Pomone discipline u izuavanju

meunarodnih odnosa
Sadraj:

I Filozofija i meunarodni odnosi

II Istorija i meunarodni odnosi
III Meunarodno pravo i meunarodni
odnosi
IV Litetarura
I Filozofija i meunarodni
odnosi
 Interesovanje filozofije za meunarodne odnose
uglavnom je bilo ogranieno na razmiljanje o
problemima rata i mira.
U najstarijim delima kineske i indijske filozofije rat
predstavlja stalni predmet razmiljanja o njemu
samom, ili o njegovom prevazilaenju i iskljuenju iz
ivota ljudskog drutva
U delima velikih grkih filozofa Platona i Aristotela,
savremeni istraiva meunarodnih odnosa moe
nai zaetke ideja i misli koje se mogu slediti sve do
novoga veka i prepoznati u savremenoj filozofiji.
 Platon i Aristotel su doli do
izvanrednog zapaanja o odnosu
politikog realizma i spoljne politike.
U tom odnosu oni su videli da tiranije i
nedemokratski reimi ee vode rat
nego demokratske drave.
 Korene realistikih teorija i teorije sile,
moemo slediti daleko u istoriji filozofije
novoga veka sve do Makijavelija (N.
Machiavelli, 1460- 1527) koji se smatra
zaetnikom politikog realizma.
Meutim, tek sa Hobsom (T. Hobbes, 1588-
1679) I sa njegovom teorijom prirodnog
staa poinje da se provlai nit teorije sile u
meunarodnim odnosima.
 Osnovna ideja Hobsa lako se moe slediti i nai
kod velikog broja filozofa apologeta rata, ali u
njenom najistijem vidu mi je nalazimo kod filozofa
nemake klasine filozofije Hegela, i danas u
realistikoj teoriji i teoriji sile H. Morgentaua (H.
Morgenthau) i R. Arona.
Veliki uticaj Rusoovih uenja na Keneta Volca i
neorealistiku teoriju meunarodnih odnosa
Kant i teorija demokratskog mira
Nemaka klasina filozofija i socijalni kontruktivizam
 Druga znaajna teorija ije korene moemo nai u
filozofiji, jeste teorija o psiholokim i biolokim
korenima ljudske agresivnosti kod oveka, koja se
smatra glavnim uzronikom rata.
Ideja o zlu ukorenjenom u oveku prisutna je,
moe se rei, u filozofiji odvajkada, a njen
utemeljiva u evropskoj filozofiji je opet T. Hobs, sa
svojom idejom da je u samom oveku zlo koje u
prirodnom stanju nema granica u svom
ispoljavanju i u emu vlada rat svakog protiv svih.
 Uporedo sa ovakvim shvatanjima, u filozofiji se
razvijaju i suprotna shvatanja.
U evropskoj filozofiji je nasuprot Hobsu . . Ruso
(J. J. Rousseau) polazio od toga da je ovek po
prirodi dobar i da ga drutveni uslovi ine zlim.
Ono to u ovim teorijama moemo zapaziti kao nit
koja se neprekidno provlai kada se razmatra
pitanje organizacije meunarodnog mira, jeste ideja
o stalnom meunarodnom miru putem organizacije
naddravne vlasti koja bi regulisala odnose meu
dravama, slino kao to to ini drava u odnosima
pojedinaca.
 Meou pacifistima istiu se posebno
federalisti, koji su izlaz iz stalnih
sukoba u meunarodnim odnosima
videli u stvaranju jedne svetske
federacije ili svetske vlade, koja bi
raspolagala vlau nad dravama i
koja bi mogla pravnim putem da
regulie odnose izmeu drava.
 Sen-Simon (Saint Simon, 1760-1825).
O. Kont (A. Comte, 1798- 1857),
Prudon (Proudhon, 1809- 1865), a u
nemakoj klasinoj filozofiji Lajbnic
(Leibnitz, 1646- 1716), E. Kant (1724-
1804) I Fihte (Fichte, 1762- 1814)
 Filozofija istorije i
meunarodni odnosi
II Istorija i meunarodni
odnosi
 Istorija je, uopte gledano, najvie doprinela
saznanju o pojavama meunarodnih odnosa
i, prema tome, razvoju nauke o
meunarodnim odnosima. Ona i danas
doprinosi saznanju i naunom objanjenju
ovih pojava, s obzirom na to da se bez
istorijskog metoda ne moe zamisliti
prouavanje niza makropojava iz ove
oblasti.
 Filozofija istorije i meunarodni odnosi
Tukidid i njegov Peloponeski rat
Hegel i Filozofija istorije
Arnold Tojnbi i njegovo delo A Study
of History
A. Diplomatska istorija i spoljna politika

Najstarija od istorijskih disciplina koja se

neposredno i posredno bavi prouavanjem
odnosa izmeu drava je svakako
diplomatska istorija. S obzirom na to da su
se meunarodni odnosi nekada odvijali
gotovo iskljuivo kao odnosi suverena, tj.
vladara i njihovih vlada, njihov skoro
iskljuivi oblik je bio diplomatski.
Sama re diplomatija dola je od grke
rei diploma koja oznaava akt savijen
dvostruko i koji dolazi od suverena
 Prema tome, diplomati su predstavnici
suverena preko kojih se razmenjuju
diplome a diplomatska istorija je
imala za zadatak da otkriva i
objanjava diplomatske dokumente, tj.
skupinu slubenih ili tajnih
dokumenata pomou kojih su vladari
saobraali meu sobom
 Glavnu ulogu u meunarodnim
odnosima za diplomatsku istoriju imaju
efovi drava, ministri inostranih
poslova i njihov diplomatski aparat.
Line osobine diplomata su najee
predmet njihovih podrobnih analiza.
Kao glavni, esto jedini izvori, koriste
se diplomatski arhivi, a ponekad i
dnevna tampa
 Ova ogranienost diplomatske istorije u
pogledu izvora i predmeta istraivanja ima
svoje dobre i loe strane. S jedne strane,
ona ne dozvoljava proizvoljnost u analizi, jer
zahteva da njeni zakljuci budu
argumentovani istorijskim dokumentima.
Meutim, s obzirom na to da se ne uputa u
analizu uloge drutvenih, ekonomskih,
politikih, kulturnih i drugih inilaca od
znaaja u kreiranju spoljne politike svake
zemlje, ona ostaje jednostrana u ocenama.
 Meutim, sa revolucijama krajem XVIII i u
prvoj polovini XIX veka, menja se i sistem
odluivanja u spoljnoj politici. Graanska
demokratija i u toj oblasti uvodi nove oblike,
koji oznaavaju kraj iskljuive nadlenosti
suverena u njoj.
Prvi svetski rat, Oktobarska revolucija i
Vilsonovih 14. taaka- bitan uticaj na javnost
diplomatije
Nova i stara diplomatija, javna i tajna
diplomatija
 Uporedo s diplomatskom istorijom, posle
Prvog svetskog rata poinje da se razvija
prouavanje spoljne politike, koja izvore
svoga saznanja nalazi uglavnom u
sredstvima javnog informisanja. Ona na taj
nain zamenjuje diplomatska istorijska
dokumenta sa zvaninim interpretacijama
koje daju vlade zemalja o svojoj spoljnoj
politici.
 Meutim, nedostaci koji su proizilazili iz metoda
prouavanja diplomatske istorije nisu mogli biti
izbegnuti prouavanjem spoljne politike, jer se ona
u stvarnosti svodila na prouavanje tzv. savremene
istorije, iji je osnovni nedostatak nepouzdanost
podataka koji se daju u javnost, s obzirom na to da
u oblasti spoljne politike tajna diplomatija jo uvek
izmie kontroli predstavnikih tela, naroito u oblasti
politike sile, borbe za presti, prevlast, hegemoniju i
imperijalizam u meunarodnim odnosima
B. Istorija meunarodnih odnosa

Ovaj metodoloki postupak ne zanemaruje

sve ono to prouava diplomatska istorija,
ali on zahteva mnogo vie.
Sa pojavom vietomog dela P. Renuvena (P.
Renouvin) Istorija meunarodnih odnosa, u
kome su dali svoje priloge poznati francuski
istoriari, istorijsko prouavanje
meunarodnih odnosa podrazumeva
istraivanje svih inilaca, materijalnih i
subjektivnih, uloge optih drutvenih
kretanja, linosti dravnika itd.
 Primena metoda razvijenih u sociologiji i
politikim naukama, kao to su statistiki,
intervju, analiza sadraja i dr.
U zajednikoj knjizi P. Renuvena i . B.
Dirozela (J. B. Duroselle) Introduction a
letude des relations internationales,
prouavaju se razni aspekti meunarodnih
odnosa (geografski, demografski,
ekonomski, finansijski, ideoloki, uloga
linosti)
 Fernan Brodel i njegov ogroman uticaj
na pristup prouavanju istorije i ivota
upte
Pojave dugog trajanja
Mediteran i mediteranski svet u Doba
Filipa II, panskog kralja kao model
mnogih tadanjih i dananjih
istraivanja istorije
 U naoj zemlji je istorija meunarodnih odnosa, u
jednoj ili drugoj formi, vrlo razvijena i ima relativno
dugu tradiciju.
Jo u XIX veku pojavljuju se dela iz oblasti
diplomatske istorije.
Meu njima se naroito istiu studije Jovana
Ristia Diplomatska istorija srpsko-turskih ratova
1876-1878. i Spoljanji odnoaji Srbije novijega
vremena.
Tri toma ovog poslednjeg dela daju produbljenu
sliku meunarodnog poloaja Srbije toga vremena,
te prevazilaze diplomatsko-istorijski metod, koji je
bio vladajui u ovoj vrsti radova toga vremena.
Diplomatske istorije:
Giga Geri Dananje Diplomatsko i konzularno pravo za
kolsku upotrebu i za potrebe prakse, Beograd, 1989
Diplomatska istorija Evrope : od otvaranja Bekog
kongresa do zakljuenja Berlinskog (1814-1878)- Antoan
Debidur prevod: Dragomir Ikoni, 1933
Jovan Jovanovi- Diplomatska istorija moderne Evrope
1878-1919
Ilija Pri Spoljanja politika Srbije 1804-1914, Beograd,
1939
Vladimir Ibler
Vladimir Krulj
Momir Stojkovi
III Meunarodno pravo i
meunarodni odnosi
 Jedna od prvih oblasti meunarodnog ivota
koja je postala predmet naunog
prouavanja, bila je pravna oblast.
Holandski pravnik H. Grocius (H. Grotius,
1583-1645) smatra se osnivaem
meunarodnog prava i njegove prve teorije
kole prirodnog prava.
Mare Liberum (1609)
De Jure Belli ac Pacis (1625)
 Nije nerazumljivo zato ba u Holandiji u ovom
vremenu dolazi do preobraaja antikih shvatanja o
prirodnom pravu kao skupu normi koje izviru iz
razuma, koji jedini otkriva ono to je u sutini
ljudske prirode: sloboda, jednakost, neograniena
privatna svojina, narodna suverenost u dravi.
Ove ideje, koje nosi sa sobom mlada graanska
klasa u borbi protiv feudalizma, nale su
najpogodnije tlo u Holandiji, zemlji koja zajedno sa
Engleskom koraa u prvim redovima novog
narastajueg kapitalistikog drutva
 Pojava meunarodnog prava se vezuje za
vreme postepenog razvoja meunarodne
podele rada, koja je stvarala uslove za
meunarodnu saradnju.
U ranijim epohama, sem nekih minimalnih
normi obiajnog karaktera i malog broja
ugovora, meunarodno pravo nije postojalo
kao celovit pravni sistem, jer je rat bio jedini
redovan oblik odnosa izmeu drava.
 Razumljivo je stoga to su Grocius i drugi
predstavnici kole prirodnog prava obratili panju
na izuavanje rata i mogunosti egovog uklapanja
u regule meunarodnog pravnog sistema.
Pravnim regulisanjem rata dobio bi se prostor za
pravno regulisanje mirnih odnosa unutar kojih je bio
jedino mogu razvoj meunarodne trgovine.
Prvi koraci ka regulisanju ovih odnosa uinjeni su
uvoenjem pravila o slobodi mora i slobodi
meunarodne trgovine.
 Sa razvojem pozitivizma u meunarodnom pravu,
osnovni pravci u prouavanju meunarodnih
odnosa razvijaju se uporedo s teorijom prirodnog
stanja u kome suverene drave pribavljaju same
sebi pravdu sredstvima koja im stoje na
raspolaganju.
Meutim, nastajanje potrebe utvrivanja odnosa
saradnje u meunarodnim odnosima navodi drave
da uzajamnim sporazumima i ugovorima reguliu te
odnose, poto ne postoji nikakva naddravna vlast
koja bi te odnose regulisala pravilima koje bi morali
svi potovati.
 Iz tog saznanja meunarodne
stvarnosti pozitivisti su doli do ideje o
meunarodnom pravu kao skupu
normi koje drave svojom voljom
utvruju. Te norme nisu rezultat nieg
to bi se nalazilo iznad te volje, pa to
ne moe biti ni priroda ni razum koji tu
prirodu otkriva.
 Pozitivizam u meunarodnom pravu je umnogome
doprineo razvoju kako realistikih, tako i
institucionalistikih teorija u nauci meunarodnih
odnosa.
Mada su ove teorije protivurene, one su, u stvari,
samo dve strane jednog istog stava: u
meunarodnim odnosima vlada prirodno stanje
(realizam) ali ako se drave sporazumeju o
pravilima ponaanja koja e regulisati prava i
obaveze drava, to prirodno stanje e biti
prevazieno, jer e na taj nain iz ega izrasti
pravno organizovana meunarodna zajednica
(institucionalizam).
 Problem prava i problem stvarnosti
Problem meunarodnog prava ko e
primeniti sakcije (Meunarodno pravo kao
oblik primitivnog prava)
D li sila tvori pravo ili obrnuto?
Da li meunarodno pravo moe postojati
ukoliko nema ravnotee snaga meu velikim
silama? o protivrenosti tog odnosa
 Tvrdnje da meunarodno pravo samim
svojim postojanjem ustanovljava odnose
drutvenosti i zajednice, u sistemu
sainjenom preteno od suverenih drava
(ubi ius, ibi societas), plod su juridicistike
ponesenosti.
Meunarodni odnosi kao Power politics i
posledice koje to ima po meunarodno
pravo
IV Literatura:

Vojin Dimitrijevi, Radoslav Stojanovi,

Meunarodni odnosi, Slubeni list SRJ,
Beograd, 1996, str. 22-31.
Dragan R. Simi, Poredak sveta, Zavod za
udbenike i nastavna sredstva, Beograd,
1999
Dragan R. Simi, Svetska politika, Fakultet
politikih nauka, igoja tampa, Beograd,
2009, str. 126-132.
Hvala na panji!