuje i u sluaju
krenja sankcionie drava.
Pravo je drutvena pojava koje je nastalo na
odreenom stepenu razvoja ljudskog
drutva.
Odreeni autori pravo vide kao volju
vladajue klase, sa ciljem da se odri dati
drutveni poredak
Odnos prava i drave

Sr vladavine prava nalazi se u pojmu

konstitucionalizma kao teorije i prakse
ograniene vlasti, tj. vlasti ograniene
pravom (Rule or supreniacv of Law)
Principi vladavine prava i pravne
drave su: potovanje pravde i pravinosti,
uvaavanje ljudskih sloboda i prava, podjela
i ravnotea vlasti, ustavnost i zakonitost,
pooptivost prava, pravna sigurnost,
nezavisno sudstvo, pravna efikasnost i
moderan koncept civilnog drutva.

Uspostavljanju, jemstvu i ostvarivanju ljudskih

prava i osnovnih
sloboda Ustav Bosne i Hercegovine je posvetio
znaajnu panju
Pravni poredak i pravni sistem
Pravo kao poredak je oblik konkretnog
regulisanja drutvenih odnosa prvnim
normama,
dok je pravo kao sistem, oblik logikog
povezivanja svih pravnih normi jednog
pravnog poretka.

Zatita i kontrola ustavnosti i

zakonitosti
Sistem sudske kontrole ustavnosti od strane
redovnih ili posebnih
ustavnih sudova

POJAM I SADRAJ SVOJINE

pravo svojine nije nita drugo nego pravni
izraz tog
prisvajanja i pripadanja
Formalnopravni oblici svojine
postoji susvojina, zajednika svojina i
mjeovita svojina
ko se moe javiti kao nosilac prava svojine
postoje
lina, dravna, zadruna i drutvena svojina.

Preduzee je najei oblik organizovanja u

privredi, ali postoje i
drugi oblici organizovanja za obavljanje
djelatnosti i usluga, kao to su
radnje i zadruge. Radnje mogu biti
industrijske, zanatske, trgovake,
graevinske i druge, a mogu se osnivati i
kao radionice, kancelarije,
biroi, servisi, agencije, studija, pansioni
Zadruga je dobrovoljno udruenje zadrugara

Kada govorimo o vrstama preduzea moe se

rei da postoje privredna ili trgovaka
drutva, javna preduzea, korporacije i
holdinzi.
AKCIONARSKO DRUTVO
Akcionarsko drutvo jeste privredno drutvo
koje osniva jedno ili vie pravnih i/ili fizikih
lica u svojstvu akcionara radi obavljanja
odreene djelatnosti, pod zajednikim
poslovnim imenom, iji je osnovni kapital
utvren i podijeljen na akcije.

Drutvo sa ogranienom odgovornou je

drutvo kapitala koje
se najee bira prilikom organizovanja
malih i srednjih preduzea. Ono
predstavlja prelazni oblik izmeu ortakluka i
akcionarskog drutva

Povezana privredna drutva obuhvataju

jedno matino (kontrolno)
i jedno ili vie zavisnih (podreenih)
drutava. Povezana privredna
drutva (putem kapitala, ugovora,
mjeovita) organizuju se kao koncern,
holding, grupa drutava ili drugi oblik
organizovanja

Javno preduzee je preduzetnika

organizacija koja obavlja privrednu
djelatnost od dravnog interesa u svim
vidovima djelatnosti drutva.

Organi preduzea su: 1) Skuptina, kao organ

vlasnika; 2) Upravni
odbor kao organ upravljanja; 3) Direktor
preduzea, kao organ poslovanja;
i 4) Nadzorni odbor kao organ nadzora u
preduzeu.
Skuptina preduzea skuptina
akcionara
Skuptina akcionara je najvii organ
preduzea, ona bira Upravni
odbor

Upravni odbor preduzea

Upravni odbor (UO) je obavezan organ, vri
operativne poslove
preduzea. Upravni odbor moe imati
najmanje tri, a najvie 15 lanova
koje bira skuptina
Direktor preduzea
Direktor je upravnik ili rukovodilac
korporacije, firme, kompanije,
preduzea ili dravnog nadletva

Nadzorni odbor
Nadzorni odbor nadzire voenje poslova
drutva u skladu s odlukama
skuptine, aktima drutva i propisima

menadment
definiemo kao sposobnost da se poslovi
obave posredstvom drugih.
Pojam menadment potie od engleske
rijei menagment to znai
izvesti, snai se, iz ega slijedi naziv
aktivnosti koja podrazumijeva vjetinu
obavljanja poslova uz ograniene
mounosti.

Pojam (sutina) i nastanak menadmenta

U obinom govoru se pod menadmentom
uglavnom podrazumijeva
posao (rad) koji menader obavlja u organizaciji,
upravu organizacije,
odnosno odreeni nivo znanja o upravljanju - nauku
(i vjetinu)
menadmenta. Sveobuhvatnost pojma
organizovanja uslovila je da se
upravljanje, rukovoenje i sam menadment
predstave kao posebni
modaliteti organizovanja.

Prvo, menadment je posebna nauna

disciplina, multidisciplinarnog
karaktera, koja se bavi istraivanjem problema
upravljanja odreenim
poslovima, poduhvatima i drutvenim
sistemima.
Drugo, menadment se posmatra i definie kao
sloeni proces
upravljanja odreenim poslovima,
poduhvatima ili sistemima radi efikasnijeg
dostizanja zajednikih ciljeva.

Tree, menadment se moe posmatrati i kao

posebna grupa ljudi
iji je posao da upravljaju izvravanjem
poslova i zadataka koje obavljaju
drugi ljudi, radi efikasnog dostizanja
predvienih, zajednikih ciljeva.
Danas se koncept menadmenta analizira sa
razliitih strana, te se
savremeni menadment danas posmatra kao
ekonomski resurs, sistem
vlasti i sistem elite

Zakljuno moemo rei da se cjelokupna

praksa i teorija menadmenta
do danas moe sistematizovati u pet
perioda.
Prvi period ine svi vredni izvori i iskustva iz
oblasti upravljanja
(planiranja, organizovanja, voenja,
kontrole) koji potiu od najstarijih
civilizacija do 1880. godine.

Drugi period je period od 1880. do 1930.

godine, u kome uloga
menadmenta postaje vrlo vana.
Industrijska proizvodnja, za to vrijeme
ogromnih razmjera, uslovljavala je
zapoljavanje velikog broja ljudi i
stvaranje organizacija koje su zahtijevale da
njima upravljaju profesionalni
menaderi.

Trei period je od 1930. do 1950. godine, a

u organizacionoj teoriji
oznaen je kao kola meuljudskih
odnosa", neoklasina kola,
bihevioristiki pravac. Karakteristian je po
tome to se s veim interesovanjem
i razumijevanjem pristupa ovjeku,
pojedincu i grupi, motivaciji
radnika.

etvrti period trajao je od 1950. godine pa

do zadnje decenije
XX vijeka. U ovom periodu se sistematizuju i
uoptavaju dotadanja
teorijska iskustva, uvodi se sistemski
pristup, istrauju se problemi
upravljanja institucijama i organizacijama
sutranjice, nagovjetava se
internacionalizacija menadmenta itd.

Peti period moe se nazvati upravljanje u

novom drutvu, a
osnov razvoja ini ekonomija znanja, te
samim tim s menadmentom
zasnovanim na znanju.

Klasina kola menadmenta

Klasina kola menadmenta dijeli se na dvije
oblasti, naunu i administrativnu
Bihejvioristike kole menadmenta
Bihejvioristike kole bave se vie radnikom
nego njegovim radnim
zadatkom. Posveujui se sociolokim,
psiholokim i organizacionim
istraivanjima, traili su nain da bolje
motiviu radnika i tako poveaju produktivnost

OPTE KARAKTERISTIKE MENADMENTA

Vjetine
vjetine su sljedee: tehnike vjetine,
interpersonalne
konceptualne, komunikacione i vjetine
rjeavanja problema
Karakteristike
analitikie sposobnosti, sposobnost
donoenja odluka, korienja kompjutera i
komunikacione sposobnosti

Proces menadmenta
Menadment se posmatra i definie kao
proces upravljanja odreenim
poslovima i sistemima radi efikasnijeg
dostizanja zajednikih
ciljeva kroz planiranje, organizovanje,
kadrovanje, voenje i kontrolu
prirodnih, ljudskih, finansijskih i
informacionih resursa radi postizanja
uspjeha u poslovanju.

Principi menadmenta
Ti principi su postojanost stalnih pravila,
nadlenost, hijerarhijsko
organizovanje, imenovanja i unapreenja i
pismena forma odluka.
Vrste menadera Generalno se diferenciraju
na tri osnovne grupe, i to: menaderi razliitih
nivoa, opti i funkcionalni menaderi te linijski
i tabni menaderi
Postoje razliiti nivoi rukovoenja od kojih su
tri osnovna nivoa: najvii, srednji i nii.

Sistemi rukovoenja
Pod sistemom rukovoenja podrazumijeva se
nain organizovanja, funkcije rukovoenja, tj.
nain uspostavljanja odnosa izmeu rukovodilaca
i izvrioca i izvrioca kao i izmeu pojedinih
rukovodilaca, Kao dva osnovna sistema
rukovoenja javljaju se linijski i funkcionalni.
Linijski ima karakteristiku da jedan zaposleni
moe da ima samo jednog neposrednog
rukovodioca. Funkcionalni kod koga zaposleni
moe da ima dva ili vie neposrednih
rukovodilaca

Menadment i dravni (javni) sektor

Menadment i organizacija
MENADMENT MULTINACIONALNIH
KOMPANIJA
MARKETING MENADMENT
Globalizacija i menadment
STRATEKI MENADMENT I STRATEKO
PLANIRANJE, Menadment ljudskih resursa
LIDERSTVO, Sutinski ista, ali znatno
jednostavnija definicija liderstva glasi: Liderstvo
je najbolji menadment.

Karakteristike lidera
inteligencija, samopouzdanje, odlunost,
integritet i drutvenost.
Stilovi liderstva
podjela stilova voenja na: klasine,
bihejvioristike, situacione i savremene
Klasini stilovi
liderstva jesu: autokratski, demokratski,
liberalni i paternalistiki stil.

SAVREMENI MENADMENT U
SAVREMENOJ DRAVI

PRAVOSUDNI ORGANI BOSNE I

HERCEGOVINE
Pravosue je zajedniki pojam koji obuhvata
odreene institucije
- organe koji se bave primjenom prava i
zatite graana, institucija i
organizacija. To su sudovi, tuilatva,
pravobranilatva, advokatura, pa i
organi koji odluuju o prekrajima

Javno tuilatvo
Tuilatva su samostalna dravna tijela, koja
u okviru prava i dunosti
Republike Srpske, preduzimaju zakonom
odreene mjere u
pogledu istranih radnji i gonjenja
potencijalnih uinilaca krivinih djela
i ulau pravna sredstva za zatitu ustavnosti
i zakonitosti

Sud je organizovan kroz tri odjeljenja

(krivino, upravno i apelaciono).
Tuilatvo Bosne i Hercegovine
Tuilatvo je organ nadlean
za sprovoenje istrage za krivina djela za
koja je nadlean Sud Bosne i Hercegovine, te
za gonjenje poinilaca pred Sudom Bosne i
Hercegovine, u skladu sa Zakonom o
krivinom postupku Bosne i Hercegovine
i drugim primjenjivim zakonima.

Tuilatvo ima tri odjeljenja i to: za

organizovani kriminal, privredni
kriminal i korupciju.
Pravobranilatvo Bosne i Hercegovine
OMBUDSMEN ZA LJUDSKA PRAVA
Ombudsmen Bosne i Hercegovine

Ustavni sud Bosne i Hercegovine

Ustavno regulisanje Ustavnog suda Bosne i
Hercegovine utvruje
da se sastoji od devet sudija, od kojih etiri
bira Predstavniki dom
Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine,
dva bira Narodna skuptina
Republike Srpske, a tri imenuje predsjednik
Evropskog suda za ljudska
prava,

Nadlenosti Ustavnog suda se svrstavaju u

tri grupe: osnovna i
iskljuiva, apelaciona i opta

Organizacija i nadlenost sudova

Organizacija i nadlenost sudova utvreni
su Ustavom i zakonom.
U Republici Srpskoj sudovi se organizuju kao
redovni sudovi opte
nadlenosti. Sudovi se osnivaju kao osnovni
sudovi (za podruje jedne
ili vie optina), okruni sudovi (za podruje
dvaju ili vie osnovnih
sudova) i Vrhovni sud Republike.

Javno pravobranilatvo
Pravobranilatvo Republike Srpske je
samostalan organ koji u postupku pred
sudovima i drugim nadlenim organima
preduzima pravna sredstva radi zatite
imovinskih prava i interesa Republike Srpske,
grada, optine i njihovih organa i organizacija,
te drugih organa i organizacija
koji nemaju svojstvo pravnog lica i nisu
upisani u sudski registar, a finansiraju se iz
Budeta Republike Srpske

Advokatura
Radi obezbjeenja strune pravne pomoi
radnim ljudima i graanima,
organizacijama udruenog rada i drugim
samoupravnim organizacijama
i zajednicama, drutvenim organizacijama,
udruenjima graana i drugim organizacijama,
kao i radi obezbjeenja jednake zatite prava
graana, organizacija i zajednica kada se u
postupku kod redovnih i
samoupravnih sudova i drugih dravnih organa

Notari
Sluba notara je javna sluba koju obavljaju
notari, koji su samostalni
nezavisni nosioci te slube. Njihov zadatak
je da vre obradu,
ovjeravanje i potvrivanje javnih isprava, te
da vre druge poslove u
skladu sa Zakonom o notarima

Ustavni sud Republike Srpske

Ustavni sud Republike Srpske nadlean je da
odluuje o saglasnosti
zakona, drugih propisa i optih akata sa
Ustavom kroz praenje
pojava od interesa za ostvarivanje
ustavnosti i zakonitosti

SUDSKA VLAST FEDERACIJE BOSNE I

HERCEGOVINE
vre sudovi Federacije, kantonalni sudovi i
optinski sudovi.
Sudovi Federacije su Vrhovni sud, Ustavni sud i
Sud za ljudska
prava. Kantonalni sudovi imaju prvostepenu (u
predmetima koji nisu u
nadlenosti optinskih sudova) i drugostepenu
nadlenost
Vrhovni sud

Vrhovni sud Federacije je podijeljen na etiri

odjeljenja: Krivino,
Graansko, Upravno i Odjeljenje za evidenciju i
praenje sudske
prakse.
Javno tuilatvo i javno pravobranilatvo
Ustavni sud Federacije Bosne i Hercegovine
Sudska vlast u kantonima
Sudsku vlast u kantonima vre kantonalni i
optinski sudovi koji zajedno ine kantonalni
sudski sistem

ARBITRAA
Arbitraa je nain rjeavanja sporova izmeu
lica u pravnom
odnosu. To je nain rjeavanja sporova koje
stranke dogovore, od strane
lica koje ugovorne strane odrede sporazumom
o arbitai. Arbitraom se i
naziva organ ili tijelo nedravnog karaktera
koje rjeava spor. Osnovna
karakteristika arbitrae je privatno rjeavanje
spora.

POJAM
Dravna uprava je dio izvrne vlasti koja, u
skladu sa Ustavom i
zakonom, obavlja poslove dravne uprave u
okviru prava i dunosti jedne
drave. Dravna uprava je samostalna,
vezana Ustavom i zakonom, a
za svoj rad odgovara Vladi.

Pojam i predmet upravnog prava

Upravno pravo kao pravna disciplina moe se
definisati prevashodno,
polazei od svog predmeta koji ini skup
pravnih pravila koja se
odnose na upravu i upravne odnose.
Uprava u organizacionom smislu
polazna osnova ovakvom nainu odreivanja
pojma uprave jesu sami organi dravne uprave
Uprava u funkcionalnom smislu

Savremene tendencije u razvoju javne

uprave
Samo efikasna i funkcionalna javna uprava
prilagoena potrebama
graana i privrede opravdava i daje
legitimitet politikim odlukama
ORGANI UPRAVE
Organi dravne uprave su ministarstva i
drugi organi uprave.

Rukovoenje dravnim organima uprave

Najee se spominju tri osnovna sistema
rukovoenja, i to: linijski
sistem, funkcionalni sistem, i tabno - linijski
sistem.
OSNOVNA NAELA OPTEG UPRAVNOG
POSTUPKA
Naelo zakonitosti
naelo zatite prava stranaka i zatite
javnog interesa.

Naelo efikasnosti
Naelo istine
Naelo sasluanja stranke
Naelo slobodne ocjene dokaza
Naelom samostalnosti u rjeavanju
Naelo dvostepenosti u rjeavanju (pravo
na albu)
Naelo konanosti i pravosnanosti rjeenja
Naelo ekonominosti u postupku
Pruanje pomoi neukoj stranci

Naelo o upotrebi jezika i pisma

naelo transparentnosti i
naelo javnosti
ORGANI UPRAVE U REPUBLICI SRPSKOJ
Na nivou Republike, Zakonom o republikoj
upravi predviena
su dva organizaciona oblika dravne
uprave, i to: ministarstva i republike
uprave (kao organi u sastavu
ministarstava).

Republike upravne organizacije

upravne organizacije osnivaju se zakonom
da obavljaju prevashodno strune poslove i
sa njima povezane poslove
dravne uprave.
ORGANI UPRAVE U FEDERACIJI BOSNE I
HERCEGOVINE
Federalne
uprave i Federalne ustanove.

Kantonalna uprava
DISTRIKT BRKO BOSNE I
HERCEGOVINE
Organizacija izvrne vlasti
Distrikt Brko predstavlja posebno podruje
u kojem je uspostavljen
poseban reim uprave.