ULUSLARARASI

KTSAT II
AVRUPA BRL
 AVRUPA BRLNN TARHES

Avrupa yzyllarca, sk sk yaanan kanl savalara sahne oldu. 1870-1945

yllar arasnda Fransa ve Almanya kez savatlar. Bu felaketler zerine baz Avrupa
lkelerinin liderleri, barn srdrlebilmesinin tek yolunun, lkelerinin ekonomik ve
siyasi ynlerden birlemesi olduu fikrine vardlar. Avrupa'da ulusal uzlamazlklar
aabilecek bir rgtlenmenin kuruluu, kinci Dnya Sava srasnda totaliter
ynetimlere kar savaan direni hareketlerinden kaynaklanmtr.
Avrupa'da btnleme srecine ivme kazandran, biri federasyon yanls
dieri ilevselci iki akm ortaya kmtr. Bu iki akmn ncleri, talyan federalist
Altiero Spinelli ile 1951'de Avrupa Kmr ve elik Topluluu'nun (AKT)
kurulmasna yol aan ve Almanya ile Fransadaki kmr ve elik kaynaklarnn tek bir
havuzda toplanmasn ngren Schuman Plan'nn ilham kayna Jean Monnet'dir.
Federasyon yanls yaklam, yerel, blgesel, ulusal ve Avrupa leindeki g odaklar
arasnda diyaloga ve tamamlayc bir iliki kurulmasna dayanyordu. levselci
yaklam ise egemenliin ulusal dzeyden Topluluk dzeyine tedricen aktarlmasn
savunuyordu. Bu iki gr, gnmzde tek pazar, para politikas, ekonomik ve sosyal
kaynama, d politika ve gvenlik gibi ortak eylemin devletlerin tek tek hareket
etmelerinden daha etkili olduu alanlarda, demokratik ve bamsz Avrupa
kurumlarna ulusal ve blgesel makamlar kadar sorumluluk verilmesi gerektii
inancnda i ie gemitir.
Sonu olarak 1951 ylnda Avrupa Kmr elik Topluluu (AKT) Belika,
Bat Almanya, Lksemburg, Fransa, talya ve Hollanda'dan oluan 6 ye ile kuruldu.
Bu lkelerdeki kmr ve elik sanayi ile ilgili alnan kararlar, bamsz ve devletlerst
bir kuruma (Yksek Otorite) devredildi. Sz konusu kurumun ilk bakan ise Jean
Monnet oldu.
 AVRUPA BRLNN TARHES

AB, ekonomi, sanayi, siyaset, yurtta haklar ve d politika alanlarn

kapsayan ok-sektrl btnlemenin en ileri biimidir. Avrupa Kmr ve elik
Topluluu'nu (AKT) kuran Paris Antlamas (1951), Avrupa Ekonomik
Topluluu'nu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluu'nu (Euratom) kuran Roma
Antlamalar (1957), Avrupa Tek Senedi (1986) ve Maastricht Avrupa Birlii
Antlamas (1992), ye devletleri egemen Devletler arasndaki geleneksel
anlamalardan daha sk bir biimde birbirine balayan AB'nin hukuki temellerini
meydana getirir.
Topluluun almalar, balangta alt kurucu yesi arasnda bir kmr ve
elik ortak pazar kurulmasyla snrlyd. Altlar 1957'de, igc ile mal ve
hizmetlerin serbest dolamna dayanan bir ekonomik topluluk kurmaya karar
verdiler.
Roma Anlamasnda ngrlen, mamul mallara uygulanan gmrk vergileri
planland gibi 1 Temmuz 1968'de kaldrld. Altlar'n baars Birleik Krallk
(ngiltere), Danimarka ve rlanda'y Topluluk yeliine bavurmaya yneltti. General
"de Gaulle" ynetimindeki Fransa'nn 1961'de ve 1967'de iki kez veto yetkisini
kulland etin bir pazarlk dnemini takiben, bu lke 1972 ylnda yelie kabul
edildiler. ye devlet saysn altdan dokuza ykselten ilk genileme ile birlikte,
Topluluk sosyal, blgesel ve evresel konularda stlendii sorumluluklarla yeni bir
derinlik kazand.
 AVRUPA BRLNN TARHES

Amerika Birleik Devletleri'nin 1970 balarnda dolarn konvertibilitesini

askya almasyla ekonomik yaknlama ve parasal birlik gereksinimi aka kendini
gsterdi. 1973 ve 1979'daki iki petrol kriziyle dnya apnda parasal istikrarszlk
daha da arlat. 1979 ylnda Avrupa Para Sistemi'nin ilerlik kazanmas dviz
kurlarnn sabitlemesine yardmc oldu ve ye Devletlerin kararl ekonomik
politikalar izleyerek ak bir ekonomik alann dayatt disiplinden yararlanmalarn
ve birbirlerine karlkl destek vermelerini salad. Topluluk 1981'de Yunanistan'n,
1986'da da spanya ve Portekiz'in katlmalaryla gneye doru geniledi.
Bu genilemeler, On ikiler'in, ekonomik gelimeleri arasndaki farkllklar
azaltmaya ynelik yapsal programlar uygulamalarn kanlmaz kld. Bu dnemde
Topluluk Gney Akdeniz ile Afrika, Karayipler ve Pasifik (AKP) lkeleri ile yeni
anlamalar imzalayarak uluslararas dzeyde daha nemli bir rol oynamaya balad;
AKP lkeleri birbirini izleyen drt Lom Szlemesi (1975, 1979, 1984 ve 1989) ile
Toplulukla ba kurdu.
1 Ocak 1995'te Avrupa Birlii'ne yeni ye katld. Avusturya, Finlandiya ve
sve kendilerine zg katklaryla Birlii zenginletirmekte, Orta ve Kuzey
Avrupa'da yeni almlar salamaktadrlar. 2004 ylnda ise on yeni lke Avrupa
Birlii'ne ye oldu. (Kbrs, ek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya,
Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya ve Slovenya). 1995 tarihinde yelik bavurular
kabul edilen Bulgaristan ve Romanya, 2007'de birlik yesi olmulardr. 1987 ylnda
yelik bavurusunda bulunmu olan Trkiye ise 3 Ekim 2005'te mzakere ereve
belgesinin kabulu ile resmen mzakere srecine balamaya hak kazanmtr.
 AVRUPA BRLNN TARHES

Birlik, Dnyann en byk ticaret gc olmasna karn, diplomatik etkinliini

arttracak yaplar gelitirmekte ar davranmtr. Avrupa siyasi ibirliinin amac
dileri ve gvenlik politikas alanlarnda hkmetler arasnda daha derinlemesine bir
egdmn salanmasdr. Jacques Delors bakanlndaki Komisyonun 1984'te
hazrlad Beyaz Kitaba dayanarak Topluluk 1 Ocak 1993'e kadar tek pazar
oluturmay kendisine hedef edindi. Avrupa Tek Senedi 17 ve 28 ubat 1986'da
imzaland ve 1 Temmuz 1987 tarihinde yrrle girdi. Avrupa Tek Senedi aadaki
hususlar kapsamaktadr:

* Yeni ortak politikalarn saptanmas, mevcut olanlarn gelitirilmesi,

* Avrupa Parlamentosu ile Konsey arasnda ibirliinin kurumsallamas: *
* Genileme ve ortaklk anlamalarnda Avrupa Parlamentosunun uygun
gr bildirmesi
* Konseyde oybirlii yerine nitelikli ounlukla oy verilmesi:
* D Politika Alannda birlii:
 AVRUPA BRLNN TARHES

Berlin Duvar'nn yklmasnn ardndan 3 Kasm 1990'da iki Almanya'nn

birlemesi, Merkezi ve Dou Avrupa lkelerinin Sovyet denetiminden kurtulmalar ve
demokratiklemeleri, Aralk 1991'de de Sovyetler Birlii'nin zlmesi Avrupa'nn
siyasi yapsn batan aa deitirdi. ye Devletler balarn glendirme
kararllyla, temel zellikleri 9-10 Aralk 1991'de Maastricht'te toplanan Avrupa
Doruu'nda kararlatrlan yeni bir Antlamann mzakerelerine baladlar.

Bu grmeler sonucunda, ABye ye lkelerin Ekonomik ve Parasal Birlie

katlabilmeleri iin gerekli artlar ortaya koyan ve 1 Ocak 1993 ylnda yrrle
giren Maastricht kriterleri aadaki gibi zetlenebilir:

* Toplulukta en dk enflasyona sahip (en iyi performans gsteren)

lkenin yllk enflasyon oranlar ortalamas ile, ilgili ye lke enflasyon oran
arasndaki fark 1,5 puan gememelidir,
* ye lke devlet borlarnn GSYHsnn %60n gememelidir,
* ye lke bte ann GSYHsna oran %3 gememelidir,
* Herhangi bir ye lkede uygulanan uzun vadeli faiz oranlar 12 aylk
dnem itibariyle, fiyat istikrar alannda en iyi performans gsteren 3 lkenin faiz
orann 2 puandan fazla amayacaktr,
* Son 2 yl itibariyle ye lke paras dier bir ye lke paras karsnda
devale edilmi olmamaldr.
 AVRUPA BRLNN TARHES

22 Haziran 1993 tarihinde yaplan Kopenhag Zirvesi'nde, Avrupa Konseyi,

ABnin genilemesinin Merkezi Dou Avrupa lkelerini kapsayacan kabul etmi ve
ayn zamanda adaylk iin bavuruda bulunan lkelerin tam yelie kabul edilmeden
nce karlamas gereken kriterleri de belirtmitir. Bu kriterler siyasi, ekonomik ve
topluluk mevzuatnn benimsenmesi olmak zere grupta toplanmtr.

I. POLTK KRTERLER
ABye girmeye aday lkeler;
* istikrarl ve kurumsallam bir demokrasinin var olmas,
* hukuk devleti ve hukukun stnl,
* insan haklarna sayg,
* aznlklarn korunmas
gibi drt ana kriter asndan deerlendirmeye alnacaktr.

Genel olarak; lkenin ok partili bir demokratik sistemle ynetiliyor olmas,

hukukun stnlne sayg, idam cezasnn olmamas, aznlklara ilikin herhangi bir
ayrmcln bulunmamas, rk ayrmclnn olmamas, kadnlara kar her trl
ayrmcln yasaklanm olmas, Avrupa Konseyi nsan Haklar Szlemesinin tm
maddeleri ile ekincesiz kabul edilmi olmas, Avrupa Konseyi ocuk Haklar
Szlemesinin kabul edilmi olmas gibi zellikler dikkate alnmaktadr. Ancak, bu
ilkelerin varl tek bana yeterli olmamakta, ayn zamanda kesintisiz uygulanyor
olmas gerekmektedir.
 AVRUPA BRLNN TARHES

II. EKONOMK KRTERLER

a. Etkin bir piyasa ekonomisi iin;

* arz-talep dengesinin piyasa glerinin bamsz bir ekilde karlkl
etkileimi ile kurulmu olmas,
* ticaret kadar fiyatlarn da liberal olmas, piyasaya giri (yeni firma
almas) ve k (iflaslar) iin engellerin bulunmamas,
* mlkiyet haklarn (fikri ve snai mlkiyet) ieren dzenlemeleri kapsayan
yasal bir sistemin olmas ve bu yasalar ile dzenlemelerin icra edilebilmesi,
* fiyat istikrarn ieren bir ekonomik istikrara ulalm olmas ve
srdrlebilir d dengenin varl,
* ekonomik politikalarn gerekleri hakknda geni bir fikir birliinin olmas,
* mali sektrn, tasarruflar retim yatrmlarna ynlendirebilecek kadar iyi
gelimi olmas gerekmektedir.

b. AB iinde rekabet edebilme kapasitesinin salanmas iin;

* ngrlebilir ve istikrarl bir ortamda karar alabilen ekonomik kurumlarn
makro ekonomik istikrarnn olmas ve bununla beraber ilevsel bir piyasa
ekonomisinin varl,
* alt yap, eitim ve aratrmay ieren yeterli miktarda fiziki ve beeri
sermayenin olmas,
* firmalarn teknolojiye uyum salama kapasitesinin bulunmas
gerekmektedir.
 AVRUPA BRLNN TARHES

III. TOPLULUK MKTESEBATINA UYUM KRTER

a. ABnin siyasi birlik ile ekonomik ve parasal birlik hedeflerini kabul etmek:
Birliin ortak d politika ve gvenlik politikasna etkin bir katlm iin
aday lkelerin buna hazr olmas gerekmektedir. Ekonomik ve Parasal Birlik
konusunda ise, merkez bankasnn bamszl, ekonomik politikalarn
koordinasyonu, stikrar ve Byme Paktna katlm, merkez bankasnn kamu
sektr aklarn finanse etmesinin yasaklanmas gibi konularda ye lkelerin
aldklar kararlara katlmak gerekmektedir.

b. ABnin ald karalara ve uygulad yasalara uyum salamak:

* Gmrk Birlii, mallarn serbest dolam, sermayenin serbest dolam gibi
ortaklk anlamalarn da belirtilen artlara uyum salamas,
* tek pazara geii gerektiren Topluluk mktesebatna uyum salanmas,
* Topluluun tarm, iletiim ve bilgi teknolojileri, evre, ulam, enerji,
tamaclk, tketici haklar, adalet ve iileri, igc ve sosyal haklar, eitim ve
genlik, vergilendirme, istatistik, blgesel politikalar, genel d ve gvenlik politikas
gibi alanlardaki her trl dzenlemesine uyum salanmas.
 AVRUPA BRLNN ORGANLARI

I. Avrupa Parlamentosu
ye devlet halklarnn temsilcilerinden oluan AB kurumudur. Avrupa
Parlamentosu yeleri 1979 ylndan bu yana dorudan genel seimlerle ibana
gelmektedir. Parlamento, ortak karar usul erevesinde mevzuat karma yetkisini
Konseyle birlikte paylar ve yine Konseyle birlikte btesel yetkileri kullanr. Ayrca,
Komisyon zerinde denetim yetkisi bulunmaktadr. Avrupa Parlamentosu halihazrda
5 yl sreyle seilen 732 yeden meydana gelmektedir.

II. Avrupa Komisyonu

Birliin ortak karlarn temsil eden AB kurumudur. ye devletlerin,
Topluluk kurumlarnn ve kiilerin Topluluk hukukuna uygun hareket edip etmediini
denetler. Mevzuat nerileri hazrlar, ortak politikalarn ve Topluluk programlarnn
yrtlmesini salar. D ilikilerde Birlii temsil eder ve mzakereleri yrtr.
Komisyon 5 yl sreyle atanan 20 yeden meydana gelir.

III. AB Konseyi
ye devlet hkmetlerinin bakan dzeyinde temsil edildii AB kurumudur.
Konsey, gndeme gre farkl bakanlarn katlmyla oluur (Dileri Bakanlar
Konseyi, Tarm Bakanlar Konseyi, Ekonomik ve Mali ler Bakanlar Konseyi gibi).
Birliin temel karar alma organ olup, Avrupa Parlamentosu ile birlikte veya tek
bana mevzuat karma yetkisine sahiptir. Avrupa Parlamentosu ile birlikte btesel
yetkileri kullanr. Konsey toplantlarna, dnem bakanln yrten ye lkenin
bakan bakanlk eder.
 AVRUPA BRLNN ORGANLARI

IV. Avrupa Topluluu Adalet Divan (ATAD)

Kurucu Antlamalarn yorumlanmas ve uygulanmasnda hukuka uygunluu
salayan AB kurumudur. Birliin en yksek yarg organ olan Divan, ye lke
hkmetleri tarafndan ortak kararla 6 yl iin atanan 15 hakim ve 8 hukuk
szcsnden meydana gelir. Yetkisi esas olarak Topluluklarla snrl olan Divan, Ortak
D ve Gvenlik Politikas alannda tamamen yetkisiz, Sua likin Konularda Polis ve
Adli birlii alannda ise belli koullarla yetkilidir. Divann bakmakla grevli olduu
davalar; ykmllklerini yerine getirmeyen ye devletlere kar alan ihll davalar,
Topluluk kurumlarnn kard mevzuata ilikin olarak alan iptal davalar,
Topluluk kurumlarnn szleme-d sorumluluk erevesinde verdii zararlar
hakknda alan tazminat davalar, Topluluk kurumlarnn Topluluk hukukundan
kaynaklanan ykmllklerini yerine getirmemelerine ilikin olarak alan
hareketsizlik davalardr.

V. lk Derece Mahkeme
ATAD'n yllar iinde artan i ykn hafifletmek amacyla, 24 Ekim 1988
tarihli Konsey kararyla ATAD'a bal olarak kurulan yarg organdr. lk Derece
Mahkemesi, ye lke hkmetlerinin ortak kararla 6 yl iin atad ve yeniden
seilebilen 15 hakimden meydana gelir. Mahkemenin bakmakla grevli olduu balca
davalar, gerek veya tzel kiiler tarafndan Topluluk organlarna kar alan iptal,
hareketsizlik ve tazminat davalar ve Topluluklar ile Topluluk organlarnda alan
kiiler arasndaki personel davalardr. lk Derece Mahkemesinin kararlarna kar,
esasa ilikin konularla snrl olmak kaydyla, ATAD'a temyiz mercii olarak
bavurulabilir.
 AVRUPA BRLNN ORGANLARI

VI. Avrupa Konseyi (Zirve)

Avrupa Birlii yesi lkelerin devlet ve hkmet bakanlarnn belirli
aralklarla bir araya geldii toplantlardr. 1986 ylnda imzalanan Avrupa Tek
Senedinde yer alan hkm ile hukuki bir temel kazanmtr. Avrupa Birlii Antlamas
ile bugnk halini alan hkm, Zirvenin, Birliin geliimi iin gerekli ivmeyi
kazandrmak ve genel siyasi hedefleri belirlemekle grevli olduunu ve ylda en az iki
kez toplanmasn ngrmektedir. Zirve toplantlar, AB Konseyi dnem bakanln
yrten ye devlet tarafndan dzenlenir.

VII. Saytay
Salam bir mali ynetimin temin edilmesi amacyla Avrupa Birliinin gelir ve
gider hesaplarn ve bu hesaplarn dayand ilemlerin yasalln ve dzgnln
inceleyen AB kurumudur. 1992 ylnda imzalanan Avrupa Birlii Antlamas ile kurum
statsne ykseltilmitir. Saytay, her bir ye devleti temsilen 15 yeden oluur.

VIII. Blgeler Komitesi

Blgesel ve yerel ynetimlerin temsilcilerinden meydana gelen istiar nitelikteki
AB organdr. Antlamada ngrlen hallerde, Blgeler Komitesine danlmas
zorunludur. Komite, halihazrda 222 yeden meydana gelmektedir. yeler 4 yl sreyle
seilmekte ve grev sreleri yenilenebilmektedir. yeler grevlerini Birliin genel
karlar dorultusunda tam bir bamszlk iinde yerine getirirler. Yeni yelerin
katlmndan sonra ye says 344'e kacaktr.
 AVRUPA BRLNN ORGANLARI

IX. Ekonomik ve Sosyal Komite

eitli ekonomik ve sosyal kar gruplarnn (reticiler, iftiler, iiler,

nakliyeciler, esnaf ve sanatkrlar, serbest meslek sahipleri ve kamu yararna
alanlar) temsilcilerinden meydana gelen istiar nitelikteki AB organdr.
Antlamada ngrlen hallerde, Ekonomik ve Sosyal Komiteye danlmas
zorunludur. Komite, halihazrda 222 yeden meydana gelmektedir.

yeler 4 yl sreyle seilmekte ve grev sreleri yenilenebilmektedir. yeler

grevlerini Birliin genel karlar dorultusunda tam bir bamszlk iinde yerine
getirirler. Yeni yelerin katlmndan sonra ye says 344'e kacaktr.
 AVRUPA BRLNN ORTAK POLTKALARI

ABnin Ortak Politikalar, tarm, rekabet, blgesel, ticaret, ulatrma, vergi,

KOBler, evre, tketici, balklk, sanayi, telekomnikasyon, sosyal, enerji ve
aratrma ve bilim sahalarnda younlamaktadr.

I. Ortak Tarm Politikas

Avrupa Birliinin Ortak Tarm Politikas (OTP), hem tarmn son derece
hayati bir ilev olan beslenme ile dorudan balantl olmas, hem de AB btesinin en
byk ksmnn OTPye ayrlmas nedeniyle ayr bir nem tamaktadr. Gnmzde
AB hem sz konusu politikann giderek karmaklaarak, ynetilebilir olma niteliini
kaybetmeye balamas hem de genileme nedeniyle ortaya kan yeni ihtiyalara cevap
verebilmesinin salanmas iin geni kapsaml bir OTP reformu gerekletirmektedir.
A. OTPnin Amalar
retim standartlarn ve tarm teknolojisini gelitirmek,
Tarmsal retim aralarnn etkili kullanmn salamak,
Avrupadaki tarmsal retimin verimliliini artrmak,
Piyasalarda istikrar salamak,
rn arznn gvenliini salamak,
Tarmdaki en nemli faktrlerden biri olan igcnn optimum kullanmn
salamak,
Geimini tarm sektrnden salayan kesimlerin gelirini artrmak,
Tketicilere daha gereki ve uygun fiyatlar sunmak ve
Tarm rnleri fiyatlarn btn ye lkelerde eitleyerek, fiyatlarn ye lkeler
arasnda haksz rekabete yol amasnn nne gemek.
 AVRUPA BRLNN ORTAK POLTKALARI
B. Ortak Fiyat Politikas
Bu politika, iki ayr fiyat sistemini temel almaktadr:
Hedef fiyat, reticilerin gelir dzeyini mmkn olan en makul seviyede
tutacak olan tavan fiyat saptayarak, ayn zamanda tketicilerin de ar fiyat
artlarna kars korunmas amacyla belirlenen fiyattr. Her yln pazarlama dnemi
ncesi Konsey tarafndan saptanan hedef fiyat, reticilere mallarn satabilecekleri
ortalama fiyat konusunda fikir vererek pazarn belirsizliini belli bir oranda ortadan
kaldrmaktadr.
Mdahale fiyat, fiyatlarn belirlenen hedef fiyatn altna dmesi
durumunda, reticilere salanan en dk garanti seviyesini ifade eden taban fiyattr.
Avrupada ar retim sonucunda ortaya kan rn stoklar nedeniyle, 1984 ylndan
bu yana baz rnler iin mdahale fiyatlar ile almlar kotaya balanmtr.
Sz konusu iki temel fiyat sisteminin dnda daha snrl sayda rn iin
uygulanan iki farkl fiyat sistemi daha vardr:
Geri ekme fiyat, retici kurulularn, baz meyve ve sebzelerde oluan arz
fazlasn piyasadan ekme fiyatdr.
Satn alma fiyat, devlet kurumlarnn, baz meyve ve sebze rnlerini
piyasadan satn al fiyatdr.

OTP harcamalar, Roma Antlamas uyarnca oluturulmu olan Tarmsal

Ynlendirme ve Garanti Fonu (FEOGA) tarafndan karlanmaktadr. FEOGA,
kurulduundan bu yana Topluluk btesinden en fazla pay ayrlan fondur.
Oluturulduu ilk yllarda Topluluk btesinin %90n tekil eden FEOGAnn pay
yllar iinde nemli lde azalmtr.
 AVRUPA BRLNN ORTAK POLTKALARI

II. Ortak Rekabet Politikas

Rekabet Politikas, zellikle Tek Pazarda yaanan btnleme sreci ile
birlikte gittike daha fazla nem kazanmtr. AB Ortak Rekabet Politikasnn temel
amac, rekabeti bozduu kabul edilen eylemleri engelleyerek, piyasa glerinin hakim
olduu, iyi isleyen bir Avrupa Tek Pazar'nn olumasn salamaktr. Avrupa Birliinin
ekonomik entegrasyon srecinin salkl ileyebilmesi iin Ortak Rekabet Politikasnn
varl arttr.

A. ORP Amalar
AB Ortak Rekabet Politikasnn temel amac, rekabeti bozduu kabul edilen
eylemleri engelleyerek, piyasa glerinin hakim olduu, iyi isleyen bir Avrupa
Pazar'nn olumasn salamaktr. Daha da aarsak:
* irketler aras zel anlamalar, hakim durumun ktye kullanlmas ve
sbvansiyonlar yoluyla ticari engeller yaratlmasn nlemek
* Pazar asndan byk nem tayan eit rekabeti ortam muhafaza etmek
* Etkinlik, yenilik, dinamizm ve dsen fiyatlar ile ifade edilen bir ekonomik
yapy zendirmek Ortak Rekabet Politikas ile ulalmas hedeflenen amalardr.
 AVRUPA BRLNN ORTAK POLTKALARI

B. ORPnin Esaslar
AB Ortak Rekabet Politikasnn esaslar da amalar gibi, Avrupa Birliinin
yapsyla ilgilidir. AB Rekabet Politikas, piyasa glerine dayal bir Pazarn etkili
ekilde islemesinin aracdr. Dolaysyla, piyasa iinde gereklesen herhangi bir
ekonomik faaliyetin Pazarla badar olmas, AB Rekabet Politikasnn esas
erevesini oluturmaktadr.

AB Ortak Rekabet Politikas, alt ana ilke zerine kurulmutur. Bunlar, ye

devletler arasndaki ticareti etkiledii lde,
irketler arasnda yaplan ve Pazardaki rekabeti snrlayan ya da nleyen
uyumlu eylemlerin yasaklanmas,
rekabeti snrlayc anlamalarn ve teebbs birliklerinin yasaklanmas,
hakim durumun ktye kullanmnn yasaklanmas,
ye devletler tarafndan verilen ve belirli irketlere ya da mallarn retimine
avantaj salayarak rekabeti snrlama ihtimali olan yardmlarn denetlenmesi,
Topluluk boyutu olan birlemelerin denetlenmesi,
Telekomnikasyon, ulatrma, enerji gibi sektrlerin serbestletirilmesidir.
 AVRUPA BRLNN ORTAK POLTKALARI

III. ABnin Blgesel Politikas

ABnin Blgesel Politikas, Birliin ekonomik ve sosyal alanda uyumlu bir
biimde gelime ve btnlemesini salamak, blgeleraras gelir dalm
farkllklarndan doan istihdam ve gelime sorunlaryla mcadele etmek amacyla
oluturulmutur.
A. Blgesel Politikann Hedefleri
Avrupa Birlii Komisyonu Blgesel Politika kapsamnda ana hedef
belirlemitir.
Hedef 1: Kalknmada geri kalm blgelerdeki yapsal uyumu ve gelimeyi
tevsik etmek: Kii Bana GSYHs AB ortalamasnn %75inden daha az olan az
gelimi blgeler, daha az nfus iermekle birlikte, yapsal yardmlarn byk ksmn
bu blgeler almaktadr.
Hedef 2: Ekonomik ve sosyal dnm ierisinde olan blgelerin
desteklenerek karlalan yapsal glklerin giderilmesi: yapsal skntlar yasayan
sanayi ve krsal alanlar, ehirler ve balklk sanayiine ait drt ana blgeyi
iermektedir.
Hedef 3: retim, eitim ve istihdam politikalar ile sistemlerinin
modernizasyonu ve uyumlatrlmasn desteklemek: Esas olarak insan kaynaklarnn
gelitirilmesi iin bir referans erevesi oluturulmakta ve issizlikle aktif mcadele;
sosyal katlm ve kadnlarla erkeklerin eit frsatlara sahip olmasnn teviki; yasam
boyu retim ve eitim sistemleri sayesinde istihdam imkann glendirmek ve
ekonomik ve sosyal deiikliklere uyum kabiliyeti gibi unsurlar iermektedir.
 AVRUPA BRLNN ORTAK POLTKALARI

IV. ABnin Ortak Ticaret Politikas

Avrupa Birliinin (AB) Ortak Ticaret Politikas, birbirini tamamlayan i
(mallarn serbest dolam) ve d (ortak d ticaret politikas) dzenlemelerden
olumaktadr. dzenlemelerin doal bir sonucu olarak ortaya kan d
dzenlemeler, ye lkelerin nc lkelere kars ortak bir politika srdrmesi ve
ekonomik entegrasyon srecinin gereklemesi asndan nem tamaktadr.
ABnin Ortak Ticaret Politikas, Dnya Ticaret rgtnn kurulmas ile
sonulanan Gmrk Tarifeleri ve Ticaret Anlamas (GATT) srecinden hem
etkilenmi hem de bu sreci etkilemitir. Dier bir deyile, ticaret, ABnin iteki
entegrasyon sreci kadar d dinamiklerden de etkilenerek dzenledii bir alandr.
AB, i pazar oluumunu tamamladktan sonra, benimsedii korumac yaklamdan
uzaklaarak, Ortak Ticaret Politikasn kresellemeye yn vermek zere bir ara
olarak kullanmaya balamtr. Bu balamda, geliime odaklanan bir ereve iinde,
ikili ve blgesel anlamalar imzalayarak dnya ticaretini belirleyen bir aktr haline
gelmitir. Bu durum, ticaretin kresel dzeyde daha serbest hale gelmesine katk
salamtr.
ABnin ekonomik entegrasyon srecinin nihai hedefi, ksaca mallarn,
kiilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolamnn gvence altna alnd bir
Pazar oluturmak olarak ifade edilebilir.
 AVRUPA BRLNN ORTAK POLTKALARI

Ortak Ticaret Politikasnn Aralar

Ortak Ticaret Politikasnn aralar su ekilde zetlenebilir:
A. Ortak Gmrk Tarifesi: ABnin nc lkelere uygulad gmrk
tarifesidir.
B. thalata ilikin kurallar: ABnin uluslararas ykmllkleri gz nnde
bulundurularak, ithalat kontrol etmeye ynelik aralardr.
C. hracata ilikin kurallar: ye lkelerin ihracata ilikin faaliyetlerini
dzenlemeyi amalayan kurallardr.
D. Anlamalar: kili ya da blgesel bazda, AB ile nc lkeler arasnda olan
zel ticari ilikileri dzenleyen anlamalardr.
E. Genelletirilmi Tercihler Sistemi GTS: Gelimekte olan lkelerin
sanayileme srelerini desteklemek amacyla, gelimi lkeler tarafndan salanan
tek tarafl ticari tavizlerdir.
F. Dier uygulamalar: Ticarete etkisi olabilecek standartlar, mense kurallar,
taklit ve korsan retim, sanayi stratejisi gibi alanlardaki uygulamalar dzenleyen
kurallar btndr.
 AVRUPA BRLNN ORTAK POLTKALARI

V. ABnin Ulatrma Politikas

Avrupa Birliinin Ulatrma Politikas, genel hatlaryla ulam sektrndeki
AB standartlarn yanstmaktadr. Bu standartlar AB vatandalarnn kamu
hizmetleri alanndaki sosyal hak ve zgrlklerini korumay amalad kadar, AB
ierisindeki ekonomik rekabetin korunmas, dengeli ve srdrlebilir kalknmann
salanmas iin de nem tamaktadr. AB Ulatrma Politikas, tek pazarn dzenli
islemesi ve gelimesine katkda bulunmasnn yan sra, ekonomik ve sosyal
btnlemenin kuvvetlendirilmesi amacyla oluturulmutur. Zaman iinde giderek
artan trafik skkl, hizmetlerin kalitesindeki bozulma, evreye verilen zarar,
gvenliin tehlikeye atlmas ve baz blgelerin izole edilmesi ulam konusunda yeni
faaliyetleri gerekli klmtr.

AB Ulatrma Politikasnn Amalar

* Ulam trleri arasndaki dengenin deitirilmesi, yasalardaki tkanklarn
giderilmesi, kullanclarn ulam politikasnn merkezine yerletirilmesi ve ulamn
giderek kresel bir nitelik kazanmas,
* Ulam srdrlebilir kalknma iine entegre edebilmektir. Bu ynde
atlacak admlar, hava kirliliinin ve karbondioksit emisyonunun sonucu iklim
deiikliinin nlenmesi, kaynaklarn gvenlii ve grlt kirliliiyle basa kabilmek
iin gereklidir.

ABnin Ortak Politika alanlar olduka fazla sayda olmakla beraber, burada
daha fazla nem arz eden politikalar zerinde durulmutur.
 TRKYENN AVRUPA BRL LE LKLERNN TARH GELM
Trkiye, Avrupa Ekonomik Topluluu (AET)na kuruluundan hemen
sonra tam ye olmak istei ile Temmuz 1959'da bavuruda bulunmutur. AET
tarafndan tam yelik talebimiz, Trkiye'nin kalknma dzeyinin tam yeliin
gereklerini yerine getirmeye yeterli olmad gerekesiyle geri evrilmi ancak, tam
yelik koullar gerekleinceye kadar geerli olacak bir ortaklk anlamas
imzalanmas nerilmitir.
Bu erevede, Trkiyenin Toplulua tam ye sfatyla katlabilmesi yolunu
aan Ankara Anlamas 12 Eyll 1963 tarihinde Ankarada imzalanm ve 1
Aralk 1964de yrrle girmitir.
Nihai hedefi Trkiye'nin Toplulua tam yelii olan Ankara Anlamas,
Trkiye-AB ilikilerini mallarn serbest dolam ile snrlamamakta bunun yan
sra igc, hizmetler ve sermayenin serbest dolamn salamay, dolaysyla
Trkiyenin Avrupa Tek Pazarna entegrasyonunu hedeflemektedir. Anlamada,
hazrlk dnemi, gei dnemi ve son dnem olmak zere devre
ngrlmtr. Gei dneminin sonunda ise Gmrk Birliinin tamamlanmas
planlanmtr.
Anlamada ngrlen hazrlk dneminin sona ermesiyle birlikte, 13
Kasm 1970 tarihinde imzalanan ve 1973 ylnda yrrle giren Katma Protokol
ile gei dneminin hkmleri ve taraflarn stlenecei ykmllkler
belirlenmitir. Katma Protokoln yrrle girmesi ile balayan ve karlkl ve
dengeli ykmllkler esasna dayanan gei dnemi, Trkiye ile AB arasnda
Gmrk Birliini kademeli olarak yerletirmeyi hedeflemitir.
 TRKYENN AVRUPA BRL LE LKLERNN TARH
GELM
Gmrk Birliinin gereklemesi iin Avrupa Topluluu, 1971 ylndan
itibaren Gmrk Birliinin kapsad sanayi mallarnda gmrk vergilerini Trkiye
lehine sfrlamtr. Trkiye ise ayn indirimleri 22 yllk bir sre boyunca, 1973
ylndan balayarak aamal olarak gerekletirmeyi taahht etmitir. Trkiye, zerine
den indirimleri 1978 ylna kadar gerekletirmi, ancak bu yldan sonra indirimlerin
dondurulmasn talep etmitir.

Trkiye kendi ykmllklerini yerine getirmemeye ve Toplulukla ilikilere

souk bakmaya balaynca, Topluluk da kendi ykmllklerini aksatmaya ve ortaklk
ilikisinin gelitirilmesi istikametinde aba harcamaktan kanmaya balamtr.
Trkiyenin Gmrk Birliini gerekletirme yolunda ABnin mali ibirliinden ve
Trk igcnn AB iinde serbest dolamdan yararlanmas Ankara Anlamas ve
Katma Protokol erevesinde saptanmtr.

Ancak, igcnn serbest dolamnn 1986da tamamlanm olmas

gerekmesine ramen henz gereklememi ve telafi edici formller de
gelitirilmemitir. Mali protokoller ise 1980 ylna dek uygulamaya konmu ancak, o
dnemden bu yana iletilememi ve gecikmeleri telafi etme ynnde AT asndan bir
zm oluturulmamtr. Balangta sadece ekonomik olan sorunlar, Yunanistan'n
1980'de Toplulua tam ye olmasyla siyasi boyutlar da kazanmaya balamtr.
TRKYENN AVRUPA BRL LE LKLERNN TARH GELM

AT Komisyonu 1989 ylnda tam yelik mracaatmza verdii cevapta,

Trkiye'nin AT'ye yelik konusundaki ehliyetini kabul etmi ancak, Topluluun
kendi iindeki derinleme srecinin tamamlanmasna ve gelecek genilemesine
kadar beklenmesini ve bu arada Trkiye ile Gmrk Birlii srecinin
tamamlanmasn nermitir. Bu neri lkemiz tarafndan da olumlu
deerlendirilmi ve Katma Protokolde ngrld ekilde Gmrk
Birliinin 1995 ylnda tamamlanmas iin gerekli hazrlklara balanmtr.

Trkiye ile AB arasnda iki yl sren mzakereler sonunda 5 Mart 1995

tarihinde yaplan Ortaklk Konseyi toplantsnda alnan 1/95 sayl Ortaklk
Konseyi Karar (OKK) uyarnca, Trkiye-AB Gmrk Birlii 1 Ocak 1996
tarihinde yrrle girmitir. Gmrk Birlii sonras dnemde hzla yaanan
gelimeler neticesinde Trkiye 1999 ylanda yaplan Helsinki Zirvesinde aday
statsn kazanm ve 3 Ekim 2005 tarihinde AB ve Trkiye arasnda
mzakerelere balanmtr.
 ANKARA ANLAMASI: TRKYE-AET ORTAKLII (12 Eyll 1963)
15 Temmuz 1959 tarihinde Yunanistan, 31 Temmuz 1959 tarihinde de
Trkiye Toplulua katlmak iin mracaat etmitir. Trkiyenin ivedilikle AETye
balanma isteinin iki nemli nedeni bulunduu, zamann Trk yetkililerince
aadaki ekilde aklanmtr:"Trkiye, uzun dnemde, Bat Avrupada
kurulabilecek siyasal bir birliin dnda kalmak istememektedir. te yandan,
Trkiye, gmrk birlii iinde Yunanistana verilecek ticari tavizlerden de yoksun
kalmamak amacndadr".
Trkiye ile AET arasndaki grmeler drt yl srm ve taraflar
arasnda bir "ortaklk" kurmu olan Ankara Anlamas, 12 Eyll 1963de
imzalanarak, 1 Aralk 1964 tarihi itibariyle yrrle girmitir.

ANKARA ANLAMASININ AMACI

Ankara Anlamasnn amac 2. maddede ortaya konulmutur:
"Anlamann amac, Trkiye ekonomisinin hzlandrlm kalknmasn ve Trk
halknn istihdam seviyesinin ve yaama artlarnn ykseltilmesini salama
gereini tm ile gznnde bulundurarak, taraflar arasndaki ticari, ekonomik
ilikileri aralksz ve dengeli olarak glendirmeyi tevik etmektir."
 ANKARA ANLAMASININ DNEMLER
Ankara Anlamas, 12 ubat 1964 tarihinde GATTn onayna
sunulmu; Topluluk yesi lkeler ile Trkiyenin Parlamentolarnda da
onaylandktan sonra, 1 Aralk 1964 tarihinde yrrle girmitir. Ankara
Anlamas, Trkiye ile Topluluk arasnda hazrlk, gei ve son dnem olarak
adlandrlan kademede tamamlanacak bir ortaklk ilikisi kurmaktadr.
Ankara Anlamasnn ngrd dnemlere ilikin zet bilgiler aadaki
tablodadr:
ORTAKLIK LKSNDEK DNEMLER
A. ANKARA ANLAMASI (1964), ORTAKLIK LKSN;
5 YIL SRECEK BR HAZIRLIK DNEM
(UZATMALARLA 10 YILA IKABLECEK),
12 YIL SRECEK BR GE DNEM (BAZI
STSNALARLA 22 YILA IKABLECEK),
TAM YELN ARTLARININ MZAKERE EDLECE
SON DNEM
EREVESNDE AAMALI BR SRE OLARAK
NGRMEKTEDR.

B. KATMA PROTOKOL (1973), ORTAKLIK SRECNN

GE DNEMNE DOLAYISIYLA GMRK BRLNE
LKN ARTLARINI BELRLEYEN BR ANLAMADIR.

C. 1/95 SAYILI TRKYE-AB ORTAKLIK KONSEY KARAR

METN (1995), GMRK BRLNN TAMAMLANMASINA
LKN ARTLARI BELRLEYEN BR KARAR METNDR.
 ANKARA ANLAMASININ DNEMLER
Hazrlk dneminde Trkiye-AET ilikilerinin gelitirilmesi bakmndan,
Trkiye herhangi bir ykmllk stlenmemekte olup, gei dnemi ve son
dnem boyunca stlenecei ykmllkleri yerine getirebilmesi iin Topluluun
yardm ile ekonomisini glendirmesi ngrlmtr. Bu dnem iinde
kullanlmak zere, Trkiyeye 175 milyon ECU tutarnda kredi de salanmtr (I.
Mali Protokol). Bu dnemin en az 5, en ok 10 yl srmesi ngrlmtr.

Hazrlk dneminin uzatlm sresi iinde, Trkiyenin istei zerine bir

sonraki dnemin (gei dnemi) koullarn, sre ve sralarn belirlemek zere
Topluluk ile yeniden mzakerelere balanm ve 23 Kasm 1970 tarihinde Katma
Protokol imzalanmtr. ye lkelerin Parlamentolar tarafndan onaylanmas
gereken Katma Protokoln ticari hkmleri, onay ilemlerinin zaman alabilecei
dncesiyle, ayrca aktedilen Geici Anlama ile 1.9.1971 tarihinde yrrle
girmitir. Bu Anlamayla hazrlk dnemi sona ermi ve gei dnemi fiilen
balamtr.

Ancak, gei dneminin hukuken balamas, Katma Protokoln 1 Ocak

1973 gn yrrle girmesiyle olmutur. Bir dier ifadeyle, gmrk
indirimlerinin gerekletirilme amacna ynelik Topluluk ykmllkleri
1971de, Trkiyenin bu alandaki ykmllkleri ise, 1973te balamtr.
 ANKARA ANLAMASININ DNEMLER

Gei dneminin amac, karlkl ve dengeli ykmllkler esas

temelinde gmrk birliinin, gelien bir ekilde yerlemesini salamak ve
Trkiyenin ekonomi politikalarn Topluluun ekonomi politikalarna
yaklatrmaktr (Madde 4/1). Bu dnemin en fazla 12 yllk bir sreyi kapsamas
ngrlmtr. ngiltere, rlanda ve Danimarkann AETye 1973 ylnda "tam
ye" olarak katlmalar zerine, Katma Protokol rejimi bir Tamamlayc
Protokolla (30 Haziran 1973) bu lkeye de geniletilmi (uyum salanm) ve
Tamamlayc Protokoln ticari hkmleri bir dier geici anlamayla, 1 Ocak
1974 tarihinde yrrle konulmutur.

Ankara Anlamasnn Katma Protokol ile dzenlenen Gei

Dneminin tamamlanmasn izleyen dnemde ise, "Son Dnem" balamaktadr.
Bu dnem Trkiye ile AET arasndaki Gmrk Birliine dayanr. Bu dnemde,
taraflarn ekonomi politikalar arasndaki egdmn glendirilmesi
salanacaktr. Ankara Anlamas, son dnem iin bir sre saptamam, bunu
Madde 28 ile taraflara brakmtr:
"Anlamann ileyii, Topluluu kuran Antlamadan doan
ykmllklerin tmnn Trkiye tarafndan stlenilebileceini gsterdiinde,
Akit Taraflar, Trkiyenin Toplulua katlma olanan inceleyeceklerdir".
 TARAFLARIN KATMA PROTOKOLDEN KAYNAKLANAN
YKMLLKLER
Katma Protokol, ekonomik ve sosyal hayatn her alanna ilikin hkmler
iermekle birlikte, Gmrk Birliinin gerekletirilmesine ynelik blmlere
arlk verilmitir. Katma Protokol, AKT ve EURATOM rnlerine ilikin hkm
ihtiva etmemekte, yalnzca AETnin yetki alanna giren rnlere ilikin
dzenlemeler iermektedir.
I. Mallarn Serbest Dolamna likin Ykmllkler
A. Sanayi Mamulleri
i. Trkiye ve Topluluk arasnda gmrk vergileri ile e etkili vergi ve
resimlerin kaldrlmas ve Trkiyenin OGTne uyumu: Protokole gre,
Topluluun Trkiyeden ithal edilen sanayi mamullerine uygulad gmrk
vergileri ve miktar kstlamalarn Protokoln yrrle girdii tarihte sfra
indirmesi ngrlmektedir. Katma Protokol, Topluluk asndan gmrk
vergilerinin kaldrlmas konusunda 4 istisna getirilmitir. Bunlar, (*)baz petrol
rnleri, (*) perakende sata arzedilmeyen pamuk iplii, (*) dier ilenmi
pamuklu dokumalar, (*) yn ya da ince hayvan klndan yaplma makina
hallardr.
Trkiye ise, Topluluk kl sanayi mallarna (AKT ve EURATOM hari)
kar uygulad gmrkleri, 1973 ylndan balamak zere, gei dneminde d
rekabet gc kazanaca dnlen retim dallarnda 12 yl, daha uzun bir sre
sonunda d rekabete alabilecek sektrlerde ise, 22 yl sonunda Topluluun Ortak
Gmrk Tarifesi ile ayn dzeye indirmekle ykmldr.
 TARAFLARIN KATMA PROTOKOLDEN KAYNAKLANAN
YKMLLKLER

ii. Miktar kstlamalarnn kaldrlmas: Protokol uyarnca, Topluluun

gei dneminin ilk gnnden itibaren Trk sanayi rnlerine kar uygulad
btn miktar kstlamalarn ve e etkili tedbirleri kaldrmas gerekmektedir.
B. Tarm rnleri
Protokoln 33/1 nci maddesinde ise, "22 yllk bir dnem iinde Trkiye,
tarm rnlerinin Trkiye ve Topluluk arasnda serbest dolamn iin Trkiyede
uygulanmas gerekli Ortak Tarm Politikas tedbirlerini bu dnemin sonunda
alabilmek amacyla, kendi tarm politikasnn uyumu yoluna gider" eklindeki
hkmle tarm alanndaki serbest dolamn gerekletirilebilmesi iin, Trk tarm
politikasnn OTPna uyumu zorunlu klnmaktadr. Anlamann 34/1. maddesinde
ise Ortaklk Konseyi, Trkiye'nin 33'nc maddenin 1'nci fikrasnda belirtilen
Ortak Tarm politikas tedbirlerini aldn tespit ettikten sonra, tarm rnleri
Trkiye ve Topluluk arasndaki serbest dolamnn gereklemesi gerekli
hkmleri tespit eder hkmne yer verilmitir.
te yandan, Protokoln 35 nci maddesi uyarnca taraflar, birbirlerine,
tarm rnleri alverileri iin kapsam ve usulleri Ortaklk Konseyi tarafndan
tespit edilecek olan tercihli bir rejim tanyacaklardr.
 TARAFLARIN KATMA PROTOKOLDEN KAYNAKLANAN
YKMLLKLER

II. Kiilerin Serbest Dolam

Katma Protokol, Topluluk ile Trkiye arasnda, gmrk birliini aan bir
ekonomik btnleme ngrmtr. Bu nedenle, mallarn serbest dolamna ilikin
hkmlerle yetinmeyip, ayn serbestiyi sermaye, igc ve hizmetler asndan da
ngrmtr. Ancak, bu konulara ilikin hkmler, ounlukla balayc olmam
ve gelecee ynelik dilekler olarak ifade edilmitir.

rnein Protokoln 36. maddesine gre, Trkiye ile Topluluk arasnda

iilerin serbest dolam, Ankara Anlamasnn yrrle giriinden sonraki 12. ve
22. yl arasnda kademeli olarak gerekleecek, buna ilikin usuller ise, Ortaklk
Konseyi tarafndan kararlatrlacaktr.
Genel olarak deerlendirildiinde bu hkmlerin tamam tavsiye
niteliinde olup balayc bir zellik tamamaktadr.
 TARAFLARIN KATMA PROTOKOLDEN KAYNAKLANAN
YKMLLKLER

III. Sermayenin Serbest Dolam

Katma Protokoln 50/2. maddesi uyarnca, mal ve hizmet alverileriyle
sermaye hareketlerine ait demelerin serbestletirilmesi, miktar kstlamas, hizmet
edinimi ve sermaye hareketleriyle ilgili serbesti prensipleri dahilinde gerekletirilir.
Trkiye, Topluluk kaynakl yabanc sermayeye tand rejimi
kolaylatrmakla ykmldr. Taraflar, aralarndaki sermaye hareketleri ve buna
ilikin demelere zarar verecek yeni kstlama koymaktan, eskilerini arttrmaktan
saknrlar.

IV.Hizmetlerin Serbest Dolam

Protokoln 41/1 nci maddesi uyarnca, taraflar, karlkl olarak yerleme
hakk ve hizmetlerin serbest dolamna yeni kstlamalar getirmemekle
ykmldrler. Yerleme hakk ve hizmetlerin serbest dolamna ilikin mevcut
kstlamalar ise, tedricen kaldrlacaktr. Bu kstlamalarn kaldrlmas iin
uygulanacak yntem, sra ve sreler Ortaklk Konseyince saptanacaktr.
 ORTAKLIK ORGANLARI
Ankara Anlamasnn 6. maddesi, ortaklk rejiminin uygulanmasn ve
gittike gelimesini salamak iin Akit Taraflarn bir "Ortaklk Konseyi" tekil
etmelerini; 24 nc maddesi de, Ortaklk Konseyinin "grevlerinde kendisine
yardmc olabilecek her komiteyi" kurabileceini ngrmektedir. Bu erevede
kurulmu Trkiye-AET ortaklk organlar aada tabloda zet bir ekilde
verilmektedir.
TRKYE-AT ORTAKLIK ORGANLARI
A. TOPLULUK LE ARAMIZDAK ORTAKLIK LKSNDE
SREKLL SALAMAK VE SORUNLARIN ZMNE
UYGUN ZEMNLERN YARATILABLMES N:
DANIMA ORGANI OLARAK TRKYE-AB KARMA
PARLAMENTO KOMSYONU,
KARAR ALMA ORGANI OLARAK ORTAKLIK KONSEY,
TEKNK DZEYDE ORTAKLIK KOMTES VE
GMRK BRL KOMTES,
OLUTURULMUTUR.

B. 1/95 SAYILI TRKYE-AB ORTAKLIK KONSEY KARAR

METNNN 50-51 INC MADDELER UYARINCA BLG VE
GR ALIVER SALAMAK, ORTAKLIK KONSEYNE
TAVSYELERDE BULUNMAK VE GMRK BRLNN
DZGN LEYN TEMNEN GR BLDRMEKLE
GREVL BR TRKYE-AB GMRK BRL ORTAK
KOMTES TESS EDLMES KARARLATIRILMITIR.
 1987 TAM YELK BAVURUSU VE GMRK BRLNN TESS
EDLMES

4 Nisan 1987 tarihinde Trkiyenin AETna dorudan Roma Anlamas

hkmlerine gre tam yelie mracaat etmesinin nemli nedenleri aadaki
gibi sralanabilir:
1. Taviz Ypranmas
2. Trkiyenin Yapt Reformlarla Da Almas
3. Topluluun nce Kuzeye Sonra Gneye Genilemesi
4. Tam yeliin Avantajlarndan Yararlanma
5. Mali Katk Eksiklii
6. Sosyal Alandaki Sorunlarn Giderilmesi
7. Son Katlan yelerin Rekabet Korkularn Gidermek
8. Tek Tarafl Ykmllkten Kurtulma stei
9. Tam yelie Ynelik Milli Gvenlik Karar ve Kalknma Planlarndaki
Hkmler
10. Yunanistan Faktr:
11. Savunma Faktr
 1987 TAM YELK BAVURUSU VE GMRK BRLNN TESS
EDLMES

Prosedr gerei, Konsey tarafndan Komisyona havale edilen tam yelik

talebimizi takiben, Trkiye'nin durumunu incelemek ve bir rapor hazrlayarak
gr bildirmekle ykml Komisyon, uzun almalardan sonra 18 Aralk 1989'da
"Grn" Konseye sunmutur. Gr, 5 ubat 1990 tarihinde Konsey tarafndan
benimsenmitir.
Trkiye'nin tam yelik bavurusu kabul edilmemi, sadece, ilikilerin
gelitirilmesi iin tavsiyede bulunulmutur. AT Komisyonu, AT Konseyi'nin 5 ubat
1990 tarihli toplantsnda uygun bulunan bu tavsiyeleri nda, Trkiye AT
ibirliinin gelitirilmesi amacna ynelik nerilerini ieren bir "ibirlii
program"n (Matutes Paketi) Haziran 1990 tarihinde kabul ederek Konseye
sunmutur.
Komisyon, bu ibirlii nerileri ile birlikte IV. Mali Protokol de imza ve
onay iin AT Konseyine sunmutur. Komisyonun nermi olduu ibirlii program
drt ana blmden olumutur.
1. Trkiye ile AT arasnda 1995 senesinin sonuna kadar gmrk birliinin
tamamlanmas.
2. Trk ekonomisinin AT ile btnlemesini kolaylatrmak amacyla
ibirliinin; sanayi, teknoloji, bilim gibi alanlarda younlatrlmas.
3. 600 milyon ECU'lk Mali Protokol'n uygulamaya konulmas
4. Trkiye ile AT arasnda siyasi ve kltrel ibirliinin gelitirilmesi.
 GMRK BRLNN KAPSAMI

Gmrk Birlii Ortaklk ilikilerimizin ekonomik dayanan tekil

etmektedir. Dolaysyla Gmrk Birlii, Trkiye iin salt bir ekonomik entegrasyon
hareketi olarak deerlendirilmemekte, Ortaklk metinlerinde de ifade bulduu gibi
Trkiyenin Avrupa Entegrasyonunun bir aamas olarak alglanmaktadr.
1 Ocak 1996 tarihinde Gmrk Birliinin yrrle konulmas ile Ortaklk
ilikilerimizde Ankara Anlamasnn 5. Maddesi uyarnca son dneme geilmitir.
Gmrk Birlii, taraflar arasndaki ticarette mevcut gmrk vergileri, e
etkili vergiler ve miktar kstlamalaryla, her trl e etkili tedbirin kaldrld ve
ayrca, birlik dnda kalan nc lkelere ynelik olarak da, ortak gmrk
tarifesinin uyguland bir ekonomik entegrasyon ekli olarak tanmlanmaktadr.
Sz konusu uygulamalar ithalat ve ihracat dzenleyen temel kurallardan
nc lkelere kar uygulanan tercihli rejimlerin stlenilmesini ve zellikle
gnmzde tarife korumasnn giderek nemini yitirmesi ile nem kazanan
standartlar ve teknik mevzuat dahil ok geni bir yelpazede mevzuatlarn
uyumlatrlmasn gerektirmektedir. Bunun yan sra, ticareti dolayl etkileyen
rekabet kurallarnn da taraflar arasnda eit dzeyde uygulanmas nem arz
etmektedir.
 GMRK BRLNN KAPSAMI
Bu geliime paralel olarak Trkiye ile AB arasndaki Gmrk Birliinin
kurallarn belirleyen ve 6 Mart 1995 tarihinde kabul edilen 1/95 sayl Ortaklk
Konseyi Karar Ankara Anlamas ve Katma protokol aan ykmllkler ihtiva
etmektedir.
1/95 sayl OKK balca aadaki alanlarda hkmler iermektedir.
1. Mallarn serbest dolam (taraflar arasnda gmrk vergisi ve miktar
kstlamalarnn kaldrlmas ve Ortak Gmrk Tarifesi uyumu),
2. Teknik mevzuat uyumu,
3. Ortak Ticaret Politikasna uyum,
4. ABnin tercihli gmrk rejimlerinin stlenilmesi,
5. Trkiyenin Topluluk Ortak Tarm Politikasna uyumu ve tarm
rnleri ticaretinde uygulanacak tercihli rejim,
6. Gmrk Koduna uyum ve karlkl idari ibirlii,
7. Yasalarn yaknlatrlmas (Fikri, snai ve ticari mlkiyetin korunmas;
Gmrk Birliinin rekabet kurallar; ticari korunma aralar; kamu almlar;
vergilendirme),
8. Kurumsal hkmler (Gmrk Birlii Ortak Komitesi; danma ve karar
usulleri; uyumazlklarn zm; korunma tedbirleri).
1/95 sayl OKK uyarnca, Trkiye-AB Gmrk Birlii Gmrk sanayi ve
ilenmi tarm rnlerini kapsamaktadr. Bu dorultuda, anlan rnlerde, taraflar
arasnda ithalat ve ihracatta gmrk vergileri ile e etkili vergilerin, miktar
kstlamalarnn ve e etkili tedbirlerin kaldrlmas ngrlmektedir.
 GMRK BRL SONRASINDA GEREKLETRLEN UYUM
ALIMALARI
1/95 sayl OKK hkmleri dorultusunda, Trkiye ile AB arasnda sanayi
rnleri ticaretinde gmrk vergileri 1 Ocak 1996 itibaryla sfrlanm ve Trkiye
nc lkelere kar Ortak Gmrk Tarifesi (OGT) uygulamaya balamtr.
Bu durumun tek istisnas, 1996 ylnda balayan ve 2000 yl sonuna kadar
sren be yllk gei dneminde, otomobiller, ayakkablar, deriden mamuller ve
mobilyalar gibi kstl saydaki hassas rn iin nc lkelere kar Ortak
Gmrk Tarifesi (OGT) hadlerinden daha yksek gmrk vergileri tatbik edilmesi
olmutur. Ancak 2001 yl ithalat rejimimizin yrrle konulmas ile bu konudaki
gei sreci de sona ermi ve tm sanayi rnleri itibariyle OGT oranlarna uyum
salanmtr.
1 Ocak 2005 tarihi itibariyle yrrle giren thalat Rejimi de ayn
erevede ve Gmrk Birlii kapsamndaki ykmllklerimizin yan sra, DT
taahhtlerimiz ve nc lkelerle imzalanan serbest ticaret anlamalarnn
hkmleri dikkate alnarak hazrlanmtr. Bu kapsamda, sanayi rnleri itibariyle
nc lkeler iin Gmrk Birlii ncesinde %16 seviyesinde olan ortalama
koruma oran, 2005 yl thalat Rejimi kapsamnda %4,2 seviyesine gerilemitir.
Gmrk vergilerinin AB ve EFTAya kar sfrlanmas, nc lkelere
kar ise OGT seviyesine indirilmesi, Gmrk Birlii ncesinde birok sanayi
sektrnde, rekabet gcnn bu indirimleri kaldramayaca ve bunun
sonucunda faaliyetlerine son vermek zorunda kalacaklar endiesine yol amtr.
Ancak, 1980li yllarda uygulamaya konulan ihracata dayal da ak ekonomik
politikalarn baars, bu endielerin byk oranda yersiz olduunu ortaya
koymutur.
 GMRK BRL SONRASINDA GEREKLETRLEN UYUM
ALIMALARI
lenmi tarm rnleri ithalatnda, Topluluk sistemi ile uyumlu hale
getirilen yeni mevzuat erevesinde, Toplu Konut Fonu (dier bir ifadeyle tarm
pay) btn lkeler kaynakl rnler iin uygulanrken, Gmrk Vergisi Oran
(dier bir ifadeyle sanayi pay) sadece nc lkeler meneli rnlerde
uygulanmaya balanmtr. Buna karlk, Topluluk da lkemize kar sanayi
paylarndaki korumay kaldrmtr.
Gmrk Birliine dahil olmayan temel tarm rnlerinde, Topluluk Ortak
Tarm Politikasnn Trkiye tarafndan stlenilmesine kadar geecek srede
taraflarn birbirlerine pazara giri kolaylklar tanmalar ngrlmtr. Bu
erevede, 1/98 sayl Ortaklk Konseyi Karar uyarnca, Topluluk ve Trkiye
karlkl olarak, baz tarm rnlerinde miktar kstlamas olmakszn veya bir
kontenjan dahilinde vergi muafiyeti ya da indirimi salamlardr.
Gmrk Birlii kapsam dnda braklan Avrupa Kmr ve elik
Topluluu (AKT) Anlamas ekinde yer alan kmr ve elik rnleri ise, 1
Austos 1996 tarihinde imzalanan Trkiye-AKT Serbest Ticaret Anlamas
hkmlerine tabi klnmtr. Sz konusu Anlama gereince, AB, Anlamann
yrrle girmesi ile birlikte Trkiyeye kar gmrk vergilerini sfrlamtr.
Trkiye ise, ABye kar gmrk vergilerini yllk bir takvim
erevesinde indirerek 1999 ylnda sfrlamtr. AKT Antlamasnn 50 yllk
yrrlk sresinin 23 Temmuz 2002 tarihinde dolmasn mteakip, AB,
2002/595/EC sayl Konsey Karar ile AKT ile nc lkeler arasnda yaplm
olan anlamalardan doan hak ve ykmllkleri 24 Temmuz 2002 tarihinden
itibaren ABye devretme karar almtr.
 GMRK BRLNN TRKYE EKONOMS ZERNE MUHTEMEL
ETKLER

Mallarn serbest dolamn ngren Gmrk Birlii (GB) anlamasnn 1

Ocak 1996 tarihinde yrrle girmesi ile birlikte, GBnin bata Trkiyenin d
ticaret yaps ve dengesi olmak zere eitli alan ve sektrlerde bir takm etkileri
ortaya karmas beklenir.

GBnin aadaki alanlarda etkisini gstermesi kuvvetle muhtemeldir:

1. D Ticaret ve D Denge
2. D Ticaret Hadleri
3. hracata Ynelik Sanayi Dallar retimi
4. KOB retimi
5. Tevik Politikalar
6. Tarmsal retim
7. stihdam ve Verimlilik
8. Kamu Sektr Dengesi
9. Rekabet
 GMRK BRLNN TRKYE EKONOMS ZERNE MUHTEMEL
ETKLER
I. GBnin Ksa Dnemli Statik Etkileri
Aadaki grafik 1982-2004 dneminde Trkiye ve AB 25 lkeleri
arasndaki ticareti resmetmektedir. Grafikten anlalaca zere Trkiye, AB15 ile
yapt ticarette srekli ak vermektedir. Bununla birlikte an boyutu 1995 ylna
kadar dk boyutlarda seyrederken, 1996-2000 ylnda ok iddetli bir ekilde
artmtr. Bu durum 1996 ylnda yrrle giren GBnin ticaret etkilerinin AB15
lehinde ortaya ktn gstermektedir. Bununla birlikte, d ak 2001 ylnda kriz
nedeniyle nemli lde azalrken, 2001den sonraki srete AB15e olan
ihracatmz ve AB15ten yaptmz ithalatmz benzer bir ekilde ykseli trendine
girmitir.
 GMRK BRLNN TRKYE EKONOMS ZERNE MUHTEMEL
ETKLER

I. GBnin Ksa Dnemli Statik Etikleri

Aadaki ekiller, Trkiyenin d ticaretinin lke gruplarna gre
dalmn vermektedir. ekillerden grlecei zere 1996 sonrasnda Trkiyenin
AB15e yapt ihracatta ok ciddi deimeler olmazken, 1996da ykselie geen
ithalat 2001 sonrasnda giderek azalmtr. Bu gelimelere paralel olarak 1996
ylnda toplam d ticaret amzn %57i AB15 ile yaplan ticaretten
kaynaklanrken, 2001de bu oran %31e ve 2004 ylnda ise %23e gerilemitir.
 AB15 thalat AB15 hracat AB15 D Ticaret Top. D Ticaret D Ticaret Anda AB15
Yllar
(Milyon $) (Milyon $) A (Milyon $) A (Milyon $) AB15in Pay X/ M
1985 4230 3398 832 3385 0.25 80.34
1986 4911 3424 1486 3648 0.41 69.73
1987 6064 5132 932 3968 0.23 84.63
1988 6318 5372 946 2673 0.35 85.03
1989 6463 5657 806 4167 0.19 87.53
1990 9898 7177 2720 9343 0.29 72.51
1991 9896 7347 2549 7454 0.34 74.24
1992 10657 7934 2723 8156 0.33 74.45
1993 13873 7597 6276 14083 0.45 54.76
1994 10915 8635 2280 5164 0.44 79.11
1995 16861 11078 5783 14072 0.41 65.70
1996 23138 11549 11589 20402 0.57 49.91
1997 24870 12248 12622 22298 0.57 49.25
1998 24075 13498 10577 18947 0.56 56.07
1999 21401 14348 7052 14084 0.50 67.05
2000 26610 14510 12101 26728 0.45 54.53
2001 18280 16118 2162 10065 0.21 88.17
2002 23321 18459 4863 15495 0.31 79.15
2003 31696 24484 7212 22087 0.33 77.25
2004 42347 32538 9809 34324 0.29 76.84
2005 37041 28962 8080 35579 0.23 78.19
 TRKYE-AB LKLERNDE ADAYLIK SRECNDE YAANAN
GELMELER
Helsinki Zirvesi
10-11 Aralk 1999 tarihinde Helsinkide gerekletirilen Avrupa Konseyi
Zirve toplants Trkiye-AB ilikileri bakmndan bir dnm noktas olmutur.
Helsinkide Trkiyeye resmi olarak adaylk stats verilmi ve dier aday lkelerle
eit art ve kriterlerle deerlendirilmesi karara balanmtr. Bu erevede,
Trkiyenin, dier adaylar ile beraber reformlarn hzlandrlmas ve desteklenmesi
iin bir katlm ncesi stratejisinden yararlanmas ve katlm ncesi mali yardm
iin btn AB kaynaklarnn tek bir ereve altnda koordine edilmesi
ngrlmtr.
Adaylk srecindeki nemli gelimelerden biri de Trkiye iin ilk Katlm
Ortakl Belgesinin 8 Mart 2001 tarihinde AB Konseyi tarafndan onaylanmas
olmutur. AB Komisyonu tarafndan hazrlanan sz konusu belge, Trkiyenin
yelie hazrlanma srecinde ksa ve orta vadede ilerleme kaydetmesi gereken
alanlar belirleyen bir yol haritas nitelii tamaktadr. Katlm Ortakl
Belgesinde yer alan ncelikler temelinde lkemiz tarafndan hazrlanan Ulusal
Program ise 19 Mart 2001 tarihinde Bakanlar Kurulunda kabul edilmitir.
Son olarak Trkiye iin mzakerelere balanaca 3 Ekim 2005te karara
balanmtr.
 AB-TRKYE LKLER
TRKYE-AB LKLERNDE ADAYLIK SRECNDE YAANAN GELMELER
Mzakere Balklar
1-Mallarn serbest dolam. 22-Blgesel politika
2- gcnn serbest dolam 23-Hukuki ve temel haklar
3-Yerleme hakk ve hizmet salama zgrl 24-Adalet, zgrlk ve gvenlik
4-Sermayenin serbest dolam 25-Bilim ve aratrma
5-Kamu ihaleleri 26-Eitim ve kltr
6-irketler hukuku 27-evre
7-Fikri haklar hukuku 28-Tketim ve salk korumas
8-Rekabet politikas 29-Gmrk birlii
9- Mali Hizmetler 30-D ilikiler
10-Bilgi toplumu ve medya 31-D gvenlik ve savunma
11-Tarm ve krsal kesim kalknmas 32-Mali kontrol
12-Gda gvenlii, hayvan ve bitki sal politikas 33-Mali ve bte koullar
13-Balklk 34-Kurumlar
14-Ulatrma politikas 35-Dier konular
15-Enerji
16-Vergilendirme
17-Ekonomi ve para politikas
18-statistik
19-Sosyal politika ve istihdam
20-irketler ve sanayi politikas
21-Avrupa zerinden giden ulatrma alar
 AB-TRKYE LKLER

TRKYE-AB LKLERNDE ADAYLIK SRECNDE YAANAN GELMELER

Mzakere Srecinin Aamalar

1. TARAMA SREC
2. MZAKERE POZSYONLARININ HAZIRLANMASI
3. POZSYON BELGELERNN AB DNEM BAKANLIINA SUNULMASI
4. MZAKERELERN AILMASI
5. MZAKERELERN TAMAMLANMASI
6. KATILIM ANTLAMASININ ONAY SREC
 AB-TRKYE LKLER

TRKYE-AB LKLERNDE ADAYLIK SRECNDE YAANAN

GELMELER

imdiye kadar "Bilim ve Aratrma" isimli balk alp kapanm iken

aadaki balklarda mzakerelere balanm ve devam etmektedir.
statistik letme ve Sanayi Politikas
Trans-Avrupa ebekeleri Mali Kontrol
Tketicinin ve Salnn Korunmas irketler Hukuku
Fikri Mlkiyet Hukuku Sermayenin Serbest dolam
Bilgi Toplumu ve Medya

Ayrca Kbrs Rum Kesimi bandral gemilere Trk limanlarn almamas

nedeniyle aadaki sekiz balkla ilgili mzakereler askya alnmtr.
Mallarn serbest dolam
Yerleim ve hizmet salama hakk
Mali hizmetler
Tarm ve krsal kalknma
Balklk
Ulatrma politikas
Gmrk birlii
D ilikiler
 DNYADAK DER EKONOMK GRUPLAMALAR

I. CORAF BLGE TEMELNE DAYALI KTSAD GRUPLAMALAR

A. Avrupa Ktasndaki Gruplamalar
1. Avrupa Birlii
2. Avrupa Serbest Ticaret Blgesi (EFTA): svire, Norve, zlanda ve
Liechtenstein.
B. Amerika Ktasndaki Birlemeler
1. Kuzey Amerika Serbest Ticaret Blgesi (NAFTA): ABD, Kanada ve Meksika
ile oluturulan NAFTA, 1 Ocak 1994'de fiilen yrrle girdi.
2. Orta Amerika Ortak Pazar: Guatemala, El Salvador, Honduras, Nikaragua
ve Kosta Rika arasnda 1960'da kuruldu.
3. Latin Amerika Entegrasyon Blgesi (LAIA ve LAFTA): LAFTA, 1960'da
Arjantin, Brezilya, Meksika, ili, Paraguay, Peru ve Uruguay arasnda kuruldu. 1980
ylnda kurucu anlamann sona ermesiyle birlikte LAFTA yerini Latin Amerika
Entegrasyon blgesine brakt. Bu anlama uzun vadede bahsi geen ye lkeler
arasnda bir ortak pazarn kurulmasn hedeflemektedir.
4. And lkeleri Pakt: 1969 ylnda Bolivya, Kolombiya, Ekvator, Peru ve ili
arasnda kurulmutur. Bu oluumun amalar arasnda sanayileme, blge
kaynaklarnn en st dzeyde kullanlmas, lek ekonomilerinden yararlanma ve
entegrasyonun yararlarnn dengeli bir biimde datlmasn salamak.
5. Karaib lkeleri Topluluu: 1973 ylnda ngiliz Uluslar Topluluu yesi
Karaib lkeleri arasnda kurulmutur.
6. Gney Ortak Pazar (MERCOSUR): 1991 ylnda Arjantin, Brezilya,
Paraguay ve Uruguay arasnda kuruldu ve 1996 ylnda ili ve Bolivya ile genilemitir.
 DNYADAK DER EKONOMK GRUPLAMALAR

I. CORAF BLGE TEMELNE DAYALI KTSAD GRUPLAMALAR

C. Afrika Ktasndaki ktisadi Birlemeler

1. Arap Magreb Birlii: Tunus, Cezayir, Libya ve Moritanya arasnda
kurulmutur.
2. Orta Afrika Devletleri Ekonomik Topluluu: 1983 ylnda Kamerun, Orta
Afrika Cumhuriyeti, ad, Kongo, Ekvator Ginesi ve Gabon arasnda kurulmutur.
3. Bat Afrika Devletleri Topluluu: 1975 ylnda Nijerya, Fil Dii Sahili, Gana,
Senegal, Liberya ve Togo arasnda kurulmutur.
4. Mano Nehri Birlii: 1973 ylnda Gine, Liberya ve Sierra Leone arasnda
kurulmutur.
5. Bat Afrika Ekonomik ve Parasal Birlii: 1994 ylnda Benin, Burkina Faso,
Fildii Sahili, Senegal, Mali, Nijer, Togo ve Guinea-Bissau arasnda kurulmutur.
 DNYADAK DER EKONOMK GRUPLAMALAR

I. CORAF BLGE TEMELNE DAYALI KTSAD GRUPLAMALAR

D. Asya Ktas Birlemeleri

1. Gney Dou Asya Uluslar Birlii (ASEAN): 1967 ylnda Brunei
Darussalem, Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland arasnda
kurulmutur. Bu birliin oluturulmasnda askeri ve siyasal nedenlerin etkisi byktr.
2. Bankok Anlamas: Banglade, Hindistan, Laos, Kore Cumhuriyeti ve Sri
Lanka arasnda kurulmutur.
3. Gney Asya Blgesel birlii Topluluu: Ekonomik klknma amal bu
birlik, Banglade, Hindistan, Bhutan, Maldivler, Nepal, Pakistan ve Sri Lanka arasnda
kurulmutur.
4. Ekonomik birlii Tekilat: 1985 ylnda faaliyete geen bu birlik, Trkiye,
ran ve Pakistan arasnda kurulmutur. 1992 ylnda Trki cumhuriyetleri yannda
Afganistan'n katlm ile genilemitir.
5. Marek: Msr, Suriye, rdn ve Lbnan arasnda kurulmutur.
6. Krfez birlii Konseyi: 1981 ylnda Suudi Arabistan, Kuveyt, Bahreyn,
Birleik Arap Emirlikleri, Umman ve Katar gibi Ortadou'nun petrol ihracats
lkeleri arasnda kurulmutur.
 DNYADAK DER EKONOMK GRUPLAMALAR

II. CORAF BLGE ESASINA DAYANMAYAN BRLEMELER

1. ktisadi birlii ve Kalknma rgt (OECD): 1961 ylnda Avrupa ktisadi
birlii rgt (OEEC)'nin yerine kurulmutur. Batl lkeler arasnda ibirlii ve
dayanmay salamaya yneliktir. Trkiye'nin yesi bulunduu bu rgtn yelerinin
tamam sanayilemi lkelerden olumaktadr. rgt kararlarnn alnmasnda G7'ler
olarak bilinen ABD, Kanada, Japonya, Fransa, Almanya, talya ve ngiltere'nin etkisi
ok fazladr. Rusya Federasyonu'nun katlmasyla G8 olarak isimlendirilmektedir.
2. Arap Birlii ve Arap ortak Pazar: 1945 ylnda kurulan Arap Birlii
Tekilat, Arap dnyasndaki siyasal ibirliini hedeflemektedir. Bu birlik yesi lkeler
1965 ylnda Arap Ortak Pazarn Kurmulardr. Ancak son yllardaki gelimeler
(Irak'n Kuveyt'i igali ve Krgez Savalar gibi) bu birliin etkinliini nemli lde
azaltmtr.
3. Petrol hra Eden lkeler Tekilat (OPEC): 1960 ylnda kurulan OPEC'e
ye lkeler, Arap lkeleri ile ran, Endenozya, Nijerya ve Venezella gibi lkelerdir.
4. slam Konferans Tekilat: 1969 ylnda kurulan bu birlik, slam lkeleri
arasnda sosyal, kltrel, ekonomik ve bilimsel alanlarda ibirlii salamak,
uluslararas toplantlarda slam lkelerinin birlik iinde hareket etmelerine yardmc
olmak gibi amalara sahiptir.
5. Karlkl Ekonomik Yardm Konseyi: Eski Sovyet Bloku lkeleri arasndaki
ekonomik ibirliini hedefleyen bir kurulutur.
6. Bamsz Devletler Topluluu: SSCB'nin yklmasndan sonra 1991 ylnda
Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Moldova, Kazakistan, Krgzistan, zbekistan,
Trkmenistan, Tacikistan, Azerbaycan, Ermenistan ve Grcistan arasnda
kurulmutur.