Professional Documents
Culture Documents
Tarimin Türki̇ye Ekonomi̇si̇ndeki̇ Yeri̇ Ve Önemi̇
Tarimin Türki̇ye Ekonomi̇si̇ndeki̇ Yeri̇ Ve Önemi̇
EKONOMSNDEK YER VE
NEM
Fatih ZDEN
EZF
Tarm Ekonomisi Blm
fatih.ozden@ege.edu.tr
Tarm Sektrnden Yerine
Getirmesi Beklenen levler
retime katk salayarak insanlarn
gda ihtiyacn karlamak
Nfus ve igcne katk salamak
Milli gelire katk salamak
D ticarete katk salamak
Sanayi sektrne katk salamak
Kalknmann finansmann salamak
KSde Kaytl ifti Says
ve Alan
Yllar ifti Says Alan (da)
2001 2.182.767 121.964.486
2002 2.588.666 164.960.378
2003 2.765.287 167.346.718
2004 2.745.424 167.099.180
2005 2.679.737 165.826.141
2006 2.609.723 164.930.261
2007 2.613.234 167.277.814
2008 2.380.284 157.694.645
2009 2.328.731 154.360.407
2010 2.318.506 156.309.390
2011 2.292.380 152.048.523
2012 2.214.537 153.449.052
2013 2.183.270 147.293.244
2014 2.206.874 149.276.892
Kaynak: T.C. Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl, Bitkisel retim Genel Mdrl, BGEM Faaliyetleri, Nisan 2015.
TRKYEDE TARIM
ALANLARI
2014
1990 2002 2012 2013
TarmAlan
(Bin ha) % (Bin ha) % (Bin ha) % (Bin ha) % (Bin ha) %
Tarla Bitkileri 18.868 67,7 17.935 67,5 15.464 65,0 15.613 65,6 15.789 66,0
Nadas 5.324 19,1 5.040 19,0 4.286 18,0 4.147 17,4 4.108 17,2
Sebze 635 2,3 930 3,5 827 3,5 808 3,4 804 3,4
Meyve 3.029 10,9 2.674 10,1 3.201 13,5 3.232 13,6 3.238 13,5
TOPLAM 27.856 100 26.579 100 23.782 100 23.800 100 23.939 100
Kaynak :TUK
Kaynak: T.C. Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl, Bitkisel retim Genel Mdrl, BGEM Faaliyetleri, Nisan 2015.
Tablo 6: Baz nemli Tarla Bitkilerinin Ekili Alanlar ve retimleri
(Area Sown and Production of some important field crops)
Buday (Wheat) Arpa (Barley) Msr (Maize)
Alan retim Alan retim Alan retim
(Area) (Production) (Area) (Production) (Area) (Production)
(1000 ha) (1000 ton) (1000 ha) (1000 ton) (1000 ha) (1000 ton)
1980 9020 16500 2800 5300 583 1240
1985 9350 17000 3350 6500 567 1900
1990 9450 20000 3350 7300 515 2100
1995 9400 18000 3525 7500 515 1900
2000 9400 21000 3629 8000 555 2300
2005 9250 21500 3650 9500 600 4200
2010 8103 19674 3040 7250 594 4310
2011 8096 21800 2869 7600 589 4200
2012 7529 20100 2749 7100 623 4600
2013 7773 22050 2721 7900 660 5900
2014 7919 19000 2787 6300 659 5950
Kaynak: www.tuik.gov.tr
Tablo 7: Baz nemli Tarla Bitkilerinin Ekili Alanlar ve retimleri (2)
(Area Sown and Production of some important field crops)
Kaynak: www.tuik.gov.tr
Tablo 8: Yem Bitkileri Ekili Alanlar (da) (Fodder Crops -
Area sown - decare)
Yllar Yonca Korunga Fi Msr Dier
(Years) (Alfalfa) (Sainfoin) (Cow vetches ) (Maize) (Others) Toplam (Total)
2004 3 200 000 1 070 000 2 200 000 1 550 000 69 400 8 089 400
2005 3 750 000 1 100 000 2 500 000 2 000 000 74 100 9 424 100
2006 4 440 296 1 176 029 3 862 882 2 598 913 81 208 12 159 328
2007 5 348 965 1 298 958 6 391 774 2 690 132 280 391 16 010 220
2008 5 557 215 1 401 295 5 796 842 2 888 829 243 282 15 887 463
2009 5 692 958 1 508 927 4 695 529 2 740 031 197 826 14 835 271
2010 5 688 107 1 570 810 4 288 400 2 937 336 129 888 14 614 541
2011 5 585 525 1 536 445 4 754 756 3 127 946 98 764 15 103 436
2012 6 741 832 1 963 349 5 694 254 3 540 882 1 624 229 19 564 546
2013 6 286 419 1 914 391 4 990 430 4 027 160 1 534 314 18 752 714
2014 6 923 055 1 949 088 4 269 348 4 149 529 1 553 689 18 844 709
Kaynak: www.tuik.gov.tr
Tablo 8: Baz nemli Meyvelerin Ekili Alanlar ve retimleri
(Area sown of some important fruits)
Kaynak: www.tuik.gov.tr
Tablo 9: Baz nemli Sebzelerin retim Miktar (Ton)
Production of vegetables (For selected products)
Domates Hyar Kavun Karpuz Soan (kuru)
Yllar
Tomatoes Cucumbers Melon Water melon Onion (dry)
2001 8 425 000 1 740 000 1 775 000 4 020 000 2 150 000
2002 9 450 000 1 670 000 1 820 000 4 575 000 2 050 000
2003 9 820 000 1 783 120 1 735 000 4 215 000 1 750 000
2004 9 440 000 1 725 000 1 750 000 3 825 000 2 040 000
2005 10 050 000 1 745 000 1 825 000 3 970 000 2 070 000
2006 9 854 877 1 799 613 1 765 605 3 805 306 1 765 396
2007 9 936 552 1 670 459 1 661 130 3 796 680 1 859 442
2008 10 985 355 1 682 776 1 749 935 4 002 285 2 007 118
2009 10 745 572 1 735 010 1 679 191 3 810 205 1 849 582
2010 10 052 000 1 739 191 1 611 695 3 683 103 1 900 000
2011 11 003 433 1 749 174 1 647 988 3 864 489 2 141 373
2012 11 350 000 1 741 878 1 688 687 4 022 296 1 735 854
2013 11 820 000 1 754 613 1 699 550 3 887 324 1 904 846
2014 11 850 000 1 845 749 1 707 302 3 885 617 1 790 000
Kaynak: www.tuik.gov.tr
Grafik 6:
Self-sufficiency ratio for some products (%)
ey
be e
l
d
ze
ue
c
at
W r
e
ee
ea
Ri
ai
ga
rl
Ry
an
at
Gr
he
ns
Ba
p
M
Su
t
ck
Po
tto
il s
t
ee
i
Ch
ot
nt
Co
rb
ic
Le
ar
ga
d
H
Re
Su
Kaynak: T.C. Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl, Bitkisel retim Genel Mdrl, BGEM Faaliyetleri, Eyll 2013.
St P
ra ea
w r
be
r
M ry
ul
Grafik :
be
Ap r r y
pl
e
Pl
um
Ap Fig
ri
co
Ch t
e
Po B rry
m an
eg a
ra na
n
Pe ate
ac
h
So G
u ra
G r ch p e
ra e
p e rry
fr
u
M Le it
an m
da on
r
O in
ra
Pi
s t n ge
ac
ho
Al
m
Self-sufficiency ratio for some products (%)
on
W d
al
H nu
t
az
Ch eln
es ut
tn
ut
Te
a
Kaynak: T.C. Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl, Bitkisel retim Genel Mdrl, BGEM Faaliyetleri, Eyll 2013.
Tablo 10: Organik Tarm retim Verileri
(Organic
Tablo Agriculture)
10: Organik Tarm retim Verileri (Organic
Agriculture)
(Num.
Of Products) (Producer) (Total area)
Kaynak: T.C. Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl, Bitkisel retim Genel Mdrl, BGEM Faaliyetleri,
Nisan 2015.
Tablo 11: yi Tarm Uygulamalar (Good
Agricultural Practices)
Kaynak: T.C. Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl, Bitkisel retim Genel Mdrl, BGEM Faaliyetleri,
Nisan 2015.
Tablo 12: Trkiyenin Dnya Lideri Olduu rnler
(2013)
(Hazelnut)
(Cherry)
(Fig)
(Apricot)
(Ayva)
(Sour Cherry)
(Chestnut)
(Melon)
(Watermelon)
(Cucumber)
(Chickpea
(Pistachios)
(Pepper)
(Apple)
(Walnut)
(Olive)
(Tomato)
(Green beans)
(Spinach)
(Lentil)
(Poppy seeds)
(Tea)
(Eggplant)
Kaynak: T.C. Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl, Bitkisel retim Genel Mdrl, BGEM Faaliyetleri,
Nisan 2015.
Tablo 13: Hayvan Saylarndaki Gelimeler
(Number of livestock)
Sr ndeks Koyun ndeks Kei ndeks Tavuk ndeks
(1000 ba)
1 00 (1000
1 00 (1000
1 00 (1000
1 00
(Cattle) 0= ba) 0= ba) 0= ba) 0=
8 8 8 8
19 (Sheep) 19 (Goats)19 19
(Hens)
(2001)
1961-2002 450
2003-2007 132
2008 430
2009 103
2010 26
2011 601,998
2012 1,210,604
TOPLAM 2,953,602
Kaynak: http://www.tarim.gov.tr/Konular/Arazi-Toplulastirma-ve-Tarla-Ici-Gelistirme/Proje
Tablo 14:Bykba Hayvan Saysnn Geliimi (Ba)
Number of bovine animals by type and races
Kaynak: www.tuik.gov.tr
Tablo 16: Trkiye'de Tarmsal retim Deerinin Dalm
Distribution of Agricultural Production Value in Turkey
PAY Pay
RN GRUBU 2000 2014
(%) (%)
Tarla rnleri
(Cereals and Other Crop
Products) 6.600.892.750 24,7 42.170.007.141 20,6
Sebzeler (Vegetables) 3.674.327.020 13,7 26.099.407.421 12,7
Meyveler (Fruits) 4.644.860.157 17,4 29.853.674.602 14,6
Tarm Toplam
Genel Ormanclk Gda Maddeleri (Agr. +
Yllar (General) (Agriculture) (Foodstuffs) Foodstuffs)
2005 -43.297.743 527.449 2.157.481 2.684.930
2006 -54.041.499 578.170 1.886.076 2.464.246
2007 -62.790.965 -915.364 2.503.490 1.588.126
2008 -69.936.378 -2.455.203 2.712.738 257.534
2009 -38.785.809 -246.356 3.023.366 2.777.010
2010 -71.661.113 -1.521.996 3.273.423 1.751.426
2011 -105.934.807 -3.728.588 3.975.684 247.096
2012 -84.083.404 -2.257.783 4.391.641 2.133.859
2013 -99.858.613 -2.064.723 5.223.746 3.159.023
2014 -84.566.959 -2.558.773 5.540.721 2.981.948
Kaynak: www.tuik.gov.tr
Grafik 1: Tarm hracatnn lkelere Gre
Dalm (%) (Distribution of agricultural
export) 2014 yl
Kaynak: www.tuik.gov.tr
Grafik 2: Tarm thalatnn lkelere Gre
Dalm (%) (Distribution of agricultural
import) 2014 yl
Kaynak: www.tuik.gov.tr
Tarm Politikas (Agricultural Policy)
Tarmsal retimde verimlilik, rn eitlilii, kalite ve rekabet gcnn ykseltilmesi.
Yeterli ve gvenilir gda arznn salanmas.
Tarmsal iletmelerin altyaplarnn gelitirilmesi.
Tarmsal faaliyetlerde bilgi ve uygun teknolojilerin kullanmnn yaygnlatrlmas.
Tarmsal girdi ve rn piyasalarnn gelitirilmesi ve retim-pazar entegrasyonunun salanmas.
Tarmsal retimin tarm-sanayi entegrasyonunu salayacak ekilde ynlendirilmesi.
Tarm sektrnn kredi ve finansman ihtiyacnn karlanmasna ilikin dzenlemeler yaplmas.
Destekleme ve ynlendirme tedbirlerinin alnmas.
Doal afetler ve hayvan hastalklarna kar risk ynetimi mekanizmalarnn gelitirilmesi.
Krsal hayatnsosyo-ekonomik adan gelitirilmesi.
retici rgtlenmesinin gelitirilmesi.
Tarm bilgi sistemlerinin kurulmas ve kullanlmas.
Toplulatrma, arazi kullanm plnnn yaplmas ve ekonomik byklkteki tarm iletmelerinin
oluturulmas.
Toprak ve su kaynaklarnn gelitirilmesi ve rasyonel kullanm.
Avrupa Birliine uyum srecindeki gelimelerden doacak ihtiyalar karlayabilecek ekilde
ortak piyasa dzenlerinin ngrd, idar ve hukuk dzenlemelerin yaplmas.
Grafik 9: Tarmsal Destekler
(Agricultural Supports)
Livestock
Field-based
supports
F supports
od
r s u p ports der cr
ops su
Othe pport
Premium payments
Kaynak: 1) T.C. Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl, Bitkisel retim Genel Mdrl, BGEM Faaliyetleri, Nisan 2015.
2)http://www.tarim.gov.tr/HAYGEM/Belgeler/Hayvanc%C4%B1l%C4%B1k/K%C4%B1rm%C4%B1z%C4%B1%20Et%20Stratejisi.pdf
Tablo 21: Toplam Destekler inde Hayvanclk Desteklerinin Pay (%)
(Share of Livestock Support in Total)
Tarmsal Destek Hayvanclk Destekleri
Yllar (Total Support) (Livestock supp.) Pay (%)
2000 2.444.000 12.000 0,5
2001 2.717.000 41.450 1,5
2002 1.868.856 83.200 4,5
2003 2.669.484 106.089 4,0
2004 3.049.376 249.755 8,2
2005 3.681.977 352.224 9,6
2006 4.743.708 678.983 14,3
2007 5.541.995 722.676 13,0
2008 5.850.507 1.330.322 22,7
2009 4.530.942 895.827 19,8
2010 5.881.069 1.192.617 20,3
2011 7.084.725 1.727.529 24,4
2012 7.635.084 2.216.210 29,0
2013 8.748.800 2.721.993 31,1
2014 9.056.130 2.589.105 28,6
Kaynak:http://www.tarim.gov.tr/HAYGEM/Belgeler/Hayvanc%C4%B1l%C4%B1k/K%C4%B1rm%C4%B1z
%C4%B1%20Et%20Stratejisi.pdf
Havza Bazl Destekleme Modeli
(Watershed based support model)
Modelin amalar
Tarm havzalarn belirlemek,
Salkl bir tarm envanteri hazrlamak,
retim planlamasna imkn salamak,
Hangi rnn nerede ne kadar retilebileceini belirlemek,
iftinin gelirini artrmak,
Gelecee ynelik talep projeksiyonlar yapmak,
Destekleri rasyonel, ynlendirici ve etkin bir ekilde kullanmak,
Arz a olan rnlerde retim art salamak,
Doal kaynaklar korumak ve srdrlebilir kullanmn salamak,
Havza bazl planlama ve ynetimle ilgili sektr talebini karlamak,
Muhtelif senaryolara gre retimi planlamak
Trkiyede tarmda neler oluyor?
u anda dnyann 7nci byk tarm
ekonomisiyiz.
u anda ABnin 1nci byk tarm
ekonomisiyiz.
u anda dnyann 16 nc byk ekonomisiyiz.