INTELEKTUALNA OMETENOST

doc.dr Borka Vukajlovi, NUBL

PRISTUP PROBLEMU

Razliite definicije: traenje najmanje diskriminirajueg

termina
Najee: mentalna retardacija, usporeni kognitivni
razvoj, intelektualna ometenost, djeca sa posebnim
obrazovnim potrebama...
Prevalencija (2-3% ukupne populacije, najbrojniji u
populaciji djece s posebnim potrebama)
Razliit odnos i pristupi
Nae interesovanje: djeca koju sreemo u redovnim
odjeljenjima

AAMR, 2002.

Oblik ometenosti kojega karakteriu znaajna

ogranienja, kako u intelektualnom funkcionisanju tako i
u adaptivnom ponaanju, ispoljenom u konceptualnim,
socijalnim i praktinim adaptivnim vjetinama.
Prema novom konceptualnom modelu, intelektualna
ometenost sagledava se u kontekstu karakteristika
linosti, faktora sredine i potrebe za individualizovanom
podrkom (IQ se koristi iskljuivo u dijagnostici).
Najnovija klasifikacija se koristi iskljuivo za procjenu
intenziteta neophodne podrke.

UZROCI NASTAJANJA
Do sada opisano nekoliko stotina etiolokih faktora bioloke i
psihosocijalne prirode.
Multifaktorijalni konstrukt ine etiri kategorije faktora rizika:
biomedicinski (genetske mutacije, hromozomske abercije i drugi
bioloki procesi),
socijalni/edukativni (socijalna deprivacija, nedostatak edukativne
podrke),
bihejvioralni/organski (psihoaktivne supstance tokom trudnoe,
sklonost povredama i sl.),
(neki od ovih faktora mogu djelovati u prenatalnom, perinatalnom i
postnatalnom periodu)
Znaajno ee kod osoba mukog pola (nasljeivanje preko x
hromozoma, oekivanja od djeaka mnogo vea/npr. motorika,
oekivanja manja u ruralnim sredinama)

MANIFESTUJE SE NA PLANU:

Motorike (koordinacija pokreta itavog tijela)

Saznajne organizovanosti ( senzorno
funkcionisanje/diskriminacija opaaja i pretvaranja u
pojmove, percepcija/odnosi meu predmetima,
rjeavanje problema, utie na kognitivno-edukativni
aspekt)
Komunikacije (faze komunikacije, govor)
Socijalizacije (drutveno prihvatljive norme, kontrola nad
vlastitim emocijama)
Stanje zaustavljenog razvoja u jednoj od faza razvoja.
Karakterie prvenstveno zaustavljanje i zaostajanje u
mentalnom razvoju.

PROCJENA DJECE/OSOBA SA MENTALNOM

RETARDACIJOM
klasifikacija simptoma u specifine dijagnostike
kategorije, odnosno odreivanje tipa sindroma;
klasifikacija jezikih poremeaja prema teini u okviru iste
kategorije ili sindroma;
predvianje razvoja jezike funkcije pod uticajem tretmana
ili fiziolokih promjena i izdvajanje pacijenata za tretman;
planiranje tretmana;
evaluacija promjena nastalih pod dejstvom tretmana ili
naknadne patologije;
odreivanje faktora i kriterijuma za regulisanje tretmana

Kako se postavlja dijagnoza?

Dijagnoza menatalne retardacije postavlja se na osnovu

detaljne anamneze uzete od roditelja i paljive opservacije
djetetovih sposobnosti i vjetina, komunikacije, interakcije
sa drugim ljudima i reakcije na okolinu. Ukoliko se
dijagnoza ranije postavi utoliko su vei izgledi da se
primjeni odgovarajui tretman.
U postavljanju dijagnoze mentalne retardacije treba da
uestvuje struni tim koji sainjava djeiji psihijatar,
psiholog, oligofrenolog, logoped i socijalni radnik uz
obavezno prisustvo roditelja/staratelja ukoliko ga dijete
ima.

ta se procjenjuje?
Specifini

vidovi procjene treba da sadre

procjenu: motorike, perceptivnih i
perceptivno-motorikih funkcija, panje,
pamenja, saznajnih funkcija, govornojezikih funkcija, razliitih modela
komunikacije, verbalne i neverbalne, igre,
adaptivnog ponaanja, akademskih
sposobnosti, edukacijskih potreba i ponaanja.

Obratiti panju!
Metalna

retardacija dijagnostifikuje se na osnovu

prisustva ili odsustva etiri oblasti ponaanja. Prva
oblast je nain na koji se dijete razvija. Za razliku od
djeteta normalnog razvoja koje prohoda i progovori
oko prve godine ivota, menatalno retardirano dijete
ima veoma neskladan i neuporediv tok razvoja. Tako,
moe se neko normalno razvijati a zatim moe
izgledati kao da je zaboravilo ta je nauilo i
savladalo. Takoe, moe imati neke sposobnosti jako
dobro razvijene, a neke veoma loe.

Nastavak:

Druga oblast je nain sagledavanja svijeta oko sebe

(percepcija). Deava se da mentalno retardirana djeca ponekad
posmatraju svijet oko sebe kao i svi ostali ljudi, ali mogu
izgledati zbunjeno i izgubljeno, kao da uopte ne uju,
zatvorena u svom svijetu.
Trea oblast u kojoj menatalno retardirano dijete moe imati
smetnje je komunikacija, koja ne podrazumjeva samo
sposobnost govora. Neka mentalno retardirana djeca govore,
dok neka nikada ne razviju govor, to zavisi od teine
mentalne retardacije. Jeziki deficit ih moe sprijeavati da
zaponu govorenje, ili mogu ostvariti nekim svojim jezikom,
ili samo ponavljati ono to su ranije negdje uli, a da nikada ne
shvate znaenje rijei.

Nastavak:

etvrta

oblast na osnovu koje se dijagnostifikuje

mentalna retardacija je odnos sa ljudima, objektima i
dogaajima u okruenju.

cilju utvrivanja dijagnoze mentalne retardacije,

neophodno je izvriti kliniki neuroloku obradu,
kliniku neurofizioloku obradu, kliniku
psihijatrijsku obradu, psiholoku i neuropsiholoku
obradu i oligofrenoloku-logopedsku obradu svakog
sluaja djeteta sa suspektnom mentalnom
retaradacijom posebno.

Multidisciplinarni pristup
Prilikom

procjene djece/osoba sa mentalnom

retardacijom, svakako, treba primjeniti one modele
procjene koji daju ne samo uvid u njihova postignua
u razliitim domenima funkcionisanja, ve i saznaje o
strategijama koje dijete/osoba primjenjuje u procesu
reavanja zadataka/problema. Tako sagledavanje
funkcionalne organizacije neuropsihikih
sposobnosti, specifinosti kongnitivnog stila i
primarnog deficita kod djece sa mentalnom
retardacijom, omoguuje individualizaciju pristupe i
planiranja, sprovoenja i evaluacije rehabilitacionog
programa

PSIHOMOTORNA SPOSOBNOST LMNR

Test motorne spretnosti, Ozeretski-osnova za ostale testove

KARAKTERISTIKE:
Brzo se zamaraju za vrijeme slobodnih aktivnosti
Pri neuspijehu u slobodnoj igri brzo se obeshrabre
Igra klikera stvara im potekou i zato je nerado igraju
Slabo procjenjuju vlastite mogunosti pri izvoenju nekih
teih i sloenijih zadataka
Za vrijeme sjedenja u klupi su ili pasivni ili preaktivni
Nepravilno sjede u klupi (stolici)
U gimnastici nedostaje ritam
Nespretni pri uanju

nastavak:

Praksija ruku umanjena

Plaljivi pri izvoenju vjebi na spravama
Pri hvatanju prstima ili akama za vrijeme penjanja uz
konopac ili na ljestve su nesigurni i jedva naprave pokret
Ne vole preskakivanje i skok u dalj
Pri igri su esto neozbiljni
Koordinacija gornjih ekstremiteta je loa (ruka-noga,
ruka-oko...)
Orijentacija u prostoru reducirana
Hvatanje male lopte nesigurno

nastavak:

Spretnost prsiju znatno reducirana kada su u pitanju mali

predmeti
U prisustvu drugih osoba pasivni, nemotivisani
Teko procjenjuju teinu vjebi, pa se esto povrjeuju
Povrede su najee na rukama

Uspijeh u manuelnoj spretnosti treba da bude osnov za

ukljuivanje u proces osposobljavanja i zapoljavanja.

SVRSISHODNOST POSTUPAKA

Uenje je dobro samo onda kada prethodi razvitku i

izaziva itav niz funkcija koje sazrijevaju i nalaze se u
zoni narednog razvoja, Vigotski.
Najdjelotvornije je kada se obavlja u okviru izvjesnog
razdoblja odreenog zonom narednog razvoja (tzv.
senzitivno/senzomotorno razdoblje).
Neophodno je utvrditi u kojoj fazi se nalazi dijete i prema
tom stepenu zapoeti stimulativne, reedukacione i
aktivne psihomotorne vjebe u zoni narednog razvoja.
Hronoloka dob razliita od mentalne dobi.
Multidisciplinarni i individualizirani pristup!!!

KAKO PODSTICATI?

Mentalni poremeaj nije razlog nesposobnosti da se

neto ui. On dovodi do toga da se ono to se ui, ui
mnogo due i na drugaiji nain.
Ishodinu taku za poetak rehabilitacionog tretmana
daje defektolog.
STIMULATIVNE, REEDUKCIONE I AKTIVNE
PIHOMOTORNE VJEBE U ZONI NAREDNOG
RAZVOJA
MULTIDISCIPLINARNI PRISTUP
RODITELJ KAO REHABILITATOR
INDIVIDUALNI OBRAZOVNI PLAN

PRIJEDLOG MJERA

obzirom na utvrene kognitivne smetnje kod

LMNR djece, koje se postavljaju kao osnova
njihovog kolskog neuspijeha, uoena je potreba
za usmjeravanjem edukativnog rada sa ovom
populacijom djece u pravcu terapijskog prisupa
smetnjama saznajnog razvoja.
Jedinstvo terapijskog i edukativnog pristupa u
radu sa ovom populacijom djece izraeno je u
METODU MULTISENZOMOTORNE
INTEGRACIJE.

METOD MULTISENZOMOTORNE INTEGRACIJE

Sadri u sebi vie razliitih do sada poznatih metoda:

Segenova, Montesorijeva, metod reedukacije
psihomotorike, ali se najvie bazira na savremenim
pravcima Montesori metode i senzorne integracije Jean
Ayres (1972).
Ayres razrauje bateriju testova za procjenu
perceptivnih, motornih i psiholingvistikih sposobnosti.
Kao osnovu navedenih smetnji ona uoava disfunkciju
CNS kao osnovu navedenih smetnji. Vjebama
intenziviranja senzomotorne integracije na svim nivioma
nervnog sistema uspijeva da pobolja neuromuskularno
funkcionisanje to dovodi do breg uspijeha u uenju.

nastavak:

Ne preporuuje se dril specifinih akademskih

sposobnosti (itanje, pisanje) koji veina pedagoga
sprovodi, ve treba raditi na razvoju i integraciji
sposobnosti koje ine moguim savlaivanje nastave.
Ovdje je veoma vaan rani tretman, a terapijska
procedura treba da bude zastupljena u sadrajima
programa neovisno od nastavnih sadraja.
Sedamdesetih god. prolog vj. M.Montesori govori o
potrebi senzomotornog vaspitanja i edukaciji primjerenoj
svakom djetetu.

SLUAJ, PODRAVAJ I PRATI !