S EK TO R P ER H U TA N A N

Taburan, jenis & ciri hutan sedunia

TABU RAN ,JEN IS & CIRIH U TAN

SED U N IA
Jenis-jenis hutan
1. HUTAN HUJAN TROPIKA
2. HUTAN MONSUN TROPIKA
3. HUTAN

PADANG
RUMPUT
HAWA
SEDERHANA
4. HUTAN KONIFER
.Ciri hutan berbeza antara satu sama lain
.Haiwan juga berlainan

H UTAN H U JAN TRO PIKA

Taburan H utan H ujan Tropika

Terdapat di khatulistiwa
Dikenali sebagai hutan hujan
Kawasan
i. Lembangan Amazon-Brazil
ii. Lembangan Zaire-Afrika Tengah
iii. Colombia & Equador- Amerika Selatan
iv. Kepulauan Asia Tenggara-Malaysia, Selatan

Thailand, Indonesia kecuali Jawa Timur &

Pulau Mindanao-Filipina
. Mempunyai pelbagai spesies flora & faunakawasan paling kaya dengan kepelbagaian biologi

Taburan Hutan Hujan Tropika

dunia

CIRI-CIRI HUTAN
HUJAN
TROPIKA
MALAR HIJAU
7

 Sentiasa malar hijau

Terdiri daripada pokok-pokok

besar,
tinggi, berakar banir & berkayu keras
Contoh: Pokok Meranti, cengal, keruing,
Balau
Profil hutan @ kanopinya: Berlapislapis.Ada 4 lapisan iaitu:
i. Lapisan munculan atas
ii.Lapisan Kedua
iii.Lapisan tengah
iv.Lapisan Bawah

LAPISAN KANOPI POKOK

LAPISAN
LAPISAN A

Lapisan paling tinggi

Silara pokok-agak lebar &
berbentuk payung
Bentuk silara boleh
digunakan
untuk
mengenal
pasti
pokok
tersebut

MALAYSIA

terdiri
daripada
balak
yang
besar- cengal,meranti
Pokok tertinggi: 83.82
meter
KoompassiaSarawak
Jadi habitat burung &

LAPISAN B

Tinggian: 25-30
meter
Hopea
&
Vatica
(
Keluarga
Dipterocarpaceau)
Silara pokok- Bulat
&
tidak
selebar
pokok munculan
kerana
cahaya
dihalang
oleh
10
pokok munculan

LAPISAN
LAPISAN C

LAPISan tengah
Tinggi : 15 -20 meter
Paling padat pokok
berbatang kecil & lurus
Terdapat
pokok
dari
lapisan A & B yang
belum matang & sedang
membesar
Tumbuh
secara
perlahan-lahan kerana
kekurangan
cahaya
matahari
Banyak
tumbuhan
epifitOrkid,lumut,kulampair

LAPISAN D
Lapisan
renek

pokok

Tinggi
5
meter
Terima
cahaya
matahari
yang sedikit
halangan
Habitat
utama

Monyet,tupai
,musang

Lapisan
hutan

lantai

Lapisan agak
jarang
Dihuni
oleh
tumbuhan
tidak
berklorofil

Saprofit
&
parasit
SaprofitRafflesia
11

 Ciri-ciri amat dipengaruhi oleh ciri iklim

khatulistiwa iaitu:
i. Persekitaran sentiasa panas dan lembap
sepanjang tahun
ii. Suhu tinggi dan sekata sepanjang
tahun- 27oC
iii. Julat suhu tahunan yang kecil Kurang
2oC
iv. Hujan sepanjang tahun-purata 2 600 mm
setahun
v. Kelembapan bandingan tinggi- Melebihi
90%

H U TAN H U JAN
M O N SU N TRO PIKA

 Terletak

di kawasan garis lintang 10oU

hingga 30oU & 10oS hingga 30oS
Terdapat di :
i. Asia
.Utara Thailand, Myanmar, India,
Vietnam,
Laos,Kampuchea,
Bangladesh & China
i.Kawasan lain
.Australia
Utara
&
Pinggiran
Lembangan Zaire di Afrika

CIRI-CIRI
HUTAN
MONSUN
TROPIKA
16

1. Meluruhkan daun musim kemarau kerana

2.

3.

4.
5.

dipengaruhi musim kering yang nyata

Spesies pokok- tidak sebanyak hutan hujan
tropika & kebanyakan pokok tumbuh
seragam @ sejenis bagi satu-satu kawasan
Kanopi pokok berlapis-lapis Dedaun pokok
berbentuk lebar,berbatang besar,berkulit
tebal & beakara tunjang Contoh: Pokok
Jati, Penaga,Cendana
Ditumbuhi oleh hutan pokok buluh
Profil @ lapisan kanopi hutan dibahagikan
kepada 3 lapisan iaitu:

LAPISAN
LAPISAN
ATAS
LAPISAN
KEDUA

LAPISAN
BAWAH

Pokok besar-Tinggi
20-30m

Hutan
buluh,pokok
memanjat & tumbuhan
parasit
Tinggi : 5-20 meter
Pokok
palma,paku
pakis,lumut,rumput
18

 Ciri-ciri amat dipengaruhi oleh ciri iklim

monsun iaitu:
i. Daun luruh pada musim kering
ii. Musim panas & musim lembap yang
nyata
iii. Purata suhu tahunan sekitar 24oC
iv. Julat suhu tahunan 5oC
v. Jumlah hujan tidak melebihi 2 000 mm
setahun
vi. Kelembapan bandingan tidak melebihi
85%
vii. Kelembapan bandingan pada musim
kering di sekitar 6%

PAD AN G RU M PU T
H AW A SED ERH AN A

 Terletak di kawasan pedalaman benua

yang sejuk dan kurang hujan antara

latitud 30oU hingga 45oU & 30oS hingga
45oS
Terdapat di :
i. Tengah Asia
ii. Tengah
Amerika
Utara,Argentina,Uruguay di Amerika
Selatan & Lembangan Murray-Darling
di Australia

CIRI-CIRI
PADANG
RUMPUT HAWA
SEDERHANA
22

1. Tumbuhan

berkayu jarang hidup di

kawasan ini & hanya tumbuh di kawasan
lembah sungai sahaja
2. Dipenuhi 2 jenis padang rumput sahaja
iaitu padang rumput pendek & padang
rumput panjang
3. Dikenali
dengan
pelbagai
namaSteppe(Asia),Prairie(Amerika Utara) &
Pampas(Amerika Selatan)
4. Padang Rumput Panjang Prairie-Amerika
Utara-tumbuh antara 1-3 meter- Blue
Grama/Buffalo Grass

4. Padang Rumput Pendek Steppe- Tumbuh

secara berumpun tinggi- 30cm-60cmBlack Lyme Grass

5. Hidupan liar :
i.
Kuda liar, kambing, marmot, hamster,
saiga di Steppe
ii.Bison,pronghon,Kuda liar,Anjing Prairie
iii.Rusa,Unta,Arnab Patagonia-Pampas
iv.Rusa,Singa, Meerat & Anjing Prairie-Veld
v.Kanggaroo & Wombats-Australia

 Ciri-ciri amat dipengaruhi oleh ciri iklim 4

musim iaitu:
Ciri-ciri iklim :
i. Min suhu musim panas- 20oC
ii. Kemarau pada musim luruh
iii. Hujan turun pada musim panas
iv. Kekurangan

hujan dan purata hujan

tahunan antara 500m-890mm
v. Musim dingin sangat sejuk kerana suhu
berada di bawah takat beku

H U TAN KO N IFER

 Terletak di hemisfera Utara garis lintang

40oU hingga 65oU

Mengalami
iklim
sejuk
sederhana
kebenuaan tengah iaitu iklim jenis siberia.
Taburan kawasan di :
i. Utara Asia
ii. Utara Eropah
iii.Chile Selatan
iv.Utara Amerika Syarikat
. Dikenali dengan pelbagai nama- Hutan
Boreal(Amerika Utara & Eropah),Taiga(Rusia
& Siberia)

CIRI-CIRI HUTAN
KONIFER

28

 Bersifat: MONOSPESIES- 1@ 2 jenis

spesies pokok sahaja di dalam satu

kawasan- Iklim yeng melampau
Bersifat : Malar Hijau & pokok kayu
lembut,kulit tebal, batang lurus,saiz
besar dan tinggi
Contoh
:
Pokok
Pain,Fir,Spurs,Cedar,Larch
Boleh mencapai- 40 meter tinggi
Pokok Tirus: 40-60 meter tinggi,
berbentuk Kon, Daun kecil, Bersalut
lilin, Berbentuk jarum

 PROFIL : Selapis sahaja & ketinggain

pokok
seragam/
jarang
ditumbuhi
tumbuhan bawahan
Hidupan liar : Karibu, Beruang Coklat,
Elk,
Rusa,
Musk,
Serigala
hutan,
Chipmunk,Tupai merah & burung hantu.
Dipengaruhi ciri iklim sederhana sejuk
jenis Siberia- Suhu terlampau sejuk &
panjang iaitu selama 7- 8 bulan
Musim panas: Pendek dengan suhu
sederhana sejuk dekitar 10oC
Jumlah hujan: 380 -630 mm

KEGIATAN
PERHUTANAN :
KAJIAN KES DI
MALAYSIA
31

TABU RAN KAW ASAN

FAKTOR FIZIKAL

Malaysia kaya dengan pelbagai

jenis kayu keras tropika
Sektor
perhutanan
dapat
dijalankankerana
adanya
bekalan
Musim
tengkujuhSektor
pembalakan tergendala

FAKTOR
GOVERNAN
Kerajaan jalankan R&D baka baru,kaedah
rawatan
pokok,penyelidikan
pelbagai
kegunaan hasil hutan
Jabatan Perhutanan kawal selia aktiviti
perhutanan
Aktiviti penghutanan semula bekalan kayu
berterusan
Tubuhkan Lembaga Perindustrian kayu
Malaysia(MTIB)- Promosi & cari pasaran
baru hasil perhutanan

Mesin gergaji,
helikopter cepatkan
proses menebang dan
mengangkut
FAKTOR
TEKNOLOGI
Teknologi kacukan
pokok hasilkan kayu
kayan yang bermutu
tinggi

KEPEN TIN G AN KEG IATAN PERH U TAN AN

1.H abitat kepelbagaian fauna

Hutan- Sebagai habitat kepada

pelbagai jenis hidupan liar

Lembangan
Amazonberjuta
spesies haiwan & tubuhan
Haiwan hidup membesar
&
membiak
dengan
sempurna
tanpa diganggu manusia

2.Penghalang hakisan
Litupan tumbuhan halang tanih

daripada hakisan percikan @

hempasan air hujan & kurangkan
kadar
hakisan
larian
air
permukaan melalui cengkaman
akar & cegatan silara
Kawasan
hutan
tebal-Akan
memperlahankan kelajuan air
hujan Air hujan lebih banyak
meresap
ke
dalam
tanah

 Akar banir yang timbul di permukaan-

Menyekat @ memperlahankan halaju air

larian permukaan- menjadikan struktur
tanah di kawasan hutan tebal lebih
stabil dan kadar hakisan kurang
Menurut
LowKadar
larian
air
permukaan di kawasan hutan primer
kurang sebanyak 40%- 50% berbanding
hutan sekunder
Kajian yang dijalankan di Legeh Sungai
Lui,Selangorkadar
pintasan
oleh
kanopi pokok sebanyak 36%
Jelas menunjukkan kadar hakisan
larian air permukaan di kawasan hutan
tebal dikurangkan oleh lapisan kanopi@

3.M engaw alKeseim bangan

kitar hidrologi
Pelbagai peranan hutan dalam mengawal

kitar hidrologi
Antaranya ialah:
1. Discas air sungai & bahan enapan
sungai
2. Menyumbang kepada jumlah hujan
melalui proses transpirasi
3. Bentuk kawasan tadahan air yang akan
menentukan jumlah & kapasiti sumber
air dalam tanah
4. Menjadi penentu kepada bekalan air
sungai,tasik,kolam, paya & empangan

 Kawasan

hutan tebal-berfungsi
sebagai storan air @ kawasan
tadahan air yang paling berkesan

Hutan
berperanan
menyusupkan air ke dalam tanah
hingga ke lapisan akuifer
Semakin
tebal
hutan-Kadar
susupan
tinggi-menjamin
bekalan air yang berterusan
kepada sungai,tasik,kolam
Hutan tebal- Proses transpirasi
berlaku
dengan
berkesan-

 Dalam konteks discas sungai

hutan
penting
untuk
mengawal aliran air supaya
tidak
berlakunya
banjir@
kemarau
Hutan
menyimpan
@
memperlambatkan larian air
permukaan ke sungai agar
kapasiti air sungai tidak
melimpah tebing.
Hutan juga menyimpan air

4.M engaw al@ m engekalkan

perubahan iklim m ikro
Hutan- berfungsi mengurangkan

kelajuan angin
Di kawasan hutan hujan tropika
tiupan angin sentiasa tenang &
nyaman
berikutan
daripada
keadaan dirian pokok & kanpoi
yang tebal di kawasan berkenaan
Kajian oleh Seopadmo (1984)Bandingkan
halaju
angin
di
kawasan hutan dengan kawasan

 Kajian mendapati purata halaju

angin adalah seperti berikut:

1. Aras lantai hutan halaju
angin 0.21meter/sesaat
2.Aras ketinggian 25 meterHalaju
angin
0.31
meter/sesaat
3.Aras ketinggian 53 meterHalaju
angin
1.58
meter/sesaat
.Halaju-lebih
rendah
jika
dibandingkan dengan kawasan

5.M engekalkan kelem bapan U dara

Proses

transpirasiberlaku
dengan baik di kawasan hutan
yang tebal dan padat serta
mendapat cahaya matahari yang
cukup.
Keadaan
ini
akan
menyebabkan
wap
air
dibebaskan ke udara di dalam
kawasan hutan tersebut.
Wap air tidak disejat secara
terus ke atmosfera-sebaliknya
diperangkap oleh daun dan silara

6.M enyederhanakan suhu sekitar

Kesederhanaan suhu dikaitkan

dengan kelembapan udara yang

tinggi di kawasan hutan tebal
menjamin habitat yang sesuai
untuk
kepembagaian
spesies
flora
&
fauna
untuk
hidup,membesar & membiak
Berbeza dengan kawasan lapang
@ bandar- suhu harian lebih
tinggi berbanding suhu mikro di
kawasan hutan

KEPEN TIN G AN KEG IATAN PERH U TAN AN

1.Sistem Ekonom iTradisional

Orang Asli- masih menjalankan

kegiatan
pertanian
pindah,mengutip & berburu
Hutan- Menjadi tempat tinggal &
mendapatkan
sumber
hutan
sebagai makanan
Hasil hutan-akan dijual
Contoh: Hasil rotan,damar,akar
kayu

2. P em balakan
Hutan hujan tropika- pembekal utama

kayu keras dunia- Meranti, Cengal,

Jelutung, Seraya, Nyatoh mempunyai
nilai yang tinggi Amat sesuai untuk
industri pembinaan dan pembuatan
perabot
Bagi meningkatkan ekonomi negarahasil eksport kayu balak,pelbagai
bentuk kayu balak-balak gergaji,kayu
gergaji,papan lapis- dieksport bagi
memenuhi permintaan dunia
51

 Hutan hujan tropika- pembekal

utama kayu keras dunia- Meranti,

Cengal, Jelutung, Seraya, Nyatoh
mempunyai nilai yang tinggi
Amat
sesuai
untuk
industri
pembinaan
dan
pembuatan
perabot
Bagi
meningkatkan
ekonomi
negarahasil
eksport
kayu
balak,pelbagai
bentuk
kayu
balak-balak
gergaji,kayu
gergaji,papan lapis- dieksport

52

3. P erubatan
Spesies

tumbuh-tumbuhan- merupakan
sumber penting bagi ubat-ubatan
Ubat
Gadung

sesuai
mengubati
penyakit kulit
Tongkat
Ali

Penyakit
darah
tinggi,kencing
manis,malaria,
meningkatkan sistem imun badan
Senduduk Mengubati kecederaan akibat
luka,hempedu bumi untuk penyakit darah
tinggi & pokok kuini Mengubati
penyakit malaria
Penggunaan herba dimodenkan.
Institusi Barah Kebangsaan Amerika
Syarikat mengesahkan 75% daripada53

4. A ktiviti P em buruan
Haiwan

buruan
utama

kijng,ayam
hutan,
kancil

dijadikan makanan
Harimau/ buaya - diburu untuk
mendapatkan
kulitnya
bagi
tujuan perhiasan
Gajahuntuk
mendapatkan
gading
Rusa- untuk memperoleh tanduk
54

5. R ekreasi
Dapat dimajukan di eksosistem hutan

terutamanya kepada penggemar alam

semula jadi
Suasana nyaman & pemandangan
indah
menyebabkan
industri
pelancongan semakin diminati
Kawasan ekopelancongan Tanah
Tinggi
Cameron-Pahang,
Gunung
Ledang -Johor

55

6.P etem patan orang A sli

Orang

Asli

bergantung kepada
sumber
hutan
sebagai
makanan,bahan membina tempat
kediaman,peralatan
pertanian
dan ubat-ubatan

56

7. Tam an N egara
Beberapa

kawasan ekosistem di
hutan dijadikan taman negara dan
hutan
simpan
sebagai
tempat
perlindungan
hidupan
liar
yang
hampir pupus
Spesies orang utan dilindungi di
hutan simpan Sepilok di Sabah
manakala badak sumbu dilindungi di
Hutan Endau-Rompin di Johor
Hutan Simpan Belum di Perak
menjadi habitat semula jadi kepada
pelbagai spesies haiwan- gajah,tenuk
& tenggiling yang hidup bebas & jauh

57

FEN O M EN A
PEN YAH UTAN AN

PEN YAH UTAN AN

Penghapusan
hutan
secara
besar-besaran
Kawasan hutan ditebang dan
dimusnahkan dengan pelbagai
cara dan pelbagai tujuan
Pembalakan,
pembukaan
kawasan
ladang,
pembinaan
kawasan petempatan dan industri
dan ditenggelami air untuk projek
hidroelektrik
Kemusnahan
hutan-berlaku

PEN YAH U TAN AN SECARA

SEM U LA JAD I
Kejadian kebakaran hutan akibat

cuaca
panasdisebabkan
fenomena
El-Nino
yang
menyebabkan cuaca panas yang
melampau.
Hutan terbakar dengan sendirinyaEl-Nino 1997 di Kalimantan &
Sumatera dan di Hutan Gambut di
Malaysia
Bencana alam-Gempa bumi,letusan

PEN YAH UTAN AN D ISEBABKAN

AKTIVITIM AN USIA

KESAN FENOMENA
PENYAHUTANAN
TERHADAP ALAM
SEKITAR FIZIKAL

1.Kesan terhadap kepelbagaian

biologi
Flora & fauna pupus
Beri kesan terhadap
a) Habitat(tempat tinggal)
b)Sistem Hidrologi
c)Perubahan cuaca
d)Sistem Geomorfologi
e)Kemusnahan

dalam ekosistem

edaran

nutrien

Kesan terhadap habitat

Hutan

musnah- Haiwan berhijrah

&
terpaksa bersaing
Kemusnahan
melibatkan
kepelbagaian
ekologi seperti:
a) Pelbagai spesies flora & fauna pupusfungsi pokok sebagai pengeluar musnah
b)Haiwan
herbivor
yang
bergantung
kepada tumbuhan akan hilang sumber
makanan
c)Habitat hidupan liar musnah
d)Persaingan intra & interspesies berlaku
di tempat baru
e)Ekosistem
musnahrantaian
makanan,komponen
biotik,abiotikganggu keseimbangan ekologi setempat

2.Kitar N utrien m usnah

Hutan

ditebang
akan
menyebabkan nutrien tanah akan
hilang dengan cepat kerana larian
air permukaan bertambah dengan
mendadak
di
kawasan
hutan
gondol
Proses
fotosintesis
akan
terganggu sekaligus menyebabkan
edaran nutrien musnah

3.Perubahan Cuaca
Sidang Kemuncak Bumi di Rio De

Janerio,Brazil 1992 Peranan hutan

adalam untuk mengimbangi lebihan
karbon dioksida di atmosfera
Hutan-serap
karbon
dioksida
&
bebaskan Oksigen
Hutan
Amazonhasilkan
20%
daripada bekalan oksigen dunia
Hutan kurangkan kesan rumah
hijau- Hutan dimusnahkan- berlaku
pemanasan global

 Kemusnahan

hutan
juga
melibatkan cuaca setempat
Kesannya :
a) Peningkatan suhu
b)Pengurangan
kelembapan
udara
c)Tiupan
angin
yang
lebih
kencang

4.Kesan ke atas sistem

G eom orfologi
Penyahutanan- Dedahkan permukaan

bumi
kepada
pelbagi
proses
geomorfologiLuuhawa,hakisan,larian
ai
permukaan
Tanah hilang daya pengikat,pelidung
struktur menjadi longgar dan bukit
menjadi tidak stabil
Kesan tanah runtuh

5.Kesan ke atas hidrologi

Kitaran

hidrologi
menjadi
tidak
stabil. Menyebabkan beberapa kesan
iaitu:
a) Kurang kadar susupan air ke
dalam tanah turunkan paras air
dalam tanah - Jejaskan kawasan
tadahan & bekalan air kepada
sungai,tasik,kolam dll
b)Kurangkan jumlah hujan yang
menjadi
input
kepada
sistem
hidrologi kekurangan transpirasi
pokok

ALAM SEKITAR FIZIKAL

KAWAL
KESEIMBANGAN
HIDROLOGI
Berfungsi
sebagai storan air
atau kawasan
tadahan air
Hutan berkesan
melarutresapkan
air hujan ke
dalam tanah.

si
Proses transpira
air
- bebaskan w ap
ke udara
- Disejatkan ke
atmosfera jadi
hujan.

MENGEKALKAN
KELEMBAPAN
UDARA

Proses
transpirasi
berlaku
dengan baik

Wap-wap air
yang terbebas
diperangkap oleh
silara pokok
Wap-wap air
dibebaskan ke
udara dalam
kawasan hutan

Kelembapan
udara yang
tinggi bantu
sederhanakan
suhu

MENYEDERHA
NAKAN SUHU

ALAM SEKITAR
MANUSIA

MASALAH-MASALAH PERHUTANAN

PENYAHUTANAN
- Pemusnahan hutan secara besarbesaran

PERTANIAN
PINDAH

Libatkan kerja-kerja
menebang, membakar
dan tanam semula
tumbuhan baru

Tanah menjadi
kurang subur

Suhu , hujan dan kelembapan

hutan amat sesuai untuk
pembiakan virus
Malaria
Denggi

PERSEKITAR
AN HUTAN
Binatang buas ancam
keselamatan

TA
KU
G
AN N
NG
PE

- Jalan tidak rata

- Bukit-bukau perlu
ditarah bagi membina
jalan