FIZIOLOGIJA I M U N I T E T A (IMUNOSTI)

Imunologija je nauka koja prouava fizioloke

odbrambene procese kojima organizam prepoznaje,
razara, neutralie i uklanja strane materije, bilo ive,
bilo neive prirode
Razlikujui svoje od tueg imuni sistem vri:
Zatitu od infekcija mikroorganizmima (bakterije,
virusi, gljivice i paraziti)
Izolaciju i uklanjanje tuih (stranih) supstanci i
molekula nemikrobne prirode
Razaranje nastalih tumorskih elija u organizmu

1
 Imunitet (otpornost organizma) je funkcija koja
organizmu omoguava da prepozna, neutralie,
razori i ukloni sve ono to je strano (tue) i to
moe da ugrozi homeostatski integritet
organizma i ivot
U zavisnosti od toga koji su faktori odbrane
ukljueni u otpornost organizma protiv tetnih
agenasa razlikuje se
nespecifini imunitet koji je uroen
(nasledan) specifini imunitet koji se stie
tokom ivota
Imunitet je odraz zajednikog djelovanja
specifinih i nespecifinih faktora
za uspjenu odbranu od nekog patogenog
mikroorganizma nije dovoljna samo
fagocitozna sposobnost Ne (nespecifini
2
 I M U N I T E T - OTPORNOST

NESPECIFINI SPECIFINI

AKTIVNI PASIVNI
- Prirodni - Prirodni
- Vjetaki - Vjetaki

3
 NESPECIFINI IMUNITET
To su faktori humoralne i elijske prirode koji tite
organizam od mikroorganizama i drugih tetnih materija
iako oni prethodno nisu dospjeli u organizam
Koa i sluzokoe
Fagocitoza (Ne, Mo, tkivni makrofagi)
Opsonizacija antitijelima (adherencija bakterija na
membranu fagocita efikasnija fagocitoza)
Komplement: aktivira ga kompleks antitijelo-bakter. to
stimulie fagocitozu, hemotaksiju i pokretljivost fagocita
Interferon: antivirusna materija (zaustavlja replikaciju
virusa); proizvode ga Ly, Ne i fibroblasti

4
5
6
7
 SPECIFINI IMUNITET
Otpornost organizma prema odreenim mikroorganizmima
koja se stie tokom ivota
Otpornost je zasnovana na funkciji imunog sistema i
rezultat je prisustva antitijela (At) specifinih za odreeni
antigen (Ag) ili prisustva senzibilisanih limfocita
S obzirom na to da li se stie aktivnou imunog sistema
kao odgovor na infektivni agens, ili se stie unoenjem
gotovih antitijela moe biti - AKTIVNI: sam
organizam stvara imunitet (At) prirodni (prisustvo At
ili senzibilisanih Ly nakon prelene bolesti
boginje, svinjska kuga ...) vjetaki (poslije uspjene
vakcinacije) - PASIVNI: unose se At stvorena u
drugom organizmu prirodni (transplacentarno i preko
kolostruma) vjetaki (hiperimuni serumi bogati
antitijelima) 8
 Tipian specifini imuni odgovor moe biti
podijeljen u tri faze:
Susret i prepoznavanje antigena od strane
limfocita
Aktivacija limfocita
Aktivirani efektori imunog odgovora (T i B
Ly) pokreu napad protiv svih antigena koji
su pokrenuli imuni odgovor

9
 A N T I G E N I (IMUNOGENI)
Sve materije unete u organizam, a tue su mu, a mogu da
izazovu imunoloku reakciju nazivaju se a n t i g e n i ili
imunogeni (albumini goveeta su imunogeni za kunia) -
sa produktima imunoloke reakcije (antitijela i
senzibilisani limfociti) mogu da reaguju in vitro i in vivo
Imunogenost: sposobnost antigena da izazove imunoloku
reakciju u organizmu
Antigenost: svojstvo antigena da reaguje sa produktima
imunoloke reakcije
Determinantne grupe ili epitopi: hemijske grupe na
povrini antigena preko kojih ostvaruje kontakt sa
produktima imunog odgovora

10
 Imunogenost zavisi od slijedeih faktora:
Molekul antigena mora biti stran (tu)
imunolokom sistemu
- mora posjedovati antigene determinante
(epitop) koje e imunokompetentne elije
domaina, u kome se takav antigen pojavi,
prepoznati kao TUE !!! (na svoje ne
reaguje)
Veliina molekule antigena -
jedinjenja male molekulske mase
(aminokiseline, monosaharidi) nisu
imunogeni - jedinjenja velike molekulske
mase (vie od 10.000) su dobri antigeni
- proste i sloene bjelanevine
- polisaharidi - lipidi
11
 Hemijska struktura antigena - to
je sloenost hemijske grae supstanci vea to
je imunogenost bolja - prisustvo
aromatinih amino kiselina u molekuli
polipeptida znatno poveava imunogenost
Specifinost antigena: - Antigeni
in vitro i in vivo reaguju samo sa onim
antitijelima i senzibilisanim Ly koji su nastali
kao odgovor imunog sistema na stimulaciju
tim antigenom - stvorena
At imaju aktivna mjesta
(antideterminantne grupe paratope) koja su
strukturno podudarna sa determinantnim
grupama (epitopi) na povrini jednog
odreenog Ag i mogu se vezati samo za ta
mjesta
12
 Hapteni (poluantigeni, uslovni antigeni)
To su jedinjenja prostije strukture i manje
molekul. mase koja nisu sposobna pokrenuti
imunoloku reakciju (nisu imunogeni) ali
mogu reagovati sa produktima te reakcije
(posjeduju antigenost)
Hapteni postaju imunogeni samo onda kada
se veu za protein nosa koji je imunogen i
tada moe da indukuje stvaranje At
- u nekim sluajevima lijekovi ili produkti
razgradnje lijekova u organizmu se
vezuju za makromolekule ili elije
(nosai) i na taj nain se pokree
stvaranje At - ponovno unoenje istih
lijekova dovodi do vezivanja sa
stvorenim At moe imati 13neeljene
 LIMFOCITI SU OSNOVA STEENE
IMUNOSTI !!!

Prema veliini = 3 vrste limfocita:

- mali - 5 - 8 m
- srednji - 9 - 12 m
- veliki - 12 - 18 m
- mali Ly su najbrojniji, potpuno su diferencirane
elije
koje nastaju iz srednjih i velikih Ly
- Ly ive: nekoliko sedmica - nekoliko godina
- dijapedeza: direktno kroz endotelnu el. i ulaze
u
meuelijske prostore limfu limfne vorove,
pa
ponovo u krv = recirkulacija Ly
14
 Posebnom mikroskopskom tehnikom moe se
razlikovati dvije populacije Ly:
1.B-Ly, elije sa neravnom povrinom
(razbaruena
membrana) na kojoj se nalazi veliki broj
antitijela
koji tre ka vani i imaju ulogu receptora =
oni su
nosioci humoralnog imuniteta
2. T-Ly sa glatkom povrinom, receptori su im
uronjeni duboko u membranu = oni su
nosioci elijskog imuniteta

15
B-limfocit T-limfocit
16
 U citoplazmi Ly se nalaze mitohondrije,
ribozomi, endoplazmatski retikulum, Goldijev
aparat
Citoplazma sadri brojne enzime koji su
ukljueni u sintezi bioloki aktivnih materija:

antitijela, koja su fiksirana za membranu Ly

i predstavljaju receptore za antigene

limfokina, koji se lue van Ly gdje

ispoljavaju svoje djelovanje

17
 Oba tipa Ly, i B i T,
izvorno potiu iz PPM
koja se u ranom
fetalnom dobu nalazi u
krvnim ostrvcima
umanjane kese a
kasnije u jetri i
kotanoj sri, a u toku
postnatalnog ivota u
kotanoj sri
Matina elija ulazi u
cirkulaciju i putem krvi
dospijeva u timus i u
kot. sr (sisari) i Burzu
Fabricii (ptice) =
primarni organi
imuniteta (u njima se 18
 Sazrevanjem u primarnim organima imuniteta Ly
se snabdiju receptorima u membrani za
prepoznavanje unetih i u organizmu nastalih
antigena, oni su imunokompetentni
reaguju samo protiv antigena unetih iz
vanjske sredine (bakterije, bakterijski
toksini, transplantirano tkivo od druge
jedinke...) sazrevanjem (predobrada) Ly se
izmijeaju sa praktino svim antigenima
sopstvenog tijela te na njih ne reaguju
Zreli T- i B-Ly naputaju primarne organe
imuniteta i putem krvi dospijevaju u sekundarne
organe imuniteta: - limfne vorove
- limfoidno tkivo (slezina, tonzile, limfno
tkivo digestivnog, urogenitalnog i
respiratornog trakta) 19
20
 T-limfociti (T-Ly) = nosioci (efektori) elijskog
imuniteta
Protimociti (usmjerene matine el.) iz kotane
sri migriraraju u timus gdje pod uticajem
timozina i timopoetina sazrijevaju i proliferiu
Pri tome timocit stie specifinu reaktivnost
samo protiv jednog te istog antigena, a proces
traje sve dok se ne stvori mnotvo T-Ly sasvim
razliite specifinosti koji, kao populacija, sadre
specifinu reaktivnost protiv, bukvalno, miliona
razliitih antigena
Na kraju, ovi razliiti tipovi T-Ly naputaju timus,
odlaze krvotokom u sve dijelove tijela i
nastanjuju se u limfoidnom tkivu svugde u
organizmu, gdje se odigrava zavrna faza u
sazrevanju T-Ly 21
 Receptor za
prepoznavanje antigena
na povrini T-Ly je
molekul proteina koji
ima dvolananu
strukturu (receptori
nisu Ig)
Postoje dva tipa
receptora, razlikuju se
po tipu peptidnih
lanaca: - jedan sa
Alfa i Beta lancima
- drugi
sa Gama i Delta 22
 Nastali T-Ly su opremljeni za prepoznavanje
antigena (Ag) i u kontaktu sa njim ispoljavaju sve
manifestacije elijskog imunog odgovora, kao i
regulatornu ulogu u humoralnom i elijskom
imunom odgovoru
Postoji vie subpopulacija T-Ly razliite
aktivnosti:
Pomagaki (pomaui) T-Ly: regulatorna uloga u
humoralnom i elijskom imunom odgovoru
Supresorski T-Ly: regulatorna uloga
Citotoksini T-Ly: napadake elije koje su
sposobne da ubiju sve elije sa antigenom na
povrini
Senzibilisani T-Ly: sintetiu limfokine
23 odgovorne
za izazivanje zapaljenske reakcije
 B-limfociti (B-Ly) = nosioci (efektori) humoralnog
imuniteta
B-Ly su predodreeni da stvaraju antitijela (At)
predobrauju se u jetri u toku srednjeg dijela
fetalnog ivota, a u kotanoj sri u poznom dijelu
fetalnog ivota i nakon raanja (ovo se deava
bez kontakta sa Ag; to je antigen nezavisna faza)
(Ova populacija elija najpre je bila otkrivena u
ptica, u kojih se predobrada dogaa u Burzi
Fabricii strukturi koju nemaju sisari)
U sekundarnim organima imuniteta, poslije
kontakta sa Ag, B-Ly se kroz niz dioba
transformie u eliju PLAZMA-ELIJA
(PLAZMOCIT) - koja je sposobna da sintetie At
(antigen zavisna faza) 24
 Membrana zrelih B-Ly je snabdjevena
receptorima za prepoznavanje Ag; receptori su
zapravo molekuli imunoglobulina M i D klase
(tehniki oni nisu At koja se sekretuju van B-Ly)
ija je brojnost proporcionalna sposobnosti B-Ly
za aktivaciju sa Ag
U fazi diferenciranja B-Ly pojavljuju se klonovi
(skupine) B-Ly sa receptorima za isti Ag, to znai
da specifino reaguju sa jednim epitopom
Broj klonova je veoma velik (preko 100.000) i
odgovara broju Ag na koje jedinka moe
odgovoriti stvaranjem specifinih At
Dakle, zavrna faza diferenciranja B-Ly jeste
transformacija ove elije u plazma-eliju
(plazmocit), to ustvari predstavlja imuni
odgovor i sekretovanje At (imunoglobulina
25 klase
A, D, E, G i M; IgA, IgD, IgE, IgG i IgM)
26
 Oko 10% ukupne populacije Ly nemaju
receptore za antigen kao T- i B-Ly
Sa ciljnim elijama reaguju nespecifino
spontano
- imaju izrazito citotoksinu aktivnost i
ubijaju tumorske elije, elije u koje se
uselio virus i elije sa antigenima
vezanim za membranu
Ovi Ly se nazivaju NK-elije (Natura Killer
cells)

27
 IMUNI ODGOVOR I OBRADA ANTIGENA

Antigeni iz vanjske sredine i oni koji su nastali u

samom organizmu pokreu dva tipa imunog
odgovora:
1.Humoralni imuni odgovor: -
nosioci su B-Ly = u reakciji sa Ag transformiu se
u PLAZMA ELIJE koje sintetiu i u cirkulaciju
izluuju At; At su efektori humoralnog
imuniteta
2.elijski (celularni) imuni odgovor: -
nosioci su T-Ly = u reakciji sa Ag transformiu se
u efektorne elije: - senzibilisani
limfociti ako je Ag bio rastvorljiv -
citotoksine T-Ly ako je Ag bio na elijama
(histokompatibilni antigeni, bakterije,28 virusi,
tumorski Ag, autoantigeni...)
 Imuni sistem svih vieelijskih organizama na
izrazito specifian nain razlikuje sopstveno od
stranog taj sistem ne reaguje na sopstvene
elije i antigene i strogo prati svaku izmjenu u
antigenoj strukturi elija
el. tkiva i organa jedne jedinke u membrani
posjeduju molekule Ag, karakteristine samo za
elije te jedinke
Ovi Ag predstavljaju produkte gena glavnog
histokompatibilnog kompleksa (MHC = Major
Histocompatibility Complex) smjetenih kod ljudi
na 6. paru hromozoma
Budui da dvije jedinke (osim identinih
blizanaca) ne posjeduju isti set MHC gena, nema
ni dvije jedinke koje imaju iste MHC proteine (Ag)
na membrani elije - prema tome,
29 MHC

proteini su sutinski elijski identifikatori, tj.

 Postoje dvije klase MHC proteina (antigena):
1.Klasa I MHC proteina: njihovo prisustvo je
utvreno na povrini svih tjelesnih elija koje
posjeduju jedro (znai da ih eritrociti ne
posjeduju)
2.Klasa II MHC proteina: nalaze se na povrini
samo: - makrofaga - B-Ly
- makrofazima slinim
elijama - To su antigen
prezentirajue elije (AP)
Ove elije imaju znaajnu ulogu u imunom
odgovoru

30
 MHC molekul klase I kao Ag ima 2 polipeptidna
lanca Alfa: dugi (teki), ima 3 regiona
(ekstracelularni, transmebranski i
intracelularni)
ekstracelularni region ima 281 ostataka
aminokiselina rasporeenih u 3 domena Alfa 1, 2
i3 na Alfa 1 i 2 domenu
nalazi se pukotina u kojoj je smjetena antigena
determinanta = epitop MHC I ove epitope
vlastiti citotoksini T-Ly prepoznaju kao svoje i ne
reaguju na njih, ali veoma brzo otkrivaju svaku
Protein Beta2 mikroglobulin -
eliju sa izmjenjenim ovim strukturama
laki lanac, njegova sinteza
nije kodirana genima MHC
kompleksa u svih jedinki iste
vrste je identian; uloga mu je
da stabilizuje molekul MHC,
kao i svakog Ag izloenog
31 na
epitopu
 MHC molekul klase II nije prisutan u svim
elijama koje posjeduju jedro (nalazi se na
membranama B-Ly, aktiviranih T-Ly, makrofaga i
APC-elija) izgraen je od 2
peptidna lanca Alfa i Beta i svaki se, kao i kod
MHC II, sastoji od ekstracelularnog,
transmembranskog i intracelularnog regiona
ekstracelul. region Alfa lanca ima Alfa1 i
Alfa2 domen ekstracel. region Beta lanca ima
Beta1 i Beta2 domen na podruju Alfa1 i Beta1
domena nalazi se antigena determinanta i
visokopolimorfna pukotina na kojima se vri
Klasa III antigena je
izlaganje i prezentiranje endogenih antigena
predstavljena nekim od
proteinskih molekula sistema
komplementa
geni koji reguliu sintezu ovih
Ag nisu u sastavu32gena za MHC
O b r a d a antigena
Veina Ag (bakterije, razni proteini) koja dospije
u organizam ima antigene determinante
(epitope) ne mogu izazvati punu aktivaciju
odgovarajueg klona imunokompetentnih elija
Antigeni se u organizmu prerauju u oblik koji
e biti prezentiran imunocitima, prvenstveno
pomagakim T-Ly : tu obradu obavljaju elije koje
na membrani imaju veliki broj mol. klase II MHC =
antigen-prezentirajue el. (APC=antigen-
presenting cells): makrofagi i B-Ly
Ove su elije prisutne svuda po organizmu, a
najvie u organima u koje Ag najpre
dospijevaju (limfni vorovi, koa, slezina,
timus...) 33
34
35
36
37
38
 ELIJSKI IMUNI ODGOVOR
elijski imuni odgovor pokreu Ag celularne
prirode: histokompatibilni Ag (Ag klase I MHC),
bakterije, virusi, tumorske elije i dr.
Efektori elijskog imunog odgovora su:
senzibilisani T-Ly koji lue limfokine (indukuju
zapaljensku reakciju: privlaenje fagocita,
propustljivost membr. kapilara,
nagomilavanje At)
citotoksini T-Ly (limfociti ubice): pojavljuju se
nakon transplantacije, kod razvoja tumorskog
tkiva, virusnih infekcija (tada se na membrani
elije javljaju novi Ag ili mijenjaju postojei
MHC proteini)
Oba tipa elija razaraju elije nosioce
39 Ag koje su
prouzrokovale njihovo nastajanje i umnoavanje
40
41
42
 Citotoksini T-Ly su direktne napadake elije,
sposobne da ubijaju mikroorganizme, a
ponekad i neke od elija vlastitog organizma
(izmijenjeni MHC proteini tumorske elije,
virusima napadnute el.)
Receptorski proteini na povrini citotoksinog
T-Ly omoguavaju mu da vrsto vee one
mikroorganizme ili elije koje sadre za njega
specifine Ag

43
44
45
 HUMORALNI IMUNI ODGOVOR
Nakon ulaska Ag u organizam, makrofagi
limfoidnog tkiva ga fagocituju, a zatim
prezentiraju susjednim B-Ly (istovremeno i T-Ly);
a aktivirane pomagake T-elije i same doprinose
aktiviranju B-Ly
B-Ly prepoznaju Ag pomou receptora na
membrani; to su molekuli Ig koji imaju aktivna
mjesta paratope za odgovarajuu antigenu
determinantu (epitop) Ag koji je dospio u
organizam
Uneeni Ag moe direktno aktivirati B-Ly ako ima
takav raspored epitopa da moe odmah unakrsno
vezati Ag a nastali signal preneti u unutranjost
elije
Mnogo vei broj Ag (T-zavisni) za aktiviranje
46 B-Ly
iziskuju pomo od drugih elija (pomagaki T-Ly,
47
48
49
50
51
 F I Z I O L O G I J A ANTITIJELA
Antitijela (At) su proteini velike molekulske mase
i veoma sloene biohemijske grae
U ranijoj nomenklaturi nosili su naziv Gama
globulini; taj naziv je naputen poto mnogi
molekuli At imaju elektroforetsku pokretljivost
Beta, ak i Alfa globulina
Danas, cjelokupna porodica proteina koja
ispoljava funkciju At naziva se I M U N O G L O B
U L I N I (Ig)
At su efektori humoralnog imunog odgovora,
sintetiu ih PLAZMA ELIJE nastale aktivacijom B-
Ly
Brzina stvaranja antitijela u plazmocitu je velika:
i do 2.000 molekula Ig u jednoj sekundi
52
 Stvorena antitijela se otputaju u limfu, zatim
odlaze u
cirkulaciju dospijevajui do svih tjelesnih
tenosti, ak
se nalaze i u nekim sekretima i ekskretima

Izuzetna specifinost: prepoznaju i reaguju samo

sa
antigenom koji je izazvao njegovo stvaranje !!!

Molekulska masa: 160.000 - 970.000

ine oko 20% proteina krvne plazme

I pored toga to se meusobno razlikuju po
antigenim specifinostima, biolokoj aktivnosti,
pa i hemijskom sastavu, molekuli Ig u osnovi
imaju istu biohemijsku grau 53

 Osnovna jedinica At je etvorolanani

heteropolimer 2 identina duga (teka)
polipeptidna lanca 2 identina kratka (laka)
polipeptidna lanca
Paratop

440
aminokiselina
m.m. 50-70.000

220
aminokiselina
m.m. 20-25.000

54
 KLASE IMUNOGLOBULINA
Ig su, prema strukturi molekula, naroito
konstantnog dijela tekih lanaca, zatim biolokim
i imunolokim osobinama, kod ljudi svrstani u 5
osnovnih klasa:

1. Imunoglobulini G klase = IgG

2. Imunoglobulini A klase = IgA

3. Imunoglobulini M klase = IgM

4. Imunoglobulini D klase = IgD

5. Imunoglobulini E klase = IgE

Ove klase Ig prisutne su i kod dom. iv.,

55 ali je
prisustvo IgD sigurno potvreno jedino kod pasa
 Imunoglobulini G klase - IgG

Ustanovljeni kod svih sisara; ine 75-80% svih Ig;

mol. masa oko 150.000

Prolaze iz cirkulacije majke kroz placentu u fetus

(ovjek, mesojedi i glodari)

Kod preivara, kopitara i omnivora ne prolaze

placentu; ima ih u kolostrumu

IgG: neutraliu bakt. toksine i viruse, uestvuju u

fagocitozi, aktiviraju komplement - nastaje
citoliza

Stvaraju se pri kraju primarnog imunog

odgovora; njihovo maksimalno stvaranje
56 odigrava
se tokom sek. imunog odgovora
 Imunoglobulini A klase - IgA

Mol. masa 180.000-400.000; oko 10% Ig

Osim u krvnoj plazmi, nalaze se i u mukoznim

sekretima: pljuvaka, sekret sluzokoa nosa,
respirat., digest. i urogen. trakta, u suzama i
kolostrumu;
- u njima se stabilizuju sekretornom
komponentom pa se nazivaju i sekretorna
antitijela:
- tite sluzokou od prodora brojnih
mikroorganizama a sa antigenima stvaraju
nerastvorljive komplekse-spreavaju njihovu
resorpciju

57
 Imunoglobulini M klase - IgM
M. masa: 900.000-1,000.000; 5-10% Ig
Imaju 10 vezujuih mjesta za antigene pa su
veoma djelotvorni iako ih ima malo
Sintetiu se u prvoj fazi imunog odgovora,
kasnije njihov titar opada, a raste IgG
Uspjeno fiksiraju komplement i naroito su
efikasni protiv mikroorganizama i drugih
uoblienih antigena - aglutinacija i citoliza!
Dokazano je da plazmociti koji dospjevaju u
submuk. resp. i dig. trakta, pored IgA, takoer
proizvode i IgM-tite sluzokou
Zbog veliine ne prolaze kroz placentu, a smatra
se ni u kolostrum
Izohemaglutinini anti-A i anti-B su IgM

58
 Imunoglobulini klase D - IgD

Mol. masa oko 175.000

Samo kod ovjeka, kod domaih ivotinja, osim

kod pasa, nalaz nije potvren

Njihova uloga za sada nije sasvim poznata a

smatra se da se nalazi kao receptor za antigen u
membrani B-Ly = aktivacija ili supresija B-Ly pri
reakciji sa antigenom

59
 Imunoglobulini E klase - IgE
Mol. masa oko 200.000; prisutni samo u
tragovima u krvnom serumu i ovjeka i dom.
ivotinja

Oni su homocitotropna antitijela poto se u

vlastitom organizmu mogu vezati za membranu
mastocita, bazofila i Tr ije su granule bogate
bioloki aktivnim aminima (histamin, serotonin i
dr.):
- Pri ponovnom unoenju Ag koji je inducirao
sintezu
IgE i njihovo vezivanje na membrani ovih el.
izazvae
degranulaciju i oslobaanje aktivnih amina =
pojava
simptoma prisutnih u stanjima
hiperreaktivnosti 60
 Mehanizam djelovanja antitijela
- reakcije antigena i antitijela -
At su proizvod organizma kao reakcija
humoralnog imunog odgovora na unijeti Ag i
reaguju sa Ag u in vivo i in vitro uslovima na taj
nain organizam se titi od infektivnih agenasa,
toksinih materija i malignih elija
U nekim sluajevima nastala Ag-At reakcija
oteuje organizam domaina (alergijska stanja,
autoimune bol.)
Kod djelovanja At na Ag, postoje: -
primarna reakcija koja je nevidljiva, strogo je
specifina i traje veoma kratko; i -
sekundarna reakcija koja je vidljiva, moe se
manifestovati u vidu precipitata, aglutinata
61
i citolize
 U zatiti organizma od invazivnih agensa,
antitijela
djeluju uglavnom na 2 naina:
- direktnim napadom na uljeza
- aktiviranjem komplementnog sistema koji onda
ima svoje sopstvene viestruke naine
razaranja uljeza
Zbog bivalentne prirode antitijela i postojanja
mnotva
antigenskih mjesta na veini agensa, antitijela
mogu
inaktivirati uljeza na nekoliko naina:

62
 Aglutinacija je manifestacija u kojoj se mnotvo
velikih partikula (sa antigenima na svojoj
povrini), kao to su bakterije, Er. i dr. veu
zajedno u gomilu aglutinini

Precipitacija: molekularni kompleksi solubilnih Ag

i At postaju tako krupni da ih to uini
nerastvorljivim, pa se zato taloe precipitini

Neutralizacija: At pokrivaju toksina mjesta

antigenikog agensa antitoksini

Liza, u kojoj su izvjesna vrlo mona At ponekad

sposobna da direktno napadnu elijsku
membranu uljeza i da tako izazovu rupturu elije
lizini
63
64
 Direktno djelovanje At na agense nije u
normalnim
uslovima dovoljno snano da bi igralo veu ulogu
u
zatiti organizma - najvei dio zatite dolazi od:

Dejstava aktiviranog komplementnog sistema

- "komplement" je kolektivni naziv za sistem od
oko 20 proteina normalno prisutnih u kr. plazmi
i tkiv. prostorima; mnogi od njih su proenzimi -
inaktivni

Glavni u ovom sistemu su 11 proteina oznaenih

C1 do
C9, B i D sa odreenim brojem svojih subjedinica
- Aktiviraju ih IgM i neke potklase IgG:

Kad se At vee sa Ag, na konstantnom

65
dijelu At
66
67
 Molekuli koji se oslobaaju aktiviranjem sistema
komplementa pomou At-Ag kompleksa imaju
razliitu bioloku aktivnost:
Opsonizacija i olakavanje fagocitoze: oblaganje
povrine bakterija At-Ag kompleksom i
komponentama komplementa = bolja fagocitoza

68
69
 Liza = jedan od najvanijih produkata
komplemntne
kaskade je litiki kompleks

Aglutinacija: Produkti komplementa adheriraju

jedan za drugog i tako mijenjaju povrinu
mikroorganizama

Neutralizacija virusa: komplementni enzimi i

drugi
produkti komplementa napadaju strukturne
komponente nekih virusa inei ih na taj nain
avirulentnim

70
 Hemotaksija: komplementni inioci izazivaju
hemotaksiju neutrofilnih granulocita i
makrofaga =
migracija ka podrujima antigeninog agensa

71
 Aktivacija mastocita i bazofila: nastale
komponente
komplementa aktiviraju bazofile i mastocite =
oslobaanje histamina i drugih materija u okolnu
tenost to dovodi do:

- poveanja lokalnog protoka krvi, -

poveanja propustljivosti kapilara, -
poveanja filtracije tenosti, - izlazak
proteina krvne plazme u intersticijum =
- sve to pomae da se efikasnije inaktivira ili
imobilie antigenini agens - inflamacija!!

72
 Primarni i sekundarni imuni odgovor
Primarni imuni odgovor: odgovor imunog sistema
pri prvom kontaktu sa Ag
Sekundarni imuni odgovor: javlja se pri
ponovnom unoenju (ulasku) istog Ag u
organizam

73
74
 A L E R G I J E

Ulazak Ag prvi put u organizam: aktiviranje

humoralnog i celularnog imunog odgovora u cilju
uklanjanja ili neutralisanja Ag = primarni imuni
odgovor

Ponovni ulazak istog Ag: sekundarni imuni

odgovor sa kraim latentnim periodom i veom
produkcijom At

U nekim sluajevima ponovni kontakt sa istim Ag

aktivira imunu reakciju koja moe biti tetna po
organizam = alergije ili stanja preosjetljivosti

Znai: razvoj alergije i/ili drugih tipova imunske

preosjetljivosti (hipersenzitivnosti ili75
hiperreaktivnosti), do koga dolazi u izvjesnim
 Postoje 2 osnovna tipa preosjetljivosti:

- preosjetljivost ranog tipa - veoma brzo nakon

ponovnog kontakta organizma sa Ag,
oteenja organizma su izazvana
uestvovanjem At (IgE)

- odloena (pozna) preosjetljivost - vie sati,

ili dana nakon ponovnog kontakta org. sa Ag,
preosjetlj.je prouzrokovana efektornim
elijama celularnog imuniteta, tj. aktiviranim
T-limfocitima

76
 A N A F I L A K S I J A

Preosjetljivost ranog tipa: prvi kontakt sa Ag -

stvaranje anafilaktikih At; to su IgE koji mogu da
reaguju i da se vezuju za membr. Tr., Ba., i
mastocita smjetenih oko malih kr. sud. = one su
senzibilisane !!
- i organizam je s e n z i b i l i s a n !!!

Ponovno unoenje istog Ag (prir. ili vjet. putem)

u senzibilisani organizam izaziva razvoj
manifestacije simptoma alergijske reakcije -
anafilaksije - svuda u vaskularnom sistemu i u
okolnim tkivima gdje su zadrane senzibilisane
elije:
- konj, govee i zamorac = anafilaktika
reakcija se odvija u disajnim organima
77
- pas, svinja = organi za varenje
 ta se deava???
Senzibilisane elije (sa
IgE) imaju poveanu
propustljivost membrane i
iz svojih granula
otputaju histamin,
heparin, serotonin i sporo
reagujuu supstancu
(SRS) = to su medijatori
anafilaktike reakcije
Izazivaju:
- kontrakcije glat. miia
resp. i dig. organa,
- vazodilataciju i
hipotenziju
- poveanu propustljivost
zida kapilara
- poveanu sekreciju na 78
79
 Stepen razvoja navedenih efekata zavisi od
brojnosti elija sa IgE na membrani i od
popunjenosti granula sa medijatorima

Dva oblika anafilaktike reakcije:

1.Opta anafilaksija

2.Lokalna anafilaksija

1. Opta anafilaksija=najtei oblik anafilktike

reakcije senzibilisanog organizma; ako se na
vrijeme ne intervenie = smrt !!!

80
 Moe se izazvati eksperimentalno
- Zamorac: i/v nekoliko ml. konjskog ili goveeg
seruma - neke od bjelanevina seruma indukuju
stvaranje IgE - senzibilizacija organizma !
- ponovno unoenje istog seruma (10-20 d.)
dovodi do promptne anafilaktike reakcije
= a n a f i l a k t i k i o k !!!
- Simptomi: hipotenzija, edem glotisa i larinksa,
kaalj,
teko disanje bronhospazam), poveana
peristaltika,
usporena koagulacija

Kod ljudi i ivotinja anafilaktiki ok moe

nastati: - davanje heterolognih hiperimunih
seruma (protiv tetanusa, zmijskog otrova) ako
je organizam prethodno primao 81 te serume
(senzibilisan je), - preosjetljivost na neke
2. Lokalna anafilaksija:

Nastaje kada Ag u senzibilisani organizam ne

ulazi direktno u krv; ulazi prirodnim putem -
preko koe i sluzokoa respiratornog i
digestivnog trakta

Anafilaktika reakcija se odigrava lokalno - na

mjestu ponovnog ulaska Ag

Kliniki se manifestuje kao urtikarija

(koprivnjaa), bronhijalna astma, dijareja

To su reakcije organizma na antigene iz prirode

sa kojima je jedinka stalno u kontaktu: praina,
ivotinjska dlaka, polen, perje, sastojci hrane
itd., zatim reakcije na ujed nekih insekata
82 i dr.
 Alergijske reakcije izazvane imunim kompleksima
(Ag - At kompleksima)

Ag-At kompleksi: formiraju se ulaskom Ag u

imunizovani organizam; ako je kvantitativni
odnos Ag i At optimalan, oni precipitiraju i
izluuju se prethodno ne oteujui organizam

Viak Ag ili At: imuni kompleksi ne precipitiraju,

oni su rastvorljivi, raznose se po cijelom tijelu i
nakupljaju se ispod endotela krvnih sudova
bubrega, jetre, zglobova

At (IgG)-Ag kompleks aktivira komplement

uslijed ega dolazi do oslobaanja bioloki
aktivnih amina koji izazivaju poveanu
propustljivost kapilara, hemotaksiju i dr.
- razvija se lokalna zapaljenska
83
1.Arthusova reakcija:

.Lokalno oteenje koe izazvano imunim

kompleksima stvorenim u viku At
- javlja se nekoliko sati nakon unoenja Ag u
kou, na tom mjestu se taloe imuni
kompleksi:
- otok, crvenilo, bol, toplina; tu su i fagociti

.Arthusova reakcija skoro uvijek nastaje kod

ivotinja koje se koriste za dobijanje
hiperimunih
seruma zbog viekratnog ubrizgavanja Ag

84
2. Serumska bolest:

Imuni kompleksi nastali u viku Ag

- prvi put ustanovljena kod ljudi koji su u cilju

zatite
od toksina ili infektivnih agenasa primali vee

koliine heterolognih hiperimunih seruma

- po simptomima i posljedicama koje nastaju,

serumska bol. je generalizovana Arthusova
reakcija

- simptomi se uoavaju oko 7 dana nakon

ubrizgavanja antigena (bjelanevine u
heterolognom hiperimunom serumu)85
 ODLOENA (POZNA) PREOSJETLJIVOST

U razvoju alergijske reakcije glavnu ulogu imaju

senzibilisani i citotoksini T-Ly

Reakcije se ne javljaju odmah nakon kontakta

senzibilisanog organizma sa Ag; nakon vie sati
ili dana

U nastanku pozne preosjetljivosti uestvuju

rastvorljivi Ag bakterija, virusa i parazita

Senzibilizaciju mogu izazvati i neka hemijska

jedinjenja sa imunogenim osobinama (neki
lijekovi, kozmetiki preparati i dr)

Na mjestu ponovnog unoenja Ag nagomilavaju

se senzibilisani Ly koji lue limfokine86 =
 Tuberkulinska reakcija: otkrivanje organizama
oboljelih od tuberkuloze = tuberkulinizacija

U cirkulaciji ljudi i domaih ivotinja zaraenih

TBC-om (ili vakcinisanih) nalaze se senzibilisani T-
Ly

Unoenje (i/c) vrlo male koliine antigene

supstance od uzronika TBC-a (tuberkulin)
ivotinji koja je zaraena (ili vakcinisana) poslije
24-72 sata izaziva
- lokalnu zapaljensku reakciju (otok, bol,
toplina) zbog prisustva limfokina osloboenih
iz senzibilisanih T-Ly

Otkrivanje ivotinja inficiranih M. tuberculosis!!

87
 Kontaktni dermatitis: Javlja se na koi na mjestu
ponovnog ulaenja hemijskih materija koje su
ranije izazvale senzibilizaciju organizma
To su obino hapteni - poluantigeni - koji se veu
za proteine organizma, postaju imunogeni i
stimuliu stvaranje senzibilisanih T-Ly

Alergijske reakcije izazvane citotoksinim

limfocitima
Citotoksini Ly prepoznaju elijske Ag, a to su
obino aloantigeni, tj. antigeni na elijama istog
tipa, ali kod 2 razliita organizma bez genetike
kompatibilnosti

Alotransplantat koji je izazvao senzibilizaciju

organizma ne opstaje dugo, odbacuje se
aktivnou senzibilis. T-Ly
88
 KRVNE GRUPE
Kada su vreni prvi pokuaji transfuzije krvi od
jednog ovjeka drugom, te transfuzije su bile
uspjene samo u nekim sluajevima
esto je dolazilo, odmah ili malo kasnije, do
aglutinacije i hemolize Er i tipinih transfuzionih
reakcija koje su katkad dovodile do smrti
Otkriveno je da krv razliitih osoba esto ima
razliita antigenska i imunska svojstva, tako da
At krvne plazme jedne krvi reaguju sa Ag
povrine Er druge krvi
Zbog toga se lako moe dogoditi da se krv
davaoca ne podudara sa krvlju primaoca, ali ako
se pravilno postupa, moe se unapred odrediti da
li se u krvi davaoca i primaoca nalaze takvi Ag i
89
At koja e prouzrovati transfuzionu reakciju
 Na povrini membrane Er postoji oko 30 Ag koji
se esto susreu i stotine drugih koji se susreu
rijetko; svaki od njih moe ponekad izazvati
reakciju Ag-At
Veina njih su slabi Ag i znaajni su samo za
izuavanje nasleivanja gena u cilju odreivanja
oinstva itd.
2 posebne grupe Ag mnogo ee od drugih
uzrokuju transfuzione reakcije: AB0-sistem Ag i
Rh-sistem
Transfuziona reakcija se manifestuje
aglutinacijom Er nosioca Ag (aglutinogen) sa
odgovarajuim At iz krvne plazme (aglutinin)
Aglutinacija
eritrocita

90
 2 gena, jedan na svakom od 2 parna hromozoma,
determiniu krvne grupe AB0-sistema
Ova 2 gena su alelomorfni geni koji mogu biti bilo
koji od 3 tipa, ali samo po 1 tip na svakom
hromozomu: ili tip 0, ili tip A, ili tip B
Gen tipa 0 je nefunkcionalan ili slabo
funkcionalan, tako da ne uzrokuje pojavu 0-
aglutinogena; gen tipa A i gen tipa B uzrokuju
pojavu jakih aglutinogena na elijama; postoje 6
moguih kombinacija gena (genotipova)

91
 Aglutinaciju Er sa odgovarajuim Ag vre At =
aglutinini (normoaglutinini); oni su IgM-klase,
proizvode ih plazmociti kao efektore humoralnog
imunog odgovora stvaraju se postnatalno kada
Ag A i B dospijevaju u organizam hranom ili su
bakterijskog porijekla (bakterijska flora
digestivnog trakta)

92
93
94
 Rh-sistem: U sistemu AB0, aglutinini koji
izazivaju transfuzione reakcije stvaraju se
spontano, dok se u Rh sistemu aglutinini gotovo
nikada ne stvaraju spontano
Umjesto toga, osoba mora biti jako izloena Rh-
Ag, obino transfuzijom krvi ili kada budua Rh-
negativna majka nosi plod sa tim Ag
Rh-aglutinogen (Rh-faktor) u membr. Er prvi je
put otkriven i izuavan kod majmuna Macaccus
Rhesus ima ih vie (C, D, E, c, d, e), a najveu
antigenost i imunogenost posjeduje D-antigen
(aglutinogen)
Osoba koja posjeduje D-aglutinogen je Rh+ (D+):
- oko 85% ljudi bijele rase; - 95-
100% crne rase
Osoba koja ne posjeduje na Er D-Ag 95
je Rh- (D-):
96
 Krvne grupe domaih ivotinja
Zna se da postoji visoka korelacija izmeu
pripadnosti jedinke jednom tipu krvne grupe i
nekih osobina znaajnih za selekciju, zbog toga
se odreivanje krvnih grupa kod domaih
ivotinja koristi: - za iskljuivanje
roditeljstva (ne za dokazivanje) - u selekciji
ivotinja na plodnost, odreene proizvodne
osobine, otpornost prema bolestima (mastitis,
leukoza i dr.)

97
98