ΗΘΙΚΑ

ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ
Ενότητα 6η
 Α.
«Ῥητέον οὖν
ὅτι πᾶσα
ἀρετή… εὖ
ἀποδίδωσιν»
Ποια είναι η ειδοποιός διαφορά
που κάνει μια έξη αρετή;
α) να κάνει κάθε πράγμα που
την έχει («αὐτό»), να βρίσκεται
στην τέλεια κατάστασή του

β) να το βοηθά να εκτελεί με
σωστό τρόπο το έργο για το
οποίο είναι προορισμένο από τη
φύση
 Τι είναι η αρετή για τον
Αριστοτέλη;
Οποιαδήποτε θετική ικανότητα ή
ιδιότητα που υπάρχει σε μεγάλο
βαθμό.

Αρετή = ικανότητα, υπεροχή,

ανωτερότητα, προτέρημα.
 «αὐτό τε εὖ
ἔχον ἀποτελεῖ»
 ἀποτελεῖ = ἀπό + τέλος

«Τέλος»: ο σκοπός για τον οποίο

δημιουργείται ένα ον
«εντελέχεια»: η εκπλήρωση του
«τέλους», η τελειοποίηση ενός όντος,
που συμπίπτει με τον σκοπό για τον
οποίο είναι πλασμένο.
 «τὸ ἔργον
αὐτοῦ εὖ
ἀποδίδωσιν»
Καθετί που δημιουργείται από
τη φύση, έχει να επιτελέσει ένα
συγκεκριμένο ἔργον, να φτάσει
δηλαδή σε ένα συγκεκριμένο
προορισμό: «ἡ φύσις οὐδὲν
ποιεῖ μάτην» (= η φύση τίποτα
δεν κάνει μάταια, χωρίς λόγο).
Όταν επιτελεστεί το έργο ενός όντος,
τότε το ον φτάνει στο ___________,
δηλαδή στην τελειοποίησή του
(τελεολογική αντίληψη).

Παραδείγματα:
«ἔργον» του οφθαλμού
«ἔργον» του ίππου
 Το παράδειγμα του
ματιού στη 2η και 6η
ενότητα:
μια φαινομενική
αντίφαση
 2η ενότητα:
ικανότητα της όρασης
(έμφυτη) ≠ αρετές
(επίκτητες μέσω εθισμού)
η
6 ενότητα:
αρετή (του ματιού) =
έμφυτη
 2η ενότητα:
Αρετή = ηθική αρετή
αισθητήριο όρασης
(έμφυτο)
η
6 ενότητα:
αρετή = ικανότητα
οξύτητα όρασης (επίκτητη)
 Β.
«Εἰ δὴ τοῦτ’…
ἔργον
ἀποδώσει»
Από τα άψυχα και τα ζώα…
στον…

άνθρωπο («δή»)
 Η αρετή του ανθρώπου
α) κάνει τον άνθρωπο
«αγαθό»
β) τον βοηθά να επιτελέσει
σωστά το έργο του
 Για τα άλλα όντα ο Αριστοτέλης
χρησιμοποιεί την επαναληπτική
αντωνυμία «αὐτοῦ» («τὸ ἔργον
αὐτοῦ εὖ ἀποδίδωσιν»)
Για τον άνθρωπο ο Αριστοτέλης
χρησιμοποιεί την αυτοπαθητική
αντωνυμία «ἑαυτοῦ». Γιατί;
Γιατί το έργο του ανθρώπου είναι προϊόν
της δικής του βούλησης, ορίζεται από
αυτόν τον ίδιο.
 Για τα άλλα όντα ο Αριστοτέλης
χρησιμοποιεί το επίθετο «σπουδαῖος»
(«ἡ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ τόν τε ὀφθαλμὸν
σπουδαῖον ποιεῖ…»)
Για τον άνθρωπο ο Αριστοτέλης
χρησιμοποιεί το επίθετο «ἀγαθὸς» (ἡ
τοῦ ἀνθρώπου ἀρετὴ εἴη ἂν ἡ ἕξις ἀφ’ ἧς
ἀγαθὸς ἄνθρωπος γίνεται). Γιατί;

Γιατί εδώ πια έχουμε να κάνουμε με την

ηθική αρετή.
 Ο Αριστοτέλης επιλέγει να
αναφερθεί στην περίπτωση του
ανθρώπου κάνοντας χρήση μιας
υποθετικής πρότασης («Εἰ δὴ …»)
που έχει ως απόδοση τη δυνητική
ευκτική «ἂν εἴη».

Γιατί;
Γιατί ο φιλόσοφος δεν έχει διάθεση να
επιβάλει τις θέσεις του· αντίθετα,
φαίνεται να είναι πρόθυμος να τις
συζητήσει περαιτέρω, να τις
συμπληρώσει ή ακόμα και να τις
αναθεωρήσει.
Μετριοπάθεια λοιπόν, διαλλακτικότητα
και επιστημονικός λόγος.
ΕΝΝΟΙΑ ΠΡΟΣΕΧΕΣ ΕΙΔΟΠΟΙΟΣ
ΓΕΝΟΣ ΔΙΑΦΟΡΑ

Αρετή Έξις (μόνιμο Ποια είναι;

στοιχείο του Σε τι διαφέρει
χαρακτήρα η αρετή από
μας) τις άλλες
έξεις;
ΕΝΝΟΙΑ ΠΡΟΣΕΧΕΣ ΕΙΔΟΠΟΙΟΣ
ΓΕΝΟΣ ΔΙΑΦΟΡΑ

Αρετή Έξις (μόνιμο «ἀφ’ ἧς

στοιχείο του ἀγαθὸς
χαρακτήρα ἄνθρωπος
μας) γίνεται καὶ
ἀφ’ ἧς εὖ τὸ
ἑαυτοῦ ἔργον
ἀποδώσει»