oklu zeka teorisi nedir?

oklu zeka teorisi; zekann tek bir

boyutta olmadn, aksine her bireyin
farkl derecelerde, eitli zekalara sahip
olduunu ne sryor. Her rencinin
bireysel farkllklarn deerlendirmz
alan bir yntemdir.
Her rencinin bireysel farkllklarn
deerlendirmeyi baz alan bir yntemdir.
 Eitime yeni bir yaklam getiren oklu zeka kuram
( Multiple Intellegence MI Theory ), Harward niversitesi
retim yelerinden Howard Gardner tarafndan 1983 ylnda
gelitirilmitir.
Gnmzde eitim ve psikoloji alanndaki gelimelerle
birlikte bireylerin neler yapabildiinden ok, neler
yapabilecei dnlmelidir.
oklu zeka kuram da bu amala yeni pedagojik
yntemlerin dnlmesi iin ortaya atlmtr.
Gardner, zekay problem zme kapasitesi ya da
deerli bir veya birden ok kltrel yap rnne ekil
vermek olarak tanmlamaktadr. Gardnera gre oklu zeka
kuramnn temelinde biyolojik ve kltrel boyutlar yer
almaktadr.
Zekann gelimesinde avantaj ve dezavantaj yaratan evresel etkenler
vardr. Bunlar aadaki gibi sralanabilir.
1- Kaynaklara ulam ans : Aile ok fakirse ocuk keman, piyano
gibi mzikal zekay gelitirebilecek enstrmanlara ulaamadndan bu
zekann glenmesi, gelimesi zorlaabilir.
2- Tarihsel, kltrel faktrler : Okulda matematik ve fene dayal
programlar nemseniyorsa, rencinin mantk, matematik zekas
geliebilir.
3- Corafi faktrler : Kyde yetimi bir ocuk apartmanda bym
bir ocua oranla bedensel zekasn daha ok gelitirebilir.
4- Ailesel faktrler : Ressam olmak isteyen bir ocuun ailesi avukat
olmasn istiyorsa ocuun dil zekas desteklenecektir.
5- Durumsal faktrler : Kalabalk bir ailede bym ve kalabalk bir
ailede yaayan bireyler doalarnda sosyallik olmadka kendilerini
gelitirmek iin daha az zamana sahip olurlar.
 Zekann farkl boyutlar olmakla birlikte bu
boyutlar birbirlerinden ok ayr yaplar ya da
zellikler deildir.

rnein bir futbol oyuncusu bedensel

zekay koarken, yakalarken ve vururken;
uzamsal (ekil-uzay) zekay, sahay, dier
oyuncularn pozisyonlarn dnrken; dil
ve sosyal zekay oyun kurallarn renirken
ve takm arkadalaryla paylarken; ze
dnk (kiisel) zekay kendini deerlen-
dirirken kullanmaktadr.
 OKLU ZEKA TEORSNN DAYANDII
TEMELLERE

1- Her insan, eitli zeka alanlarnn tmne sahiptir.

oklu zeka teorisi, insanda yalnzca tek bir zekann

geerliliini belirlemek yerine, her insann btn zeka
alanlarnda yeteneinin olduu grn benimsemektedir.
Ancak, her insanda sz konusu olan bu zeka alanlar deiik
dzeylerde bulunabilmektedir.
2- Her insan, eitli zeka alanlarndan
her birini yeterli dzeyde gelitirebilir.

oklu zeka teorisi, yeterli ve uygun

destek, imkan ve eitim salandnda,
gerekte her bireyin zeka alanlarnn hepsini
olduka yksek bir dzeyde gelitirebilme
kabiliyetine sahip olduunu ileri srmektedir.
3- eitli zeka alanlar, genellikle, bir arada karmak bir yapda
alrlar.

Genellikle, gerek hayatta hibir zeka alan tek bana var olmaz.
eitli zeka alanlar birbirleri ile srekli olarak etkileim iindedirler.
rnein, bir yemei piirecek bir kiinin nce tarifi okumas ve anlamas
(szel-dil zeka alan), yemek tarifini oluturan elementleri tasnif-lemesi ve
yemee karm oranlarn hesaplayabilmesi (mantksal-matematiksel zeka
alan) ve yemein kendi damak zevkine uygunluu (kiisel zeka alan)
yannda, ailedeki btn fertlerin memnuniyetini de salayabilmesi
(kiileraras zeka alan) gerekir. Yine, benzer bir ekilde, basketbol
oynamakta olan bir kiinin komak, topu bakasna atmak ve topu
yakalamak gibi zellikleri ieren bedensel-kinestetik zekaya sahip
olmasnn yannda, bu kiinin kendisini oyun sahasna adapte edebilmesi
iin grsel-uzamsal zekaya ve oyunda ortaya kabilecek muhtemel anla-
mazlklarn zm iin kiileraras zekaya sahip olmas gerekmektedir.
4- Bir kiinin her alanda zeki
olabilmesinin bir ok yolu bulunmaktadr.
Bir kiinin belli bir zeka alannda zeki
saylabilmesi iin eitimcilerce benimsenmi
standart saylabilecek birtakm nitelikler sz
konusu deildir.
rnein; szel-dil zekasna sahip bir kii
okumay ok iyi beceremeyebilir fakat ok
geni bir kelime haznesine veya ok iyi hikaye
yazma ve anlatma kabiliyetlerine sahip olabilir.
 1- SZEL DL ZEKASI

Bu trdeki zeka, bir insann kendi dilini,

gramer yapsna, szck dizimine, kavram
telaffuzuna ve szcklerin anlamna uygun olarak
byk bir ustalk ve beceri ile kullanmay gerektirir.
 Bu zekas kuvvetli olan bir renci;

1- Dier rencilerden daha iyi yazar.

2- Uzun hikayeler ve fkralar anlatr.

3- simler, yerler ve tarihler ile ilgili iyi bir hafzaya sahiptir.

4- Szckleri anlamlarna uygun bir biimde kullanr.
5- Yana gre iyi bir kelime haznesine sahiptir.
6- Bakalaryla yksek dzeyde szel iletiime girer.
7- Tekerlemeleri, anlamsz ritimleri ve szck oyunlarn sever.
8- Okumay sever.
9- Dinleme becerisi yksektir; dinleyerek daha iyi renir.
10- yi bir hafzas vardr.
Szel Dnen/renen

Ivr zvr eyleri

ezberlemeyi sever.

Okuma yazmay sever.

Hikayeleri sever

Syleyerek, duyarak
ve grerek renir.

simleri yerleri
tarihleri iyi ezberler.


MESLEK EYLEM DERS ETKNLK

retmen Tanmla Trke Dil kulb
Gazeteci Listele Yabanc dil Okul gazetesi
Yazar Gr Dil bilgisi Yllk
air Dzenle Sosyal bilgiler Ktphane

evirmen Yeniden ifade et Hikayeler

Avukat Tart Dergiler
Tiyatro sanats iir, makale yaz izgi roman
TV ve radyo Sunu yap
programcs ve / Slogan bul
veya sunucusu Rportaj yap
Mektup yaz
Sohbet program sun
 2- MANTIKSAL MATEMATKSEL ZEKA
Bu tr zekaya sahip olan insanlar, mantk
kurallarna ve benzerliklerine, neden-sonu
ilikilerine ve bunlara benzer soyut ilemlere
kar ok hassas ve duyarldrlar.

Bu kiiler kategorilere veya snflara ayrarak,

genelleme yaparak, hesaplayarak, mantk yrterek
ve soyut ilikiler zerinde alarak iyi ekilde
renirler.
 Mantksal matematiksel zekas kuvvetli bir renci;

1- Olaylarn oluumu ve ileyii hakknda ok soru sorar.

2- Soyut ve kavramsal dnebilir.
3- Bilgiler arasnda balantlar kurar.
4- Gl bir muhakemesi vardr.
5- Satran ve bri gibi oyunlar oynamaktan zevk alr.
6- Matematiksel problemleri kafasnda kolayca ve abucak zer.
7- Matematik dersini sever.
8- Matematiksel hesaplama oyunlarn ilgin bulur.
9- Mantksal bulmacalar zmeyi, satran veya dama gibi stratejik
oyunlar oynamay sever.
10- Olaylar ve nesneleri kategorilere ayrmay veya onlar hiyerarik olarak
dzenlemeyi sever.
11- Yksek dzeyde bilisel dnme becerisi ieren deneylere katlmay
sever.
12- Yatlarna kyasla soyut dnebilme ve sebep-sonu ilikisi kurabilme
kabiliyetleri ok iyi gelimitir.
Mantksal Dnen/renen
likisel dnmeyi, problem
zmeyi mantk yrtmeyi sever.

likileri, rntleri yakalama

peindedir.

Gruplayarak, sralayarak
ve soyutlayarak renir.

Deneysel almalara ilgi duyar

Soru sormaya baylr.

Bu zekann zndeki yeterlikler

1. Soyut yaplar tanma: evredeki

rntleri ayrt etme gc.
2. Tmevarm yoluyla akl yrtme:
Paralardan btne gitme sreci
3. Tmdengelim yoluyla akl yrtme:
Btnden paralara gitme
4. Balant ve ilikileri ayrt etme
5. Karmak hesaplamalar yapma
6. Bilimsel yntemi kullanma
 MESLEK EYLEM DERS ETKNLK
Bilim adam Tahmin et Matematik Bilgisayar kulb
Mhendis Uygula Ekonomi lme birimi
Bilgisayar Karlatr Fen bilgisi Legolar

programcs Hipotez kur Hesap makineleri

statistiki Topla Geometrik
Felsefeci Problem yaz ekiller
Formle et Bilmeceler
Strateji sun Oyun kartlar
ifrele Oyuncak paralar
Snfla Bulmacalar
Listele
 3- GRSEL UZAYSAL ZEKA
Bu tr zeka alan, bir bireyin objektif
olarak gzlemleme veya grsel ve uzay-
sal fikirleri grafiksel olarak sergileme ka-
biliyetlerini ierir.

Bu zekaya sahip olan insanlar, renge, izgiye,

ekle, biime, uzaya ve bu olgular arasndaki
ilikilere kar ar duyarldrlar. Bu kiiler varlklar
veya olgular grselletirerek veya renklerle ve
resimlerle alarak en iyi ekilde renirler.
 Bu zekas kuvvetli olan bir renci;
1- Sanat ierikli etkinlikleri sever.
2- Arkadalarna oranla daha ok hayal kurar.

3- Haritalar, izelgeleri ve diyagramlar yazl materyallerden daha kolay okur.

4- Yana gre yksek dzeyde beceri gerektiren figrleri ve resimleri izer.

5- Filmleri, slaytlar ve dier grsel sunular izlemeyi tercih eder.
6- Bulmaca zmekten holanr.
7- Renklere kar ok duyarldr.
8- Resimli yaynlardan daha ok holanr.
9- Elinde bulunan materyallere bir eyler izer.
10- Daha nce gittii yerleri kolay hatrlar.
11- Yana gre ilgin boyutlu yaplar veya modeller oluturur.
12- Okurken kelimelere oranla resimlerden daha ok renir.
13- Varlklarn grsel imgelerini ok iyi izer.
Grsel Dnen/renen
Sevdii derslerde resim/ karikatr
izer.
Sevmedii derslerde atolar kurar

Grselletirerek, hayal
kurarak, resim ve renklerle
alarak renir.
Film seyretmeyi, ev aletleriyle
oynamay sever.

retmenin kyafetindeki deiiklik

gznden kamaz.
 MESLEK EYLEM DERS ETKNLK
Mucit iz Sanat tarihi Satran kulb
Mimar Hayal et Resim Fotoraflk
Mhendis ekil ver - teknik Resim kursu
Mekaniki na et El sanatlar
Grsel sanatlar Resmini yap boyutlu

Denizci Poster olutur almalar

eklini deitir Koleksiyonlar
rnekle Legolar
Boya Bloklar
Haritalar
Renkli kalemler
Tasarm ve
 4- MZKSEL RTMK ZEKA
Bu zeka tr ile bir kiinin bir mzik
parasndaki ritme, akustik dzene, melo-
diye, mzikteki ini ve klara, mzik
aletlerine ve evreden gelen seslere olan
duyarll kastedilir.

Bu zeka trndeki bireyler en iyi ritim,

melodi ve mzikle renirler.
 Bu zekas kuvvetli olan bir renci;

1- arklarn melodilerini ok iyi hatrlar.

2- Gzel ark syleyebilme sesine ve yeteneine sahiptir.

3- Bir arknn makamn, notalarn, eslerini ayrt edebilir.

4- rendii arklar paylamak ister.
5- Herhangi bir mzik aletini ok iyi alar ya da bunun eitimini almak ister.
6- Konuurken veya hareket ederken elleri ve ayaklar ile ritim tutar.
7- Farkna varmadan kendi kendine mrldanr.
8- Ders alrken farknda olmadan masaya vurarak ritim tutar.
9- evresindeki seslere duyarldr.
10- Bir ark duyduunda farknda olmadan ona elik eder.
11- Mzik alan bir ortamda daha verimli alr.
Ritmik Dnen/renen
ou zaman ya bir ark sylyordur
ya da bir melodi mrldanyordur.

ark sylemeyi mzik aleti almay

sever.

Ritim, melodi ve mzik ile

renir.
Sesleri alglama ve ritimleri
yakalamada ustadr.

Snfta ayaklar veya parmaklaryla

tempo tutanlardr.
 MESLEK EYLEM DERS ETKNLK
Korist likilendir Mzik Orff program
Mzik retmeni Bestele Bando

Besteci Kaydet Orkestra

Bando eleman Mziksel sunu Mzik kolu
Diskjokey ark yaz Koro
Tiyatro sanats Ritim tut Gitar kulb
Dans Mrldan Mzik zaman
Balet/ balerin ark syle Aerobik
arklar
Mzikal izlemek
 5- BEDENSEL KNESTETK ZEKA
Bu tr zeka alan, koordinasyon, denge,
g, esneklik ve hz gibi baz fiziksel zelliklerin
yansra, dokunsak nitelikteki baz becerileri de
iermektedir.

Bu zeka trne sahip bireyler, yaparak-

yaayarak, dokunarak ve hareket ederek en iyi
ekilde renirler.
 Bedensel kinestetik zekas kuvvetli olan bir renci

1- Duygularn belirgin olarak vcut diliyle ifade eder.

2- El becerileri iyidir.

3- nsanlara, canl ve cansz varlklara dokunmaktan holanr.

4- Bir veya birden fazla sportif faaliyetlerde baarldr.
5- Bir yerde uzun sre kaldnda hareket etmeye, kmldamaya veya ritim
tutmaya balar; yerinde duramaz.
6- Bakalarnn jestlerini, mimiklerini ve yz ifadelerini kolaylkla taklit eder.
7- Grd her nesneyi dokunarak inceleme ve analiz etme eilimindedir.
8- Komay, sramay, gremeyi ve benzeri fiziksel aktiviteleri yapmay
sever.
9- Motor becerileri gerektiren etkinliklerde baarldr.
10- Kendini anlatmada kendine zg dramatik bir yolu vardr.
11- amurla oynamay veya dier dokunsak nitelikteki deneyimlere ve
etkinliklere katlmay sever.
Bedensel Dnen/renen
Beden dilini iyi kullanr.

Sportif etkinlikleri sever

Duyu organlaryla dokunarak,

tadarak koklayarak... renir.

El becerileri iyidir.

ok iyi retmen taklidi yapar.

 MESLEK EYLEM DERS ETKNLK
Spor adam Gster Beden Eitimi Spor etkinlikleri
Dans ret teknik Spor takmlar
Aktr Ayarla Fen Matematik Tiyatro
Balet/ balerin Paralara ayr deneyleri Kukla oyunlar
Heykeltra Yap El sanatlar
Pandomim Dene Kil almalar
sanats Rol oyna
Seramik na et
sanats Yap olutur
naat iisi Alan gezisi yap
ifti Modelini yap
 6- KLERARASI VEYA SOSYAL ZEKA
Bu zeka tr ile bir insann dier
insanlardaki yz ifadelerine, seslere ve
mimiklere olan duyarll ve dier insanlardaki
farkl zelliklerin farkna vararak onlar en iyi
ekilde yorumlama ve deerlendirme yetenei
kastedilir.

Bu nedenle sosyal zekas gl olan kiilerin, bir grup

iinde grup yeleri ile ibirlii yapma, onlarla uyum iinde
alma ve bu insanlarla szl ve szsz iletiim kurma gibi
yetenekleri sz konusudur. Bu zeka trne sahip insanlar,
genellikle baka insanlarn yaantlarn iyi alglarlar ve
denilebilir ki, onlarn duygularn ve ihtiyalarn adeta
yzlerinden okurlar.
 Sosyal zekas kuvvetli olan bir renci;
1- Arkadalar ya da akran gruplar iinde sosyalleir.
2- Grup ierisinde doal bir lider grnmndedir.

3- Problemi olan arkadalarna t verir.

4- Organizasyonlarn, komitelerin ba elemandr.
5- Dier insanlara bir eyler anlatmaktan holanr.
6- Arkadalar onun fikirlerine deer verir.
7- Darda iken kendi bann aresine bakabilir.
8- Bakalaryla birlikte almay ve oyun oynamay sever.
9- En az bir veya birden fazla yakn arkada vardr.
10- Arkadalarn sk sk arar.
11- Bakalar daima onunla birlikte olmak ister.
12- Bakalarna kar empati duyar ve onlar nemser.
Sosyal Dnen/renen

ok arkada vardr. Bir ok grubun

yesidir.

Sosyal etkinliklerin dzenleyicisidir.

Paylaarak, ibirliiyle,
karlatrarak,
ilikilendirerek renir.

Snfn Gzin ablas / babasdr.

Snfn gevezesidir.
 MESLEK EYLEM DERS ETKNLK
adam Gzle renci konseyi
Dini lider Payla Eitsel kol
retmen Deitir bakanl

Politikac Tart Takm oyunlar

Satc Katl zci kamplar
Halkla ilikiler Gr Grup projeleri
Organizatr birlii yap Kukla gsterisi
Turizmci Yardm et Tartma grubu
Psikolojik Mektup arkada
danman
 7- KYE DNK (SEL) ZEKA
Bu zeka tr ile bir kiinin kendini objektif
olarak (kendisinin zayf ve kuvvetli olduu
yanlar ile birlikte) deerlendirmesi, duygularnn,
isteklerinin ve ihtiyalarnn farknda olmas,
kendini iyi disipline etmesi ve kendine
gvenmesi gibi yetenekler kastedilir.

Baka bir deyile kiiye dnk zeka, bir kiinin

kendisini bakalarnn gzyle grebilmesi kabiliyetidir.
Kiinin kendini anlamas, kim olduunu, ne yapmak istediini
ve neyi yapmak istemediini veya eitli durumlarda nasl
davranmas gerektiini, nelerden uzak durmas ve nelere
ynelmesi gerektiini bilmesidir.
 Bu zekas kuvvetli bir renci;
1- Bamszlk duygusu gldr.

2- Kendisinin kuvvetli ve zayf ynleri hakknda gereki

bir gre sahiptir.
3- Yalnz oynamaya veya ders almaya brakldnda daha baarldr.
4- Hakknda ok fazla bahsetmedii en az bir ilgisi, hobisi vardr.
5- Ne yaptn ok iyi bilir.
6- Hayattaki amacnn ne olduuna ilikin iyi bir anlaya sahiptir.
7- Kendi bana kalmay tercih eder.
8- Duygularn, hislerini ve dncelerini aklkla ve doru olarak da vurur.
9- Kendine gveni yksektir.
10- Hayattaki baarszlklarndan ve baarlarndan her zaman ders almasn
bilir.
sel Dnen/renen
gdleriyle hareket eder.

Yalnzdr; kendi zel ilgileri

peindedir.
Kendi bana, bireysel
projelerle, kendi hznda
renir.
Kendini tanmada i dnyas
zerine younlamada ustadr.

Snfn mtefekkiridir.
 MESLEK EYLEM DERS ETKNLK

Psikolog Dinle Kompozisyon lgi gruplar

Dini lider Anla Psikoloji Bilgisayar
Aratrmac l Din kltr ve Bulmacalar
Kuramc Deerlendir ahlak bilgisi Filmler
Felsefeci Eletir Okuma keleri
Hedef olutur Kiisel retim
fade et
Gnlk yaz
 8- DOA ZEKASI
Gardner gelitirdii oklu zeka
kuramna sonradan (1996da) doa
zekasn da eklemitir.

Doa zekas; blgesel ya da kresel evre

deiikliklerini aklama, ev hayvanlar, doa hayat,
bahe ve park ilgisi, teleskop ya da mikroskop
kullanarak doay ekme davranlarn kapsar. Bu
zeka evreye ait ok ince ayrntlar ve rntleri
farkedebilme ve ele alabilme yeteneidir.
 Bu zekaya sahip bir renci;

1- Hayvanlara kar ok merakldr.

2- Ak havada olmaktan holanr.
3- Bahede bitkilerle uramaktan holanr.

4- Doadaki varlklar tanma ve snflandrmaya merakldr.

5- Deiik bitkilere ve hayvanlara kar ilgilidir.
6- Bir hayvan besler ya da beslemek ister.
7- evre kirliliine kar ok duyarldr.
8- Doa ile ilgili dergi, kitap ve filmleri takip eder.
9- Doa olaylarna kar merakldr.
10- Doayla babaa kalmaktan holanr.
Doac Dnen/renen
Doa ile ilgili koleksiyonu vardr

Konumasnda bol bol doal hayattan

rnekler vardr

Aratrarak, inceleyerek,
gzlem yaparak renir.

Snfn meteoroloji uzmandr.

Okulun bahesindeki kedilerin

sorumlusudur.


MESLEK EYLEM DERS ETKNLK

Ziraat Gzlem yap Hayat bilgisi Doa gezisi

mhendisi l Fen bilgisi Fidan dikimi
Doa bilimcisi Karlatr
Zoolog Koleksiyon yap
Teknisyen
Bahvan
Veteriner

 DERSLER OKLU ZEKA KURAMINA GRE
PLANLARKEN DKKAT EDLMES GEREKEN TEMEL
NOKTALAR

1- Btn zekalara eit derecede nem verilmelidir.

2- Materyal sunumunda tm zeka alanlarn
gelitirici ya da tm zeka alanlarn kullanmaya
ynelik faaliyetler hazrlanmaldr.
3- Herkes temelde sekiz zeka alan ile doar
ancak ne yazk ki renciler snfa farkl zeka
alanlar gelimi halde gelirler.
 OKLU ZEKA KURAMININ RETMENLER VE RENCLER N
GETRDKLER
Herbirimiz sekiz (ya da daha fazla) zekamz (renme stili)
kullanyoruz.
Btn zekalar eit derecede deer grmelidir.
Btn zekalar retilebilir, gelitirilebilir ve glendirilebilir.
Okullar sadece dil ve mantk-matematik zekas zerinde
odaklamamaldr.
Herkes farkl nedenlerle, farkl oranlarda, farkl ekillerde renir.
Gelimi ya da gl zekalar zayf olanlardan daha abuk fark edilir.
Gelimi bir zeka tr farkl biimlerde ortaya kabilir.
Deerlendirme Ne kadar yeteneklisin? eklinde deil, Yeteneklerin
nasl? eklinde olmaldr.
 YARARLARI
RENCLER N :
Bireysel farkllklara deer verilmesini ve gelitirilmesini
salar.
renmenin daha gvenilir deerlendirilmesini salar.
rencilerin hatrlama, dnme, problem zme ve
akademik baarsn artrr.
Pek ok zeka kullanarak renme, kendine gven duygusunu
gelitirir.
21. yzyla uygun olarak bireyleri yaam, i hayat ve srekli
renmeye hazrlar.
Tm rencilere eit renme olana salar.
renme yetersizlikleri yerine renme farkllklarn
anlamay salar.
Eitim programnn bir paras olarak kiisel ve sosyal geliim
salar.
 YARARLARI
RETMEN VE YNETCLER N :
Tm renciler ve personele ynelik destek,
gdleme ve baary artrma gibi davranlarla
renme iin olumlu bir iklim salar.
retim stratejilerini geniletir ve gelitirir.
Farkl retme/renme yaklamlarn
uygulanabilir klar.
retmen-veli ibirliini artrr.
Profesyonellik duygusunu yeniler.
Okul kararlarnn kapsamn artrr.