Osnove metalnih konstrukcija

2011./2012.

Tema 1

Dr T. Vacev - Osnove metalnih konstrukcija 1

Predavanja:
Dr Todor Vacev, docent

Vebe:
Mr Sran ivkovi, asistent

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 2

 SADRAJ

1.0 OSNOVNE INFORMACIJE O PREDMETU

1.1 OPTE O METALNIM KONSTRUKCIJAMA
1.2 OBLAST PRIMENE METALNIH KONSTRUKCIJA
1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA
1.4 ISTORIJSKI PREGLED

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 3

 1.0 OSNOVNE INFORMACIJE O PREDMETU
LITERATURA
1. Buevac, D., Markovi, Z., Bogavac, D., Toi, D.:
Metalne konstrukcije osnove prorauna i konstruisanja,
Graevinski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd, 1999.
2. Zari, B., Stipani, B., Buevac, D.:
eline konstrukcije u graevinarstvu, Gra. knjiga, Beograd, 1990.
3. Buevac, D.:
eline konstrukcije u zgradarstvu, Gra. knjiga, Beograd, 2003.
4. Debeljkovi, M.:
eline konstrukcije u industrijskim objektima, Gra. knjiga, Bg, 1995.
5. Pavlovi, Z., Petrovi-Pavlovi, S., Petrovi, M.:
Prirunik za nosee el. konstrukcije, Zavod za izdavaku grafiku
delatnost, Beograd, 1987.
Dr T. Vacev - Osnove metalnih 4
 1.0 OSNOVNE INFORMACIJE O PREDMETU
NASTAVA

Broj radnih nedelja: 15

Oblici nastave:
Predavanja (2 asa nedeljno)
Vebe (2 asa nedeljno) obavezne
Domai radovi (4), obavezni, predaja uz odbranu rada
Test (1) - neobavezan
Konsultacije (u predvienim terminima)

Uslov za potpis asistenta: prisustvo vebama, uraeni i odbranjeni

domai radovi

Uslov za potpis nastavnika: potpis asistenta

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 5
 1.0 OSNOVNE INFORMACIJE O PREDMETU
ISPIT
Povezani predmeti: Otpornost materijala, Statika konstrukcija

Uslovna obaveza: potpis asistenta

Predavanja: 0-3 poena
Domai radovi (obavezni, za ispit: min. 3 poena): 3-12 poena
Test (neobavezan): 0-10 poena

Pismeni deo ispita (obavezan, eliminatoran): 0-30-55 poena

(30-34=6; 35-40=7; 41-45=8; 46-50=9; 51-55=10)

Usmeni deo ispita (obavezan, eliminatoran): 0-12-20 poena

Konana ocena:
50-60 p. = 6, 61-70 p. = 7, 71-80 p. = 8, 81-90 p. = 9, 91-100 p. = 10
Dr T. Vacev - Osnove metalnih 6
1.1 OPTE O METALNIM KONSTRUKCIJAMA

MATERIJAL

max =
Mx / Wx +
My / W y SINTEZA
doz

TEORIJA TEHNOLOGIJA
Dr T. Vacev - Osnove metalnih 7
 1.1 OPTE O METALNIM KONSTRUKCIJAMA
Primena metala za nosee graevinske konstrukcije: svega oko 200 god.

Najpre gvoe, zatim elik (i danas dominantan), u najnovije vreme

aluminijum

Teite ovog kursa: eline konstrukcije

Metalne konstrukcije su specifine u odnosu na ostale graevinske

konstrukcije

Metalne konstrukcije imaju znaajne tehnike i funkcionalne prednosti

Primena: za sve vrste graevinskih konstrukcija

elik: engl: steel; nem: stahl; fr: acier; rus.

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 8

 1.1 OPTE O METALNIM KONSTRUKCIJAMA
Brz razvoj u svim fazama izgradnje metalnih konstrukcija:

proizvodnja elika i aluminijuma visoke vrsoe; nerajui elici

projektovanje konstrukcija putem raunara - CAD1
statika analiza konstrukcija putem MKE2 i raunara - CAE3
izrada konstrukcija u radionici uz primenu raunara - CAM4
uvoenje novih konstruktivnih sistema (prednapregnute,
tensegriti...)
uvoenje novih postupaka montae na gradilitu

1) CAD = Computer Aided Design = Projektovanje podrano raunarom

2) MKE = Metod konanih elemenata

3) CAE = Computer Aided Engineering = Inenjerska analiza podrana raunarom

4) CAM = Computer Aided Manufacturing = Proizvodnja podrana raunarom

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 9

 1.2 OBLAST PRIMENE
eline nosee konstrukcije su primenjive za razne tipove
graevinskih objekata:

1. industrijski objekti,
2. stambeni, poslovni, zdravstveni objekti,
3. izlobene i sportske dvorane, krovovi stadiona,
4. garae, hangari,
5. mostovi (drumski, elezniki, peaki)
6. antenski stubovi, dalekovodni stubovi, dimnjaci,
7. rezervoari, silosi, bunkeri, vodotornjevi, cevovodi
8. ustave, priobalne platforme
9. dizalice, iare
10.specijalne konstrukcije

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 10

 1.2 OBLAST PRIMENE
Generalna podela objekata:

Arhitektonski objekti:
dominira funkcija i estetika, konstrukcija prati
(Autobuska stanica, Ni)

Inenjerski objekti:
dominira konstrukcija
(Most Bayonne, Nju Dersi, SAD)

Podela je uslovna, uz mnoge izuzetke

(Izlobeni paviljon Ontario Place, Toronto, Kanada)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 11

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA
1. (+) Visoke vrednosti mehanikih karakteristika
2. (+) Duktilnost - sposobnost metala da pre loma pretrpi znaajne plastine
deformacije
3. (+) Posledica: velika plastina rezerva nosivosti

elik

Beton
Drvo

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 12

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA
4. (+) Industrijalizovana proizvodnja i standardizovan kvalitet

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 13

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA
5. (+) Male dimenzije i teine elemenata elinih konstrukcija -
povoljan odnos sopstvena teina / pokrivena povrina
0,2-0,3 kN/m2 kod industrijskih hala sa dizalicama
(krovna konstrukcija stadiona u Splitu: 0,45 kN/m 2)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 14

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

6. (+) Obnovljivost

ELIK
Valjaonica Radionica Montaa OBJEKAT
Demontaa/Ruenje Otpad Prerada ELIK

BETON
Fabrika betona Gradilite Livenje OBJEKAT
Ruenje UT

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 15

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA
7. (+) Seizmika otpornost - duktilnost elastoplastino ponaanje
Plastini zglob

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 16

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

8. (+) Modularnost ponavljanje

identinih elemenata

9. (+) Fleksibilnost lako

prilagoavanje
konstrukcije potrebama
Dr T. Vacev - Osnove metalnih 17
 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

10. (+) Mogunost kombinovanja

sa drugim materijalima
(posebno betonom)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 18

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA
11. (+) Prefabrikacija (u radionici),
montaa (na gradilitu)
i demontaa (po potrebi)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 19

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA
12. (+) Jednostavna sanacija i rekonstrukcija

Ojaavanje profila navarivanjem lamela

spolja (a) iznutra (b)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 20

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA
13. (+) Mogui veliki rasponi (hale, mostovi) i visine (zgrade, tornjevi);
esto jedino izvodljivo reenje

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 21

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA
14. (+) Laka manipulacija i transport

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 22

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

15. (+) Relativno lako fundiranje

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 23

1.3 SVOJSTVA METALNIH
KONSTRUKCIJA
16. (-) Osetljivost na koroziju

elik: IZUZETNO

Aluminijum: NEZNATNO)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 24

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

17. (-) Osetljivost na visoke temperature (POAR)

Crystal Palace,
London,
uniten
u poaru
1936.

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 25

 1.3 SVOJSTVA METALNIH KONSTRUKCIJA

18. (-) Osetljivost na izvijanje i izboavanje (vitkost elemenata)

19. (-) Osetljivost na puzanje (vai za aluminijum)

20. (-) Relativno visoka cena konstrukcije (elik: 1-2 EUR/kg; Al: 2-4 EUR/kg)

21. (-) Sloenost izrade tehnike dokumentacije

22. (-) Kvalifikovana radna snaga za proizvodnju i montau

23. (-) Tradicionalno manja zastupljenost metalnih konstrukcija (u Srbiji) -

u odnosu na betonske, zidane i drvene konstrukcije

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 26

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
Metali su poznati oveanstvu vie hiljada godina

15. vek: pojava livenog gvoa

1735. god.: otkriven postupak dobijanja sirovog gvoa pomou koksa u

visokim peima - ira primena sirovog gvoa

Primena gvoa u graevinskim konstrukcijama najpre za

spojna sredstva
- prvi milenijum s.e.: ekseri
- 16. vek: zavrtnjevi
- 17. vek podvezice od kovanog gvoa za spajanje elemenata
drvene grae

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 27

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
1779.: prva nosea konstrukcija od gvoa u svetu
Most preko reke Severn (Kolbrukdejl, Engleska)
Konstruktor: Abraham Darbi (Abraham Darby)
Konstrukcija: luna, raspona 30,6 m, sa strelom od 13,7 m
Pet segmentnih lukova na tri
zgloba na razmaku od 1,5 m
Lukovi su izliveni iz dve
polovine
Masa: 378 t gvoa
Danas slui za peaki
saobraaj

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 28

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1785.: najstarija primena gvozdenih konstrukcija u zgradarstvu

Objekat: kua u Bulonju, Francuska

Autor: francuski arhitekta Ango

Konstrukcija: gvozdeni nosai tavanice

Dimenzije: raspon 6,5 m

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 29

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
1784.: Henri Kort (Henry Cort), otkriva pudel-proces za proizvodnju
varenog gvoa slinog dananjem eliku

1850.: el. most Britanija (Britannia) preko moreuza Menej

Rasponi mosta: 71,9 + 2 x 141,7 + 71,9 m
Konstrukcija: dvokoloseni, sa dva odvojena sanduasta nosaa
Pretea savremenih mostova sanduastog poprenog preseka

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 30

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
1838.: el. stanica Juston (Euston), London

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 31

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
1839.: Francuski inenjer Ferdinand Zores je proizveo prve valjane
profile (I i [)

Nauni doprinos u oblasti teorije konstrukcija:

Francuska: Navije (Navier), Lame, Klapejron (Clapeyron), Levi (Levie),

Maso (Massau)
Italija: Kremona, Kastiljano (Kastigliano), Menabrea, Ovaca (Ovazza),
Gebria
vajcarska: Bernuli (Bernoulli), Ojler (Euler), Tetmajer (Tetmayer)
Engleska: Viliot (Williot), Maksvel (Maxwell)
Nemaka: Vinkler (Winkler), Kulman (Culmann), Riter (Ritter), Gerber,
Mor (Mohr)
Dr T. Vacev - Osnove metalnih 32
 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
1848.: Metalni staklenik Palm House, Engleska
Konstrukcija: kombinacija livenog i kovanog gvoa
Dimenzije: duina: 110 m, raspon 32 m i visina 18,9 m

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 33

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
1851.: Crystal Palace, London

Rok izgradnje: samo 17 nedelja

Materijal: liveno gvoe

Konstrukcija:
ramovi, stubovi
i reetkasti nosai
(primena modula)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 34

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
1868.: Natkrivena pijaca, Berlin

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 35

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED

1855.: pronalazak topljenog elika - Henri Besemer (Henry Bessemer)

1874.: Most Sent Luis

preko reke Misisipi
prvi znaajan most
napravljen od elika
Konstrukcija: luna
Raspon:
153 + 159 + 153 m

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 36

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
1880.: uvoenje Simens-Martinovog i Tomasovog postupka - masovna
proizvodnja topljenog elika dobrog kvaliteta, koji je i danas u upotrebi

1883.: Izgraen visei most Brookline Bridge preko reke Ist (East River) u
Njujorku, raspona 486 m

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 37

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
1884.: u Francuskoj izgraen luni most Garabit, raspona 165 m
Projektant i graditelj: Gustav Ajfel (Eiffel)

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 38

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
1886.: Kip Slobode, Njujork

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 39

 1.4 ISTORIJSKI PREGLED
1889.: u Engleskoj izgraen most Forth, raspona 210 + 521 + 210 m
Konstrukcija: reetkasta, sistema Gerberovog nosaa
Masa konstrukcije: 53305 t; ugraeno 6 500 000 zakivaka

Dr T. Vacev - Osnove metalnih 40