Kurs:

Dinstiki Egipt: mterijln kultur i promene u drutvu

Opta obavezna literatura
BARD, K.A., An Introduction to the Archaeology of Ancient Egypt, Oxford
2007, 121-326.
REDFORD, D.B. History and Egyptology, in: T. Wilkinson (Ed.), Egyptology
Today, Cambridge: 2008, 23-35.
, ., , : ,
. , 2004, 456-478.
-, ., , : , .
, 2005, 162-196.
Opta dopunska literatura i izvori podataka
MORKOT, R.G., The Egyptians. An Introduction, Oxon 2005.
, . , 2004.
SHAW, I., Ancient Egypt. A Very Short Introduction, Oxford 2004.
SCHULZ, R. and M. SEIDEL (Eds.), Egypt. The World of Pharaohs, Cologne 1998
http://www.digitalegypt.ucl.ac.uk/Welcome.html
http://www.bluffton.edu/~sullivanm/egypt/egyptindex.html
 Predispitne obaveze:
Kolokvijum u formi testa, nosi najvie 30 bodova.
Termin odravanja: 7. nedelja nastave, u terminu
za as ukoliko ne bude drugaije objavljeno.
Uspeno poloen kolokvijum (prag znanja je
50%) je preduslov za polaganje ispita.
Prema Statutu Filozofskog fakulteta, student
ima pravo da jo jednom pristupi polaganju
predispitne obaveze, ukoliko nije postigao
zadovoljavajui uspeh
Staro carstvo 1
Literatura:
BARD, K.A., An Introduction to the Archaeology of Ancient
Egypt, Oxford 2007, 121-166.

Dopunska literatura:
K. Lange i M. Hirmer, Egipat, Beograd 1973, 50-68, table 8-
80.
Hronoloki okvir
A. III-VI dinastija (npr. K. Bard)
apsolutna hronologija: ca 2686-2181. p.n.e.
ili:
B. III-VIII dinastija (npr. Oksfordska istorija)
apsolutna hronologija: ca 2686-2160. p.n.e.
Doba piramida
 Konsolidacija dravne administracije i sistema
kontrole tokom ranodinastikog perioda
Staro carstvo - efikasnost organizovanja:
sposobnost da se projektuju i izvedu veliki
poduhvati, organizuju radovi velikog obima i
sloenosti, obezbede materijal i oprema, te hrana,
odea i smetaj
Primer: veliki graevinski projekti (piramide
Dosera, Hufua i Hafrea)
Podsetnik: teme iz prethodnog semestra
dravna administracija, obaveze
stanovnitva, ubiranje poreza, sirovine,
ishrana.
 Giza: Gebel Qibli=Izgubljeni grad=Area A
Istraivanje u okviru Giza Plateau Mapping Project
http://www.aeraweb.org/projects/lost-city/
Planski izgraeno naselje za smetaj radnika na izgradnji piramida, locirano
oko 400m juno od Sfinge.

Plan iz 2002
Iz M. Lehner, u: JARCE 39,
2002, fig 2.
Smetaj radnika: galerije
Giza, rekonstrukcija 9
 Veliki graevinski projekti
Starog carstva
svedoanstvo o ideolokom
znaaju kralja i njegovog
posmrtnog kulta

Podsetnik: tema Kralj iz prethodnog

semestra

Statua i
piramida
Kefrena
 Bliskost kralja sa bogovima
Kralj Kahedet u zagrljaju Horusa iz
Heliopolisa
Jedino svedoanstvo o Horusu Kahedetu
U privatnoj sferi ovakav ikonografski prikaz
bliskosti rezervisan je za suprunike, brau ili
roditelje i decu (H.G. Fischer, 1959; V. Vasiljevi,
2008), te je tako treba shvatiti i ovde kralj je
dvojnik boga (karljevsko ka). Ista ikonografska
shema koriena i kasnije.
Horus je zatitnik institucije kraljevske vlasti
Muzej Luvr nabavio reljef otkupom 1968.
Provinijencija nepoznata.
Prvobitno datiran u I meuperiod
Danas se smatra da je Kahedet jedno od
Horus imena (menjanih) Hunija, poslednjeg
vladara III dinastije
Ideologija
kraljevske vlasti
primer iz III
dinestije

Baza Doserove statue, pronaena u jednoj od nia koje formiraju

stupci ulazne kolonade. Kralj gazi devet lukova i pod nogama su
mu rehit-ptice vezanih krila. Na prednjoj strani baze je ispisano
ime Neerihet (znaenje imena: Onaj ije je telo boansko).
 Ekonomija Majmunica sa
mladunetom.
U rukama drave Perla od lapis
lazulija. (1,2 cm).
Zemljini posedi VI dinastija.
Aukcija - Christies
Ubiranje poreza
Stvaranje i redistribucija dravnih rezervi
Organizacija i kontrola rudnika i kamenoloma (Sinaj, istona pustinja, Vavat),
Organizacija i kontrola meunarodne trgovine (Azija i Punt).

Veliki zemljoposednici su kraljevski posmrtni hramovi (hramovski

zemljini posedi, svetenstvo, slubenici, u nekim sluajevima i
zanatlije)
Kralj visokim inovnicima dodeljivao zemlju sa potrebnom radnom
snagom, darovao im luksuzna dobra nad kojima je samo on imao
kontrolu stvaranje zavisnog odnosa
 Ekonomija
Privatni posmrtni kult elite povezivan sa kraljem, grobnica
smatrana za dar kralja, koji je poklonima mogao sudelovati u
njenom opremanju i kasnijem odravanju kulta pokojnika
Obraun vrednosti u itu, plaanje (razmena) u robi
Nadnice za radnike u hrani i robi
Deo dobara korienih za ivota polae se sa pokojnikom u
grobnicu, tj. povlae se iz ekonomske cirkulacije (kod elite
luksuzna roba, delom od uvoznih materijala)
Hrana i pie prinoeni bogovima i preminulom kralju u
dnevnom kultu su potom redistribuirani (korisnici: svetenici,
hramovsko osoblje)
 Vezir (ati)
Jedan za celu zemlju
najvii administrativni i sudski funkcioner i izvrilac
kraljevskih odluka
Upravnik kraljevskih graevinskih projekata
Svi dravi slubenici mu podnose izvetaje i podreeni su
mu
Upravnici noma
kontrola nad lokalnim dravnim resursima, ubiranje poreza,
prikupljanje radne snage za dravne potrebe (npr.
graevinski projekti, ratovanje)
Razliite titule koje nose upravnici noma ukazuju na to da
administrativna ovlaenja i status u odnosu na dravu nisu
isti u svim nomama u ovom periodu.
 Memfis prestonica tokom Starog carstva
Poloaj: 1. noma Donjeg Egipta, egipatskog
imena Inbu-Hed (Beli zidovi)
Isto ime nosio i grad, ali su za njega
koriena i druga imena (npr. Vaga dve
zemlje)
Sedite kulta Ptaha (sa Sehmet i
Nefertemom); Sokar, zatitnik nekropola,
kasnije sinkretizovan sa Ptahom i Ozirisom Naziv Memfis : grecizirano
Sedite kralja i dravne administracije, Men-nefer (egipatsko ime
grada od Novog carstva;
kraljevskih zanatskih radionica i sl., bio je koptski Menfe)
gusto naseljen grad, ali nije poznata njegova Grad je nazivan i Hut-ka-Ptah
prostorna organizacija (Kua Ptahovog ka) od ega
je greciziranjem nastao naziv
Ouvano malo tragova samog naselja i Egipat, a verovatno i oznaka
hramova Kopt.
 Memfis je u Starom carstvu jedina velika urbana
celina u Egiptu
Naselja koja su bila sedita noma verovatno su bila
nastanjena dravnim inovnicima, slubenicima nieg
ranga i donekle zanatlijama
Veina naselja - seoska
Lokalni kultni centri su graeni od erpia, sa nekim
elementima od kamena. Skromni su u odnosu na
prestonike kraljevske posmrtne hramove.
ZATO?
Provincijski centri
primer: Hierakonpolis (Nekhen)
Grad okruen zidinama od erpia,
povrine ca 6 ha
Unutar zidina - zgrade od erpia i
hramovski kompleks opasan
sopstvenim zidom
Kultni centar Horusa (Horus iz Nehena)

Horus Plan hrama i zidine naselja

Kralj Doser Neerhet (III dinastija)

Doser, fragment reljefa iz

Heliopolisa

Sereh Dosera sa Horus-imenom : Neerhet

(fragment reljefa iz Sakare)
Staro carstvo - kralj Doser, Sakara, III dinastija*
Prva graevina monumentalnih razmera izraena u celosti od kamena

Kompleks stepenaste piramide Dosera, rekonstrukcija

Iz: Lange, Egipat, crte 5.

20
Istraivanja Doserovog kompleksa
Poev od prve polovine XIX veka
Najvanija, koja ukljuuju i rekonstrukciju
vodio an-Filip Loe (J.-Ph. Lauer), arhitekta
Stepenasta piramida pravougaone osnove
(121x109 m, visina 62,5m)
Spoljni zidovi kompleksa: 544.9 m x 277.6 m;
visina zida 10,4m;
Uzduna osa: sever-jug
Graeno od krenjaka
 Juni deo istonog zida sa
ulazom u kompleks

Zidine koje opasuju

kompleks: nie i pilastri na
spoljnoj strani; 14 kapija,
od kojih je samo jedna, na
jugu istonog zida, prava
juna grobnica
juna grobnica
 Hram T
(=Kraljevski paviljon)
kraljev paviljon
Heb-sed dvorite
sa kapelama
bogova
(gornjo- i
donjoegipatska
forma svetilita)
Poloaj zapadnih kapela u heb-sed dvoritu
Doser

33
Detalj kapele iz
heb-sed dvorita:
transponovanje u
kamen elemenata
raenih od tronih
materijala
Prethodna iskustva u
gradnji su vezana za
erpi i druge organske
materijale
Postament za presto u heb-sed dvoritu (juni deo)
Likovne predstave prestola u okviru prikaza heb-seda

Narmerova glava buzdovana,

O. dinastija

Senusret III, XII

dinastija. Arhitrav iz
hrama u Medamudu
Severna i juna palata
Masivne graevine, bez unutranjih
prostorija, izuzev ulaza sa kratkim
hodnikom (oblik irilikog G)
Ograeno dvorite sa june strane svake
od njih
Tavanica hodnika palate
Kapiteli u obliku papirusa, sa fasade severne palate. Stupci su trougaonog
preseka (kao i stabljika biljke papirus)
Doserova stepenasta piramida 6 faza gradnje (od
mastabe do estostepene piramide)
Doserova stepenasta piramida faze gradnje; mogue pratiti ovladavanje
tehnologijom gradnje kamenom (na poetku mali kameni blokovi,kasnije veih
dimenzija)
Doser

Serdab sa statuom pronaenom in situ

45
Prilazna rampa, aht i podzemne galerije Doserove piramide
Reljef sa prikazom Dosera pri ritualnoj
trci u okviru heb-seda (jedan od ukupno
est, koji prikazuju razliite trenutke u
ritualu) 47
Podzemne galerije koje
su bile ukraene
fajansnim ploicama

48
Poloaj ahta i podzemnih galerija u odnosu na druge graevine u severnom delu kompleksa
http://xoomer.virgilio.it/francescoraf/hesyra/dyn3-Djoser.htm
Severni deo kompleksa
Severni oltar
 Posmrtni hram

Sa severne strane
piramide
Ulaz u hram sa istoka
Serdab uz severni zid
piramide kod ulaza u
hram
Serdab

Serdab arapski
podrum
Zazidana prostorija, sa
otvorima u visini oiju
statue koja je u njega
smetana
Korien i u funerarnoj
aritekturi elite,
nestaje posle Starog
carstva
Nalaz Marieta, datiran u II dinastiju
(naen blizu severnog oltara
Doserovog kompleksa u Sakari)
Zapadni deo
kompleksa
Nedovrene statue Dosera
Nalazi kamenih posuda iz Doserovog kompleksa
Imhotep
 Kompleks Doserove stepenaste piramide
Znaenje :
Beri Kemp: simbolizuje kraljevsku palatu i prostor u kome
su odravani rituali u vezi sa kraljem
Simbolika stepenaste piramide ?
Znaaj
za prouavanje koncepta kraljevske prirode i kraljevskih
pogrebnih obiaja na poetku Starog carstva i promena
koje se prepoznaju u narednom periodu
Za istoriju egipatske arhitekture (forme, funkcija,
tehnologija)
Najstarija graevina takvih dimenzija koja je u celosti
izgraena od kamena
 U Sakari postoje i
drugi, nedovreni
kompleksi vladara
III dinastije,
slinog koncepta
Doserovom
Npr. Nedovreni
kompleks kralja
Sehemheta
Literatura za sledei as:
BARD, K.A., An Introduction to the
Archaeology of Ancient Egypt, Oxford 2007,
121-166.

Dopunska literatura:
K. Lange i M. Hirmer, Egipat, Beograd 1973.