TEHNOLOGIJA VODE ZA

PIE
predavanja 5

Doc. dr Ljiljana Stojanovic Bjeli

ljiljana.v.stojanovicbjelic@apeiron-

edu.eu

 Voda je jedan viekomponentni, dinamiki sistem.

Da bi se ista mogla piti, potrebno je prirodne vode
podvrgnuti odreenom reimu obrade
Voda za pie mora biti:
1.higijenski ispravna,
2.estetski prihvatljiva,
3.pitka i
4.zadovoljavajue cijene

Dozvoljena
koliina
mg/l vode

Supstanca

0.10

NH3, Ukupni, kao N

Aluminijum kao Al

0.20

Supstanca
Hloridi kao Cl
Kalcijum kao Ca

Dozvoljena
koliina
mg /l vode
200.00
200 00

Arsen kao As

0.05

Magnezijum kao Mg

50.00

Barijum kao Ba

1 00

Mangan kao Mn

0.05

Fluoridi kao F

1.00

Mineralna ulja

0.01

Gvoe kao Fe

0.30

Nitrati kao N

10.00

Fosfat, neorg. kao P

3 00

Nitriti kao N
0 005

Bakar kao Cu

0.05

Olovo kao Pb

Slobodni hlor kao Cl

0.03

Sulfati kao SO42-

0.05
200,00

Spisak nekih hemijskih supstanci dozvoljenih u vodi

Veina prirodnih voda uglavnom ne zadovoljava vaee propise.

Zbog toga se prirodne vode, zavisno od njihovih karakteristika

podvrgavaju raznim postupcima kondicioniranja, od kojih su
najuestaliji slijedei:

1. bistrenje
2. filtriranje
3. uklanjanje kiselina
4. deferizacija
5. demanganizacija
6. dezinfekcija
7. kontrola

Bistrenje
Bistrenje vode moe biti mehaniko i hemijsko,
Mehaniko bistrenje sastoji se u taloenju grubo dispegovanih
oneienja (estica) iz vode.
Pri tome se izdvajaju dvije faze: vrsta (talog) i tekua (voda).
Bistrenje se provodi u uslovima laminarnog strujanja tenosti u ureajima,
koji se zovu dekanteri.
U cilju to efikasnijeg uklanjanja taloivog dijela oneienja iz vode,
dekanteri imaju veliku povrinu, a malu dubinu, kako bi se skratio put
padanja estica i ubrzalo njihovo taloenje

 Koagulacija i filtracija su postupci bistrenja vode hemijskim

putem.
Njihov zadatak je, da se iz vode prije svega eliminiu koloidno
dispergovana oneienja, od kojih ponajee potiu boja i
mutnoa vode,
Ova oneienja se veoma teko sama od sebe taloe (jer su
lagana i lebde) pa se zbog toga ne mogu lako i brzo ukloniti
mehanikim putem, tanije to bi vremenski veoma dugo trajalo.
Koloidni sistemi su dosta stabilni, zbog toga to dispergovana
estice posjeduju istoimeno naelektrisanje.
Prema Coulonovom zakonu meu njima vladaju odbojne sile.
U prirodnim vodama estice su obino negativno naelektrisane

Primjer procesa obrade sirove vode

Koagulacija
Koagulacija - proces destabilizacije vrstih estica u
tenoj fazi primjenom hemijskog agensa - koagulanta.
Zadatak postupka koagulacije je upravo taj, da takve
sisteme
destabilizuje
dodatkom
pozitivno
naelektrisanih materija (koagulanata).
Uloga koagulanta je kao prvo, da neutralie negativno
naelektrisane estice, a potom da ih na sebe adsorbira
stvarajui tako uslove za njihovo bre taloenje.

 Neistoe koje se mogu ukloniti koagulacijom

podrazumjevaju mutnou, bakterije, alge, boju,
organska jedinjenja, oksidisano gvoe i mangan,
kalcijum karbonat i estice gline.
Ovi spojevi u alkalnoj sredini podlijeu hidrolizi, pri
emu nastaju pozitivno naelektrisani nerastvorni,
voluminozni hidroksidi, koji imaju veoma razvijenu
adsorpcionu specifinu povrinu, a zbog suprotnog
naelektrisanja privlae negativno naelektrisane
koloidne estice i tako neutraliu njihov naboj
(izoelektrina taka).
Ponitavanje negativnog naboja koloidnih estica
moe se postii i pomou jona aluminijuma i eljeza.

 Najveu tvrdoe vode imaju soli aluminijuma i gvoa

Al-sulfat, Na-sulfat, Fe-III-sulfat, Fe-III-hlorid, Al(OH) 3, Fe(OH)3 i
karbonati
Iz ekonomskih razloga najee korieni koagulant je Al 2(SO4)3
koji se obino dodaje u koliini od 10 do 150 g/m3 i gvoe Fe3+
hlorid se obino dodaje u koliini 5 - 150 g/m3 i gvoe Fe3+ sulfat se uobiajeno dodaje u koliini 10 - 250 g/m.

Izbor koagulanta zavisi od sastava koloida

Izbor otpimalne vrste i doze koagulanta zavisi od vrste

oneienja, ali i od karaktera za datu vodu i moe se izvriti samo
na osnovu eksperimentalnih podataka ("JAR"- test).

Faktori koji utiu na proces koagulacije

sastav i priroda vode (u smislu sadraja organskih i

neorganskih komponenata u tretiranoj vodi),
mjeanje (do izvjesne mjere pospeuje koagulaciju),
temperatura (porast temperature ubrzava proces
koagulacije),
pH (svaki koagulant ima optimalni opseg pH vrijednosti
pri kojoj djeluje),
konstrukcija ureaja,
uticaj spoljanjeg elektrinog i magnetnog polja.

 Hemijske reakcije
koagulacije su:

nastale

tokom

1.AI2(S04)3x18H20 + C()2
2AI(OH)3 + 6C02 + 18H20

procesa

3CaS04

2.Fe2(S04)x9H20 + (03)2 = 3CaS04 + 2Fe(OH)3

+ 6C02 + 9H20

Koagulant

Formula

Optimalno pH
podruje

Potrebna
koliina
g/m3

5 5-7

10-50

Podruje
primjene

Aluminijev
sulfat

AI2(S04)3x 1 8H20

eljezni
hlorid

FeCI3

5 5-5 6 i 8-9

10-30

eljezni
sulfat

FeS04 7H20

5.5-6 5

20-50

Fe2+se mora
prethodno
oksidovati u
Fe3+
oksidans: hlor

Natrijev
aluminat

NaAl02

5.5-7 8

5-40

za karbonatne
vode sa
visokom MgT

Fe- i Al-soli
za sve vode u
datom pH
podruju

Pregleda najvanijih koagulanata i njihovo podruje primjene

Dijagram rastvorljivosti sredstava za koagulaciju u zavisnosti od pH vrijednosti

Podeavanje pH vrijednosti postie se dodavanjem odreenih koliina Ca(OH)2 ili

Na2C03.
Nastalim hemizmima se smanjuje KT, a poveava NT vode.
Kao koagulanti se veoma esto koriste i polielektroliti.
Polielektroliti su spojevi velike molekulske mase, sa brojnim hidrofilnim grupama u
molekulskom lancu, sposobnih da disociraju i da tako na vie mijesta adsorbiraju vei
broj koloidnih estica, posljedica ega je njihovo ukrupnjavanje, oteavanje i najzad
taloenje.

 Polielektroliti su po svom hemijskom sastavu

poliamini i poliakriiati.
Mogu biti katjonski i anjonski, vie su u upotrebi
katjonski,
zbog
negativnog
naelektrisanja
koloidnih estica.
Primjena ovakvih koagulanata omoguava znatno
bolju kontrolu pH vrijednosti tokom koagulacije i
obrazovanja flokula, koje imaju znatno vei
adsorpcioni kapacitet nego obini Al(OH)3

 Sirova voda koja ulazi u postrojenje za preradu vode

moe sadravati vrsti materijal u koloidnom obliku.
Koloidi su stabilne suspenzije veoma finih estica u
vodi, a njihova veliina je u opsegu 0,1 - 0,001 m.
Zbog tako male veliine pojedinanih estica koloidne
suspenzije su praktino stabilne i pojavljuju se kao
"oblak" ili "maglica" u vodi.

Koloidne suspendovane materije nije mogue ukloniti

upotrebom samo tehnika filtracije.

Odvajanje se bazira na procesima

flokulacije estica odnosno taloenju.

koagulacije

 Dodatak hemijskih sredstava, "koagulanata", destabilie

koloide, odnosno dolazi do koagulacije.
Ova sredstva smanjuju repulsivne sile izmeu estica koloida.
U sledeoj fazi estice se spajaju obrazujui vee flokule
izazvano dodatkom hemijskih sredstava poznatih kao
"flokulanti".

Ova sredstva se vezuju ili se adsorbuju na koloidne estice koje

se meusobno privlae, stoga pospjeuju stvaranje flokula.

Flokule postaju mnogo vee od poetnih koloidnih, tako da

mogu biti uklonjene taloenjem

Flokulacija
Flokulacija je postupak, koji ima ulogu da povea volumen,
masu i koheziona svojsta koloidnih estica.
Flokulanti su zapravo katalizatori koagulacije, odnosno
sredstva koja ubrzavaju i poboljavaju koagulaciju.
Mogu biti prirodnog i vjetakog porijekla, a po hemijskom
sastavu neorganski i organski.
Najpoznatiji su aktivni silicijum Si02 (koloidna disperzija
hidratisanog Si02), bentonit, krob, ekstrakti algi itd.

 Koagulacioni (destabilizacioni) postupak se prividno

odigrava trenutno po dodavanju koagulanta, dok
flokulacioni (transportni) postupak zahtjeva vie vremena
za razvoj krupnog flokula.
Sredstva za flokulaciju: Al2(SO4)3, FeCl3 i polielektroliti.
Polielektroliti kao sredstva za flokulaciju, zavisno od tipa,
se mogu podjeliti na:
1.Katjonske
(sa
pozitivnim
naelektrisanjem-na
akrilamida, poliamida, poliamina, polietilenamina),
2.Anjonske
(sa
negativnim
kopolimeri akrilne kiseline),

bazi

naelektrisanjem-akrilamidi

3.Nejonogene (sa podjednakim brojem pozitivno i negativno

naelektrisanih grupa-poliakrilamidi i polietilenoksidi).

 Koji e flokulant, u sprezi sa odreenim koagulantom,

dati najbolje rezultate odreuje se, kao to je ve
objanjeno iskljuivo eksperimentalnim putem.
Flokulant se dodaju u sistem na dva naina:
1. Istovremeno sa koagulantom
2. U malom vremenskom zakanjenju u odnosu na
koagulant (2 - 5 min).

Taloenje
Taloenje se provodi takoe u dekanterima, ija je
konstrukcija identina sa onima kao kod procesa
bistrenja.
Izdvojeni talog se posebnim ureajima
uklanja i odlae na odgovarajue deponije.

(zgrtaima)

Taloenje je razdvajanje dvije faze zbog njihove razlike u

gustini.
Na brzinu taloenja utiu sledei faktori:
-razlika u gustini izmeu dve faze,
-viskozitet okolne tenosti,
-prenika estica koje se odvajaju.

Prikaz putanje estice u taloniku u kome se deava sedimentacija

Da bi dolo do taloenja estica, neophodno je da se voda u taloniku zadrava dovoljno

dugo.
Bre i efikasnije taloenje moe se postii poboljanjem svojstava odvajanja
gravitacijom.
Primjeri za to su:
-ploasti separatori,
-centrifugalni separatori,
-hidrocikloni.

 U fazi koagulacije, koagulanti jonizuju, sa katjonima, primjer su joni aluminijuma i

gvoa koji se adsorbuju na povrini koloida.
Ovo je veoma brza reakcija koja zahtjeva veliku energiju, a odvija se za manje od
0,1 sekunde.

Zato se koagulanti dodaju tokom brzog mjeanja.

Ovaj proces se odvija u tanku sa kratkim vremenom zadravanja.

Nakon adsorbcije katjona koloidi vie nisu stabilni ali privlae jedni druge OH vezama koje se formiraju meu njima.

Vezivanje koloidnih estica OH - vezama

Da bi se poveao broj koagulisanih koloida esto je potrebno dodati flokulante.

Kao flokulanti se koriste aktivisani silika - gel ili polielektroliti.
Adsorpcija polielektrolita koloidima zahtjeva znatnu energiju.
Zato se flokulanti dodaju vodi uz energino meanje, mada se formirane flokule i
unitavaju prekomjernom brzinom.

Flotacija
Flotacija se zasniva na razlici u specifinoj masi vrstih
komponenti i vode.
Flotacija se moe podjeliti na "spontanu" i "izazvanu".
Kod "spontane" flotacije specifina masa estica je
manja od specifine mase vode pa se estice bez pomoi
podiu prema povrini odakle mogu biti uklonjene.

Kod "izazvane" ili "podstaknute" flotacije, vazduh koji

se dodaje u vodu prijanja na estice i stvara gasne
tvorevine, koje imaju manju gustinu nego voda pa se
podiu na povrinu, odakle ih je mogue ukloniti.

 Najee koriena tehnika proizvodnje zahtjevane

veliine mjehuria vazduha je tehnika "rastvorenog
vazduha".
Obino se zahtjeva prenik mjehuria odnosno
"mikromjehuria" izmeu 40 - 70 m.
Vazduh se rastvara u vodi pod pritiskom.

Kada se u vodi ubaenoj pod pritiskom, smanji pritisak

prouzrokuje se da vazduh u obliku mjehuria naputa
rastvor.

Ti mjehurii i vrste materije formiraju gasne tvorevine

koje se podiu prema povrini vode odakle se mogu
uklonjati.

porast rastvorljivosti vazduha u vodi sa pritiskom na temperaturi 20C.

Druga tehnika za proizvodnju mjehuria je elektro - flotacija.

Tehnika je zasnovana na proizvodnji gasova H2 i O2 elektrolizom vode.
Aktuelna gustina je 80 do 90 A/m 2 (po jedinici povrine u oblasti primjenjene flotacije).
Na ovaj naine se proizvodi 50 l gasa /h.
Veliina mjehuria je istog reda veliine kao kod gore navedene tehnike.
Flotacija se najee primjenjuje u kombinaciji sa flokulacijom.
Flokule imaju veliku povrinu to poboljava prijanjanje mehuria i njihovo kretanje
prema gore.

Prikaz putanje estice u taloniku u kome se deava sedimentacija

Da bi dolo do taloenja estica neophodno je da se voda u taloniku

zadrava dovoljno dugo.
Bre i efikasnije taloenje moe se postii poboljanjem svojstava
odvajanja gravitacijom.
Primjeri za to su:
-ploasti separatori,
-centrifugalni separatori,
-hidrocikloni.

Filtracija
Filtracija se uglavnom koristi kao zavrni korak
poslije flotacije
Filteri se projektuju za jednostepene postupke
u proizvodnji ili u kombinaciji sa procesima
koagulacije i flokulacije.
U ovom djelu se opisuju jedno i vieslojni filteri
sa ulocima (kertridima) kao i vreasti filteri.

Jednoslojni ili vieslojni filteri, sa

povremenim radom
Najei filteri su oni silaznog toka a imaju jedan, dva ili tri
sloja,
U poreenju sa jednoslojnim, dvo ili troslojni filteri
dozvoljavaju suspendovanim esticama prolazak kroz
filtracioni sloj.
Iz tog razloga je kapacitet za suspendovane vrste tvari vei
kod vieslojnih filtera.
U jednoslojnom filteru, filtracija se odvija uglavnom u sloju
dubine oko 20 mm.

Osnovni model troslojnog filtera

Tokom rada, estice se hvataju u filterskom sloju.

u momentu dostizanja kapaciteta filtera suspendovane estice prodiru i dolazi do smanjenja
pritiska. Tada je neophodno ienje filtera.
Filter se isti protokom vode u suprotnom pravcu, "povratnim pranjem", brzinom koja je
uslovljena parcijalnom fluidizacijom slojeva.
Tako potroeni filterski sloj otputa nahvatane estice koje se spiraju sa filtera u sistem za
efluent.

Aeracija
Aeracija se primenjuje u sirovoj vodi koja sadri gasove kao to je vodonik sulfid koji moe izazvati neprijatan ukus i miris,
CO2 se formira kao posljedica kiselog tretmana nekih baznih voda i moe biti
izaziva korozije, a takoe se moe uklanjati putem aeracije.

ema aeratora

Voda dolazi pod pritiskom kroz centralnu cijev, koja se grana u poprene ue cijevi na
kojima se nalaze otvori u obliku krsta. Ispred aeratora nalazi se bazen za sterilizaciju. U
ovom bazenu voda ostaje oko 45 minuta do 1 sat, pri emu se izvri formiranje taloga
ferihidroksida i manganhidroksida. Iz bazena voda se vodi na pjeane filtre gdje se
preiava od taloga.

 Podzemna voda sadri rastvorene soli eljeza i mangana u

obliku bikarbonata.
Osim ovih soli sadri i viak slobodnog CO 2 koji rastvara
olovo iz cijevi koji je otrovan.

Preiavanje
aeracijom.

soli

CO2

vri

se

provjetravanjem

To je potrebno za oksidaciju soli eljeza i mangana i kao

osloboenje nepoeljnih gasova proces pri kome se voda
dovodi u kontakt sa vazduhom pri emu se vri apsorpcija
vazdunog oksigena koji vodi daju miris i okus.

 Voda se rasprskava u kapi koji se izlau dejstvu

vazduha prelazei u krupan talog ferihidroksida i
manganhidroksida.
Ureaji za aeraciju su aeratori.
Postoji vie vrsta aeratora razliitih konstrukcija.
Najee
se
primjenjuju
kao
najjednostavniji
aeratori sa diznom.
Kod jednih mlaz vode ide vertikalno a kod drugih
horizontalno i pada.

Aeraciona kolona

Slika prikazuje sistem za aeraciju u kome voda struji nadole preko punjenja a vazduh se
uduvava nagore kroz punjenje i isputa u atmosferu.
Ako u vodi nedostaje kiseonika, Fe e se procesom aeracije oksidovati do Fe koga je
mogue uklanjati u obliku taloga, ak se i mangan moe uklanjati na ovaj nain, a pod
odreenim uslovima mogue je nitrifikovanje amonijaka.
Ovaj proces je mogue poboljati uz upotrebu ozona
Najee se koristi ubacivanje vazduha pod pritiskom u vodeni tok preko difuzera koji
rasipa vazduh u obliku finih mjehuria.

Filtriranje
Filtriranje je proces, koji se tokom kondiconiranja vode
koristi uglavnom za uklanjanje nerastvorenih estica.
Provodi se na ureajima, koji se zovu filtri.
Svaki filtar mora imati filtraciono sredstvo.
To su ponajee granulisani (zrnasti) materijali kao to
su: pijesak, ugalj, dijatomejska zemlja itd.

Najvie je u upotrebi krupno i sitno granulisani kvarcni

pijesak, sa visokim procentom Si02 u njemu.

Krupnim pijeskom se oblae dno filtra i slui kao materijal

nosa, a sitni pijesak slui kao punilo filtra i stavlja se
iznad prvog sloja.

 Od filtracionog materijala se zahtijeva slijedee:

1. da je hemijski i mehaniki otporan prema svim konstituentima vode
2. da se ne mijenja promjenom radnih uslova
3. da je dostupan za ienje
4. da se pri upotrebi ne troi i ne haba.
Filtracijom tj. proputanjem sirove vode kroz sloj sipkog materijala
praktino se ne podrazumjeva uklanjanje samo zaostalih
suspendovanih i koloidnih estica, ve se pri tom odvija i niz drugih
procesa, kao to su:
1. bioloka oksidacija amonijaka
2. sorpcija tekih metala
3. katatitiko uklanjanje mangana
4. zadravanje bakterija i virusa itd.
5. uklanjanje rastvorenih organskih materija

 Za filtraciju vode koriste se:

1.spori (otvoreni) pjeani filtri
2.brzi (zatvoreni) filtri,
Spori (otvoreni) filtri su prvenstveno namjenjeni za
povrinske vode.
Na njihovoj povrini se obrazuje bioaktivni (elatinozni)
sloj u kome se odvija.
1.bioloka aktivnost,
2.mehaniko cijeenje i
3.adsorpcija.

 Pri dnevnom svjetlu se na filtarskoj ispuni razvijaju alge,

koje za svoju ishranu troe C02, nitrate i fosfate iz vode,
a istu obogauju kieonikom.

Na povrini filtarskog punila (u dubini od 10 do 12 mm)

obrazuje se i tanki sloj tzv, bioloka opna bogata ivim
svijetom (kao to su alge, protozoe, bakterije i dr.) koji
uestvuju u kondicioniranju vode uklanjajui amonijak,
fenole, deterdente, boju i dr.

Zadravanje nerastvorenih materija u vodi, takoe se

obavlja u ovom povrinskom sloju

 Spori filtri vrlo efikasno mogu da rade vie nedjelja, pa i

mjeseci,to prije svega zavisi od karakteristika sirove vode.
Tokom upotrebe filtarska ispuna se prlja i to poveava otpor
prolasku vode kroz filtar.
Kada otpori pri filtriranju toliko porastu, tanije kada se pogora
kvalitet filtrirane vode, obustavlja se njegov rad i slijedi pranje.
Spori filtri se veoma jednostavno odravaju, njihovo ienje se
vri pomou filtrirane vode i vazduha (koji se uvodi pod
pritiskom) odozdo prema gore (suprotno toku sirove vode) pri
emu se masa pere i rastresa.

Prljava voda se prelijeva sa gornje strane filtra (preko

specijalno postavljenih ljebova) i odvodi u kanal nakon pranja
sirova voda se ponovo dovodi na filtar i filtrira odozgo prema
dolje

Dovod sirove vode

Odvod prljave vode nakon pranja

Filtarsko punilo

Vazduh

Voda za pranje
Odvod filtrirane
vode

Vano je napomenuti da za svo vrijeme rada filtra, filtarska ispuna mora biti
potopljena vodom, jer u protivnom mulj moe da se zapee na povrinskom sloju
pijeska, pri emu stvara pokoricu, pa taj dio ispune postaje neaktivan, a u
filtracionom sredstvu se obrazuju kanali, kroz koje voda praktino samo prolazi
Filtar u tom sluaju slui kao obina protona posuda
Takva voda, je zbog smanjenja efikasnosti rada samoga filtra loeg kvaliteta i nije
za upotrebu.

 Brzi (zatvoreni) filtri dobili su naziv po tome to im je brzina

filtracije mnogo vea nego kod sporih filtara.
Za razliku od sporih filtara, ovi rade pod pritiskom, zauzimaju
manje prostora i jeftiniji su.
Filtarska ispuna je kvarcni pijesak (grublji na dnu, a sitniji
iznad). Efikasniji rad filtra se postie poveanjem visine
filtarskog materijala (sloja).
Potopljenost filtarskog punila je zagarantovana samom
konstrukcijom filtra. Brzi filtri su inae zatvorene, cilindrine
eline posude

1.
2.
3.

Princip rada je slian onom, kao kod otvorenih filtara. Nefiltrirana voda
dovodi se u filtar sa gornje strane cilindra, prolazi kroz filtarski sloj i izlazi iz
filtra.
Pranje filtara se vri protustrujno u odnosu na tok nefiltrirane vode (obrnuto
toku sirove vode)
Ovom nainu filtriranja podvrgavaju se vode:
bez prethodne hemijske obrade,
vode prethodno koagulisane i i staloene i
najzad vode, kod kojih se jednovremeno odvija i filtriranje i koagulacija na
filtru.
gdje je:
1. sirova voda
2. ista voda
3. vazduh pod pritiskom za
pranje
4. voda za pranje

ematski prikaz brzog (zatvorenog) pjeanog filtra

Neutralizacija
Kiselost prirodnih voda potie uglavnom od prisustva H 2C03, koja
se esto mora odstraniti, posebno ako se radi o agresivnoj
H2C03.
Ovo iz razloga toga, to proputanjem takve vode
cjevovode moe doi do rastvaranja olova, koje je otrovno.

kroz

Zato se danas, za distribuciju vode, koriste cijevi od plastike i

drugog kiselootpornog materijala.
Neutralizacija vode provodi se na slijedee naine:

1. kod voda sa visokom KT (to su podzemne ili bunarske vode) C02

se uklanja produvavanjem vazduha kroz vodu, tako dugo dok se
sadraj C02 ne smanji na koliinu od 5-7 mg/l
2. za nie koncentracije C02 u vodi primjenjuju se hemijski
postupci i to:

pomou NaOH
C02 + NaOH = NaHC03

sa Na2CO3
C02 + Na2C03 + H20 = 2NaHC03

prevoenjem vode, u kojoj ima rastvorenog C02 preko krenjaka (mramora)

C02 + CaC03 + H20 = Ca(HC03)2

umjesto CaC03 koristi se i magno-materijal sastava (CaC03 +MgC03 + MgO)

pri emu se odvijaju slijedee reakcije:
MgC03 + C02 + H20 = Mg(HC03)2
MgO + 2C02 + H20 = Mg(HC03)2

Magno-matrijali su aktivniji od krenjaka (reakacije se bre odvijaju) i zato su

prihvatljiviji,

za vie sadraje rastvorenog C02 u vodi, koristi se i Ca(OH)2;

2C02 + Ca(OH)2 =Ca(HC03)2

Deferizacija
eljezo u vodi za pie izaziva zamuenje, a pri veim
kocentracijama daje joj ukus po tinti.

Dobra voda za pie ne smije sadravati vie od 0,3 mg Fe/I,

Nadalje, voda koja ima u sebi eljeza stvara velike

potekoe i u brojnim industrijama, kao to su: tekstilna,
koarska, celulozno-papirna, prehrambena itd.
Osim toga, eljezo u vodovodnoj mrei moe izazvati rast i
razvoj odreenih vrsta mikroorganizama, iji metaboliti
smanjuju ili potpuno ispunjavaju presjeke cjevovoda.
Zato je deferizacija veoma vaan postupak u tehnologiji
vode.

 Eliminacija eljeza iz vode, zasniva se na prevoenju

rastvorljivog Fe(HC03)2 (to je najuestaliji hemijski oblik
eljeza u vodi) ili openito rastvorenih Fe(ll) spojeva u
manje rastvoran Fe(OH)3 oblik, koji se potom uklanja
filtriranjem.
Deferizacija se provodi u ureajima, koji se zovu aeratori.
mogu biti otvoreni i zatvoreni.
Aeratori su
kamenom ili
reakcije).

kolone ispunjene koksom, drobljenim

ak krenjakom (zbog njegove bazne

Voda se sa rastvorenim Fe-spojevima dovodi sa gornje

strane aeratora i raspruje preko punila, a vazduh se
uvodi sa donje strane aeratora.

 Pri tome se istjeruje C02 to pogoduje izdvajanju

eljeza iz vode.
Aeraciju inae treba provoditi veoma oprezno, da se
ne ukloni previe C02 to bi, ukoliko se radi o tvrdoj
vodi, izazvalo taloenje fino dispergovanog CaC03,
Pretjerana aeracija vode sa visokim sadrajem
organskih materija, ima za posljedicu nastajanje
veoma stabilnih koloidnih disperzija.

Mogue reakcije kod procesa deferizacije su slijedee:

Ako je u vodi prisutan Fe(HC03)2:
4Fe(HC03)2 = 4Fe(OH)2 + 8C02
4Fe(OH)2 + 02 + 2H20 = 4Fe(OH)3
Brzina oksidacije zavisi od koncentracija
kiseonika, te pH vrijednosti vode.

Fe 2+

U sluaju da je u vodi prisutan FeS0 4:

2FeS04 + 1/202 + 5H20 = 2Fe(OH)3 + 2H2S04
Nastala H2S04 reaguje sa bikarbonatima iz vode
prema reakciji.
2H2S04 + 2Ca(HC03)2 = 2CaS04 + 4C02 + 4H20

 Ukoliko je sadraj bikarbonata u vodi nizak, tada se

mora dodati NaOH za uklanjanje H 2S04

Ako se radi o vodi za pie, onda se kod dodavanja

NaOH mora biti oprezan i dodaje se tano teorijski
potrebna koliina NaOH.

Oksidacija eljeznih soli moe se provesti i sa hlorom,

pri emu nastaje HOCI (koja je nepostojana) i razlae se
na HCl i atomarni kiseonik prema reakcijama:
Cl2 + H20 = HOCI + HCI
HOCI = HCI + 1/202
Nastala
hlorovodonina
bikarbonatima iz vode.

kiselina

se

neutralie

Oksidacija eljeznih spojeva provodi se i sa KMn04 posebno, ako su u

vodi prisutne eljezne soli humusnih kiselina.

U neutralnoj i alkalnoj sredini, kakav je sluaj kod prirodnih voda KMn0 4

se redukuje do Mn02 prema reakciji:

2KMn04 = 2Mn02 + 30 + K20

U kiseloj sredini (to je rijetkost za prirodne vode) KMn0 4 se

redukuje do MnO:
2KMn04 = 2MnO + 50 + K20
Prije oksidacije eljeznih spojeva sa Cl 2 ili sa KMn04 u vodi se
mora odrediti sadraj organskih materija, jer e se u suprotnom
dobiti rezultati sa pozitivnom grekom (vii od stvarnih)
Ovim postupkom se eljezo u vodi moe smanjiti na 0,1-0,05 mg/l

Demanganizacija
U podzemnim vodama mangan se slino eljezu nalazi u oblike
Mn(ll) bikarbonata.
Njegovo uklanjanje iz vode vri se takoe postupkom aeracije u
ureajima, koji se zovu aeratori, pri emu se rastvorljivi Mn(ll)
spojevi prevode u nerastvomi Mn(OH)4 oblik.
Mangan se iz vode postupkom aeracije ne eliminie tako efikasno,
kao eljezo.
Zbog toga se koriste neka jaa oksidaciona sredstva, kao to su
ozon (03), hlor(IV) oksid (CI02) ili KMn04,
Takoe, u prisustvu katalizatora mangan se moe oksidovati
kiseonikom rastvorenim u vodi, U tu svrhu dobrim katalizatorom
se pokazao Mn(IV) oksid ili Mn0 2.
Primjena katalizatora je esto neophodna zbog toga, to oksidacija
Mn(ll) u vievalento stanje zavisi od pH vrijednosti vode
Npr. kod pH manjih od 8, oksidacija se odvija samo pomou
katalizatora, a pri pH manji od 7,5 veoma slabo i uz prisustvo
katalizatora.

 Budui da je promjena pH vrijednosti prirodnih

voda neprihvatljiva (pogotovo ako se radi o vodi za
pie), zbog toga se pribjegava upotrebi nekog
jakog oksidacionog sredstva (kao to je ve ranije
reeno).
Osnovna reakcija pri demanganizaciji vode je:
2Mn(HC03)2 + 02 + 2H20 = 2Mn(OH)4 + 4C02

Kod tvrdih voda, deferizacija i demanganizacija se

mogu provesti i dodatkom krea.