Seminarski rad

Tema: Ultrazvuna obrada metala

Predmet: Proizvodna sredstva

Profesor: Student:
Dr Dragoljub Lazarevi Anica Lili 1757
Dr Jelena Milovanovi Marko Ivanovi 1755
Aleksandar ivkovi 1756
 Uvod

Karakteristika nekonvecionalnih metoda obrade je da ne

postoji neposredan kontakt izmeu alata i predmeta obrade
kao i mogunost koncentracije velike koliine energije po
jedinici povrine.
Obrada ultrazvukom predstavlja postupak obrade zasnovan
na mehanikom dejstvu elektrine energije.
Ultrazvuk je u optem sluaju periodino kretanje koje se u
vidu talasa prostire u elastinoj sredini (gasu, tenosti i
vrstom telu) odreenom brzinom. Prostiranjem zvunih
talasa kroz elastinu sredinu ne premetaju se delii te
sredine, ve oni samo osciluju oko svojih ravnotenih
poloaja.
U primeni su dva tipa ultrazvunih pretvaraa:
Piezoelektrini pretvara oscilator,
Magnetnostrikcijski pretvara oscilator;

ema 1: Elektro akustini pretvarai-oscilatori

Vrste obrade ultrazvukom:
Dimenzionalna obrada,
Obrada abrazivom slobodnog kretanja,
Intenziviranje drugih tehnolokih procesa obrade primene
ultrazvukom,
Ultrazvuna defektoskopija i kontrola materijala;

ema 2:
Osnovne obrade
ultrazvukom
ema 3: Komponente ultrazvune obrade
Dimenzionalna obrada ultrazvukom

Slika 1:
ema
dimenzionalne
obrade
ultrazvukom
1-alat,
2-predmet
obrade,
3-abrazivna
suspenzija
 a) Izrada gravure,
Osnovne operacije dimenzionalne b) i c) Prosecanje,
d) i e) Buenje,
obrade ultrazvukom f) Seenje materijala;

Slika 2: Osnovne operacije dimenzionalne obrade

ultrazvukom
Instalacija za obradu ultrazvukom

Prvi patent ultrazvune maine datira iz 1945. godine, prijavljen

u Engleskoj. Od tada pa do danas izraeno je niz univerzalnih i
specijalnih ultrazvunih maina irokog opsega snage od
nekoliko desetina vati do nekoliko kilovati.

Podrazumeva se da savremena visoko automatizovana

ultrazvuna maina sadri osnovne elemente kao to su:
postolje, radni sto sa ukrtenim klizaima, pozicione i stezne
elemente za obradak, ureaj za pomono kretanje oscilatornog
sistema, sistem za numeriko upravljanje i kontrolu rada
procesa i maine.
 Slika 4: ema ultrazvune
instalacije
1. elektroakustini pretvara
Slika 3: Univerzalna CNC maina za oscilator; 2. meuelement; 3.
pojaiva ultrazvunih oscilacija
dimenzionalnu obradu ultrazvukom
koncentrator; 4. alat; 5. obradak;
Obilici pojaivaa koji se najee a) sa magnetostrikcijskim pretvaraem;
b) sa piezoelektrinim pretvaraem;
koriste u praksi 1. oscilator; 2. pojaiva; 3. pojaiva i
dra alata; K oscilatorni vor;
Stepenasti pojaivai, talasna duina; amplituda oscilovanja.
Eksponencijalni pojaivai, c) izgled izvedenog oscilatornog sistema
Katenoidni ili konini sa piezoelektrinim pretvaraem;
pojaivai;

Slika 5: ema pojaanja amplitude oscilovanja

Alat za dimenzionalnu obradu

Slika 6: Alat za dimenzionalnu ultrazvunu obradu

1. aast; 2. stepenast; 3. sa tvrdo zalemljenim cevicama; 4.
sa izbuenim rupicama; 5. sa montiranim seivima na elu; 6.
peurkast; 7. sa klinastim elom; 8. sa ljebovima i otvorima
za cirkulaciju abrazivne suspenzije
Habanje alata za ultrazvunu obradu

Alati se najee izrauju od

niskougljeninih konstruktivnih elika.
Osnovna karakteristika alatnog materijala
mora biti visoka elastinost i ilavost, za
razliku od materijala obratka koji treba da
bude velike tvrdoe i krtosti.
Bez obzira na pomenuta svojstva alatnog
materijala, ipak dolazi do neizbenog
habanja alata. Habanje se odvija
neravnomerno na eonim i bonim
povrinama alata.
Intenzitet habanja alata, pored vrste
materijala alata, zavisi i od: materijala
obratka, vrste abrazivnog sredstva i Slika 7: Habanje alata za
tenosti, amplitude i frekvencije ultrazvunu obradu
oscilovanja alata.
 Za obradu stakla najpogodnija je primena
tvrdog metala, a za tvrdi metal nerajui elik,
s obzirom da se ostvaruje najmanje habanje
alata, pri istim ostalim uslovima obrade.

Tabela 1: Habanje alata pri obradi stakla i tvrdog

metala ultrazvukom;
Sistem za cirkulaciju abrazivne suspenzije

Sistem za cirkulaciju abrazivne suspenzije slui za

intenziviranje kretanja abrazivnih zrna ispod alata i
zamenu zatupljenih zrna sa novim, kao i za odvoenje
produkata obrade iz radnog prostora.
Njega sainjavaju: radna kada, rezervoar, pumpa za
potiskivanje, odnosno usisavanje abrazivne suspenzije,
dovodnoodvodna creva i pratei hidraulini ureaji za
kontrolu i automatizaciju procesa cirkulacije.
Koncentracija abrazivne suspenzije se kree u
granicama od 20% pa do preko 100%.
eono habanje kao abraziv se koriste materijali koji se
odlikuju visokom tvrdoom i vrstoom, otrim reznim
ivicama, otpornou na udarna optereenja i drobljenje.
PROIZVODNE OPERACIJE ULTRAZVUNE OBRADE

Slika 8: Primeri proizvodnih operacija ultrazvune

obrade
Slika 9: Rezne ploe od tvrde legure za probijanje
pravougaonog i zvezdastog oblika
Tehnoloke karakteristike procesa obrade ultrazvukom:
Proizvodnost,
Kvalitet obraene povrine,
Tanost izrade nekog dela;

Proizvodnost ultrazvune obrade uglavnom zavisi od sledeih

parametara: amplitude i frekvencije alata, vrste i veliine
abrazivnih zrna, sile pritiska alata, naina dovoenja abrazivne
suspenzije, materijala obratka i alata i dr.
Poveanjem amplitude i frekvencije alata raste proizvodnost
ultrazvune obrade.
U procesu obrade se proizvodnost vremenom smanjuje zbog
troenja abraziva (otre ivice se zatupljuju i zrna se usitnjavaju).
Zbog toga je neophodna efikasna cirkulacija abrazivne suspenzije
tokom obrade, pogotovo pri obradi radnih predmeta veih
dimenzija i pri obradi velikih dubina.
 Tanost izrade nekog dela

Tanost dimenzionalne obrade ultrazvukom zavisi od dve

osnovne grupe faktora.
- U prvu grupu spadaju opti faktori prisutni i kod drugih
procesa obrade materijala, kao to su: krutost obradnog
sistema mainaalatobradak, tanost pozicioniranja
alata i obratka, tanost izrade alata i dr.
- Faktori druge grupe su specifini za obradu
ultrazvukom i njihov uticaj na tanost je daleko
kompleksniji, a to su: veliina abrazivnih zrna,
konstantnost radnog zazora izmeu alata i obratka,
habanje alata, pojava poprenih oscilacija alata i dr.
 Tanost ultrazvune
obrade u najveoj
meri zavisi od
veliine abrazivnih
zrna. Zbog kretanja
abrazivnih zrna
izmeu alata i
obraene povrine
dolazi do proirenja
otvora na ulazu u
obradak i pojave
koninosti.
Slika 10: Promena oblika i dimenzija
otvora pri ultrazvunoj obradi
 Kvalitet obraene povrine

Hrapavost obraene povrine pri ultrazvunoj obradi

zavisi uglavnom od: veliine abrazivnih zrna,
svojstava materijala obratka, amplitude oscilovanja
alata, vrste tenosti.
Kvalitet obraene povrine koji se postie
ultrazvunom obradom varira od vrlo grubog N9 do
vrlo finog N4 kvaliteta. Primenom ulja ili glicerina
umesto vode dobija se bolji kvalitet obraene povrine,
jer se proces obrade u takvoj sredinu znatno usporava.
Poveanjem amplitude oscilovanja poveava se i
hrapavost obraene povrine, to se objanjava
dubljim prodiranjem abraziva u materijal obratka i
pravljenjem veih udubljenja.
Fizike karakteristike ultrazvune obrade
Karakteristine veliine ovih talasa su: frekvencija f,
talasna duina , brzina talasa c, intezitet I, amplituda
0, elongacija , period oscilacije T.
1. Frekvencija - ona odredjuje oblike aparata, jer se sonde
ultrazvunih aparata razlikuju upravo po frekvenciji.
2. Talasna duina - veoma je vana u dijagnostici, jer se
pojedine promene diferenciraju samo ako su vee od jedne
talasne duine. to je talasna duina vea rezolucija je slabija.
3. Brzina talasa - je od velikog znaaja, jer se na osnovu
vremena koje protekne od emitovanja ultrazvunog impulsa
do registrovanja odjeka, odreuje rastojanje prepreke po
dubini.
4. Intrenzitet - je energija kojom zvuni talas deluje na
vertikalno postavljenu jedinicu povrine u odreenom
vremenskom intervalu.
5. Amplituda - je maksimalno udaljenje od ravnotenog
poloaja pri oscilovanju
Primena dimenzionalne ultrazvune obrade

Dimenzionalna obrada ultrazvukom je nala svoju primenu

u industriji alata, industriji motora i turbina, preciznoj
mehanici, optikoj i elektro industriji. Ultrazvuna obrada se
ranije koristila za izradu, a danas za finalnu obradu i
popravku raznih vrsta alata od keramike, tvrdog metala,
industrijskog dijamanta i dr.

Ultrazvunom obradom eliminiu se tragovi prethodne

obrade koji su posledica pre svega termikog dejstva
procesa, kao to su: nagorele povrine, strukturne promene,
pojava mikro pukotina, povrinski pad tvrdoe.
 Parametri procesa ultrazvune obrade su:
1. parametri ultrazvunog talasa,
2. suspenzija,
3. nominalna snaga pretvaraa,
4. karakteristike materijala obratka itd.

Prednosti ultrazvune metode su :

velika preciznost u odreivanju lokacije objekta refleksije i proceni veliine
objekta detaljnost prikaza relativno laka obrada signala dobivenih od
prijemnika prenosivost opreme za testiranje

Nedostaci ultrazvune metode su:

osetljivost na neistoe tekoe pri ispitivanju materijala koji imaju grubu i
nepristupanu povrinu tekoe pri ispitivanju materijala koji su vrlo tanki,
maleni i nepravilnog oblika potreban je fluid za prenos energije zvuka u
testni uzorak
Slika 11: Delovi od razliitih vrsta tvrdih
materijala izraeni dimenzionalnom
ultrazvunom obradom


, , ,
,
.

. ,
.


.
, 100 kHz
- 500 kHz.


. ,
.


.


, :

.
.

, ,
,




, ()
.
, .

.

: )1-
(); 2,3- ; 5- 4-

 ,
, . (.
),
, 20 35, 40
kHz. .
,
.
, (
) (
),
.
,
- .

, .
,
.
"" . ,
,
,

 : )
; )
; )