You are on page 1of 278

NG LC HC CNG TRNH

PGS. TS Dng Vn Th

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

1.1 MT S KHI NIM C BN V L THUYT DAO NG


1.1.1 Khi nim v chu k v tn s

Dao ng ca vt thun ty do lc l xo sinh


ra khi M dch chuyn khi v tr cn bng ban
u (do mt nguyn nhn bt k no gy
ra ri mt i) c gi l dao ng t do hay
l dao ng ring.
Dng chuyn v ca vt M c gi l dng dao ng
ring. Nu trong qu trnh dao ng lun lun tn ti lc
ng P(t), ta c bi ton dao ng cng bc. Lc ng
P(t) cn c gi l lc kch thch.

K
0

P(t)
Hnh 1.1

Tu thuc vo quan h gia lc l xo v bin dng ca l xo l tuyn


tnh , hay phi tuyn, m ta c bi ton dao ng tuyn tnh hay dao ng
phi tuyn.
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

S cc dao ng ton phn ca khi lng thc hin trong


mt n v thi gian, ch ph thuc vo cc c trng c
hc ca h, gi l tn s dao ng ring hay tn s dao
ng t do, v c k hiu l f.
Thi gian thc hin mt dao ng ton phn c gi l
chu k dao ng, v c k hiu l T.
Nu T o bng giy (s) (trong ng lc hc cng trnh thi
gian thng c o bng giy), th th nguyn ca f l
1/s. V tr s f v T l nghch o ca nhau.

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

1.1.2 Dao ng iu ho v vc t quay

Sau y ta xt mt dng dao ng quan trng c gi l dao


ng iu ha. y l dng dao ng c bn thng gp trong
c hc, mt khc, cc dao ng c chu k lun lun c th phn
tch thnh cc dng dao ng iu ha n gin.
Xt dao ng iu ha,

S (t ) A sin t

(1-1)

C vn tc

v(t ) A cos t

(1-2)

v gia tc

a (t ) A 2 sin t

(1-3)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
1.1.2 Dao ng iu ho v vc t quay

C th miu t chuyn ng ny nh
chuyn dch ca im mt vc t OA (c
ln bng A) ln mt trc S no khi
vc t ny quay quanh im c nh O
vi vn tc gc .(xem hnh 1.2).
Tr s A c gi l bin dao ng,
cn vn tc gc c gi l tn s
vng ca dao ng l s dao ng ton
phn ca h thc hin trong 2 giy.

r
a
Acost
0

T 2

nn

Asin
t

r
v

A
s
Hnh 1.2

Theo nh ngha,

2 1

do

2 f
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Tm li, trong dao ng iu ha ta c cc quan h sau,

2 f
T
1
f
T 2

1 2
T
f

(1-4)

(1-5)

(1-6)

Sau ny trong tnh ton thc t, ngi ta hay dng hn f.


powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Kho st ba dao ng iu ha cng bin A v chu k T


T

T
t0=
4

t 0

0
s

T
A

S (t ) Asin t-
2

0A

A
s

a)

t
b)
S (t ) Asin( t)

s
c)

T
2
S (t ) Asin t-
t0

Hnh 1.3

Ta ni t0 l lch pha,
cn l gc lch pha (hay gc pha).
dao ng (a) c gc pha l /2.

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Cch biu din dao ng iu ha di dng vc t quay nh trn


hnh 1.2, gip ta thc hin thun tin vic hp cc dao ng iu
ha. V d, xt hp ca hai dao ng iu ha cng tn s (c th
khc bin v lch pha).

S1 (t ) A1 sin t

(a)

S2 (t ) A2 sin t

(b)

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
Hp ca hai dao ng S1 v S2 chnh l hp ca hai vc t OA1 v
OA2 cho ta vc t OA c ln , theo qui tc hnh bnh hnh, l

OA A
v gc lch pha , m:

A1 A2cos A2 sin
2

A2 sin
tg
A1 A2cos

(1-7)
(1-8)

Nh vy, hp ca hai dao ng iu ha cng tn s l mt dao


ng iu ha cng tn s, c bin A c tnh theo (1-7) v gc
lch pha c tnh theo (1-8)

S (t ) S1 (t ) S2 (t ) Asin t+

(c)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
nu hai dao ng thnh phn khc tn s, th hp ca chng
khng cn l dao ng iu ha na, m ch l dao ng c chu k

A
A2

A2 sin

A1

A2 cos

Hnh 1.4
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

1.1.3 Lc cn v cc m hnh lc cn

Lc cn do nhiu nguyn nhn gy ra nh : ma st gia cc mt tip


xc m ta gi l lc cn ma st; sc cn ca mi trng nh khng
kh, cht lng hay lc ni ma st m ta gi chung l lc cn nht.
Trong chuyn ng c hc, ngi ta thng chia lc cn thnh ba
nhm chnh:
1-

Lc cn ma st c xc nh theo nh lut Culong

Rc C1.N

(1-9)

Trong : C1 l h s ma st,
N l thnh phn php tuyn ca lc sinh ra
gia hai mt tip xc khi chuyn ng (n ph
thuc vo vn tc chuyn ng)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

2 - Lc cn nht tuyn tnh Newton t l bc nht vi vn tc


chuyn ng

Rc C2 .v
Trong :

(1-10)

C2 l h s cn nht

l vn tc chuyn ng, = (t)


3- Lc cn t l bc cao vi vn tc (thng l bc hai). Lc
cn ny thng xy ra khi vt chuyn ng trong mi trng
cht lng hay cht kh vi vn tc tng i ln

Rc C3 .v

(1-11)

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
1.2 PT VI PHN DAO NG NGANG TNG QUT CA H 1 BC T DO
H mt bc t do gm dm n hi gi thit khng c khi lng, trn c t
khi lng tp trung M, chu tc dng ca ti trng ng P(t) t ti khi lng
v c phng theo phng chuyn ng ca khi lng
P(t)
1

a)
y(t)

yt M

Rh

P(t)
z

b)

P(t)
y(t)

y
P=1

c)

P(t)

z
M hnh tnh

Hnh 1.6

d)

f)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Do y ta ch xt nh hng ca lc ng P(t), ng thi


do gi thit bin dng b, nn trng thi cn bng tnh ban
u c th coi gn ng nh trng hp cha c bin dng
(Hnh 1.6b). Tt nhin, khi xc nh mt i lng nghin
cu no , ta phi k ti gi tr do M gy ra theo nguyn
l cng tc dng.
Xt h dao ng chu lc cn nht tuyn tnh Newton, th
dao ng ca h trn hnh 1.6b c th c m hnh ha
nh trn hnh 1.6d; gm khi lng M c treo vo l xo
c cng K , v gn vo pt tng chuyn ng trong cht
lng nht c h s cn C.

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Xt h thi im t no ang chuyn ng hng xung


cng chiu vi lc P(t). Khi h chu tc dng ca cc lc
sau: lc ng P(t); lc n hi sinh ra trong l xo ph thuc
dch chuyn y ca khi lng, Rh(y) = K.y(t), c chiu
hng ln; lc qun tnh Z(t) = -M (t) c chiu hng xung
cng chiu vi chuyn ng; v lc cn nht tuyn tnh Rc =
C (t) c chiu hng ln ngc vi chiu chuyn ng (xem
hnh 1.6f). H trng thi cn bng ng, nn:
Rh + Rc Z(t) P(t) = 0
hay

(1-12)

&(t ) Cy&(t ) Ky (t ) P(t )


My&

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Rh + Rc Z(t) P(t) = 0
hay

(1-12)

&(t ) Cy&(t ) Ky (t ) P(t )


My&

Phng trnh (1-12) l phng trnh vi phn (PTVP) dao ng


ngang tng qut ca h n hi tuyn tnh mt bc t do chu
lc cn nht tuyn tnh.
Trong ,
C l h s cn c th nguyn l [ lc thi gian / chiu di];
K l cng ca h, l gi tr lc t tnh ti khi lng lm
cho khi lng dch chuyn mt lng bng n v, v c th
nguyn l [lc / chiu di ].

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
Phng trnh (1-12) cng c th c thit lp da vo biu
thc chuyn v. Tht vy, nu k hiu l chuyn v n v
theo phng chuyn ng ti ni t khi lng (hnh 1.6c)
cn gi l mm ca h mt bc t do- th dch chuyn y(t)
ca khi lng ti thi im t do tt c cc lc tc dng trn
h gy ra, theo nguyn l cng tc dng s l:
&(t ) Cy&(t )
y (t ) P (t ) My&

Hay
Trong

&(t ) Cy&(t ) Ky (t ) P (t )
My&

chnh l (1-12)
(1-13)

c gi l cng ca h.
Gii (1-12) xc nh c phng trnh chuyn ng, vn tc, v gia tc
chuyn ng ca khi lng -> xc nh c cc i lng nghin cu
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

1.3 DAO NG T DO-TN S DAO NG T DO


( HAY TN S DAO NG RING )
1.3.1 Dao ng t do khng c lc cn

y l trng hp l tng ha, v trong thc t lc cn lun tn


ti. PTVP dao ng lc ny c dng n gin [cho C v P(t) trong
(1-12) bng khng].

&(t ) Ky (t ) 0
My&
Hay l

Trong

&
y&(t ) 2 y (t ) 0
K
1
g
g

(M )
M M G yt
2

(1-14)

(1-15)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
y, ta k hiu G = yt(M) , v mt ngha, n l chuyn v
tnh ca khi lng M do trng lng ca khi lng, G , t
tnh theo phng chuyn ng gy ra (xem hnh 1.6a); cn g
l gia tc trng trng. Phng trnh vi phn (1-14) c
nghim tng qut l:

y (t ) A1cos t+A 2 sin t

(a)

Cc hng s tch phn A1v A2 c xc nh t cc iu kin u:


Ti thi im bt u dao ng (t=0), gi s h c chuyn v ban
u yo v vn tc ban u 0

y t 0 y0 ;

v t 0 v0

(1-16)

Thay (1-16) vo (a) vi ch v(t ) y&(t ) A1 sin t A2 cos t ta c:


A1 = y0 ;

A2 = 0

(b)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Thay (b) vo (a) ta c phng trnh dao ng t do khng c lc


cn ca h mt bc t do:

v0
y (t ) y0cos t+ sin t

Hay

v0

y (t ) y0 sin t+ + sin t
2

(1-17)
(1-17)

iu ny c ngha l, dao ng t do khng cn ca khi


lng l hp ca hai dao ng iu ha cng tn s v lch
pha /2. S dng khi nim vc t quay, theo (1-7) v (1-8) ,
phng trnh (1-17) c dng n gin:

y (t ) Asin t+
Trong

v
y 0

2
0

(1-18)
y0
arctg

v0

(1-19)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
Nh vy, dao ng t do ca h mt bc t do (BTD), khi
khng c lc cn, l mt dao ng iu ha, c tn s c
tnh theo (1-15) , c bin v gc lch pha c tnh theo
(1-19), cn chu k dao ng c tnh theo (1-6).

Nhn vo (1-15) ta thy ch ph thuc yt(M), cng tc l ph


thuc hay K, ngha l ch ph thuc vo n hi ca h.
Nn tn s dao ng t do cn c gi l tn s dao ng
ring ca h; N l mt c trng ca h dao ng.
Dao ng t do khng cn c dng nh trn hnh 1-3; Ph thuc
iu kin ban u m c dng (hnh 1.3a, b, hay c). V d, khi khng
c chuyn v ban u (y0 = 0), th = 0, nn dng dao ng nh
trn hnh 1.3b; Khi khng c vn tc ban u (0 = 0), th gc pha
bng /2, dng dao ng nh trn hnh 1.3a; Cn dng dao ng
trn hnh 1.3c tng ng vi khi c y0 v 0 u khc khng.
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
Nh vy, dao ng t do ca h mt bc t do (BTD), khi
khng c lc cn, l mt dao ng iu ha, c tn s c
tnh theo (1-15) , c bin v gc lch pha c tnh theo
(1-19), cn chu k dao ng c tnh theo (1-6).

Nhn vo (1-15) ta thy ch ph thuc yt(M), cng tc l ph


thuc hay K, ngha l ch ph thuc vo n hi ca h.
Nn tn s dao ng t do cn c gi l tn s dao ng
ring ca h; N l mt c trng ca h dao ng.
Dao ng t do khng cn c dng nh trn hnh 1-3; Ph thuc
iu kin ban u m c dng (hnh 1.3a, b, hay c). V d, khi khng
c chuyn v ban u (y0 = 0), th = 0, nn dng dao ng nh
trn hnh 1.3b; Khi khng c vn tc ban u (0 = 0), th gc pha
bng /2, dng dao ng nh trn hnh 1.3a; Cn dng dao ng
trn hnh 1.3c tng ng vi khi c y0 v 0 u khc khng.
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Ch : Khi khi lng c lin kt bng nhiu l xo mc


song song hay ni tip nh trn hnh 1.7, khi cng tng
cng c tnh nh sau:
K1

K2

K1

K2

K1
K2

M
P(t)

P(t)

P(t)

k ki
i

k ki sin 2 i
i

1
1

k
i ki

(1-20)

Hnh 1.7
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
V D 1.1
Trn dm n gin hai u khp, t ti C mt khi lng tp
trung M c trng lng G = 0,75 kN nh trn hnh 1.8a;
Bit E = 2,1.104 kN/cm2;
C
4

10
J
cm 4 ;
12

a)
G=Mg

l=1m.
b)

Yu cu: Xc nh tn s vng v chu


k dao ng ring ca h. B qua khi
lng dm, v ly g = 981 cm/s2.
c)

P=1

P=1

Hnh 1.8
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
Gii:
Chuyn v n v tai C, theo phng chuyn ng, do lc P=1
gy ra, theo cng thc Maxwell Mohr l (xem hnh 1.8b):
1

EJ

3
1 2 3
3m3
3 1
m m m
16
2 3 16
256 EJ
4 4

(a)

Chuyn v tnh ti ni t khi lng do trng lng ca khi lng gy ra:


(M )
t

3m3
2, 25kNm3
G.
0, 75kN
256 EJ
256 EJ

(b)

Tn s dao ng ring ca h , theo (1-15) l:


256 2,1104 4 4
1
981

70,
6

s
2, 25 12 1003

Chu k dao ng ring tnh theo (1-6) l:


2 2 3,1416
T

0, 089 s

70, 6

(c)

(d)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
V D 1.2
Trn khung ba khp c t vt nng trng lng G (hnh
1.9a). B qua nh hng ca khi lng khung, lc ct , v
lc dc ti din dng. Hy xc nh tn s dao ng ring
theo phng ng v phng ngang ca h.

G
h

(EJ=hng s)

(hnh 1.9a).
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
Gii:
Chuyn v n v theo phng ng g, v phng ngang ng ti ni
t khi lng c tnh theo cng thc Maxwell Mohr. T cc biu
m men n v trn hnh 1.9b, v c, ta c:
g
ng

l3
l l 1 2 l 1
2

4
2
2
3
4
EJ
48 EJ

(a)

h.l 2 1
h 3 h 2l
h.h 2

h l

2 3 EJ
3EJ
2 3

(b)

P=1
l

Thay (a) v (b) vo (1-15) ta c


tn s dao ng ring theo
phng ng v phng ngang l
g =

g
48EJg 1

G
Gl 3 s

ng =

g
3EJg 1

G ng
G h 3 h 2l s

P=1

Hnh 1.9b, 1.9c


powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
1.3.2 Dao ng t do c lc cn
Khi coi lc cn t l vi vn tc, PTVP dao ng t do tng
qut c dng:
&(t ) Cy&(t ) Ky (t ) 0
My&
(1-21)

&
y&(t ) 2 y&(t ) 2 y (t ) 0

Hay

y ta t

c
M

(1-21)
(1-22)

cng c gi l h s cn
Phng trnh c trng ca PTVP (1-21) c nghim l

1,2 2 2

y (t ) A1e1t A2e2 t

nn nghim tng qut ca (1-21):

y (t ) e

Ae
1

2 2 t

(a)

Ae

2 2 t

s c dng:

(1-23)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

y(t)

Chuyn ng ca khi lng, theo (1-23),


ph thuc vo h s .
Phn tch tng trng hp ta thy:
1- Khi 2 2; hay C 2 KM

0
Hnh 1.10

Khi > ta gi l lc cn ln; cn khi = ta gi l lc cn trung bnh


(hay lc cn gii hn). Lc ny l mt s thc; Hn na, v nn
2 2 < , (bng khng khi = ). Do c hai nghim tnh theo (a)
u m. Nh vy, chuyn ng ca khi lng khi lc cn ln v trung
bnh , theo (1-23), l tng ca hai hm s m m. H khng giao ng
m chuyn ng tim cn dn ti v tr cn bng nh trn hnh 1.10;
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
2- Khi 2 < 2:
Trng hp ny c gi l lc cn b. Lc ny nghim l phc.
t

12 2 2

(1-24)

Khi nghim ca phng trnh c trng (xem (a ) s l:

1,2 i1

(b)

V phng trnh chuyn ng (1-23) tr thnh:

y (t ) e t A1ei1t A2e i2t


S dng cng thc Euller

ei cos i sin
e i cos i sin

(1-23)
(1-25)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

thay vo (1-23) ta c:

y (t ) e t A1 A2 cos 1t i A1 A2 sin 1t
hay l,
Trong ,

y (t ) e t B1 cos 1t B2 sin 1t
B1 = A1 + A2 ;

B2 = i ( A1 A2 )

(1-23)
(c)

Cc hng s B1, B2 xc nh c t cc iu kin u (1-16)


B1 = y0 ;

B2 = ( v0 + y0 ) / 1

(d)

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Thay (d) vo (1-23), v li p dng khi nim vc t quay hp hai


dao ng iu ha trong du mc vung, ta c phng trnh dao
ng t do ca h mt bc t do khi lc cn b l:

y (t ) Ae t sin(1t )

(1-26)

Trong ,

v 0 y 0

A y
1

y 0 1
arctg(
)
v 0 y 0

2
0

(1-27)

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Dng dao ng trong trng hp ny c th hin trn hnh 1.11


y(t)

yn+1

0
A

yn
T1

Hnh 1.11 : Dao ng t do khi lc cn b


powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

T (1-26), hay t hnh 1-11 ta thy, dao ng t do ca h mt bc t


do khi lc cn b, cng l mt dao ng iu ha c tn s vng 1
tnh theo (1-24), v chu k T1 tnh theo (1-28)

T1 =

2
1 =

2

2

(1-28)

song bin dao ng gim dn theo lut hm s m m : Ae

-t

nghin cu tt dn ca dao ng, ta xt t s gia hai bin


dao ng lin k nhau (cch nhau mt chu k T1). K hiu bin t
c ti thi im t no l An, cn ti thi im ( t + T1) l A n+1,
th t (1-26) ta c:

An
Ae t sin 1t
e t
t T1
t T1 eT1 = hng s
An 1 Ae
sin1 t T1 e

Suy ra,

T1 = ln ( A n

n 1

)=

(1-29)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Nh vy, t s gia hai bin lin k nhau l mt hng s; Cn


logarit t nhin ca t s ny, k hiu l , l mt i lng ph thuc
vo h s cn v ng nhin l c 1 ca h, dng nh gi
tt dn ca dao ng , ngi ta gi l h s cn logarit, hay l
Dekremen logrit ca dao ng t do c cn b
H s cn logarit ng vai tr quan trng trong thc t. N gip xc
nh h s cn nh th nghim o bin dao ng An v A n+1. Sau
y l mt s kt qu th nghim tm c cho mt s loi kt cu xy
dng.

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

1, i vi cc kt cu thp

T1 = (0,016 0,08)2 0,1 0,15

2, i vi kt cu g

T1 = (0,005 0,022)2 0,03 0,15

3, i vi cc kt cu b tng ct thp
T1 = (0,016 0,032)2 0,08 0,2
3, i vi cc kt cu b tng ct thp
T1 = (0,016 0,032)2 0,08 0,2
4, i vi cu thp

T1 = (0,01 0,15 ); trung bnh 0,28

5, Vi cu b tng ct thp:

T1 = 0,31

6, Vi dm b tng ct thp:

T1 = (0,17 0,39 ); trung bnh 0,28

7, Vi khung b tng ct thp: T1 = (0,08 0,16 ); trung bnh 0,12


powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
So snh hai phng trnh dao ng t do khng cn (1-18) v c cn
b (1-26) ta thy, tn s ring khi c cn b 1< khi khng c cn,
cn chu k T1 > T; C ngha l, khi c cn b, dao ng chm hn so
vi khng c lc cn. Tuy nhin, s sai khc ny cng rt nh. Do
trong xy dng, do ch yu l cn b, ngi ta thng coi gn ng
1 , v T1 T trong tnh ton
Xt mt trng hp dao ng tt kh nhanh
V d,

An / A n+1 = 0,5.

Khi

= ln(A n/A n+1) = ln0,5 = 0,693.

= 0,693 / T1
1 =

2 2 =

= 0,6931 / 2 = 0,111
2 0,111

suy ra,
hay

= 0,994 .
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Tr li trng hp lc cn trung bnh (cn gii hn) 2 = 2. Lc ny,


2
= T = .
= 2;

An
Do : A
n 1

= e T = e 2 = 529.

Ngha l bin dao ng sau mt chu k gim i 529 ln, hay ni


cch khc, khi h chu lc cn trung bnh, h gn nh khng dao
ng m ch chuyn ng tim cn dn ti v tr cn bng ban u.
iu ny nht qun vi kt lun c cp ti mc a.

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
1.4 DAO NG CNG BC CHU LC KCH THCH IU
HO P(t)=P0sinrt - H S NG
Phng trnh vi phn dao ng tng qut trong trng hp ny, theo
(1-12) s l:

Hay l

&(t ) Cy&(t ) Ky (t ) P0 s inrt


My&

(1-30)

P0
&
y&(t ) 2 y&(t ) y (t ) s inrt
M

(1-30)

Trong ,
P0 v r ln lt l bin v tn s ca lc kch thch;
v nh k hiu trc y.
y l PTVP bc hai tuyn tnh chun c v phi l mt hm iu
ha. Nghim tng qut ca (1-30) bng nghim tng qut ca PTVP
thun nht k hiu l y0(t), cng vi mt nghim ring k hiu l y1(t).
y(t) = y0(t) + y1(t)

(a)
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

1.4.1

Xt trng hp lc cn b:

Nghim y0(t) tnh theo (1-26), cn nghim ring y1(t) c th xc nh


bng nhiu cch, v d phng php bin thin hng s
Lagrange.Song thun tin hn, y ta gii bng phng php na
ngc nh sau
Gi thit nghim ring di dng tng qut sau
y1(t) = A1sinrt + A2cosrt
y1(t) = A0 sin(rt - )
(1-31)
Hay l
Trong r l tn s lc kch thch bit, cn A0 v l bin v
gc lch pha cha bit. R rng l nu ta tm c mt A0, v mt
(1-31) tha mn phng trnh (1-30), th (1-31) l mt nghim
ring ca (1-30). Tht vy, thay y1(t) v cc o hm ca n

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Nghim y0(t) tnh theo (1-26), cn nghim ring y1(t) c th xc nh


bng nhiu cch, v d phng php bin thin hng s
Lagrange.Song thun tin hn, y ta gii bng phng php na
ngc nh sau

y&1 (t ) rA0 cos(rt- )

2
&
y&
(
t
)

r
A0 sin(rt )
1

(b)

vo phng trnh (1-30) ta c,

P0
r A0 sin(rt ) 2 rA0cos(rt- )+ A0 sin( rt ) s inrt
M
2

(c)

Khai trin sin(rt-) v cos(rt-), ri nhm cc s hng c cha sinrt


v cosrt ta c:
P

sinrt -r 2 A0cos +2 rA 0 sin 2 A0 cos - 0 cosrt r 2 A0 sin 2 rA0cos - 2 A0 sin 0


M

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
Biu thc (d) phi bng khng vi mi t ty ; Mun vy, cc biu
thc h s ca sinrt v cosrt phi bng khng. T suy ra:
A0 =

P0
M 2 r 2 cos 2r sin

tg =

2r
2 r 2

(1-32)
(1-32)

Thay (1-32) v (1-32) vo (1-31) ta c nghim ring y 1(t); Ri li thay


(1-26) v (1-31) vo (a) ta c nghim tng qut ca PTVP dao
ng (1-30) l:
y (t ) A sin(1t ) A0 sin(rt )
(1-33)
Trong :

A, tnh theo (1-27) cha cc iu kin u y0 v 0.


A0, tnh theo (1-32) cha bin P0 v tn s r ca
lc kch thch iu ha.
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Phn tch (1-33) ta thy:


S hng th nht lin quan ti dao ng t do ca h. Trong thc t
lun lun tn ti lc cn. Nhng cho d lc cn l b, th phn dao
ng t do ny, sm hay mun, cng s mt i sau mt khong thi
gian no . Dao ng ca h lc ny c coi l n nh, v
c biu din bng s hng th hai trong (1-33)

y (t ) y1 (t ) A0 sin(rt )

(1-34)

Nh vy, dao ng cng bc - lc cn b - ca h mt bc t do


chu lc kch thch iu ha P0 sin rt, khi n nh, l mt dao ng
iu ha c cng tn s v chu k vi tn s v chu k ca lc kch
thch, cn bin A0 v gc pha c tnh theo (1-32).
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
Bin dao ng A0 cng thng c biu din dng khc tin
li hn nh sau:
T (1-32) ta c,

2r = [(2 r2)sin]/ cos, ri thay vo (1-32) c:


A0 = P0 cos / M(2-r2)

Thay tnh theo (1-32) vo (f ) vi ch :


v

Cos(artg) =

Ta c,

P0
A0 =
M 2 r 2

A0 =

1
2

(g)

hay

M =

(f )

P0

2r

2 r 2

M 2 r 2 4r 2 2

P0

M r
2

P0

r 2 2r

r2

r2
4r 2 2
1 2

4

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
K hiu: .P0 yt( P0 ) l chuyn v tnh ti ni t khi lng do lc c
tr s bng bin lc ng P0 t tnh ti gy ra, v
1

K =

Th ta c

r
4r

2
4
2

A0 yt( P0 ) .K

(1-35)

(1-32)

iu ny c ngha l, khi h chu tc dng ca ti trng ng iu ha


P0sinrt, th bin chuyn v ng A0 ln gp K ln so vi chuyn v
khi P0 t tnh gy ra. K c gi l h s ng.

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
1.4.2 Xt trng hp khi khng c lc cn
H s ng trong trng hp ny c dng n gin hn (cho = 0
trong cng thc 1-35)
K =

1
r2
1 2

(1-36)

Kt qu ny cng c th tm c nh gii trc tip PTVP dao


ng cng bc khng c lc cn. Sinh vin c th t thc hin
iu ny.

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
1.4.3 Phn tch h s ng Hin tng cng hng
Nhn vo cng thc (1-35) v (1-36) ta thy, h s ng ph thuc
vo t s r/.
a) Xt trng hp khng c lc cn:
th quan h gia h s ng v t s r/ v c nh trn hnh
(1.12a) vi ch l h s ng ch ly gi tr dng
Ta thy rng,

Khi t s

r
0 th
r
th

r 1 th

K 1
K 0
K

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
Khi r<, K dng, ngha l dao ng ca khi lng v lc kch
thch cng pha.
Khi r , K tng ln rt ln, bin dao ng tng rt nhanh. Hin
tng ny c gi l hin tng cng hng. Trong thc t, khi t
s r/ nm trong khong t 0,75 n 1,25 , K rt ln. Vng nh
vy c gi l vng cng hng ( vng gch cho trn hnh 1.12).

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

4
3

2
1

=0

0,2
0,5

0,3
0,4

0,6

1
0

0
0,5 0,75 1 1,2 1,5 1,7
5
5
a) Khng lc cn

=1
0,5

1,5

b) Lc cn b

r
Hnh 1.12: Quan h gia K v

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
b) Xt trng hp lc cn b:
Trong trng hp ny, K khng nhng ph thuc t s r/, m cn
ph thuc vo h s cn . Trn hnh 1.12b cho ta cc ng cong
quan h ny ng vi cc h s cn khc nhau, v thy rng:
b1- H s cn cng ln th K cng nh; Thm ch khi
K
KM
C 2
,
cng tc l
(1-37)
2M
h s K lun lun nh hn mt. Trng hp ring khi h s cn ly
du bng trong cng thc (1-37) c gi l h s cn l tng; v
c ngha quan trng khi ch to cc thit b o dao ng.

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
b2- Khc vi trng hp khng cn, khi c lc cn, h s ng c
gi tr ln nht khng phi khi r/ bng mt, m khi t s ny nh hn
mt. Tht vy, kho st biu thc K theo t s r/, t (1-35) hay (135) ta c K t cc tr khi :
dK
r
d

= 0 suy ra

r
2
c2
1 2 2 1
<1
2 2

2M

(1-37)

Tuy nhin s sai khc ny l nh, nn thc t vn coi gn ng K t


gi tr ln nht khi r/ 1

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

1.5 H MT BC T DO CHU TI TRNG KCH NG


HM NG LC V TCH PHN DUHAMEL
K hiu P0 l gi tr ln nht m ti trng t c, f(t) l hm biu
din lut bin i ca ti trng theo thi gian, cn gi l hm cht ti.
Khi c th biu din ti trng kch ng di dng tng qut nh
sau (hnh 1.13).

P(t)

P(t) = P0f(t)

P0

f(t)

PTVP dao ng tng qut c dng:

&(t ) Ky (t ) P0 f (t )
My&

y&(t ) 2 y (t )
hay &

P0
f (t )
M

(1-39)
t

(1-39)

0
Hnh 1.13: Ti trng kch ngng
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

C th gii phng trnh ny bng nhiu cch. y ta gii theo cch


h dn bc o hm bng cc php bin i tng ng nh sau
Trc ht nhn hai v ca (1-39) vi sint, cng v tr vo v tri hm

y&(t )cos( t)

ta c:

P0
&os t y sin t yc
&os t f (t ) sin t
y&sin t yc
&
M
2

Hay

P
d
d
y&sin t ycos t 0 f (t ) sin t
dt
dt
M

Tch phn hai v ca (a) theo cn t t0 ti t ta c:


t
t
t
P
y&sin t0 ycos t0 0 f ( )sin d
M
t0

(a)

(b)

Trong l mt thi im no trong khong t t0 ti t (do cn


tch phn l t nn bin tch phn phi l )
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

S dng iu kin u

y ( ) t y0
0

, y&( ) t v0
0

th phng trnh (b) tr thnh:


t

y&sin t v0 sin t0 ycos t+y 0cos t 0


t0

P0
f ( )sin( ) d
M

Tip theo, ta li thc hin cc php tnh theo ng th t nh trn


nhng nhn hai v ca (1-39) vi cost; Sau cng v tr vo v tri
hm , ri tch phn hai v vi cn t t0 ti t, v s dng iu kin u
(c); Ta li c mt biu thc c dng tng t (1-40)
t

&ost v0 cost0 y sin t-y 0 sin t 0


yc
t0

P0
f ( )cos( ) d
M

(1-40)

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

By gi ta li nhn hai v ca (1-40) vi cost, v vi (1-40) l sint;


ri tr hai phng trnh cho nhau, vi ch cc quan h lng gic:

sin(a-b) = sina cosb - cosa sinb


Ta c

cos(a-b) = cosa cosb + sina sinb


t

y (t ) v0 sin (t t0 ) y0cos (t-t 0 )


t0

Suy ra
Hay

(d)

P
v
y (t ) 0 sin (t t0 ) y0cos (t-t 0 ) 0
M

v
y (t ) y0cos (t-t 0 ) 0 sin (t t0 ) ytP0

P0
f ( ) sin (t ) d
M

f ( ) sin (t )d

t0

f ( )sin (t ) d
t0

(1-41)

Trong , y ( P0 ) P l chuyn v tnh ca khi lng do lc c tr s


t
0
bng P0 t tnh gy ra.
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

(1-41) l nghim tng qut ca PTVP (1-39), c cha tch phn


t

K (t ) f ( ) sin (t ) d

(1-42)

t0

c gi l tch phn Duhamel.


Nu iu kin u y0 =0, v v0 =0; th phng trnh chuyn
ng ch cn li s hng th ba trong (1-41).

y (t ) yt( P0 ) K (t )

(1-43)

Ch : Li gii (1-41), hay (1-43) l li gii tng qut khng nhng


cho trng hp ti trng kch ng nh trnh by trn, m cho ti
trng ng bt k c th biu din c dng (1-38).

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Hm K(t) ng vai tr nh hng ca tc dng ng, n l hm ca


thi gian, c gi l hm nhn t ng hay l hm ng lc. Gi tr
ln nht ca K(t) chnh l h s ng. Trong thc t tnh ton, ta cn
xc nh gi tr ln nht ny.
Sau y ta xt mt s dng ti trng kch ng thng gp, vi gi
thit ban u h trng thi tnh, ngha l y0 = 0, v v0 = 0. Lc ny
phng trnh chuyn ng ca h l (1-43).

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

1) Lc khng i tc ng t ngt vo khi lng.


th hm cht ti nh trn hnh 1.14a;
Lc ny c:
P = P0
f(t) = 1 (t 0)
Nn,

(a)

K(t) = sin(t-) d
= 1 cost

(b)

th hm K(t) ny nh trn hnh 1.14b, v ta c

powerpoint.vn

t1
2

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

2- Ti trng kch ng dng ch nht (nh trn hnh 1.15a)


Khi 0 t t1, c P = P0, v f(t) = 1; nn theo
ta c:

K(t) = 1 cost

Khi t1 t ,

(b)
(c1)

c P = 0 , v f(t) = 0; nn theo (1-42) ta c:


t1
t
K(t) =2sin( ) sin(t- 1 )
2
2

(c2)

Trong t1 l thi gian cht ti.


k(t)
P(t)
P
t

0
a)

t1

Dng cht ti

max k(t)

0
b)

t1

4t1 5t1

Bin i ca K(t) ng
vi cc t1 khc nhau

0,2 0,4 0,6 0,8


c) Quan h gia K vi
Hnh 1.15
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
Trong trng hp ny, s bin i ca hm ng lc , cng nh gi
tr ln nht ca n (K) ph thuc t1. S bin i ca K(t) theo thi
gian, ng vi cc t1 khc nhau, c th hin trn hnh 1-15b; Cn
quan h gia maxK(t) = K vi t s c th hin trn hnh 1.15c.
R rng l, khi t1 cng ln, trng hp ny s tr v trng hp (1).

T
V trong thc t, khi t1
2

l c th coi nh trng hp (1)

xem hnh 1.5c; Lc ny K 2. Cn t1 cng ln th tn s cng ln.


y, T l chu k dao ng t do.

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO
3- Ti trng tng tuyn tnh ri sau khng i (nh trn hnh
1.16a.)
Khi 0 t t1, c

P = P 0(

Thay vo (1-42) ta c

t
t
); Cn f(t) = ;
t1
t1

hm ng lc trong trng hp ny l:
t sint
t
T
K(t) = =
(
)sint
2

t
1
t 1 t 1
t1
Khi t1 t,

P = P 0;

(d1)

Cn f(t) = 1;

Nn trong trng hp ny
K(t) = 1 + ( T )[sin(t-t1) sint]
Trong , T=

2 t1

(d2)

l chu k dao ng t do.


powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

th bin i ca K(t) theo thi gian, ng vi cc t1 khc nhau, nh


trn hnh 1.16b; Cn quan h gia maxK(t) = K vi t s

t1
nh trn
T

hnh 1.16c. Ta thy, khi t1 cng nh (t1 0) , n tin dn ti trng hp


(1): K 2.
k(t)
P(t)
P
t

t1
a)

max k(t)

t1

2t1

3t1 4t1

b)

0
1

c)

Hnh 1.16
powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

4 - Ti trng kch ng dng tam gic (nh trn hnh 1.17a.)

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

S bin i ca K(t) ng vi cc t1 khc nhau nh trn hnh 1.7b; Cn


quan h gia maxK(t) = K vi t1 nh trn hnh 1.17c. V ta thy K
T

lun lun nh hn hai.


k(t)
2

P(t)
P
t

0
a)

max k(t)

t1

0
b)

t1

2t1

3t1 4t1

1
0
1

c)

Hnh 1.17

powerpoint.vn

CHNG 1: DAO NG CA H C MT BC T DO

Mt s nhn xt quan trng.


a, Khi chu tc dng ca ti trng kch ng, h s ng c gi tr nh
hn , hoc bng hai.
b, Khi thi gian cht ti kch ng t1 l nh so vi chu k dao ng
ring, ta c th gii gn ng bi ton vi gi thit: khi lng ch bt
u chuyn ng sau thi gian t1. Nh vy, da vo nguyn l ng
lng ta c:

J P (t )dt Mv0
0

Suy ra v0

J
M

Ngha l, c th thay bi ton h chu ti kch ng c t1 nh, bng bi


ton h chuyn ng c vn tc ban u v0 gii n gin hn nhiu. Li
gii loi bi ton ny c th tm thy trong cc ti liu.
powerpoint.vn

Chng 2:
DAO NG CA H C NHIU BC T DO

powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


2.1 KHI NIM BAN U
Nh trnh by chng 1; h mt BTD c c trng
bng mt dng dao ng ring vi tn s . Tng t
nh vy, dao ng t do ca h nhiu bc t do cng
c c trng bng cc tn s dao ng ring, v ng
vi mi tn s ring h c mt dng dao ng ring tng
ng. Hay ni cch khc nh sau ny s chng minh, h c
bao nhiu bc t do s c by nhiu tn s dao ng
ring, v trong cc iu kin nht nh, ta c th lm cho
tt c cc khi lng ti mt thi im no - ch thc
hin dao ng tng ng vi mt tn s no trong s
cc tn s ring. Nhng dng dao ng nh vy c gi
l nhng dng dao ng ring chnh, hay dng dao ng
chun. Tt nhin dao ng t do ca h l tng hp ca
tt c cc dng dao ng ring ny.
powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


2.1 PHNG TRNH VI PHN DAO NG NGANG TNG
QUT CA H C n BC T DO
Xt h c n BTD, n khi lng tp trung M1,M2,...,Mn, nh
trn hnh 2.1(b qua khi lng kt cu). H dao ng di
tc dng ca h lc ng P1(t), P2(t), ...,Pn(t), trong trng
hp tng qut, gi thit t ti tt c cc khi lng, v c
phng theo phng chuyn ng. Trng hp c cc ti
trng khng t ti khi lng, th ta phi chuyn tng
ng v t ti khi lng
M

Hnh
2.1

P1(t P2(t
)
)
M
...
...
2
...
...
y1(t) y2(t)

Pn(t
)
M

yn(t)
powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Khi dao ng, ti mi khi lng u chu tc dng ca cc


ngoi lc nh sau,
Ngai lc ng (nu c) Pk(t);
Lc qun tnh Zk(t) = - Mkk(t)
Lc cn Rk(t)
y, k l khi lng th k;( k = 1, 2, ,n); Cn lc n hi
Rh(t) khng phi l ngoi lc. Hp ca cc ngoi lc ny , k
hiu l Fk(t), th:

Fk (t ) Z k (t ) Rk (t ) Pk (t ) (a)

Gi s ti thi im t ang xt, khi lng th k chuyn ng hng


xung cng chiu vi lc P(t), th nh phn tch mc 1.2, biu
thc (a) c dng:

Fk (t ) M k &
y&
k (t ) Rk (t ) Pk (t )

(b)
powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Di tc ng ca h lc ny, dm s thc hin dao ng . PTVP dao


ng ngang tng qut ca h cng c th thit lp c t iu kin
cn bng ng vit ti tng khi lng.
Rhk(t) Fk(t) = 0

(c)

( k = 1, 2, ,n)
Song trong trng hp ny, s dng biu thc chuyn v t ra thun
tin hn.
Chuyn v ca cc khi lng ti thi im no , gi s xt khi
lng th k,
yk(t) = k1 F1(t) + k2 F2(t) +..+ kn Fn(t)

(d)

powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


Cho k bin thin t ( k = 1, 2, , n); ta c h n PTVP chuyn ng
ca n khi lng ti thi im t l:

y1 (t ) 11 F1 (t ) 12 F2 (t ) .... 1n Fn (t )
y (t ) F (t ) F (t ) .... F (t )
2
21 1
22 2
2n n

................................................................
yn (t ) n1 F1 (t ) n 2 F2 (t ) .... nn Fn (t )

(f)

Hay dng ma trn,

y1 (t )
y (t )
2

....

yn (t )

11 12
21 22
.... ....
n1 n 2

.... 1n F1 (t )
.... 2 n F2 (t )

.... ....
....

.... nn Fn (t )

(f)

Trong , kj, (k, j = 1,2,,n) l chuyn v n v ti khi lng th k


do lc bng n v t ti khi lng th j gy ra.
powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


K hiu cc ma trn v cc vc t nh sau:
11 12

N ....21 ....22

n1 n 2

....
....
....
....

1n
2 n
....

nn

M1

; M

....

M2
.... ....

....

M n

C11 C12
C
C
C ....21 ....22

Cn1 Cn 2

.... C1n
.... C2 n
.... ....

.... Cnn

(2-1)

y&1 (t )
y&
P1 (t )
y1 (t )

&

1 (t )
y (t )

&

y&2 (t )
(
t
)
P2 (t )
2

y&

2
&
&
&
;
y
(
t
)

;
y
(
t
)

;
P
(
t
)

y (t )

( 2-2)
....
....
....
....

yn (t )

&

y&n (t )
y&
Pn (t )
n (t )
Trong ,
[N] l ma trn i xng, v c gi l ma trn mm ca h, gm c cc
phn t l cc chuyn v n v ti ni t cc khi lng , theo phng chuyn
ng.
[M] l ma trn khi lng , l ma trn ng cho. Cc phn t trn ng
cho chnh ln lt l cc khi lng tp trung t trn h.
[C] l ma trn cn. Vic xc nh cc phn t ca [C] kh phc tp..

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


Trong tnh ton thc t, ngi ta thng coi gn ng [C] t l vi ma
trn cng [K].
y&(t ) , ln lt l vc t chuyn v, vc t vn tc, v vc
y(t ) ; y&(t ) ; &

t gia tc chuyn ng ca h, m cc phn t ca n, ln lt l


chuyn v, vn tc, v gia tc chuyn ng ca cc khi lng

{P(t)} l vc t ngoi lc ng, c cc phn t l cc ngoi lc ng


tc dng ti cc khi lng..
Cn

Rc (t ) R1 (t )

R2 (t ) .... Rn (t ) C y&(t )
T

(2-3)

l vc t lc cn nht tuyn tnh (t l bc mt vi vn tc ).


Thay (b) kt hp vi (2-3) vo (f) v chuyn v, ta c:
y&(t ) N C y&(t ) E y (t ) N P (t )
N M &

y, [E] l ma trn n v cp n.

(f)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Nhn bn tri (f) vi

k11
k
21

.... k1n
k22 .... k2 n
1
K N .... .... .... ....

k
k
....
k
nn
n1 n 2
k12

(2-4)

ta c PTVP dao ng ngang tng qut ca h c n BTD , cn


nht tuyn tnh,di dng ma trn nh sau:

y&(t ) C y&(t ) K y (t ) P(t )


M &

(2-5)

Ma trn [K] i xng, v c gi l ma trn cng ca h.

y&(t )
y (t ) ; y&(t ) ; &

l cc vc t hm

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

2.3 DAO NG T DO CA H C n BC T DO PHNG


TRNH TN S
2.3.1 Tn s v phng trnh tn s
Khi nghin cu dao ng h mt bc t do ta thy rng, khi lc cn
b, tn s ring 1 ; Bi vy, i vi h nhiu bc t do, khi
nghin cu dao ng t do, ta quan tm ch yu ti trng hp gi
thit khng c lc cn.
Phng trnh vi phn dao ng t do lc ny c dng n gin:
y&(t ) K y (t ) 0
M &

(2-6)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Gi thit dao ng t do l iu ha, nn phng trnh dao ng t


do khng lc cn ca khi lng th k, cng nh (1-18), c dng:

v gia tc

yk (t ) Ak sin(t )

(2-7)

2
&
y&
(
t
)

Ak sin(t )
k

(2-8)

Trong , Ak l bin dao ng ca khi lng th k, v l tn


s v gc lch pha ca dao ng.
Thay (2-8) v (2-7) vo (2-6), ri khai trin vi (k = 1, 2,,n); v t
sin(t+) lm tha s chung, ta c:

M A K A sin(t ) 0
2

Do phi tn ti dao ng, sin(t+) 0;

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

nn,

K A M A K M A 0
2

(2-9)

Trong , {A} = {A1, A2, ,An}T l vc t ct cha cc bin dao


ng ca cc khi lng th nht, th hai, ..., th n, v c gi l
vc t bin dao ng t do ca h. Do phi tn ti dao ng,
ngha l {A} {0}. T suy ra nh thc
D K M 2 0

(2-10)

Hay dng khai trin:

11
1

k21

k12

22

M 2 2

....

k1n

....

k2n
....

....

....

....

kn1

kn 2

....

nn
n

(2-10)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Phng trnh tn s (2-10) cng c th biu din qua ma trn


mm. Mun vy, ta nhn bn tri hai v ca (2-9) vi [N]( ) c:
1
2

1
N
K

N
M

Hay

N
M
2

A 0

A 0

1
y, [E] l ma trn n v cp n, v k hiu: u 2

(2-9)
(2-11)

Th t (2-9) ta suy ra phng trnh tn s biu din qua ma trn mm:


D u E N M 0

Hay

D N M u E 0

(2-11)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

hay dng khai trin:

M 111 u
D

M 1 21

M 212
M 2 22 u

....
....

M n1n
M n 2 n

....
M 1 n1

....
M 2 n 2

....
....

....
M n nn u

(2-11

Nh vy, phng trnh tn s c th biu din qua ma trn cng


hoc qua ma trn mm. Tuy nhin trong thc t, ngi ta hay dng
ma trn mm hn, v cc phn t ca n c xc nh d dng
hn nh cng thc tnh chuyn v Maxwell- Mohr quen thuc.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

V D 2.1
Xc nh cc tn s dao ng ring ca dm cho trn hnh 2-2a. Bit
dm c E J = hng s, M1 =M2 =M, khi tnh b qua khi lng dm.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Bi gii
Bi ton ny c hai BTD, nn phng trnh tn s l nh thc cp hai
sau:

11M1 u
21M1

12 M 2

22 M 2 u

(a)

Dm cho l siu tnh, cng thc Maxwell- Mohr tnh chuyn v l


(Xem gio trnh c hc kt cu)

ik = M i M 0k M i0 M k

(b)

y, biu m men n v c thm ch s 0 l trn h tnh nh


(ng vi trng thi gi to).

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Cc biu m men n v v c nh
trn hnh 2-2b,c,d,e; Thc hin nhn cc
biu ta c:
23l 3
3l 3
11 22
;
12 21
(c)
1536 EJ
512 EJ
Thay (c) vo (a) v gii phng trnh bc
3
Ml
hai ny i vi u ta c: u1
48 EJ

suy ra 1
v

1
48 EJ
EJ

6,9282
u1
Ml 3
Ml 3

7 Ml 3
u2
768EJ

suy ra 2

1
109, 72 EJ
EJ

10,
4745
u2
Ml 3
Ml 3

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Dng dao ng ng vi 1 c dng phn i xng (px) nh trn


hnh 2-2f; cn ng vi 2 l dng dao ng i xng (x) nh trn
hnh 2-2g.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


2.2.3 Dng dao ng ring v tnh cht trc giao ca
cc dng dao ng ring.
A. Dng dao ng ring
Nu ta thay ln lt cc tn s dao ng ring 1, 2, ...., nvo
phng trnh (2-9), s xc nh c n vc t t s bin dao ng
k hiu l{a1}, {a2}, ....,{an} ng vi tng tn s ring. V d, ng vi tn
s ring th i ta c vc t bin dao ng {ai} c cc phn t k hiu
l (a1i, a2i, ....aki, ....ani); l bin dao ng ca cc khi lng th (1,
2, ...,k, ...,n) ng vi tn s ring i:
T
ai a1i a2i .... aki .... ani

(2-12)

Cc aki (k = 1, 2, , n) l nghim ca phng trnh (2-9) sau y,


([K]-[M]i2){ai} = {0}

(2-9)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


Cn ch rng, y ta ch xc nh c dng ca cc dao ng
ring, hay ni cch khc, ch xc nh c t s (quan h) gia cc
bin dao ng ca cc khi lng ng vi mt tn s c th. S d
nh vy l v, (2-9) l phng trnh i s tuyn tnh thun nht, s c
v s nghim. Mun xc nh mt h nghim no , ta phi gi thit
trc mt bin aki no lm bin c s; Sau s gii nt (n-1) bin
cn li qua bin c s aki ny. R rng, khi cho bin c s cc tr khc
nhau ta s c cc vc t {ai} khc nhau. Tuy vy, t s gia cc
phn t trong vc t ny vi bin c s chn trc lun khng i.
Nu chn n c s ban u aki = 1, th cc t s ny chnh l cc phn
t trong vc t (2-12). Trong thc t, ngi ta thng chn n c s
ban u l
a1i = 1, khi vc t bin dao ng
T ng vi tn s
(2-12)
ai a1i 1 a2i .... aki .... ani
ring i s l:
aki (k = 2, 3, ...n) l nghim ca phng trnh (2-9) ng vi a 1i =1

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


Cc phn t ca vc t bin (2-12) cho ta dng dao ng ca h
ng vi tn s ring th i c gi l dng dao ng ring th i (hay
dng dao ng chnh th i). Nh vy, h c bao nhiu bc t do s c
by nhiu dng dao ng ring.
Nu ta t tt c cc vc t biu din cc dng dao ng ring vo
trong mt ma trn vung, k hiu l [A], th [A] c gi l ma trn cc
dng dao ng ring ca h.

A a1

a12 1

....

a1n 1

a21
....
an1

a22
....
an 2

....
....
....

a2 n
....
ann

a2 .... an

a11 1

(2-13)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


B - Tnh cht trc giao gia cc dng dao ng ring
Cc dng dao ng ring ca h nhiu bc t do c tnh cht trc giao.
Tht vy, xt hai dng dao ng th i v th k. Thay i v k vo (2-9)
ri chuyn v, ta c:
Vi i c: K ai M i2 ai

(a)

2
Vi k c: K ak M k ak

(b)

Chuyn tr (a) v ch rng, [M]T = [M]; [K]T = [K] th (a) tr thnh,

ai K i2 ai M
T

(c)

Nhn bn phi vc t {ak} vo(c), nhn bn tri vc t {ai}T vo (b) ta


c:
T
T
ai K ak i2 ai M ak (c)
ai K ak
T

k2 ai

M ak (b)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


Tr hai phng trnh cho
nhau:
V i k, ta suy ra:

(c) ' (b) ' i2 k2 ai

ai M ak
T

M ak 0
(2-14)

V mt ton hc, (2-14) l iu kin trc giao ca hai vc t {ai} v


{ak}, cng tc l ca hai dng dao ng ring th i v th k. y l
iu phi chng minh.
Thc hin php nhn ma trn, iu kin (2-14) c th vit dng
khai trin nh sau
M1

a1i

a2i

..... ani

....

M2
.... ....

a ji M j a jk 0 (2-14)
j 1

....

M n

a1k
a 2 k
a1i M 1a1k a2 i M 2 a2 k .... ani M n ank
....
a nk

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


C- Chun ha cc dng dao ng ring
Nu ta thay vc t dng dao ng ring th i, {ai} bng vc t {bi}
tha mn iu kin
{bi}T[M] {bi} = 1

(2-15)

th vc t {bi} c gi l vc t biu din dng dao ng ring th i


c chun ha, hay gi ngn gn l vc t chun ha dng dao
ng ring th i.
Nu t cc vc t {bi} vo trong mt ma trn vung, k hiu l [B],
b11 b12 .... b1n
b

b
....
b
21
22
2
n
B b1 b2 .... bn .... .... .... ....
(2-13)

b
b
....
b
nn
n1 n 2
th [B] c gi l ma trn chun ha cc dng dao ng ring ca
h.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Lc ny theo (2-15) ta c:

B M B E
T

(2-15)

Trong [E] l ma trn n v cp n


S dng dng chun ha ca cc dng dao ng ring kt hp
vi h ta chnh s cho php ta chuyn vic gii bi ton c n
BTD v gii n bi ton c mt BTD n gin hn nhiu c
trnh by chi tit trong chng 1.
Tht vy, xc nh {bi}, ta t

bi

1
ai
di

(2-16)

Trong di l mt h s.
Thay (2-16) vo (2-15) ta rt ra:

di2 ai

M ai

(2-16)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

K hiu ma trn

12

.... .... .... ....

2
n

(2-17)

c gi l ma trn cc tn s dao ng ring, hay ma trn tn s.


Thay (2-16) vo ma trn [A] (2-13), ri thay vo (2-9) ta c:

K B M B

(a)
Nhn bn tri c hai v ca (a) vi [B]T v ch ti (2-15) ta c:

B K B
T

(2-18)

K hiu vc t {q(t)} nh sau c gi l h ta chnh,

y (t ) B q(t )

(2-19)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Thay (2-19) vo PTVP dao ng t do (2-6) ta c,

M B q&&(t ) K B q(t ) 0

(b)

Nhn bn tri (b) bi [B]T, kt hp vi (2-15) v (2-18) ta c:

q&&(t ) q(t ) 0

(2-20)

(2-20) l mt h gm n phng trnh c lp c dng sau y- l


dng PTVP dao ng ca h mt BTD khng c lc cn(1-14):
2
&
q&
(
t
)

i
i qi (t ) 0

(2-21)

( i = 1,2, ...., n)
Gii (2-21) (Xem chng 1- h mt BTD) ta c cc nghim
qi(t), ri thay vo (2-19) ta c li gii ca bi ton.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


V D 2.2
Xc nh cc tn s dao ng ring v cc dng dao ng tng
ng ca dm conson trn c t hai khi lng tp trung nh
trn hnh 2-3a. Dm c EJ khng i v b qua khi lng dm khi
tnh. Cho M = ml ( m l cng khi lng phn b)
4

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Bi gii:
H c hai BTD. Cc chuyn
v n v tnh c theo
cng thc Maxwell- Mohr v
cho kt qu nh sau:

l3
11
24 EJ

22

l3

3EJ

5l 3
12 21
48EJ

(a)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

1, Xc nh cc tn s dao ng ring
Cng nh v d 2-1, thay (a) vo phng trnh tn s (2-11) ta c
mt phng trnh bc hai i vi u, gii phng rnh ny ta c (b
qua tnh ton chi tit):

ml 4
u1 0,1004
EJ
v

ml 4
u2 0, 0043
EJ

suy ra

3,156 EJ
1 2
l
m

suy ra

16, 258 EJ
2
l2
m

(b)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

2, Xc nh cc dng dao ng ring


Thay ln lt 1,2 (hay u1,u2) vo h phng trnh (2-9) (l h hai
phng trnh hai n) , ri gi thit trc n th nht bng 1, ta s gii
ra n th hai l cc bin chuyn ng ca khi lng th nht v
th hai, cc dch chuyn ny cho ta dng dao ng tng ng.C th:
Dng dao ng th nht: Thay u1 vo phng trnh th nht (hoc th
hai) ca (2-9) v cho a11 =1 ta c mt phng trnh cha mt bin
a21 nh sau,

M111 u1 a11 1 M 212 a21 0

Thay M1, M2, 11, 12, u1 vo ri gii ta c, a21 = 3,05472; Vc t bin


dao ng cho ta dng dao ng
ring th nht Tl:
T
a1 a11 a21 1, 0 3, 05472
Dng dao ng ny nh trn hnh 2-3b.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Dng dao ng ring th hai hon ton tng t, thay u2 vo (2-9)


ri cho

a12 = 1, ta s gii c a22 = -0,655. Do vc t bin

cho ta dng dao ng ring th hai l:

a2 a12

a22 1, 0 0, 65472
T

Dng dao ng ring th hai nh trn hnh 2-3c.


Ma trn cc dng dao ng ring ca bi ton ny l:
[A] =

1,0
a 11 a 12 1,0

a
3,05472

0,65472
22

21

(c)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

3, Chun ha cc dng dao ng ring


xc nh ma trn chun ha cc dng dao ng ring [B] ta phi
tnh cc h s di. Theo (2-16)ta c:
2 0 1,0
2
T
M
d1 = {a1} [M]{a1} = {1,0 3,05472}
= 11,33133M

0 1 3,05472
Suy ra d1 = 3,3662

1,0
2 0
d22 = {1,0 -0,65472} 0 1 M - 0,65472 = 2,42866M,

suy ra d2 = 1,55842

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Thay d1,d2 vo (2-16) s c ma trn chun ha [B] nh sau:


1,0 0,2971
1
1
{b1} = {a1} =

d1
3,3662 M 3,05472 0,90747
1,0 0,64168

1
1

{b2} = {a2} =
0,65472
1,55842
M
d2

- 0,42012

1
M
1
M

Ghp hai vc t b1 v b2 , ta c ma trn chun ha cc dng dao


ng ring ca h:
0,29707 0,641677
[B] =

0,90747 0,42012

1
M

(d)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

2.3.3 Phn tch ti trng theo cc dng dao ng ring


Xt h c n bc t do, n khi lng M1, M2, ...., Mn; Trn c h ti
trng ng tc dng ti cc khi lng lp thnh vc t ti trng ng
nh trong (2-2):
P1 (t )
P (t )
2
....

....

P(t )

P
(
t
k

)
....

....

P (t )
n

(a)

Ta s phn tch h ti trng ny thnh cc thnh phn t ti tt c


cc khi lng tng ng vi cc dng dao ng ring, ngha l:

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Ta s phn tch h ti trng ny thnh cc thnh phn t ti tt c


cc khi lng tng ng vi cc dng dao ng ring, ngha l:

P11' (t ) P12' (t ) .... P1'i (t ) .... P1'n (t )


P1 (t )
'

P (t )
'
'
'
P21 (t ) P22 (t ) .... P2i (t ) .... P2 n (t )
2
..........................................................
....

....
..........................................................

'

'
'
'
P
(
t
)
P
(
t
)

P
(
t
)

....

P
(
t
)

....

P
(
t
k2
ki
kn )
k
k1
....
...........................................................

....
...........................................................
P (t )
P ' (t ) P ' (t ) .... P ' (t ) .... P ' (t )
n
n2
ni
nn
n1

(b)

hay vit dng vc t

P(t )

P1' (t ) P2' (t ) ..... Pi ' (t ) ..... Pn' (t )

(2-22)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Trong , Pki(t) l thnh phn lc tc dng ti khi lng th k tng


ng vi tn s i (dng chnh th i). Nh vy theo (2-19), ta phn
tch vc t ti trng {P(t)} thnh tng ca n vc t ti trng tng ng
vi n dng dao ng ring .
l h ti
P (t ) .... P (t ) .... P (t )
trng tc dng ti n khi lng tng ng vi dng chnh th nht.
Vc t

P (t ) P (t )
'
1

'
11

'
21

'
k1

'
n1

Vc t l h ti trng tc dng ti n khi lng tng ng vi dng

chnh th hai. P ' (t ) P ' (t ) P ' (t ) .... P ' (t ) .... P ' (t ) T


2
12
22
k2
n2
Tng t, ta c cc vc t ti trng tc dng ti cc khi lng tng
ng vi cc dng chnh th ba, th t, v.v. , th k, v.v., th n:

P (t ) P
'
n

'
1n

(t ) P (t ) .... P (t ) .... P (t )
'
2n

'
kn

'
nn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

xc nh n vc t ny, ta phi xc nh (nn) thnh phn Pki(t)


(k, i = 1,2,,n). V Pki(t) lin quan ti khi lng th k, v dng dao
ng th i, nn ta t:
Pki' (t ) M k aki H i (t )

(2-23)

Trong :
Mk l khi lng th k
aki l bin dao ng ca khi lng th k tng ng vi dng dao
ng th i [xem (2-12)]
Hi(t) l hm tng ng vi dng chnh th i, cha bit m ta phi xc
nh.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

p dng (2-23) cho tt c cc khi lng, ta c vc t ngoi lc


ng tc dng ti cc khi lng tng ng vi dng dao ng th i.

P1'i (t ) M 1a1i H i (t )

P2'i (t ) M 2 a2i H i (t )
..........
..........
Pki' (t ) M k aki H i (t )
..........
...........

P ' (t ) M a H (t )
n ni
i
ni

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

hay dng ma trn

P1'i (t )
M1
'

P
(
t
)
2i

....

'
Pi (t ) P' (t )

ki

....

'

Pni (t )
Hay thu gn,

M2

....
Mk

P (t ) M a H (t )
'

....

M n

a1i
a
2i
...
H i (t )

aki
...

ani

(2-24)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

y, [M] l ma trn khi lng, cn {ai} l vc t (2-12) cho ta dng


dao ng th i . Thay (2-24) vo (2-22), vi (i = 1, 2, , n); ta c:

P(t ) M a1 H1 (t ) M a2 H 2 (t ) .... M ai H i (t ) .... M an H n (t )

(c)

Nhn bn tri hai v ca (c) vi vc t {ai}T, ta c:

ai P(t ) ai M a1 H1 (t ) ai M a2 H 2 (t ) .... ai M ai H i (t )
T

.... ai

M an H n (t )

(d)

Do tnh cht trc giao (2-14), nn cc s hng th 1, 2, ...,(i-1), (i+1),


(i+2),....,n trong (d) u bng khng; ch c s hng th i l khc
khng. T suy ra

ai

P(t ) ai

M ai H i (t )

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

ai P(t )
H i (t )
T
a
i M ai
T

hay

(2-25)

Thay (2-25) vo (2-24) ta c vc t ti trng tng ng vi dng


dao ng th i

P (t ) M a
'

ai P(t )
T
ai M ai

(2-24)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


Ch :
1- Khi s dng cng thc (2-24) cn lu : (2-24) c hai tha s,
(mi tha s c t trong du ngoc n), v phi tnh ring tng
tha s; Tha s th nht l mt vc t c n phn t; tha s th hai
cho ta mt con s; Tch hai tha s ny l mt vc t c n phn t
chnh l vc t ti trng tng ng vi dng dao ng th i.
Ln lt cho ( i= 1, 2, ..., n) vo (2-24); ta xc nh c n vc t ti
trng tng ng vi n dng dao ng ring ca h, c tch ra t
h ti trng cho ban u. C th kim tra s ng n ca php
phn tch t cng thc (b), hoc (2-22).
2- Bng cch tng t, ta cng c th phn tch chuyn v theo cc
dng dao ng ring.
Nh phn tch h ti trng cho theo cc dng dao ng ring, v
nhiu khi c chuyn v, m sau ny, khi nghin cu dao ng cng
bc ca h nhiu bc t do, ta cng c th chuyn vic gii bi ton
h nhiu bc t do phc tp v gii nhiu bi ton nh h mt bc t
do n gin c nghin cu k chng 1.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

2.4 CCH CHUYN TNG NG CC TI TRNG


NG T TI CC V TR BT K TRN KT CU V
T TI CC KHI LNG
Khi trn kt cu c cc lc khng t ti cc khi lng, k hiu l
P*k(t) tc dng, gi s c m lc, lp thnh vc t:

P (t ) P (t )
*

*
1

P (t ) .... P (t )
*
2

*
m

(2-26)

Lc ny, c th p dng cc kt qu trnh by phn trn,


ta phi thay th tng ng (chuyn tng ng) h lc ny
thnh h lc t ti cc khi lng
C nhiu cch chuyn tng ng nh vy, song ch l gn
ng. Sau y l mt trong cc cch chuyn tng ng nh
vy da trn gi thit gn ng cho rng: Hai h lc tng ng
l hai h lc gy ra chuyn v tnh ti cc khi lng bng nhau.
K hiu vc t h lc thay th t ti n khi lng l ,

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


C nhiu cch chuyn tng ng nh vy, song ch l gn ng.
Sau y l mt trong cc cch chuyn tng ng nh vy da trn
gi thit gn ng cho rng: Hai h lc tng ng l hai h lc gy
ra chuyn v tnh ti cc khi lng bng nhau. K hiu vc t h lc
thay th t ti n khi lng l ,

P(t ) P1 (t )

P2 (t ) .... Pn (t )

(2-27)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


*ik l chuyn v n v ti khi lng th i do lc bng n v t
ti lc P*k(t) gy ra;

ij l chuyn v n v ti khi lng th i do lc bng n v t ti


khi lng th j gy ra. Khi , chuyn v ti cc khi lng th (1,
2, , n ) do h lc {P*(t)} gy ra, bng chuyn v ny, do h lc thay

th {P(t)}* gy
ra,*ngha
l: * *
*
*
y1 (t ) 11 P1 (t ) 12 P2 (t ) ... 1m Pm (t )

11 P1 (t ) 12 P2 (t ) ... 1n Pn (t )
....
................................................... ................................................
yi (t ) i*1 P1* (t ) i*2 P2* (t ) ... im* Pm* (t ) i1 P1 (t ) i 2 P2 (t ) ... in Pn (t )
....
................................................... .................................................
*
yn (t ) n*1 P1* (t ) n*2 P2* (t ) ... nm
Pm* (t ) n1 P1 (t ) n 2 P2 (t ) ... nn Pn (t )

(c )

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


K hiu ma trn sau,

11*

.... 1*m

.... 2*m
.... ....
*
.... nm

12*
*
*

22
N * 21
.... ....
*
*
n1 n 2

(2.28)

Lc ny c th biu din h n ng thc (c) di dng ma trn:

P (t ) N P(t )
P(t ) N N P (t )
N *

Suy ra,

(c)
(2-29)

Trong , [N] l ma trn mm ca h c tnh theo (2-1).

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

2.4 DAO NG CNG BC CA H NHIU BC T DO, KHNG


LC CN CHU LC KCH THCH IU HO: P(t)=P 0sinrt
2.5.1 Biu thc ni lc ng v chuyn v ng

Xt h nhiu bc t do chu tc dng ca cc lc kch thch iu ha


cng tn s. Cng nh h mt bc t do, trong thc t lun tn ti
lc cn; nn d lc cn rt nh, th sau mt khong thi gian no
, dao ng t do cng s mt i. Dao ng ca h lc ny hon
ton ph thuc lc kch thch iu ha, nn ni lc, ng sut, v.v.
cng thay i iu ha cng chu k vi chu k ca lc kch thch.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Khi h c n BTD, s c n tn s dao ng ring. Khi mt trong s


cc tn s ring xp x bng tn s lc kch thch s xut hin hin
tng cng hng. Thc t, tn s lc kch thch thng nh hn
nhiu so vi tn s dao ng ring (r << i), nn cng hng
thng xy ra vi 1, hoc 2. Bi vy, nghin cu cng hng,
ta thng quan tm ti hai tn s nh nht ny. Cc tn s ring l
nghim ca phng trnh tn s (2-10) hoc (2-11)
phc v bi ton kim tra v bi ton thit k, ta phi bit biu
bin ni lc ng v chuyn v ng.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Khi dao ng n nh (phn dao ng t do mt), h dao


ng do tc dng ca cc lc sau:
Cc lc kch thch iu ha P(t) = P0sin rt t ti cc khi lng;
Cc lc qun tnh bin i iu ha cng tn s vi tn s ca lc
kch thch, t ti cc khi lng :

Z i (t ) Z i s inrt

(a)

( i = 1, 2, , n)
Khi , i lng nghin cu S (c th l ni lc, chuyn v, phn
lc, v.v.) ti tit din K no trn h c tnh theo nguyn l cng
tc dng nh sau:
S K (t ) S KP (t ) S K 1Z1 (t ) S K 2 Z 2 (t ) ... S Kn Z n (t )

(b)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

V dao ng n nh, nn cc i lng nghin cu u bin i


iu ha theo cng mt tn s vi tn s ca lc kch thch. Bi vy,
khi ti trng t bin , th cc i lng nghin cu cng t bin
, ngha l:
Trong ,

S K S KP0 S K 1Z1 S K 2 Z 2 ... S Kn Z n

(2-30)

S KP0 l tr s ca SK do bin lc ng P0 t tnh gy ra, v


c xc nh bng cc phng php c trnh by trong gio
trnh c hc kt cu.
S ki l gi tr SK do lc qun tnh Zi = 1 t tnh gy ra. (i = 1, 2,
,n)
Zi

l bin ca lc qun tnh Zi(t)

Nh vy, xc nh c Sk ta phi xc nh c cc bin


lc qun tnh Zi.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


2.5.2 Xc nh bin ca cc lc qun tnh
Khi b qua lc cn, phng trnh chuyn ng ca khi lng th i,
theo nguyn l cng tc dng , c dng:

yi (t ) i1Z1 (t ) i 2 Z 2 (t ) ... in Z n (t ) iP (t )

(c)

Trong , iP(t) l chuyn v ca khi lng th i do cc lc ng P(t)


gy ra. Sau khi dao ng n nh, c yi(t), Zi(t), v iP(t) u bin
i iu ha vi tn s r ca lc kch thch. Ngha l:

yi (t ) i s inrt v
2
y&
(
t
)

r
i s inrt
ng thi &
i

iP (t ) iP0 s inrt

(d)

Trong , l bin chuyn v ng ca khi lng th i ang tnh.


i
iP0 l chuyn v ca khi lng th i do bin P0 ca cc lc

ng P(t) t tnh gy ra.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Mt khc, lc qun tnh Z i (t ) M i &


y&
i (t )
Thay (d) vo (f) ta c: Z i (t ) M i r 2 i s inrt=M i r 2 yi (t )
Hay rt ra:

yi (t )

1
Z i (t )
2
Mir

(2-31)

Thay (a), (d), v (2-31) vo (c), ri chuyn v v t sinrt lm tha s


chung, ta c:

1
Z i ... in Z n iP0 sin rt 0 (g)
i1Z1 i 2 Z 2 ... ii
2
M ir

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

V sinrt khc khng (do tn ti dao ng), nn t (g) ta rt ra c h


phng trnh dng xc nh bin ca cc lc qun tnh, khi h
chu tc dng ca cc lc kch thch iu ha v khng c lc cn,
nh sau:

i1Z1 i 2 Z 2 ... ii* Z i ... in Z n iP0 0

(2-32)

( i = 1, 2, , n)
Trong ta k hiu

1
ii
2
M
r
i

*
ii

(2-33)

( i = 1, 2, , n)
Gii h phng trnh (2-32) ta c bin ca cc lc qun tnh.
Nu kt qu tnh ra dng, th chiu gi thit ban u ca lc l
ng; Nu kt qu tnh ra m, th chiu gi thit l sai v phi i
ngc li.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

V D 2. 3
Cho dm di l = 6m, trn t hai m t, trng lng mi m t l
G = 10 kN. Khi m t th nht quay vi vn tc n = 450 v/pht to
ra lc ly tm P0 = 5 kN. Xem hnh 2.5a.
Yu cu : Xc nh cc tn s dao ng ring, v v biu bin
m men ng, v biu m men tng cng ca dm. Bit dm
c: J = 8880 cm4; E = 2,1. 104 kN/cm2; Ly g = 981cm/s2 v b qua
khi lng v trng lng ca dm trong tnh ton.

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

GII
1, Xc nh cc tn s dao ng ring
H c hai bc t do, nn phng trnh tn s, theo (2-11) c dng
M 111 u
D
M 1 21

M 212
0
M 2 22 u

(a)

T cc biu m men n v trn hnh 2.5c v d; ta tnh c theo


Maxwell-Mohr
4l 3
7l 3
11 22
;
12 21
(b)
243EJ
486 EJ
Thay (b) vo (a) v gii, ta c:

Ml 3
u1
;
486 EJ

5Ml 3
u2
162 EJ

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Nn

1 162 EJ

;
3
u2
5Ml

1 486 EJ

u1
Ml 3

Thay

G 10kNs 2
kNs 2
M
1, 02
; l 6m
g 9,81m
m

2
1

1 52,5s 1

2
2

2 203s 1

(c)

v EJ vo (c), ta c

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


2, Xc nh bin cc lc qun tnh
H phng trnh xc nh bin hai lc qun tnh Z 1 v Z2,
theo (2-32), trong trng hp ny l,

11* Z1 12 Z 2 1P0 0

(d)

21 1 22 Z 2 2 P0 0

Tn s lc kch thch r = 2n/60 = 50 s-1; ng thi thay l, E, J vo (b)


ta tnh c

m
11 = 22 = 1,908.10
kN
-4

Thay M, r, 11 vo (2-25) c:

m
12 = 21 = 1,67. 10
kN

(b)

-4

*11 = *22 = - 2,013.10

-4

(n v ca ik trong (b) v (f) c gii thch v d 4- 1)

m
kN

(f)

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Cn 1P , v 2 P c th tnh c t cc biu m men n v trn


0

cc hnh 2.5c v d, v biu M P trn hnh 2.5b; Tuy nhin y c


0

th tnh n gin hn, bi v:

1P0

m
P0 .11 5kN .1,908
9,54.104 m
kN

2 P0

m
P0 . 21 5kN .1, 67
8,35.104 m
kN

(g)

Thay (f), (g) vo (d) v gii h phng trnh ny ta c:


Z1 = 25,98 kN;

Z2 = 25,65 kN

(h)

powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

3, V cc biu ni lc yu cu
C hai cch v biu bin m men ng
a, Cch v trc tip:
Theo cch ny, ta t vo h cc lc c tr s bng bin cc
ngoi lc ng v bin cc lc qun tnh, ri tnh ton nh vi
bi ton tnh di tc dng ca cc lc ny.
b, Cch v theo nguyn l cng tc dng:
Theo cch ny , biu bin m men ng c v theo (2-30)
M M 1.Z1 M 2 .Z 2 M P0
Kt qu cho trn hnh 2.5e;
powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


So snh hai biu : M v M t( P ) M P ta thy rng, trong trng hp
0

tng qut, h s K ti cc tit din khc nhau l khc nhau. Nh vy,


khc vi h mt bc t do, i vi h nhiu bc t do, ta khng c
mt h s K chung cho tt c cc tit din ; cng nh khng c mt
h s K chung cho tt c cc i lng nghin cu. Tuy nhin nh
sau ny s thy, n gin trong tnh ton , ng thi thin v an
ton, i vi mt i lng nghin cu ta cng c th dng mt h s
K chung, l K ca tit din c tr s K ln nht. V d trng
hp ang xt, h s ng c tr s ln nht i vi m men l ti tit
din t khi lng M2:

Max K = 58,855 = 16,4

3,335

Thm ch, nhiu khi ngi ta cn dng mt h s K chung cho tt c cc


i lng. Lc ny h s ng c tnh theo cng thc (1-36) i vi h
mt bc t do, m ta ly tn s ring b nht 1 tnh ton.
powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


c, Biu m men tng cng:
Trc khi ng c t ti khi lng th nht hot ng, trong dm
c ni lc do trng lng ca hai ng c gy ra. Biu m
men ny v c nh trn hnh 2.6f. (k hiu l Mt(M)). R rng, khi
ng c lm vic, m men ln nht xut hin trong dm s l tng
ca hai biu ny, v ta gi n l biu m men tng cng.
Mtc = M + Mt(M)

(k)

Kt qu nh trn hnh 2.5g.


Ch :
Ta cng c th gii bi ton bng cch phn tch ti trng iu ha
cho ra n h ti trng tng ng vi cc dng dao ng ring (vi bi
ton ang xt n=2) ri gii bi ton nh h mt bc t do. Cch lm
ny s c trnh by mc tip theo y.
powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO


2.6 DAO NG CNG BC CA H NHIU BC T DO,
KHNG LC CN, CHU LC KCH THCH BT K P(t)
Trong trng hp ny, ta c th gii bi ton bng nhiu cch.
Cch 1: Ta phn tch ti trng bt k thnh cc hm iu ha di
dng chui lng gic, ri gii bi ton nh c trnh by mc
2.5. Khi ti trng ng P(t) c chu k T, th c th phn tch thnh chui
lng gic nh sau:
P (t ) a0 a1 s inrt+a 2 s in2rt+...+a k sin krt .... b1cosrt+b 2cos2rt+...+b k coskrt+... (2-34)

Trong ,

r=

(c gi l tn s c bn ca lc kch thch)
T

a0 = 1 P t dt
T
k

0
T

ak = T P t sinkrt dt
0
T

(2-

k
P t
T 0

34)
bk =

coskrt dt

powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Cch 2: S dng h ta chnh a h n BTD v n bi ton


h mt BTD. Xt trng hp khng lc cn, PTVP dao ng tng
qut c dng:
y&(t ) K y (t ) P (t )
M &

(2-35)

Nhn bn tri (2-35) vi [B]T , v ch ti (2-19) ta c:


T
T
T
B M B q&&(t ) B K B q (t ) B P(t )

Hay

q&&(t ) q(t ) B P(t )


T

(2-35)

Phng trnh (2-35) l mt h gm n phng trnh c lp c


dng nh dng PTVP dao ng ca h mt BTD (1-39)
[iu ny cng c ni ti khi nghin cu dao ng t do
im (c) ca mc 2.3.2]
2
&
q&
i (t ) i qi (t ) Bi1 P1 (t ) Bi 2 P2 (t ) .... Bin Pn (t )

(2-36)

( i = 1, 2, ...., n)
powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Trong , Bij (i, j = 1,2,....,n) l cc phn t ca ma trn chun ha .


Nghim ca phng trnh (2-36) c biu din qua tch phn
Duhamel (1- 41) nh bit mc (1- 5). Thay cc nghim qi(t) vo
(2-19) ta c li gii ca bi ton.

powerpoint.vn

Chng 2: DAO NG CA H C NHIU BC T DO

Cch 3: Da vo (2-24) ta phn tch vc t ti trng {P(t)} theo


cc dng chnh, sau gii n bi ton nh h mt BTD c
trnh by chng mt.C th l: ( B qua cc bin i chi tit):
Phng trnh chuyn ng ca khi lng th k di tc dng ca
h lc ng {P(t)} l:
n

yk (t ) aki Si (t )

(2-37)

i 1

Trong Si(t) l nghim ca PTVP sau:


&(t ) 2 S (t ) H (t )
S&

(2-38)
y Hi(t) c tnh theo cng thc (2- 25), cn aki l thnh phn th
i

k ca vc t bin dao ng ca dng chnh th i. (xem 2-12);


phng trnh vi phn (2-38) c dng nh ca h mt BTD, nghim
tng qut ca n c biu din qua tch phn Duhamel (1-41) nh
c trnh by trong mc 1-5.
powerpoint.vn

NG LC HC CNG TRNH

Chng 3
DAO NG NGANG CA THANH THNG
C V HN BC T DO

powerpoint.vn
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.1 PHNG TRNH VI PHN TNG QUT DAO NG NGANG
CA THANH THNG
Mt h kt cu thc t lun lun c v hn bc t do. Xt on thanh
thng c t trong h ta (yz). Xt trng hp tng qut thanh
c tit din thay i vi khi lng phn b cng m(z), chu tc
dng ca h lc ngang phn b cng q(z,t) nh trn hnh 3.1a.
Dao ng ngang ca h ti thi
im no , chnh l v tr ng
n hi ca n ti thi im
xt. Phng trnh ng n hi
khi h chu tc dng ca ti
trng ng, ph thuc hai bin l
z v t, ngha l:
y = y(z,t)
(a)
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Mi quan h gia ng n hi ca trc thanh c tit din thay i
vi ti trng ngang phn b trn thanh, trng hp ti trng tnh,
c nghin cu trong gio trnh Sc bn vt liu:
d2
dz 2

d2

EJ
z
y
z

q z
2
dz

(b)

Vi qui c trc y hng xung l dng, cn ti trng hng ln l


dng. Trng hp ti trng ng th:

z 2

2
EJ
(
z
)
y
(
z
,
t
) p( z , t )

2
z

(3-1)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
y, p(z,t) l tng ti trng ngang tc dng trn dm (chiu hng
ln l dng). Khi dao ng, gi s ti thi im t h ang chuyn
ng hng xung cng chiu vi trc y, ngoi lc kch thch q(z,t),
thanh cn chu tc dng ca h lc qun tnh phn b:

2
Z ( z , t ) m( z ) 2 y ( z , t )
t

(c)

b)

Z(z,t)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
V lc cn phn b:

R(z,t)

(d)

(ngc chiu chuyn ng)


Do ta c:
P( z , t ) q( z, t ) Z ( z , t ) R( z, t )

(3-2)

hay l

2
P ( z , t ) q ( z , t ) m( z ) 2 y ( z , t ) R ( z , t )
t

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Thay (3-2) vo (3-1) ri chuyn v, ta c PTVP dao ng
ngang tng qut ca thanh thng c tit din thay i l:

2
z 2

2
2
EJ ( z ) z 2 y ( z, t ) m( z ) t 2 y ( z , t ) R( z , t ) q( z , t )

(3-3)

Trng hp ring, khi tit din thanh l hng s, th phng trnh


(3-3) c dng n gin hn:

2
z 2

2
2
EJ 2 y ( z , t ) m 2 y ( z , t ) R ( z , t ) q ( z , t )
z
t

(3-3)

Trng hp dao ng t do th v phi ca (3-3) hay (3-3) bng


khng. Sau y ta gii PTVP (3-3) trong mt s trng hp ring.

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.2 DAO NG T DO KHNG C LC CN CA THANH
THNG TIT DIN HNG S - TNH CHT TRC GIAO CA
CC DNG DAO NG RING
3.2.1 Phng trnh vi phn dao ng t do khng c lc cn
Phng trnh vi phn dao ng trong trng hp ny, theo (3-3) l
4
m 2
y( z, t )
y( z, t ) 0
4
2
z
EJ t

(3-4)

y l PTVP o hm ring cp bn thun nht, nghim ca n c th


c biu din di dng tch bin nh sau

y ( z , t ) y ( z ) s(t )

(3-5)

Thay (3-5) vo (3-4) ta c:


EJ 1 d 4 y z
1 d 2S t
EJ d 4 y z
d 2S t
S t
y z 0 chuyn v c:
4
4
2
m y z dz
S t dt 2
m dz
dt

(f)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Hai v ca (f) ph thuc hai bin khc nhau nn chng ch bng nhau
khi c hai v cng c gi tr bng mt hng s no , gi s k hiu
l 2. Nh vy, t (f) ta c th biu din PTVP o hm ring cp
bn (3-4) bng hai PTVP thng (ch ph thuc mt bin).
d 2 S (t )
2

S (t ) 0
2
dt

d 4 y z m 2
y z 0
dz 4
EJ

(3-6)

(3-7)

Nh , thay cho gii mt PTVP o hm ring (3-4) phc tp, ta gii


hai PTVP thng (3-6) v (3-7) n gin hn nhiu.

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.2.2 Gii PTVP (3-6)-Xc nh quy lut dao ng t do
Phng trnh vi phn (3-6) chnh l PTVP dao ng t do, khng lc
cn, ca h mt bc t do (1-14) c trnh by trong chng 1,
nn nghim tng qut ca n theo (1-18) s l:

s (t ) Asin( t+ )
Hay

s (t ) sin( t+ )

(3-8)

y ta cho A = 1; S d lm c nh vy, bi v t (3-5) ta thy


bin dao ng chnh l hm y(z). Bi vy sau ny ta gp A nm
trong y(z) lun [xem(3-5)]. Theo (3-8), dao ng t do ca h c v
hn BTD cng l dao ng iu ha.
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.2.4 Xc nh tn s dao ng ring ca cc dm mt nhp
Nghim ca (3-7) l hm y(z) s cho ta bin dao ng, cng chnh
l dng dao ng ring ca h. Do thanh c tit din khng i, nn (37) l PTVP thng cp bn c h s l gng s; Nghim tng qut c
dng

y ( z ) a1e 1z a2 e 2 z a3e 3 z a4e 4 z

(g)

Trong a1, a2, a3, a4 l cc hng tch phn, cn 1, 2, 3, 4 l


nghim ca phng trnh c trng ca PTVP (3-7) nh sau
4 k4 = 0,

vi k hiu

Nn ta c:

1,2 = k;

m 2

EJ

(3-9)

3,4 = ik

(h)

k4 =
v

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Thay (h) vo (g) ta c nghim ca PTVP (3-7) l:

y ( z ) a1e kz a2 e kz a3eikz a4e ikz


S dng quan h
1
Chx e x e x
2

v Shx

1 x x
e e
2

(i)

(k)

Th (i) tr thnh:

y ( z ) Achkz Bshkz Ccoskz+Dsinkz

(3-10)

Trong , A, B, C, D, l cc hng tch phn, c xc nh t cc


iu kin bin nh sau

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
a, Ti gi ta khp c: vng
m men

y(z) = 0; v
M(z) = 0 => d 2 y z = 0
dz 2

d y z
dz

b, Ti ngm cng c: y(z) = 0 v gc xoay (z)


d 2 y=z
c, Ti u t do c:

M men
Lc ct

C1 C 3
2

Q(z) = 0 =>

thun tin cho tnh ton sau ny , ta t:


A=

; B=

C=

(3-11)

dz 2
M(z) = 0 => d 3 y z = 0; v
dz 3

C1 C 3
2

C2 C4
2

=0

; D=

=0

C2 C4
2

(3-12)
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Khi nhim (3-10) c dng:

y ( z ) C1 Akz C2 Bkz C3Ckz C4 Dkz

(3-13)

Trong ta k hiu cc hm nh
sau:
Akz =

ch kz cos kz
2

Bkz =

sh kz sin kz
2

;
(3-14)

Ckz = ch kz cos kz ;
2

Dkz = sh kz sin kz

cn c gi l cc hm nh hng c mt s tnh cht c bit.


Hn na, gi tr ca bn hm ny ng vi cc gi tr khc nhau ca
(kz) bin thin t [0,0] n [6,5] ( l khong bin i thc t) c
tnh sn v lp thnh bng tra sn.
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
1, Tnh hon v vng quanh ca cc o hm.

Akz

Akz = k Dkz
Bkz

Dkz

(m)

Ckz
Bkz = k Akz
C th minh ha tnh cht ny trn hnh v bn cnh. Du () l k hiu
Ckz = k Bkz
php o hm theo bin z. Da vo tnh cht ny, cc o hm ca
Dkzn
= k gin.
Ckz
y(z) c dng rt
y '( z ) ( z ) k C1Dkz C2 Akz C3 Bkz C4Ckz

M ( z)

y ''( z )
k 2 C1Ckz C2 Dkz C3 Akz C4 Bkz
EJ

Q( z )

y '''( z )
k 3 C1 Bkz C2Ckz C3 Dkz C4 Akz
EJ

(3-15)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
2, Ti ta z = 0, gi tr cc hm bit:
A(0) = 1,

cn

B(0) = C(0) = D(0) = 0;

(n)

Nh vy, nghim tng qut ca PTVP o hm ring (3-4) nh sau:

y ( z, t ) C1 Akz C2 Bkz C3Ckz C4 Dkz sin(t )

(3-5)

xc nh cc hng tch phn trong (3-13), ta s dng cc iu kin


bin (3-11) nu bit cc lin kt ta; Cn trong trng hp tng
qut, ta c cc iu kin ti ta z = 0 c gi thit nh sau
y(0) = y0;

y(0) = y0;

y(0) = -

M0
;
EJ

Q0

y(0) = - E J

(3-16)

Cc gi tr (y0, y0, M0, Q0), c gi l cc thng s ban u. Thay (316) vo (3-13) v (3-15), kt hp vi (n), ri gii h bn phng trnh
ny ta c:
C 1 = y0

; C2 =

y '0
;
k

C3 =

M0
k 2 EJ ;

C4 =

Q0
k 3EJ

(3-17)
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Thay cc hng tch phn tnh theo (3-17) vo (3-13) v (3-15) , ta
c cc biu thc biu din dng dao ng (bin dao ng) ca
chuyn v, gc xoay, m men, v lc ct ti tit din c ta z bt k
trn kt cu.

y0'
M
Q
y ( z ) y0 Akz Bkz 2 0 Ckz 3 0 Dkz
k
k EJ
k EJ
M
Q
y '( z ) y0 kDkz y0' Akz 0 Bkz 2 0 Ckz
kEJ
k EJ
Q
M ( z ) EJy0 k 2Ckz EJy0' kDkz M 0 Akz 0 Bkz
k
Q( z ) EJy0 k 3 Bkz EJy0' k 2Ckz M 0 kDkz Q0 Akz

(a)

(b)

(3-17)

(c )

(d )

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
R rng, (3-17) cho php ta xc nh c cc i lng cn thit
tnh dao ng t do ca thanh . Mt khc, tn ti dao ng, y(z) phi
khc khng, cng c ngha l, bn thng s ban u trong (3-16) khng
th ng thi bng khng. Hay ni cch khc, h bn phng trnh iu
kin bin xc nh bn hng s C1,C2,C3 C4, c nh thc cc h s
phi bng khng. iu kin ny dn ti mt phng trnh siu vit dng
xc nh thng s k cng tc l phng trnh xc nh -, m
ta gi l phng trnh tn s. Do tnh cht chu k ca cc hm siu vit,
nn phng trnh tn s s c v s nghim (k1, k2, v.vk ); Thay cc
ki vo (3-9) ( i = 1, 2, , ), ta s xc nh c v s cc tn s dao
ng ring i, ( tun theo k hiu: 1 < 2 < < i < ). Nh vy, h
c v s bc t do s c v s tn s dao ng ring. Li thay cc i,
(ki), vo phng trnh (3-17) ta li xc nh c v s dng dao ng
ring tng ng. Tt nhin, dao ng t do ca h l tng ca cc dao
ng ring ny.
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Ngha l (3-13) c dng chi tit nh sau:

i 1

i 1

y ( z ) yi ( z ) C1i Aki z C2i Bki z C3i Cki z C4i Dki z

(3-13)

Lc ny, y ( z , t ) yi ( z ) si (t )
i 1

hay

y ( z , t ) C1i Aki z C2i Bki z C3iCki z C4i Dki z sin(t )

(3-5)

i 1

Cc [C1i, C2i, C3i, C4i ] c tnh theo cc biu thc (3-17), trong
phi thay k bng cc ki. Tng t, c cc biu thc y(z,t); M(z,t); Q(z,t)
Ch :
Thc t, ch c tn s ring b nht, hay hn na l tn s ring th
hai, th ba l c ngha . Cc tn s cao hn khng c ngha thc
t, v c th n khng hnh thnh do bn thn chng gy nhiu lon
cho nhau; hoc chng c hnh thnh nhng gy ra bin rt nh.
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.2.3 Gii PTVP (3-7) Xc nh tn s dao ng ring v dng
dao ng ring
Trc ht, ta xt dao ng ca dm n
gin c mt u ngm cng v mt u
t do, tit din hng s, nh trn hnh
3.2a (dm conson)
1, Xc nh cc thng s ban u:
Ti u ngm (z = 0) ta c:
1

y0 = 0; y0 = 0;
cn

M0 0; Q0 0; cha bit

(a)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
2, Xc nh cc tn s dao ng ring.
2
Ti u t do (z = l) ta c:
Ml = 0; Ql = 0

(b)

Thay (b) vo (3-17c,d), ng thi

Q0
M
A

k 1 (a)
k1 0
ta
B
s dng cc thng s ban0 u
c
k

h phng trnh sau: kM 0 Dk 1 Q0 Ak 1 0

hay dng ma trn

A kl
kD
kl

Bkl M 0

0
k
A kl Q 0

(m l k hiu cng
khi lng phn b)

(c)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Do phi tn ti dao ng, nn M0, v Q0 phi khc khng. Do t
(c) ta suy ra nh thc
D=

A kl
kD kl

B kl
k 0
A kl

Thay cc biu thc (3-14) vo ta c:

D chk1 cosk1 sh 2 k1 sin 2 k1 0


2

hay
(d)
D chk1.cosk1+1=0
(d) l phng trnh tn s ca bi ton ang xt, l phng trnh siu
vit nn s c v s nghim. Nh ni chng hai, i vi h
nhiu BTD, quan trng nht l hai, hay ba tn s u tin.
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
y ta gii gn ng phng trnh (d) xc nh c ba nghim
u tin nh sau
k1 0,6 1,88;

suy ra

1 =

3,515 EJ
l2
m

k2 1,49 4,68;

suy ra

2 =

22 EJ
l2 m

3 =

61,7 EJ
l2
m

tng t ta c

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3, Xc nh cc biu thc bin dao ng, bin ni lc ng
Thay ln lt cc i vo h phng trnh (c), kt hp vi iu kin
u , s xc nh c M0, v Q0. Li thay M0, Q0 vo (3-17) s xc
nh c cc biu thc bin dao ng, bin gc xoay ng,
bin m men ng ,bin lc ct ng. Ba dng dao ng u
tin cho trn hnh 3.2b, c, d.

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
i vi cc dm mt nhp khc, cch lm hon ton tng t, v ta
thy cc tn s dao ng ring c th c biu din bng mt
cng thc chung c tnh cht tng qut nh sau:
i =

Bi
l2

EJ
m

(3-18)

Trong Bi l mt h s. Trong phn ph lc c bng (3-1) cho cc


gi tr Bi (i= 1, 2, 3, 4) v cc dng dao ng tng ng vi bn
tn s c bn u tin ca mt s dm mt nhp hay gp.
Bng 3.1 ( xem phn ph lc ).

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.2.5 Tnh cht trc giao ca cc dng dao ng ring
Cng nh h c hu hn BTD, cc dng dao ng ring ca h v
hn BTD cng c tnh cht trc giao.
Tht vy, t PTVP dao ng t do (3-4), xt trng hp tng qut
khi tit din thay i, c dng:
2
z 2

2
2
EJ ( z ) z 2 y ( z , t ) m( z ) t 2 y ( z , t )

(3-19)

Xt hai dao ng ring th i v th k. Phng trnh dao ng


tng ng, theo (3-5) l,

yi ( z , t ) yi ( z ) sin(i t i )

(a)

yk ( z , t ) yk ( z ) sin(k t k )

(b)
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Thay (a) vo (3-19) , ri chia hai v cho sin(it+i) ta c,

d2
dz 2

d2
2
EJ z 2 y i z m z i y i z
dz

(c)

Nhn hai v ca (c) vi dng dao ng th k,[ yk(z)], ri tch phn


trn ton b chiu di thanh, ta c
l

d2
0 y k z dz 2

d2
2

EJ
z
y
z
dz

y
z
m
z

i
k
i y i z dz

dz

0
l

(c)

Tnh tch phn bn tri bng phng php tch phn phn on ta
c,
l
l
2
2
d
d
(d)
i2 m z y k z y i z dz EJ z 2 y k z 2 y i z dz
dz
dz
0
0

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Lm hon ton tng t vi dng dao ng th k, ngha l thay (b)
vo (3-19) ri bin i tng t, ta c quan h cng c dng
nh (d):
l
l
2
2
2k m z y k z y i z dz EJ z
0

d
d
y

y i z dz
k
2
2
dz
dz

(f)

Tr hai phng trnh (d) v (f) cho nhau, v ch i k, ta rt ra:


1

m( z ) y ( z ) y ( z )dz 0
i

(3-20)

y l iu phi chng minh: quan h (3-20) l iu kin trc giao


ca hai dng dao ng ring th i v th k. Thay (3-20) vo (d)
hoc (f) ta cn rt ra,
l

d2
d2
0 EJ z dz 2 yi z dz 2 y k z dz 0
l

d2
0 yi z dz 2

d2

EJ
z
y
z
k

dz 0
2
dz

(3-21)
(3-21)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Cn trng hp c bit khi, i = k, ta c:
l

d2
m z y k z dz y k z 2
dz
0
0
2
k

d2

EJ
z
y
z
k

dz
2
dz

(3-21)

Da vo tnh cht trc giao ny, ta c th phn tch ti trng q(z,t),


chuyn v y(z,t) theo cc dng dao ng ring. Nh , c th chuyn
bi ton dao ng cng bc ca h v hn BTD v gii cc bi ton
dao ng cng bc h mt BTD nh s nghin cu cc phn sau

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.2.5 Phn tch ti trng theo cc dng dao ng ring
Cng nh (2-15), ta phn tch ti trng q(z,t) thnh cc thnh phn
tng ng vi cc dng dao ng ring nh sau:

q( z , t ) qi ( z , t )

(3-22)

i 1

Trong , qi(z,t) l thnh phn ti trng tng ng vi dng dao


ng th i, nn n lin quan ti yi(z). Do ta c th biu din
qi(z,t) di dng sau,

qi ( z , t ) m( z ). yi ( z ).H i (t )

(3-23)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
y Hi(t) l hm cha bit cn phi tm. Cch lm hon ton nh
mc 2.3.3; Thay (3-23) vo (3-22), ri nhn hai v vi yi(z). Tip
theo ta tch phn hai v trn ton b chiu di thanh c:
1

m
(
z
)
y
(
z
)
H
(
t
)

i
i dz
i 1

q( z, t ) yi ( z )dz yi ( z )

khai trin v bn phi ta c

m( z ) y ( z) y ( z)dz m( z ) y ( z ) y ( z )dz ... m( z ) y ( z ) y ( z )dz


... m( z ) y ( z ) y ( z )dz ...

(3-22)
H i (t )

Do tnh cht trc giao (3-20), tt c cc s hng trong (3-22) u


bng khng, tr s hng th i; nn t (3-22) ta c
l

q( z, t ) y ( z )dz
i

H i (t )

m( z ) yi ( z ) dz
2

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Thay (3-24) vo (3-23), v cho i bin thin t i = 1, 2, ... ta c
cc thnh phn ti trng tng ng vi cc dng dao ng ring.
l

q( z, t ) y ( z)dz
i

qi ( z , t ) m( z ) yi ( z ). l 0
2
m
(
z
)
y
(
z
)
i dz

(3-23)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.2.7 Dng chun ca cc dao ng ring
Nhn vo (3-23) ta thy hm ti trng qi(z,t) khng thay i nu ta
nhn vo hm yi(z) mt s bt k. Nh vy, nu ta chn mt s
thch hp nhn vi yi(z) c hm mi k hiu l , sao cho mu
s ca (3-23) bng mt, ngha l

m z y z dz 1
l

(3-20)

th dng dao ng c biu din bng hm ny c gi l


dngchun ca dao ng ring . Tng ng vi dng chun, hm
ti trng c dng n gin:
l
*
(3-23)
qi ( z , t ) m( z ) yi ( z ) yi* ( z )q ( z , t )dz
0

V hm

H i (t ) yi* ( z )q( z , t )dz

(3-24)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Ch :
a, Trng hp trn thanh c cc lc tp trung Pj(t) tc dng. Lc
ny ta c th lm gn ng bng cch thay lc tp trung bng h
lc phn b tng ng. Nh vy,(b qua bin i chi tit) ta
c hm Hi(t) nh sau:

P t y z
n

Hi(t) =

j1

(3-25)

m z yi z dz
2

Cn ng vi dng chun,
Hi(t) =

P
t
y
j i z j
n

(3-25)

j1

y, n l s lc tp trung, cn zj l ta ca im t lc tp trung Pj(t);

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
b, Khi trn h c c lc phn b q(z,t), v cc lc tp trung Pj(t) tc
dng, th hm Hi(t) c xc nh theo nguyn l cng tc dng.
Li biu din nghim ca PTVP (3-27) di dng tch bin v
cng nh khi nghin cu dao ng t do, nu ta phn tch bin
dao ng theo cc dng dao ng ring, th

y ( z, t ) yi ( z ) Si (t )

(3-28)

i 1

y, hm ch ph thuc thi gian Si(t) m ta cn tm, cn c gi


l ta khi qut. xc nh Si(t), ta thay (3-28) vo (3-27); sau
nhn hai v vi yk(z) , ri tch phn trn ton b chiu di thanh

i 1

d2
0 y k z dz 2

EJ z

d2
d2
y i z Si t dz y k z m z y i z 2 Si t dz
2
dz
dt
i 1

0
l

y z q z f t dz
k

(3-27)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Ch ti tnh cht trc giao (3-20) v (3-21), cng vi cc quan h
(3-21) , v (3-21), phng trnh (a) tr thnh (c gi t bin i):

q z y z dz

S
t
+ i Si(t) =
i
dt 2

f t

hay = Ki f(t)

m z y z dz

(3-29)

q z y z dz
i

Trong k hiu h s

Ki =

m z y z dz

(3-30)

Khi dng dao ng l chun th:

Ki = q z yi z dz

(3-30)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Phng trnh vi phn (3-29) c dng nh PTVP dao ng (1-39)ca
h mt BTD, khng c lc cn, chu lc kch thch bt k nghin
cu chng 1. Xt trng hp, trc khi chu lc kch thch, h
trng thi tnh (y0 = v0 = 0), th nghim ca (3-29) c biu din qua
tch phn Duhamel tng t (1-41) nh sau,

Ki
Si (t )
i

f ( ) sin (t )d
i

(3-31)

( i = 1, 2, )

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Kt lun:
gii bi ton dao ng cng bc, trc ht phi gii bi ton
dao ng t do xc nh cc tn s ring i v cc dng dao ng
ring yi(z). Sau thay vo (3-30) xc nh cc Ki, ri li thay vo
(3-31) xc nh cc Si(t). Cui cng, thay cc Si(t) tnh theo (3-31)
vo (3-28), ta s nhn c li gii ca bi ton.

Ki
y ( z , t ) yi ( z ) f ( ) sin i (t )d
i 0
i 1

(3-28)

C y(z,t) ta c th xc nh c cc i lng nghin cu khc nh:


gc xoay, m men un, lc ct, bng cch o hm y(z,t) theo bin z.
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.3 DAO NG CNG BC KHNG C LC CN CA
THANH THNG TIT DIN KHNG I
3.3.1 Trng hp lc kch thch phn b bt k q(z,t)
Xt trng hp ti trng mt thng s, ngha l c th biu din ti
trng theo (1-38) nh sau,

q( z , t ) q( z ) f (t )

(3-26)

Trong :
q(z) ch ph thuc ta khng gian z, biu din qui lut bin i
ca ti trng theo chiu di thanh, c gi l hm ti trng c s.
f(t) ch ph thuc thi gian t, nh trong (1-38), c gi l hm cht
ti. Lc ny, PTVP dao ng (3-3), khi b qua lc cn, s l:
2
z 2

2
2
EJ ( z ) z 2 y ( z, t ) m( z ) t 2 y ( z , t ) q ( z ) f (t )

(3-27)
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.3.2 Trng hp lc kch thch phn b u quy lut iu ho
q(z,t) = q0sinrt
Nu thi im ban u h ng yn, ngha l, y0 = v0 = 0; th y
l trng hp ring ca li gii (3-28), trong ta ch vic thay
l

hm f() bng hm sinr; Cn Ki = l

q 0 y i z dz
0

. Tuy nhin, y l

m z yi z dz
2

trng hp thng gp trong thc t, nn s c trnh by chi


tit hn y.
Trng hp lc kch thch iu ha, th dao ng cu h khi n
nh cng thay i iu ha vi chu k bng chu k ca lc kch
thch. Ngha l,
y ( z , t ) y ( z ) s inrt
(3-32)
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Hm bin dao ng y(z) do ti trng ng gy ra, hon ton xc
nh c t phng trnh (3-13). Song y ta s gii trc tip
t PTVP dao ng ca h li t ra n gin hn.
Tht vy, thay (3-32) v o hm bc hai ca n vo PTVP (3-3),
ri chia hai v cho EJsinrt,
b qua lc cn, ta c PTVP sau,
q0
d4
4
y z k y z
(3-33)
4
dz
EJ
Trong k hiu

mr 2
k4 =
EJ

(3-34)

q
Nghim ring ca (3-33) l ( 4 0 ); Nn nghim tng qut ca (3-33) l:
k EJ
q0
y ( z ) C1 Akz C2 Bkz C3Ckz C4 Dkz 4
(b)
k EJ
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Cn cc o hm ca y(z) vn hon ton nh (3-15) [do s hng
cui trong (b) l hng s]. Li s dng cc iu kin bin (3-16) , ta
xc nh c:
C 1 = y0 q 0
k 4 EJ

'
y
0
C2 =
;
k

0
C3 = M
;
2

k EJ

C4 = q3 0

k EJ

(c)

Thay (c) vo (b) v (3-15) ta c biu thc bin dao ng, v


biu thc bin ni lc ng khi thanh chu lc kch thch phn b
u theo lut iu ha q0sinrt l:
y0'
M
q
y ( z ) y0 Akz Bkz 2 0 Ckz Q0 Dkz 4 0 ( Akz 1)
k
k EJ
k EJ
M
Q
q
y '( z ) ky0 Dkz y0' Akz 0 Bkz 2 0 Ckz 3 0 Dkz
kEJ
k EJ
k EJ
Q
q
M ( z ) EJy ''( z ) k 2 EJy0Ckz kEJy0' Dkz M 0 Akz 0 Bkz 02 C kz
k
k
q
Q( z ) EJy '''( z ) k 3 EJy0 Bkz k 2 EJy0' Ckz kM 0 Dkz Q0 Akz 0 Bkz
k

(d1)
(d 2)

(3-33)

(d 3)
(d 4)

Trong h s k c tnh theo (3-34).

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
th ca cc hm trong (3-35) cho ta cc biu bin chuyn v
v ni lc ng ca thanh . Gi tr ca cc hm (Akz,Bkz,Ckz,Dkz) ng
vi cc tr khc nhau ca kz c cho trong cc bng tra sn
phn ph lc, s gip ta v cc biu ny

Trng hp ti trng phn b trn nhiu on khc nhau, cc


phng trnh (3-35) ch p dng cho on u tin. Cc phng
trnh ca cc on tip theo c th vit c da vo phng
php truy hi kiu thng s ban u quen thuc trong sc bn
vt liu.

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Xt hai on thanh th n v (n+1) c phn chia ti ta z = a.
Trn mi on c lc ng phn b u qn sinrt, v q(n+1) sinrt tc
dng. Ti ranh gii gia hai on c lc tp trung Pasinrt, v m men
tp trung Masinrt tc dng (xem hnh 3.3), vi qui c: lc hng ln
l dng, m men dng khi quay thun chiu kim ng h. Khi
cng thc truy hi c dng nh (3-36)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
ya'
M
P
q
yn 1 ( z ) yn ( z ) ya Ak ( z a )
Bk ( z a ) 2 a Ck ( z a ) 3 a Dk ( z a ) 4 a Ak ( z a ) 1
k
k EJ
k EJ
k EJ
M
P
q
yn' 1 ( z ) yn' ( z ) k ya Dk ( z a ) ya' Ak ( z a ) a Bk ( z a ) 2 a Ck ( z a ) 3 a Dk ( z a )
kEJ
k EJ
k EJ
P
q
M n 1 ( z ) M n ( z ) k 2 EJ ya Ck ( z a ) kEJ ya' Dk ( z a ) M a Ak ( z a ) a Bk ( z a ) 2a Ck ( z a )
k
k
q
Qn 1 ( z ) Qn ( z ) k 3 EJ ya Bk ( z a ) k 2 EJ ya' Ck ( z a ) kM a Dk ( z a ) Pa Ak ( z a ) a Bk ( z a )
k

( f 1)
( f 2)
( f 3)
( f 4)

Trong , ya, ya, qa, l bc nhy ca bin vng, gc xoay,


v cng lc phn b ti ta z = a ( nh trong sc bn vt liu);
Cc v d minh ha cch p dng phng php ny s c trnh by
cui chng.
Qua ni dung c trnh by y v chng hai ta thy rng,
trng hp lc kch thch bt k, ta nn phn tch ti trng theo cc
dng dao ng ring tnh s n gin hn; Cn trng hp lc
kch thch iu ha, ta khng nht thit phi phn tch ti trng, m c
th nhn c kt qu nh cc biu thc (3-35) v (3-36) (vi h v
hn BTD), hay (2-22) kt hp vi (2-24) (vi h hu hn BTD).
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.3.3 Trng hp lc tp trung P(t)
Gi s trn thanh c lc ng tp trung t ti ta , z = a , c
biu din dng:

P (t ) Pf (t )

(a)
nh trn hnh 3.4a, thay th tng
ng lc tp trung bng on ti
trng phn b u cng q(z) trn
on thanh di z nh trn hnh 3.4b.
Hp ca hai h lc bng nhau, nn:

P lim q ( z ) z q ( z )dz
z 0

(b)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Thay (b) vo (3-30) ta c:
Ki =

Py i a
l

m yi z dz

(3-37)

Trng hp ring, khi P(t) l lc iu ha:


P(t) = P sin rt

(b)

Lc ny PTVP dao ng (3-29) s l,

d2
2
S
(
t
)

i Si (t ) K i s inrt
2 i
dt

(3-38)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Phng trnh (3-38) c dng nh PTVP (1-30) khi b qua lc cn,
trong Ki vn c tnh theo (3-37) ng vai tr ca ( P0 ), nn
M

nghim tng qut ca n, khi dao ng n nh, c dng hon ton


nh (1-34); ngha l,
Si(t) = K i sin rt
Ki

Trong k hiu,

2
r
Ki = ( 1 )
i2
()

(3-39)
(3-40)

Li thay (3-39) vo (3-28), ta c phng trnh dao ng tng


qut ca h v hn BTD chu lc kch thch iu ha tp trung
Psinrt l:

Ki

y
z
y(z,t) = i
(3-41)
sin rt
K
i 1
i
Hin tng cng hng s xy ra khi tn s lc kch thch r trng
vi mt tn s dao ng ring i bt k
powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Ch :
a, Trng hp tit din thanh thay i th, EJ v m, trong cc cng
thc trn phi c thay bng EJ(z) v m(z).
b, Trng hp lc ng bin i iu ha, c hai cch gii bi ton:
Cch th nht: S dng cng thc truy hi (3-36) kt hp vi (3-35)
t ra rt c hiu qu nh c cc bng tra sn cc hm nh hng.
Cch th hai: Phn tch ti trng theo cc dng dao ng ring
tnh. Lc ny s dng cng thc (3-28) nu ti trng l phn b, cn
ti trng tp trung ta dng cng thc (3-41).

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
V D 3-1:
Cho dm n gin hai u khp di 2m, c EJ = 16 .107 kNcm2 =
hng s; trng lng bn thn q = 1kN/m. Dm chu lc ng
P(kN)sinrt t gia nhp nh trn hnh 3.5a. ( y m l m v o
chiu di- mt)
Yu cu: V biu bin chuyn v ng ,v m men ng. Khi tnh
ly gn ng: g = 10m/s2 ; 2 = 10 v r = 400 s-1.

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Bi gii: Bn tn s ring u tin cng vi bn dng dao ng tng
ng cho trong bng 3.1 phn ph lc. Li gii tng qut cho kt
qu:
i

i22
= 2
l

yi(z) = fi sin

EJ
m

(a)

i
z
l

(b)

Do lc ng bin i iu ha, nn c th gii bi ton bng hai cch


nh ch trn. Song y ch trnh by cch gii p dng cng
thc truy hi

(3-35) v (3-36).

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Cch gii bi ton da vo ti trng c phn tch ra cc dng
chnh, c gi c th t thc hin
1, Thit lp biu thc ca y(z) v M(z).
Xt on th nht AC
c (0 z

l
2=

y (x)
cm

kN
Md
m

1m)

(x)

Cc thng s ban u:
y0 = 0; y0 = =?; M0 = 0; Q0 = ?
q0 = 0
(c)
Thay (c) vo (3-35) d1, d3 c
0
Q
Bkz 3 0 Dkz
k
k EJ
Q
M 1 ( z ) kEJ 0 Dkz 0 Bkz
k
y1 ( z )

(d)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Xt on th hai CB
c (1m = )

l
z
2

y (x)

(l = 2m)

cm

kN

p dng (3-36) f1, f3 c:


P
y2 ( z ) y1 ( z ) 3 D
k EJ k
M 2 ( z) M1 ( z)

P
B
k k

Md
m

(x)

l
z
2

l
z
2

(f)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Thay (d) vo (f) v s dng cc iu kin bin:
Ti B (z = l) c:

yl = y2(z=l) = 0; v

Ml = M2(z=l) = 0;

(g)

ri gii h hai Phng trnh iu kin bin ny,v k hiu

kl
(3-42)

ta c,
P
0 = y0 2
k EJ

D B B D
2
2

B D

B B D D
Q0 = P

2
2

B D

(h)

2
2

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Li thay (h) vo (d) v (f) ta c biu thc bin chuyn v ng v
m men ng ca on mt v hai. Tuy nhin trng hp ang xt,
do tnh i xng, ta ch cn vit cho on mt l

P
y1(z) = 2
2k EJ

B kz C D kz A
2
2

A C 2
2

(i)
M1(z) =

P
2k

Bkz A D kz C
2
2

A C

2
2

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
2, V biu bin chuyn v ng v m men ng. Thc cht l
v th ca cc hm trong (i).
2
mr
T cc s liu cho ta tnh c, k =
= 10 -8( 1 ), suy ra
cm 4
EJ

K = 10-2 cm -1, nn = kl = 2 v = 1.
2
Tra bng cc hm Kpo c: A/2 = A1 = 1,04169; B/2 = 1,00833;
C/2 = 0,50139;

D/2 = 0,16686;

Thay cc gi tr ny vo (i) ta c,
cm

y1(z) = 0,00374823P[0,50139B 0,01z 1,04169D 0,01z] kN

M1(z) = 59,97174P[1,04169B 0,01z 0,50139D 0,01z] (cm)

(j)

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
v th ca (j), ta tnh gi tr ca hm ti mt s mt ct cng
nhiu cng chnh xc.
y ta tnh cho ba mt ct:
Ti z = 0 (khp A) c: y(z=0) = 0; v M(z=0) = 0;
Ti z =

l
= 50cm, ngha l kz = 0,01z = 0,5; tra bng c:
4

A = 1,00261; B = 0,50026; C = 0,12502; D = 0,02484;


thay vo (i) c:

l
l
) = 0,00086 P cm/kN;
M1(z= ) = 30, 625576 P cm;
4
4
l
Ti z = = 100cm, ngha l kz = 0,01z = 1; Tra bng c:
2

y1(z=

A = 1,04169; B = 1,00833; C = 0,50139; D = 0,16686;

Thay vo (i) c:
y1(z=

l
) = 0,001243476 P cm/kN;
2

l
2

M1 (z= ) = 57,974992 P cm;


powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
Da vo cc gi tr ca y v M tnh c trn, ta v c biu
bin chuyn v ng v m men ng nh trn hnh 3.5 b, v c.
tin so snh vng v ni lc m men ln nht pht sinh trong
dm hai trng hp:cht ti tnh v cht ti ng, trn hnh 3.5d, v
f, ta v thm ng trc vng, v biu m men do bin ca lc
ng , P , t tnh gy ra . T c gi c th t rt ra cc nhn xt
quan trng v cn thit.

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3.3.2 Dao ng cng bc khng cn ca dm mt nhp, tit
din khng i, chu tc ng ca ti trng v dch chuyn gi
ta bin i iu ho.
Sau y ta s tnh dao ng ca cc dm mt nhp chu tc dng ca
cc nguyn nhn khc nhau bin i theo qui lut iu ha. Tn s dao
ng t do ca dm mt nhp c nghin cu mc 3.2.4; y
ch yu trnh by cch v biu bin ni lc ng phc v bi
ton kim tra v thit k cc dm; ng thi chng cng l cc phn t
mu tnh dao ng ca cc khung v dm nhiu nhp, chu ti trng
ng iu ha, bng phng php chuyn v s c trnh by
chng 5

powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
1- Dm n gin hai u khp chu tc dng ca M(t) = M sinrt t
u tri dm
Bi ton ch mt on, nn ch cn dng phng trnh (3-35) l . Cc
thng s ban u gm:
y0 = 0; y0 = 0 = ?, M0 = M; Q0 = ? ; q0 = 0;

(a)

Thay (a) vo (3-35) c:

0
Q
M
Bkz 2 Ckz 3 0 Dkz
k
k EJ
k EJ
Q
M ( z ) kEJ 0 Dkz MAkz 0 Bkz
k

y( z )

(b)

(b)
Cc iu kin bin xc nh y0 , v Q0 l:
Ti z = l c:

yl = 0; v

Ml = 0;

(c)

Thay (c) vo (b) v (b) ri gii h hai Phng trnh ny ta c,


0 = y0 =

B C A D
B 2 D 2
k EJ

Q0 = kM

DC A D
B2 D 2

(3-43)

Li thay (3-43) vo (b) v(b) ta c phng trnh ca y(z) v M(z).


powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
2- Dm hai u ngm , ngm bn tri xoay gc (t) = sin rt.
Cc thng s ban u: Ti z = 0
y0 = 0; yo = 0 = ; M0 = ?; Q0 = ?

(a)

Cc iu kin bin cui dm,


Ti z = l c:

yl = 0; v yl = 0.

(b)

Thay (b) vo (3-35) ri gii


h hai phng trnh ny ta c:
EJ B C A D
M0 = l C 2 B D

2
EJ 2 B A D
Q0 = 2 2
l
C B D

(3-44)

Li thay (3-44) vo (3-35) ta s c cc hm bin chuyn v, gc


xoay, m men, lc ct ca bi ton.
Nu ngm bn phi xoay, lm tng t ta c:
M0 =

EJ
D
2
l
C B D

Q0

EJ
2C
= l2 C2 B D


powerpoint.vn

Chng 3: DAO NG NGANG CA THANH THNG


C V HN BC T DO
3. Dm ngm bn tri, khp bn phi; Ngm tri dch chuyn thng
ng
Cc thng s ban u:
Ti z = 0 c,
y0 = ; y0 = 0 = 0; M0 = ?; Q0 = ?

(a)

Cc iu kin bin cui dm


xc nh M0, v Q0 l:
Ti z = l c: yl = 0

Ml = 0;

(b)

Li thay (b) vo (3-35) ta s gii ra c:


EJ 3 A B C D
EJ 3 C 2 A 2
M0 = 2
Q0 = 3
l
B C A D
l
B C A D

(3-46)

Thay (3-46) vo (3-35) ta s vit c cc biu thc cn tm.


powerpoint.vn

NG LC HC CNG TRNH

Chng 4
CC PHNG PHP TNH GN NG
TRONG NG LC HC CNG TRNH

powerpoint.vn
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Nhm th nht l cc phng php nng lng. Cc phng php
nng lng da vo nguyn l bo ton nng lng c hc c pht
biu nh sau: Ti mi thi im ca h dao ng. tng th nng v
ng nng ca h lun lun l mt hng s:
T + U = hng s
Trong :

(4-1)
T l ng nng ca h.
U l th nng ca h.

C th gii bi ton bng cch p dng trc tip phng trnh (4-1),
hoc da vo cc phng trnh Lagrange, hay nguyn l Hamilton.
Cc phng php nng lng s d cho kt qu gn ng v phi gi
thit trc dng dao ng ca h
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Nhm th hai l nhm cc phng php chuyn h v hn bc t do
v h c s bc t do hu hn gii. Cc phng php chnh thuc
nhm ny l: Phng php khi lng tp trung, phng php bin
dng tp trung v phng php phn t hu hn (PTHH).
Nhm th ba l nhm cc phng php gii gn ng phng trnh vi
phn dao ng ca h, m in hnh l phng php sai phn hu
hn, phng php ri rc ha ton t vi phn, hay phng php
Butnop-Galookin.
Phng php sai phn hu hn, phng php ri rc ha ton t vi
phn v phng php phn t hu hn cn c gi chung l phng
php s-v kt qu tnh ton l cc con s.

powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
4.1 CC PHNG PHP NNG LNG:
4.1.1 Phng php Rayleigh:
Phng php Rayleigh p dng trc tip nguyn l bo ton nng
lng (4-1) xc nh tn s dao ng ring ca h dao ng. Ta
nhn thy rng, vi gi thit dao ng t do l iu ho, th khi h dao
ng ti v tr cn bng ban u, th nng ca h bng khng, cn vn
tc t cc i; cn khi h v tr bin chuyn ng th vn tc
chuyn ng bng khng-cng tc l ng nng bng khng, cn th
nng t cc i. iu ny c ngha l:

Tmax U max

(4-2)

powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
A- Xt trng hp h c s bc t do hu hn (n bc t do):
Phng php Rayleigh p dng trc tip nguyn l bo ton nng
lng (4-1) xc nh tn s dao ng ring ca h dao ng. Ta
nhn thy rng, vi gi thit dao ng t do l iu ho, th khi h dao
ng ti v tr cn bng ban u, th nng ca h bng khng, cn vn
tc t cc i; cn khi h v tr bin chuyn ng th vn tc
chuyn ng bng khng-cng tc l ng nng bng khng, cn th
nng t cc i. iu ny c ngha l:

Tmax U max

(4-2)

powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
A- Xt trng hp h c s bc t do hu hn (n bc t do):
Nu k hiu a a a ... a T (xem 2-12)
k

1k

2k

nk

l vc t cha bin dao ng ca cc khi lng th 1, 2,...., n


tng ng vi tn s dao ng ring th k (dng dao ng ring th k)
th vi vt liu n hi tuyn tnh ta c:
Th nng cc i bng: U 1 a T K a
max
k
k
2
ng nng cc i bng: T 1 2 a T M a
max

(1)

(2)

(4-3)

Trong : l ma trn cng ca h, cn l ma trn khi lng.


Thay (4-3) vo (4-2) ta c tn s dao ng ring th k:

a K ak
k2 k T
ak M ak
T

(4-4)

R rng l nu bit dng dao ng ring th k, ak , ta s xc nh


c tn s ring tng ng.
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
B- Trng hp khi lng phn b-h c v hn bc t do:
Vi gi thit dao ng t do l iu ho, th phng trnh dao ng
chnh thc th k c dng:
(4-5)

yk ( z , t ) yk ( z ) sin(k t )

Theo Sc bn vt liu, vi cu kin chu un khi b qua nh hng ca


lc ct v lc dc, th nng bin dng c tnh theo cng thc sau:
(4-6)

M i2 ( z )
1
U
dz
2 i li EJ i

Theo (4-5) dao ng t bin khi . sin( t ) 1


k
Mt khc, M ( z ) EJy '' ( z , t ) EJy '' ( z ) sin( t ) , nn khi dao ng t
k

bin th M k ( z ) EJyk'' ( z )
nn

U max

1
''

EJ
y
( z )

i
k

2 i li

(xt v tr s)
2

dz

(a)
(4-7)
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Ti v tr cn bng vn tc t cc i; m v ( z , t ) y ( z ) cos( t )
k
k
k
k
nn

Vkmax yk ( z )k

Lc ny ng nng cc i

(b)

1
2
Tmax k2 yk ( z ) m( z )dz (4-8)
2
i li

Trong : m(z) l cng khi lng phn b theo chiu di thanh.


Khi trn h, ngoi khi lng phn b m(z), cn c cc khi lng tp
trung Mj (j=1, 2,...., n), th tng ng nng ca cc khi lng tp trung
s l

Tmax

1
k2 M j yk ( z j )
2
j

(4-9)

y Mj l khi lng tp trung th j, cn yk(zj) l bin dao ng


ca khi lng th j tng ng vi tn s ring th k.

powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Thay (4-7), (4-8), (4-9) vo (4-2) ta c:

k2

EJi yk'' ( z )
i

y ( z )
k

li

dz

(4-10)

li

m( z )dz M j yk ( z j )

Trong i l on th i c chiu di l li.


Cng thc (4-10) l li gii tng qut c th p dng xc nh tn s
dao ng ring th k cho dm, vm,.. thm ch c tm v...k c khi tit
din thay i. Thc t l dng dao ng ring th nht thng rt gn
vi dng bin dng gi tnh tng ng. Bi vy, ngi ta thng dng
cng thc (4-10) xc nh tn s c bn 1, lc ny ta ly ng
bin dng gi tnh tnh ton.
Vi cc tn s bc cao, do rt kh gi thit c mt dng dao
ng gn st vi thc t, nn t c tnh theo (4-10).
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
V D 4-1:
Xc nh tn s dao ng ring th
nht ca dm conson c tit din
hng s v chiu di l .
Ta gii bi ton trong hai trng hp.
1) Ly dng ng n hi ca trc
dm do ti trng phn b u t
tnh gy ra lm dng dao ng ring
th nht.

4 z z 4
Theo hnh (4-1) ta c: y1 ( z ) A0 1 4

Khi :

3l

4
z
''
y1 ( z ) A0 4
l

3l

(a)
(b)

Trong : A0 l mt h s.

Thay (a); (b) vo (4-10) v ch l Mj=0, v k hiu m l cng khi


lng phn b u v A0 b trit tiu, ri tin hnh tch phn ta c:
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH

12

Suy ra:

EJ
m l

4 z 2
0 l 4 dz
l

4z z
0 1 3l 3l 4 dz
4

16
3 EJ 162 EJ
5 l

104 m
13 ml4
l
405

3,5301 EJ
l2
m

3,516 EJ
So snh vi li gii chnh xc: 1
l2
m

(c)

sai s 0,4%.

powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
2) Ly dng ng n hi ca trc dm do lc tp trung t tnh
ti u t do gy ra lm dng dao ng ring th nht
Theo hnh (4-2) ta c:

3z z 3
(d)
y1 ( z ) A0 2 3
l l

6 z
''
y
(
z
)

A
v
(f)
1
0
3
l
Li thay (d); (f) vo (4-10) ri tch phn ta c:
l

6 z
0 l 3 dz

hay

12
3 EJ 140 EJ
EJ
l
2
1

4
3 2
33
m l
m
11
ml

3z z
2

3 dz 35 l

l l
3,568 EJ
, Sai s 1, 48%
1 2
l
m
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
4.1.2 Phng php Rayleigh-Ritz:
Theo Ritz hm biu din dng dao ng ring c dng:
n

y ( z ) C11 ( z ) C22 ( z ) ... Cnn ( z ) Cii ( z )

(4-11)

i 1

Trong :Ci l cc h s
i(z) l cc hm tho mn cc iu kin bin ca bi ton.
Nh ni, li gii ca phng php nng lng cho kt qu ln hn
gi tr thc. gim bt sai s, Ritz kin ngh lm cc tiu ho tn s
tnh theo

(4-10) bng cch chn cc h s C i trong (4-11) sao cho

t cc tiu, ngha l C 0
i

(4-12)

(i=1, 2,...., n)

powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
y l mt h phng trnh i s tuyn tnh cha n l v cc h s C i.
Gii bi ton tr ring ny, ta s xc nh c cc .
V d, xc nh tn s dao ng ring ca dm chu un, ta thay (411) vo (4-10), khi phng trnh (4-12) c dng:
l

''

EJ
y
( z) dz


Ci
Ci

m y( z ) dz

0
Thc hin php o hm ca mt thng,
ta c:

''

m
y
(
z
)
dz
EJ
y
( z )

Ci 0
2

Mt khc, t (4-10) ta c:

''

m
y
(
z
)
dz

EJ
y

( z )
0

2
dz EJ y ( z ) dz
m
y
(
z
)
dz 0

Ci 0
0
''

dz

(b)

(c)

powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Thay (c) vo s hng th hai ca (b) ta c:
l

''

m
y
(
z
)
dz
EJ
y
( z )

Ci 0
2

Chia hai v ca (b) cho

Ci

(b)

m y( z ) dz ta c:
2

EJ y '' ( z )

2
dz m y ( z ) dz
m
y
(
z
)
dz 0

Ci 0
0
2

2m y( z)

dz 0

(4-13)

(i= 1, 2, ...., n)

H phng trnh (4-13) l dng chnh tc ca h phng trnh (4-12)


khi hm biu din dng dao ng ly theo (4-11).
Thc hin php vi phn, (4-13) cho ta mt h phng trnh tuyn tnh
thun nht vi n l C1, C2,..., Cn v . T iu kin tn ti dao ng,
hay ni cch khc, ma trn cc h s phi khng suy bin, ta thu
c phng trnh tn s l phng trnh bc n i vi 2. Gii
phng trnh ny ta s c n tn s dao ng ring.
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
V D 4-2:
S dng phng php RayleighRitz xc nh cc tn s dao
ng ring ca dm conson di l,
b rng khng i bng n v,
cn chiu cao bin i theo quy
lut bc 1 (hnh 4-3)
Bi gii ( Li gii ca Timoshenko.1937
Xt mt ct ngang ti to z, c:
Trong :

F ( z)

2b
z
l
3

1 2bz
J ( z)

l trng lng ring ca vt liu dm.


12 l
F ( z ) 2b
g l gia tc trng trng.
m( z )

z
g
gl
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Vi h to chn nh trn hnh v, ti ngm (z=l) c gc xoay v
vng u bng khng, nn ta chn hm biu din dng dao ng nh
sau (cc hm i(z) u tho mn iu kin bin)
2

z
z n 1 z
z
z
y ( z ) C1 1 C2 1 ... Cn n 1 1
(d)
l
l

l
l
l
1) Nu ch ly mt hm trong (d), gi s s hng th nht- ta c li

gii Rayleigh v tnh c:

5,48 g
l2

Eg
3

2) Nu trong (d) ta ly hai s hng tr ln, ta s c nghim RayleighRitz, gi s ta ly hai s hng u:

z
z
z
y ( z ) C1 1 C2 1
l

l
l

(f)
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Thay y(z) v t (f) vo (4-13) ri tch phn ta c:

Ci

2 b3
24
2b l 2
2
2
C 2C2 C2 (C1 2C2 ) 6C2

3 1
5
Eg

3 l

C12 2C1C2 C22

0
105
280
30

Tin hnh o hm ta c:

Eg b 2 2
2 Eg b 2 2

(...)
C1
C2 0
4
4
C1

3
l
30
5

3
l
105

2
2
2
2
(...) 2 Eg b C 2 Eg b

1
C2 0
4
4
C
5

3
l
105
5

3
l
280

(g)

Do phi tn ti dao ng, ngha l C1, C2 khng ng thi bng khng,


ta c nh thc cc h s trong (g) phi bng khng, y chnh l
phng trnh tn s ca bi ton
Egb 2 2

3
l
30

2 Egb 2 2

4
105
5 3l

2 Egb 2 2

4
5

3
l
105

0
2
2
2 Egb

4
5

3
l
280

(h)

powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
(h) l phng trnh bc hai i vi 2. Gii phng trnh ny ta c
nghim nh nht:
5,319b Eg
1
l2
3
Li gii da vo hm Bessel (c coi l chnh xc) cho kt qu l:

5,315b
l2

Eg
3

So snh ta thy: i vi tn s c bn 1 khi dng mt hm (nghim


Rayleigh) sai s 3%; Khi dng hai hm ( nghim Rayleigh-Ritz) sai s
0,1%. Nh vy, i vi 1 ta ch cn dng mt hm l , ch khi cn
xc nh cc tn s bc cao th mi cn dng nhiu hm trong (4-11).
Ch :
Cng c th dng phng php ny gii bi ton dao ng cng
bc. c gi c th xem chi tit trong cc ti liu tham kho.
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
4.2 PHNG PHP KHI LNG TP TRUNG:
Khi chuyn khi lng phn b v t ti mt s im, ta phi gii
quyt hai vn c bn:
1- Khi lng tp trung t u?
2- Tr s mi khi lng tp trung bng bao nhiu?
Qua cc tnh ton thc t ngi ta a ra mt s hng dn chung
nh sau:
1- V v tr t khi lng tp trung:
- Khi trn h, ngoi khi lng phn b cn c cc khi
lng tp trung, th nn chuyn khi lng v cc ni c cc khi
lng tp trung ny.
- Nn chuyn khi lng v cc ni c chuyn v ln.
- Nn t khi lng ti cc nt ca h hay ti cc tng sn
ca cc khung cao tng.
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
2- V ln ca cc khi lng thay th:
Thng c 2 cch phn b khi lng-song tu thuc tng
bi ton m chn cch thch hp.
- Chia khi lng phn b thnh nhiu khong, ri tp trung
khi lng v trung tm ca tng khong. Xem hnh 4-4b, 4-5b, 4-6b.
- Chia khi lng phn b thnh nhiu khong, ri tp trung
khi lng trn mi khong ra hai u. Xem hnh 4-4c, 4-5c, 4-6a, b.
Cch phn th hai c dng nhiu hn, v n thng cho li gii
n gin hn

powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH

Hnh 4-4

Hnh 4-5
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH

powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Trong nhiu trng hp, khi ch cn xc nh tn s c bn 1, th ta
c th thay cc khi lng phn b bng ch mt khi lng tp trung
tng ng (Mt). Trong trng hp ny, khi lng thay th tng
ng nn t ti ni c chuyn v ln nht, cn ln ca Mt c
th c xc nh trn c s gi thit cho rng: Hai h (h thc v
h thay th) tng ng v ng nng th cng tng ng v tn
s.

Tthc=Tthay th

(4-14)

Xt h c khi lng phn b m(z), trn c t thm cc khi


lng tp trung Mj ti cc to zj. Gi s phng trnh chuyn ng
ca h c biu din di dng tch bin:

y ( z , t ) y ( z ) S (t )

(a)
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Khi vn tc:

v( z, t )

y ( z , t ) y ( z ) S&(t )
t

(b)

Tng ng nng ca h cho s l:


Tthc

1
m( z ) y ( z ) S&(t )
i li 2

1
dz M j y ( z j ) S& (t )
2 j

(c)

Khi lng tng ng thay th gi s t ti im c to (z a),


th ng nng h thay th s l
Tthay th = 1Mt y ( za ) S&(t )
2

(d)

Thay (c); (d) vo (4-14) ta tnh c khi lng thay th tng ng:

m( z ) y ( z ) dz M j y( z j )
2

Mt

li

y ( za )

(4-15)

Thay Mt ny vo cng thc (1-15) tng ng vi h mt bc t do, ta


s xc nh c 1.
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
V D 4-3:
Xc nh tn s c bn 1 ca dm n gin hai u khp, chiu di
l v khi lng phn b m = hng s. Hnh 4-7a

Bi gii:

a
)
y

m=hng
s

bi ton ny, dng dao ng ring th nht l dng i xng,


chuyn v ln nht gia dm, nn khi a khi lng ca h v
tp trung ti mt im th ta a v gia dm. Ta xt bi ton trong
hai trng hp.

powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
1) Thay th khi lng ca h thnh mt Mt tnh theo (4-15).
Trc ht ta gi thit dng dao ng ring th nht l dng ng
n hi ca trc dm do mt lc P t tnh gia dm gy ra. Dng
phng php ca sc bn tnh c phng trnh ny c dng: Hnh
4-7b

3l 2 z 4 z 3
y ( z ) A0

3
l

(a)

Trong A0 l mt h s. Lc ny chuyn v gia dm:

y ( za ) y z l

2 l
3l 4
2

A0
l3

A0

(b)
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
3l z 4 z

3
l

0
A02
l

Mt

mA02

dz

m
24
16
2 9 z 2 2 z 4 z 6 4 dz 0, 486ml
l 0
l
l

(c)

thay Mt vo (1-15) ta c:
1

9,92 EJ
l2
m

Sai s 0,6%

2) Chia dm lm 2 on ri tp trung
khi lng v hai u ca mi on
ta c 3 khi lng tp trung. Hai
khi lng t hai u dm khng
dao ng-H ch cn mt khi lng
t gia dm dao ng (xem 4-7c).
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Mthay th= m

l
2

(d)

Thay (d) vo (1-15) ta c:

9, 798 EJ
l2
m

Sai s 0,7%

Dng cng thc (4-15) xc nh khi lng thay th cho kt qu


chnh xc hn. Nu chuyn h v hai 2, 3 hay nhiu bc t do hn,
th kt qu tt nhin cng s chnh xc hn
V d, cng bi ton ny, song khi ta a h v hai bc t do nh
trn hnh (4-4c), s tnh c (xem chng 2).
1

9,86 EJ
l2
m

Sai s 0,1%
powerpoint.vn

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Ch :
1- Tng t phng php khi lng tp trung, phng php bin
dng tp trung cng cho php chuyn mt h v hn bc t do v h
c s bc t do hu hn. T tng ca phng php l tp trung bin
dng phn b trn ton h v mt s im no m ta chn trc.
2- Phng php sai phn hu hn, phng php ri rc ha ton t vi
phn, c bit l phng php PTHH ( cn gi chung l cc phng
php s) l nhng phng php gn ng c hiu qu gii bi ton
tnh lc hc v ng lc hc cng trnh. Phng php PTHH gn lin
vi my tnh in t (MTT), v n s ca phng php rt ln. Hu
ht cc phn mm tnh ton kt cu hin nay u c vit bng
phng php PTHH. Nhng phng php ny c trnh by chi tit
trong cc ti liu ring v cc phng php s trong tnh ton kt cu.
y ch gii thiu tm tt ni dung c bn ca phng php.

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Nh bit trong tnh lc hc, phng trnh c bn ca phng php
PTHH m hnh chuyn v l:
Trong :

K F

(4-16)

Kl
ma trn cng ca h, c xy dng t cc ma trn cng

ca cc phn t hu hn c lp sn.
F l
vc t lc nt, bao gm cc lc nt c sn v cc lc tc dng
trn phn t chuyn v cc nt.

l vc t chuyn v nt l n ca phng php. Sau khi xc nh

c t (4-16), ta s xc nh c trng ng sut, bin dng,


chuyn v trong kt cu. Cn vi kt cu h thanh, ta s v c cc
biu ni lc.

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
i vi bi ton ng lc hc, phng trnh c bn ca phng php
PTHH m hnh chuyn v cng c dng nh (2-5). Tt nhin cch xc
nh tng i lng l hon ton khc.

M && C & K F

(4-17)

Trong :
K l ma trn cng ca h nh trong (4-16)
l vc t chuyn v ng ca cc nt
F l vc t ngoi lc nt ng.
& v && ln lt l vc t vn tc v gia tc chuyn v ng ca
cc nt.
C l ma trn cn
M l ma trn khi lng c tp trung ti cc nt v c
thnh lp t cc ma trn khi lng ca tng phn t hu hn
c lp sn nh i vi ma trn cng.

Chng 4: CC PHNG PHP TNH GN NG


TRONG NG LC HC CNG TRNH
Cn phng trnh vi phn dao ng t do:

M && C & K 0

(4-18)

3- i vi h c s bc t do hu hn, thay cho vic gii phng trnh


tn s phc tp, S.A.Pestel xut mt cng thc gn ng xc
nh nh sau:
1
2
(4-19)
12

B2
B2
B1 1 2 1
B1

c gi l cng thc S.A. Pestel


n

trong , B1 M i ii
i 1

B2 M 2 M i M k ik2
i 1

2 2
i ii

i , k 1

(ik)

NG LC HC CNG TRNH

Chng 5
NG LC HC CA KT CU
H THANH PHNG

powerpoint.vn
powerpoint.vn

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

5.1 CCH TNH GN NG


C th ni phng php tp trung khi lng l phng php gn ng
thng dng tnh dao ng ca cc kt cu h thanh phng nh dm,
khung, dn, vm, h lin hp nh s n gin ca n. Tt nhin, vi
cc kt cu phc tp, s lng cc khi lng tp trung kh ln, th vic
tnh ton cng kh phc tp v tn nhiu thi gian do phi lp v gii
mt phng trnh tn s bc cao, cng nh phi lp v gii h phng
trnh xc nh bin cc lc qun tnh.
Trc y, khi cha c MTT, ngi ta thng tp trung khi lng
v 1, 2, hoc 3 v tr gii. Cn ngy nay, nh c MTT m s khi
lng tp trung c th tng ln nhiu, nh m chnh xc ca li
gii c tng ln.

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

i vi kt cu nh nhiu tng chu ti


trng ng theo phng ngang nh ti
trng gi bo, ng t vv... ngi ta
thng a v s thanh conson
(hnh 5-1) gii.

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

i vi kt cu dn hay h lin hp, khi lng ca cc thanh dn v


dm thng c tp trung ti cc nt dn v c bit ch ti cc
nt dn nm trn ng bin xe chy (hnh 5-2).

(hnh 5-2)
i vi vm, sau khi tp trung khi lng v mt s im, n gin
tnh ton, ta c th thay cc on thanh cong ni gia cc khi lng
thnh cc thanh thng m kt qu vn chp nhn c.

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Sau khi thay khi lng phn b v tp trung ti mt s im, tc l


ta chuyn mt h c v hn bc t do v mt h c s bc t do
hu hn. Vic gii h ny c trnh by chng 2.
Phng php nng lng t c s dng tnh khung, nht l cc
khung nhiu tng nhiu nhp phc tp, do phng trnh biu din dng
dao ng l rt phc tp v thng phi vit trn nhiu on, ng
thi vic thc hin cc tch phn trong (4-10) cng tn rt nhiu thi
gian. Cn i vi dm v dn, ngi ta vn dng phng php ny
xc nh tn s ring 1, trong trng hp ny hm thng ly dng
gi tnh tng ng v thng cng khng phc tp lm.
Sau y ta xt vi v d minh ho cch p dng cc phng php gn
ng gii cc bi ton c th:

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

V D 5-1:
Cho dn c kch thc v chu tc dng ca cc ti trng ng iu
ho cng tn s nh trn hnh 5-3a. Bit EF = hng s; ,trong
r 0, 07

EF 1 v dn c ng xe chy di (m l vit tt ca mt).


(m )
M

Yu cu: Xc nh cc tn s dao ng ring ca dn v bin ni


lc ng trong cc thanh dn.

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Bi gii:
Ta dng phng php khi lng tp trung gii bi ton.
1) Xc nh cc khi lng tp trung.
Theo ra, dn c ng xe chy di nn ta s tp trung khi lng
ca dn ch vo cc nt A, 1, 2, 3, B thuc bin di, nn bi ton ch
c ba khi lng thc hin dao ng. Chiu di cc thanh bin trn v
di l 6m; ca cc thanh xin l 5m (do dn cao 4m). Ta chuyn khi
lng thanh A-4 v mt na thanh A-1 vo nt A; ca thanh B-7 v ca
na thanh B-3 vo nt B. Nh vy khi lng phn dn cn li chuyn
v 3 nt 1, 2, 3 s c gi tr nh nhau (khi lng ti mi nt bng
tng khi lng ca hai thanh bin v hai thanh xin). K hiu khi
lng ny l M th (xem hnh 5-3b):

M1 M 2 M 3 M

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

gii phng trnh tn s (2-11) v phng trnh xc nh bin


lc qun tnh (2-24), ta phi xc nh cc v iP , l cc chuyn v
iK
n v, v chuyn v do cc bin lc ng t tnh gy ra ti cc
khi lng. Ta s xc nh cc chuyn v ny theo cng thc MaxwellMohr p dng cho dn tnh nh.
2) Xc nh iK v 1P
Do bi ton i xng, nn ta ch tnh bi ton ng vi cc dng dao
ng i xng. Cc biu ni lc N , N v N do cc lc Z 1; Z 1
1
2
P
1
2
v do cc bin lc ng P 20kN t tnh gy ra tnh c nh trn
0

hnh 5-3c, d, e.

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Dng cng thc Maxwell-Mohr ta tnh c:

(
N
)(
N
)

52,
75
1
1
11
EF

( N )( N ) 105,5 m
2
2
22
EF

12 21 ( N1 )( N 2 ) 66, 25

m
EF

kNm
1P ( N1 )( N P0 ) 2380
EF
kNm
2 P ( N 2 )( N P0 ) 3435
EF

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Ch :
Th nguyn ca l [ chiu di ], song theo (b), n c biu din
m
qua

EF

iK

khng cho ta chiu di, vy


N il khng ng v th nguyn. S d

nh vy, bi v ng ra, khi v

ta phi gi thit trc n v ca

bin lc qun tnh, n l [ lc ] ( trong bi ton ny, Nngoi


lc c
i
kNm v ca
o bng
iKkN, nn n cng s l kN). Khi n

do

tnh c s c biu din qua

EF

sliP kN, v

ging nh

, song

v mt trong hai biu ca php nhn biu l thuc trng thi N


gi
i
to doZ ilc
iKkhi v
1 khng th nguyn gy ra, cho nn tin dng,
ta ly

khng th nguyn, bi vy trong biu thc ca

thiu mt

n v lc ca Zi. Cng v l do khng c n v lc trong Zi, nn kt


qu cui cng s xut hin th nguyn ca Zi l [ lc ] (trong bi ton
ny l kN). Nh vy, cch lm nh th ny cng cho kt qu ng khi

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

3) Xc nh cc tn s dao ng ring:
ThayM M M v cc tnh c trn vo phng trnh tn s (2-11)
1
2
iK
Ta c:

11M 1 u
21M1

M 2
m
M m

52,
75
M

u
66,
25
12

2
EF
2 EF

0
m
M m
22 M 2

66,
25
M
105,5
u

EF
2 EF
2

l phng trnh bc 2 i vi u, gii (c) ta c:


m
u1 99,58M
EF

u2 5,92 M

m
EF

suy ra

1
EF 1
1
0,1002
m
u1
M

suy ra

1
EF 1
0, 4105
m
u2
M

(c)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

4) Xc nh bin ni lc ng trong cc thanh dn:


Thay , vo phng trnh (2-24) ri gin c hai v cho m ta
iK
iP
EF
c h phng trnh xc nh bin lc qun tnh nh sau:

151,33Z1 66.25Z 2 2380kN 0

66, 25Z1 302, 66 Z 2 3435kN 0


Trong ta tnh c cc v trong (2-24) nh sau:

1
1 m

m
11* 11

52,
75

151,33

M 1r 2
0,07 2
EF

EF

1
2 m
m
*
22 22

105,5

302,
66

2
M 2 2
0,
07
EF
EF

r
2

(d)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Gii (d) ta c:

Z1 22,90kN

Z 2 16, 40kN

(e)

Bin ni lc ng trong cc thanh dn c th tnh theo hai cch:


a) Tnh trc tip: t cc bin lc qun tnh theo (e) v bin cc
lc ng t tnh ti cc khi lng ri tnh nh bi ton tnh( hnh 5-3f).
b) p dng nguyn l cng tc dng.

N1Z1 N 2 Z 2 N P0
Kt qu nh trn hnh (5-3g)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

V D 5-2:
Xc nh tn s dao ng ring v biu bin mmen ng ca
khung cho trn hnh 5-4a. Bit khung c EJ=hng s, l= 6mt = hng s,
tng khi lng mi thanh l ml=M. Khung chu tc dng ca cc lc
kch thch iu ho cng tn s:

P (t ) (60kN ) s inrt

kN
q (t ) 30 s inrt
m

Trong : r 0,319

EJ 3
m
M

Khi tnh b qua lc cn.


(m l vit tt ca mt)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Bi gii:
Chia khung thnh 5 on v tp trung khi lng ca mi thanh v hai
u thanh, ta c 11 khi lng tp trung (hnh 5-4b). Gi thit cc nt
khung khng c chuyn v thng, nn h ch cn 5 khi lng t ti
im gia cc thanh thc hin cc dao ng ngang (hnh 5-4c). y l
mt h i xng chu tc dng ca cc lc ng i xng, nn ta ch cn
xt cc dao ng c dng i xng. Nh vy h ch c ba bc t do.
1) Xc nh cc v :
iK
iP
Cng nh v d 5-1, trc ht ta phi xc nh cc iK v . y l h
iP

siu tnh, nn trng thi gi to khi tnh chuyn v theo cng thc
Maxwell-Mohr c th to ra trn h tnh nh bt k suy ra t h siu tnh
cho.

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Ngha l, nu b qua nh hng ca lc ct v lc dc, ta c:

iP M P M i0

(a)
Trong Mp l biu mmen do ti trng cho gy ra trong h siu
tnh ang xt. M i0 l biu mmen trng thi gi to c to ra trn
h tnh nh.
p dng (a) tnh

iK ta c:

iK M i M K0 hoc M i0 M K
Cc biu mmen n v do khng th nguyn (xem ch v d 51) gy ra, cn MP do bin cc lc ng (P0 v q0) t tnh gy ra trong
h siu tnh cho, dng phng php chuyn v v c nh trn cc
hnh (5-4 d, e, f, g).

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

p dng (a) v (b) sau khi nhn cc biu ta c:

m3
11 1,88
EJ
m3
22 5, 63
EJ
m3
33 3, 00
EJ

m3
12 21 1,13
EJ
m3
13 31 0, 75
EJ
m3
23 32 1,13
EJ

kNm3
kNm3
kNm3
1P 123, 7
; 2 P 202,5
; 3 P 22,5
.
EJ
EJ
EJ

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

2) Xc nh cc tn s dao ng ring:
p dng phng trnh tn s (2-11) ta c

11M 1 u

21M 1

31M 1

M 2

12

M2

u
22
2

M 2

32

M 3

13 2

M 3

0
23 2

M3

33 2 u

Thay cc tnh trn v cc khi lng tp trung


M1 M 2 M 3

M
2

v k hiu l M*

(d)

vo (c) ri khai trin nh thc (c) ta c mt phng trnh bc 3 i


vi u. Gii phng trnh ny ta c (b qua tnh ton chi tit)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

m3
u1 3,546 M
EJ

suy ra 1

1
EJ
3
0,531
m
u1
M*

m3
u2 1,502 M
EJ

suy ra 2

1
EJ
3
0,816
m
u2
M*

m3
u3 1,139 M
EJ

1
EJ
3
0,937
m
suy ra 3
u3
M*

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

3) V biu bin m men ng:


Thay v tnh trn vo phng trnh (2-24), ri gin c hai v
3
cho m ta c h phng trnh xc nh bin cc lc qun

EJ

tnh l:

7,94 Z1 1,13Z 2 0, 75Z 3 123, 7 kN 0

1,13Z1 14, 01Z 2 1,13Z 3 202,5kN 0

(f)
0, 75Z 1,13Z 16, 64 Z 22,5kN 0
1
2
3

Trong ta tnh c cc * trong phng trnh (2-24) nh sau:


ii

m3
1
1 m3
11* 11

1,88

7,94

2
M *r 2
0,319 EJ
EJ

m3
1
2 m3
*
22 22
5, 63
14, 01

2
EJ
EJ
M * 2
0,319

m3
1
2 m3
33* 33

3,
00

16,
64

2
EJ
M * 2
0,319 EJ

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Gii h phng trnh (f) ta c:


Z1 13,9kN ; Z 2 13, 27 kN ; Z 3 1, 08kN
Biu bin ni lc mmen ng v c theo nguyn l cng tc
dng:
M= M 1Z1 M 2 Z 2 M 3 Z 3 M ( P ,q )
0

Kt qu cho trn hnh (5-4l).

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

hnh (5-4).

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

hnh (5-4).

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

hnh (5-4).

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

5.2 PHNG PHP TNH CHNH XC


tnh chnh xc ng lc hc ca mt h kt cu thc (c v hn bc
t do), ta p dng l thuyt tnh ton c trnh by chng 3. Tu
thuc vo cch vn dng m ta c hai phng php tnh c bn:
Phng php lc v phng php chuyn v. Phng php lc dng
tnh ng lc hc cc kt cu siu tnh bt k. y l mt phng
php tnh tng qut song rt phc tp vi khi lng tnh ton ln nn
rt t c dng trong thc t. Phng php chuyn v, nh bit
trong tnh lc hc kt cu, l phng php dng tnh chuyn v cho
kt cu bt k (h siu ng)-c th tnh nh hoc siu tnh-min l c
cc phn t mu lin quan. y l phng php tnh n gin, c
coi l chnh xc, v c p dng nhiu c trong tnh lc hc v ng
lc hc kt cu h thanh thng. Trong mc ny chng ta ch nghin cu
phng php ny.

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

5.2 PHNG PHP TNH CHNH XC


Cc phn t mu (ng lc hc dm mt nhp) phc v cho phng
php chuyn v tnh ng lc hc h thanh thng, phng c th xy
dng c da vo l thuyt c trnh by chng 3 -kt qu
cho bng ph lc.
Vic p dng phng php chuyn v gii bi ton ng lc hc cng
tng t nh trong bi ton tnh. Ngha l, n s ca phng php l
cc chuyn v gc xoay v chuyn v thng c lp ca cc nt, m ta k
hiu l Z i (t ) .
S n s ca bi ton:

n = ng + nt

Xt kt cu trn hnh 5-5a:

H c: ng = 2; nt = 1;

(5-1)
nn n = 3

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

H c bn nh trn hnh 5-5b. Khi ti trng ng l iu ho , th


chuyn v gc xoay v chuyn v thng ca cc nt ca kt cu khi dao
ng n nh cng bin i iu ho vi tn s l tn s ca lc kch
thch iu ho:

Z i (t ) Z i s inrt

(a)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Phn lc ng sinh ra trong cc lin kt c thm vo trong h c bn


(HCB) cng bin i iu ho cng tn s r.

RiK (t ) RiK s inrt

(b)

Lp lun hon ton nh trong bi ton tnh, iu kin HCB lm vic


nh h thc l cc phn lc trong cc lin kt mi thm vo trong HCB
phi bng khng. Xt lin kt thm vo th i:

Ri (t ) RiZ1 (t ) RiZ2 (t ) ... RiZ n (t ) RiP (t ) 0


Ri (t ) ri1Z1 (t ) ri 2 Z 2 (t ) ... rin Z n (t ) RiP (t ) 0

(c)

y rik l bin phn lc ng trong lin kt thm vo th i do lin


kt thm vo th k dch chuyn cng bc mt lng 1.s inrt gy ra
trong h c bn.

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Thay (a), (b) vo (c) ri gin c hai v cho sinrt (do phi tn ti dao
ng nn sinrt0), ta c h phng trnh chnh tc ca phng php
chuyn v tnh ng lc hc cc kt cu h thanh thng, c dng
hon ton nh bi ton tnh. Khi bi ton c n n:

ri1Z1 ri 2 Z 2 ... rin Z n RiP 0

(i 1, 2,..., n)

(5-2)

Trong : Z1, Z2,..., Zn l bin chuyn v ng ca cc nt (chuyn v


gc, chuyn v thng). RiP (i=1, 2,..., n) l bin phn lc ng ti lin
kt thm vo th i do ngoi lc ng iu ho gy ra trn HCB.

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Cc riK v RiP c th tra trc tip bng ph lc, tuy nhin trong thc t,
ta hay tra bng cc biu M i , M P0 ri dng iu kin cn bng
xc nh riK v RiP s thun tin hn. Trong M i l biu mmen
do Z i 1s inrt gy ra, cn M P0 l do ngoi lc ng P0 s inrt
h c bn (cc biu ny u tra bng).

gy ra trn

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

5.2.1 Xc nh tn s dao ng t do
H phng trnh biu din dao ng t do theo phng php chuyn v
c c t (5-2):

ri1Z1 ri 2 Z 2 ... Rin Z n 0

(i 1, 2,..., n)

(5-3)

y l h phng trnh tuyn tnh thun nht. tn ti dao ng,


ngha l cc Zi khng ng thi bng khng, buc nh thc cc h s
phi bng khng-y l phng trnh tn s ca bi ton:

Det

r11
r21

r12
r22

... r1n
... r2 n

... ... ... ...


rn1 rn 2 ... rnn

(5-4)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

5.2.2

Biu bin ni lc ng

Gii h phng trnh (5-2) s xc nh c Z1, Z2,..., Zn. Biu bin


m men ng v c theo nguyn l cng tc dng:

M M 1 Z1 M 2 Z 2 ... M n Z n M p0

(5-5)

Biu Q c suy ra t M; cn N c suy ra t Q nh vn


thng lm trong bi ton tnh.

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

V D 5-3:
Xc nh tn s dao ng ring v v biu bin ni lc m men
ng ca khung chu tc dng ca ti trng ng iu ho
nh trn hnh (5-6a). Bit khung c:
lng trn mt mt di40l:kN
q

3 m

r 10

EJ 4 10 kNm
4

v
1
s

P (t )

P
s inrt
2

= hng s; trng
.

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Bi gii:
Ta dng phng php chuyn v gii bi ton
1) Xc nh cc tn s dao ng ring
H c ng =1; nt = 0 nn n = ng + nt = 1
nn phng trnh tn s l:

r11 = 0

(a)

H c bn v biu tra bng c nh trn hnh (5-6b)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Xt cn bng nt 1 trn biu M 1 ta c:

4 EJ
EJ
r11
1 (1a )
8 (1b )
l
l
2

(b)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Trong , theo (3-42) ta c:


K hiu:

1a Kl1a Kl ; 1b Kl1b K

2 2

(c)

Thay (c), (b) vo (a) c phng trnh tn s:

c
os


sin sh
2 2
2ch

ch sin sh cos 2
2
1-ch cos

ch

2
0

c
os


2
2

Sau khi bin i ta c:

2ch sin 2sh cos -sh +sin =0

(a)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

(a) l phng trnh siu vit, s c v s nghim; bng cch gii gn


ng ta xc nh c hai nghim b nht (ng vi hai tn s b nht)
nh nhau:

1 K1l 3,56

suy ra

2 K 2l 7, 43

suy ra

2
Theo (3-9): i K i

3,56
l
7, 43
K2
l
K1

EJ
(m l cng khi lng phn b u) (f)
m

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

q 40kN 2 2 4
Thay l=6 mt; khi lng m
s m kNs 2 m 2 v EJ vo (f)
g 3 10
3
ta c:

3,56
1

4 104 3
1

60,
7
;
2
4s
s

7, 43

4 10 4 3
1
265,5 ;
2
4s
s

Ta c th tnh tip cc tn s bc cao hn

3 , 4

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

2) V biu bin ni lc m men ng:


T cc s liu ca bi ton, ta tnh c thng s k theo (3-34) l:

mr
k

EJ
4

40
102
1
3 10

0,
24(
m
)
4
4 10

1a kl 0, 24m 1 6m 1, 44
l
2b k 0, 24m 1 3m 0, 72
2
EJ
ri thay vo (b) ta tnh c: r11 5,588652
l

nn

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Ch :
tnh r11 ta tra bng ph lc c:

1 (1a ) 1 (1, 44) 0,989515


Cn 8 (1b ) 8 (0, 72) khng c trong bng tra, nn ta phi tra trc
tip theo cng thc:

A2 C2
8 ( )
A B C D
Tra bng A, B, C, D () (vi =0,72) ri thay vo v ta tnh c:

8 (0, 72) 0,81573


cn

P C AK0 A CK0
R1P
0, 75730 Pm
2 K A B C D

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Thay r11 v R1P tnh trn vo phng trnh chnh tc ca bi ton:

r11Z1 R1P 0
hay

EJ
5,588652
Z1 0, 7573P 0
l
Pl
Z1 0,12865
m
EJ

(m l vit tt ca mt)

(g)

v biu bin m men ng (lun lun l ng cong) ta phi


vit biu thc biu din s bin i ca bin m men ng cho
tng thanh da vo cng thc thng s ban u (3-35).

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

* Xt thanh a-1: Chn gc to u a, cc thng s ban u gm:


'
y(0) 0; y(0)
0

2 EJ
2 EJ
Pl
2 (1, 44) Z1
1, 0155 0,12865
m 0, 26129 Pm
l
l
EJ
6 EJ
EJ
Pl
Q(0) 2 2 (1, 44) Z1
1, 02241 0,12865
0,13153 P
l
l
EJ
M (0)

Thay cc thng s ban u ny vo (3-35) c:

M ( z ) 0, 26129 AKZ 0,54805BKZ Pm

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

* Xt thanh 1-b: Chn gc to ti nt 1, c cc thng s ban u:


'
y(0) 0; y(0)
Z1 0,12865

M (0) M 1Z1 M P0

Q(0) Q1Z1 Q
0
P

Tra bng

Pl
m
EJ

EJ
8 (0, 72) Z1 0, 7573P 0,50929 P
l
2


EJ

l 2

(0, 72) Z1
2 9

B A

K0

D CK0

A B C D

9 (0, 72) v cc hm A(0,72); B(0,72) vv... ri thay vo ta

tnh c:
Q(0) 0,51335 P

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

Li thay cc thng s va tm c vo (3-35) ta c phng trnh


M(z) ca thanh 1-b nh sau:

0,12865 Pl
1
M ( z ) KEJ
DKZ 0,50929 PAKZ 0,51335 PBKZ
EJ
K
M ( z ) 0,18526 DKZ 0,50929 AKZ 2,1389 BKZ Pm
V th hm (h) v (i) ta c biu bin m men ng nh
trn hnh (5-6c).

(i)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

V D 5-4:
Xc nh tn s dao ng ring ca dm lin tc cho trn hnh (5-7a).
Bit dm c l, EJ, khi lng m = hng s.
Bi gii:
Dm cho c dng i xng, nn s c dng dao ng ring i
xng v dng dao ng ring phn i xng.
Phng trnh dao ng t do-theo phng php chuyn v-c dng
nh sau:

r11Z1 0

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

y l phng trnh tch, nn c th xy ra 2 trng hp.


1) Khi Z1=0, ngha l nt 1 khng xoay, y l dng dao ng i
xng. Lc ny dng dao ng ca dm tng ng vi mt na h
nh trn hnh (5-7b). y l dm 1 nhp mt u ngm mt u khp,
cc tn s ,4 v cc dng dao ng tng ng cho nh trong
bng 3.1.
2) Khi r11=0, dng dao ng c dng phn i xng nh trn hnh (57c).
Vi dm cho, tra bng c:

r11

3EJ
3EJ
5 ( )
5 ( ) 0
l
l

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

suy ra

4sh sin
5 ( ) 0
6ch sin sh cos

Do mu s khc khng nn sin=0


Suy ra:

(i 1, 2,..., )

(i)

Thay tnh theo (j) vo (3-9) ta c cng thc tng qut xc


nh cc tn s dao ng ring tng ng vi dao ng phn i
xng:

i 2 2
i 2
l
(i=1, 2,..., )

EJ
m

(k)

Chng 5: NG LC HC CA KT CU H THANH PHNG

BI TP CHNG 5
1) Tnh tn s dao ng ring 1 ca cc kt cu cho trn hnh bng
hai phng php: Tnh chnh xc v tnh gn ng theo cng thc
ca S.A.Pestel. V biu bin m men ng.

BI TP CHNG 5
2) Xc nh tn s dao ng ring b nht v v biu bin m
men ng ca kt cu trn hnh 2 bng hai phng php: gn ng
v chnh xc.
Bit: EJ, m (l khi lng phn b trn 1 mt di), bng hng s,
P=20kN, r 0, 25 EJ (met ) 3
ml

Cho:

EJ, m = hng s

l 4m

r 0, 25

EJ
(met ) 3
ml

BI TP CHNG 5
3) V biu bin mmen ng, kt cu cho trn hnh 3. Bit: EJ,
m= hng s; Kab=0,6 m-1; Kac=0,3 m-1; Kad=0,5 m-1.

You might also like