Kurs-13

Balık Yetiştiriciliğinde
Pazarlama ve Maliyet Yönetimi
Yazarlar, editörler ve kursu verenler:
Maciej Dymacz, Wioletta Czerantowicz
Lacjum, PL
Doç. Dr. Dr. Halis Kalmış
Çanakkale Onsekiz Mart Universitesi, TR
 KURSUN AMACI

 Kursun amacı, kültür balıkçılığını öğrenmek

isteyenlere profesyonel balık çiftliğinin
faaliyetlerini uygun biçimde ve yasal ve sağlık
gereksinimleri ve de sürdürebilirlik ilkelerine
göre yönetmede gerekli yeterlilikleri
kazandırmak; uygun formatta gerekli kayıtları
tutmak; temel finansal görevleri yürütmek; işi
geliştirmek ve balık çiftliği ürünlerini satmaktır.
 Pazarlama Yönetimi
Pazarlama yönetimi, stratejik ve faaliyet
planlaması ve uygulamayı kapsayan karmaşık
bir süreçtir. Stratejik planlama (stratejik
pazarlama), uzun vadeli hedefleri ve onlara
ulaşma yolunu tanımlayan veya pazarlama
stratejilerini tespit eden politikaların
çerçecevesini içermelidir. Bu aşama stratejik
yönetim olarak adlandırlır. Temel unsurları,
misyon, stratejik vizyon, gelecek faaliyetlere
yönelik amaç ve hedefler ve stratejileri
belirlemektir. Bu safhada, eylem veya pazar
bölümlemelerinin bir seçimi yapılmaktadır.
Stratejik planlamanın temel araçları :

 SWOT analizi (Güçlü yönler, Zayıf yönler,

Fırsatlar ve Tehditler),
 Portföy analizi ve
 Ürün- Pazar ilişkisinin analizi
 Pazarlama Stratejisi
Pazarlama stratejisi kavramı şunları
kapsar:

 İçsel Faktörler: Çiftliğin güçlü ve zayıf yönleri

 Çevresel koşullar: Fırsatlar ve tehditler;
 Stratejik Amaçlar;
 Ürünler, fiyatlama, dağıtım ve satışları artırma
süreçleri alanındaki niyetlere ilişkin belirli
kararlar;
 ilk kuruluşların pratik uygulama yolları;
 Pazarlama alanındaki stratejik eylemlerin
sistematik gösterim ve analizi.
 Pazarlama Stratejisinin Unsurları:
 Ürün – “ Doğru Ürün” müşterilerin arzu ve
ihtiyaçlarına yakından ilgili olmalıdır.
 Fiyat – hem müşterilerin gelir fırsatlarını hem de
kalite, prestij gibi isteklerini dikkate alarak uygun
düzeyde belirlenmelidir.
 Yer – Ürün, müşterilerin (hedef Pazar)
ulaşılabilecekleri ve satın almayı
gerçekleştirebilecekleri şekilde bir yerde teslim
edilmelidir.
 Üretim – Müşterilere, ürün, fiyat, yer ve elde
etme koşulları ve başka birini değil de, bu ürünü
neden satınalmaları gerektiğine ilişkin değerler
hakkında öğrenmeleri için iletişim mesajları
gönderilmelidir.
 Pazarlama Karması
Ürün Stratejisi:
 Fiziksel özelikler, marka adları,
 Ürün ve şirket imajı, Ürünle ilgili sosyal ve kültürel
birlikler
Fiyatlama Politikası: Fiyatlama politikası, pazarlama
karmasının diğer bir önemli unsurudur. Fiyat aşağıdaki
gereksinimleri karşılamalıdır:
 Ürünün müşteriye teslimi ile ilgili maliyetleri kapsamalı
ve belirli bir kar sağlamalı,
 Yaklaşık biçimde müşterinin ürün değerine ilişkin
algısını yansıtmalı,
 Pazarlama karmasının diğer unsurlarıyla bir ilişkiye
sahip olmalıdır.
Fiyat Belirleme:
Her bir balıkçının karşı karşıya kaldığı en
zor kararlardan birisi, satışa sunulana
ürünün fiyatını belirlemektir. Bu kararın
alınmasında şu faktörler dikkate
alınmalıdır:
 Ürünün pazarda ne ölçüde bilindiği,
 Ürünün pazardaki durumu,
 Ürüne yönelik potansiyel ve gerçekleşen
rekabet,
 Üretim maliyetleri,
 Dağıtım kanalları.
Fiyatlama Stratejisi

 Fiyat belirlerken bir çok farklı faktör rol oynar.

En temel olanlardan birisi, üretim maliyetlerine
dayalı fiyat belirlemektir. Fiyat, ürün
maliyetlerine bir kar marjı ekleme ile belirlenir.

 Rekabetçi firmanın fiyatı göz önüne alınarak da

bir fiyat belirlenebilir.
 Üçüncü yaklaşım, talebe dayalı fiyatlamadır.
Bunun için, farklı fiyatlarla ürüne yönelik talep
tahminleri yapılır ve belirlenmiş hedef satış
düzeylerine ulaştıracak bir fiyat belirlenir.
 Satış artırma (Destek) Politikası
Satış artırmanın bir çok yolu vardır.
Bunların en önemlileri şunlardır:
 Bireysel satış;
 Reklam;
 Ün kazanma;
 Şirket için olumlu imaj oluşturma (halkla
ilişkiler).
 Balıkçılıkta satış destek araçları
Müşterilerin artırılması ve onlarla bağların
güçlendirilmesinin değişik yolları bulunmaktadır.
Onlardan bazıları şunlardır :
 Reklam.
 Halkla ilişkiler.
 Pazarlama ve halkla ilişkiler.
 Ticarileştirme (İşyerlerinde sergileyerek satma).
 Fuar ve sergiler.
 Telepazarlama.
 Kişisel satış.
 Teşvik malzemeleri
 İş Planı Yapmanın Zorunlulukları:

1. Bir projenin yapmaya ve zaman, emek ve

sermaye tahsis etmeye değer olup olmadığını
teyit etmek.
2. Projeyi gerçekleştirme olasalığını teyit etmek.
3. Zorunlu kaynaklar ile araçları ve onları
yaratma yollarını tahmin etmek.
4. Projenin yararları ve olası risklerini incelemek.
5. Projeyi gerçekleştirmeye yönelik stratejileri
geliştirmek.
6. Proje katılımcıları için görevler belirlemek.
 Bir iş planının yapısı

Bir iş planını hazırlama şunları gerektirir:

 Görevleri ve yararlanıcıları tanımlama,
 Taslak planı belirleme,
 Planın sonraki parçalarını hazırlama (ayrınılı
plan). Şunlar dahil olacak: Planın amacı,
çiftliğin profili, özellikleri, Pazar analizi,
pazarlama stratejisi, personelin nitelikleri ve
finansal durum.
Tablo 2. Avrupadaki en yüksek ilk on kültür
balıçlığı Üreticileri (FAO,2012)
Ton Yüzde
Norveç 1.008.010 39.95
İspanya 252.351 10.00
Fransa 224.400 8.89
İngiltere 201.091 7.97
İtalya 153.486 6.08
Rusya Federasyonu 120.384 4.77
Yunanistan 113.486 4.50
Hollanda 66.945 2.65
Faroe adaları 47.575 1.89
İrlanda 46.187 1.83
Diğerleri 289.264 11.46
Toplam 2.523.179 100
 İş planının temel düzeni şu şekilde
olmalıdır:

 İş planının ön sayfası şunları kapsamalıdır:

Şirket adı, adres, logo, sahiplerinin kimlikleri,
telefon numaraları, planı hazırlama tarihi, planı
hazırlayan personel,
 Planın özeti; yararlanıcıların plan, planların ön
fizibilite değerlemesi ve katılımcıların yararlarını
sunmaya başlarken hazırladıkları plan. Bu bir
iş planını geliştirmeye yönelik temel unsurları da
içermektedir.
 Ürün özellikleri
 Müşteri ve Pazar özellikleri – Pazar
büyüklüğü, eğilimler ve geliştirme. – Pazarın
potansiyel büyümesi (İş planının son geçen 3
yılın sonuçları ve gelecek 5 yılın tahminlerini
kapsaması tavsiye edilmektedir), Şirketin
pazardaki durumu,
 Satış ve Dağıtım– Satış türleri (doğrudan
satışlar, acentalar(bayii), diğer çözümler),
anahtar müşteriler ve ürünlerin satın alma
yüzdeleri,
 Satış Artırma – Yöntemler ve satış artırma
araçları ve reklamlar, yıllık satış artırma harcaması,
satışların mevsimselliği ve üretim,

 Fiyat – Bütün ürün gruplarına yönelik fiyatlama

politikası, maliyetteki değişikliklere yönelik fiyat
duyarlılığı, elde edilen gelirin bir yüzdesi olarak
satışların maliyeti ve satış hacmine bağlı olan
değişiklikleri,

 Rekabet(Şirket diğerleriyle nasıl rekabet

edecek) – En önemli rakipler ve onların adları,
adresleri, satışlarının büyüklüğü, Pazar payı,
rekabetin güçlü ve zayıf yönleri, rekabetin türü:
imaj, konumlandırma, ürün, hizmetler,
fiyatlandırma, reklam, satış yöntemleri,
 Proje konumlandırma– Üretim nerede
konumlandırılır, bu alandaki ekonomik temel,
pazardan uzaklık,

 Yönetim becerileri – Sahiplerin yaş ve

eğitim durumları, sahiplarin mali durumu,
profesyonel deneyim , yönetim yapısı ve görev
bölümü, iş danışmanlığı ve danışmanlık
kullanımı,

 Personel- Nitelikleri, becerileri, ücretleri,

 Yatırım ve Krediler – zorunlu yatırım için bir
plan, gerçekleştirme zamanları ve onların
maliyeti, planlanan yatırımı tamamlamak için
gereksinim duyulan kredi tahminleri,
 Proje geliştirmeye yönelik zaman tablosu
– ön plandaki bölümlenmiş amaçların bir listesi,
kısa vadeli ve uzun vadeli stratejiler, hedef
Pazar, ürün özellikleri, fiyat, satış artırma
çabaları, dağıtım ve zorunlu kaynaklar ve
kaynaklara ulaşmayı etkileyen ilgili faktörler,
 Mali plan en zorudur. Fakat planlama sürecinin
en önemli aşamasıdır da. Genelikle gelecek 5 yıl
için yapılır. İlk aşaması aylık veya 3 aylık analiz
olmalıdır.
 Yatırım verimliliğini değerleme
Yatırım makine, techizat, bina, arsa ve araziler veya bir
şirket gibi belirli malların satınalınmasıdır. Bu süreç
ekonomik bir temele sahiptir. Yatırımcılar, yalnız yatırmış
oldukları paraları gelecekte geri almak değil, bununla
birlikte bir artık değerle (kar) almak umuduyla sermaye
tahsis ederek yatırım yaparlar. Gelecekte sağlanacak
yararlar baştaki yapılan sermaye harcamasından
önemlidir.

Yatırım verimliliğinin analizi, “gelecekte elde edilecek

yararlar yatırım maliyetinden daha yüksek olur mu?”
sorusuna cevap vermelidir. En yaygın değerleme
yöntemleri şunlardır:
 NBD – Net Bugünkü Değer
 Oran F / M –Fayda maliyet oranı
 İVO – İç Verim Oranı
Net Bugünkü Değer Yöntemi
Bir projenin net bugünkü değeri, o projenin gelecekteki nakit
giriş ve çıkışlarının bugünkü değerleri arasındaki farkın
toplamı olarak tanımlanır. Şu şekilde hesaplanır:
R1 R2 Rn
N.B.D. = ---------
1 + ---------
2 + … + ---------
n -C
(1+i) (1+i) (1+i)

R1, R2, Rn = Net Nakit Girişleri,

i = İskonto oranı (Marjinal Sermaye Maliyeti),
C = Yatırım Harcaması
n = Yatırımın Ekonomik Ömrü
Bu yönteme göre net bugünkü değer pozitif ise (NBD>0)
yatırım yapılır, net bugünkü değer negatif ise (NBD<0)
yatırım yapılmaz. Eğer net bugünkü değer sıfıra eşit ise
(NBD=0) bu noktada yatırımcı yatırımın diğer avantajları
ya da dezavantajlarına göre yatırım hakkında kararını verir.
Birden fazla yatırım projesi arasından en uygun olanı seçilecek
olursa, bu durumda, pozitif net bugünkü değerler arasında en
yüksek olanı sağlayan yatırım tercih edilmelidir.

Fayda Maliyet Oranı(haddi) (Benefit-Cost Ratio)

Projenin faydalarının bugünkü değerinin maliyetlerin bugünkü
değerine oranıdır. Şu şekilde hesaplanır:
B1 B2 BT
B  B0    ... 
1 r (1  r ) 2
(1  r )T
C1 C2 CT
C  C0    ... 
1 r (1  r ) 2
(1  r )T

B= proje faydalarının net bugünkü değeri

C= Proje harcamalarının net bugünkü değeri
Oran= B/C
• Fayda maliyet oranı için kabul edilebilirlik kriteri
oranın 1’i aşmasıdır. Bunun anlamı B-C > 0
olmasıdır. Oran birden düşük çıkarsa, bunun anlamı
B-C<0 olmasıdır. Bu durumda proje kabul edilmez.

İÇ VERİM ORANI (INTERNAL RATE OF RETURN)

• iç verim oranı yatırımın gerektireceği nakit
çıkışlarının bugünkü değeri ile ekonomik ömrü
boyunca sağlayacağı nakit girişlerinin bugünkü
değerini eşit kılan iskonto oranı olarak
tanımlanmaktadır. Şu şekilde hesaplanır:
 R1 R2 Rn
C = --------- + --------- + … + ---------
(1+i)1 (1+i)2 (1+i)n
R1, R2, Rn = Net Nakit Girişleri,
i = İç Karlılık Oranı
C = Yatırım Tutarı
n = Yatırımın Ekonomik Ömrü
Alternatif projeler arasında seçim yapmak gerektiği
hallerde en yüksek iç karlılık oranını gösteren proje
seçilir. İç verim oranı, işletmenin sermaye maliyeti
oranı ile karşılaştırılır. Eğer oran, sermaye maliyet
oranından yüksekse, proje kabul edilir.
 BALIK ÇİFTLİKLERİNDE MALİYET YÖNETİMİ VE
FİNANSAL RAPORLAMA
Balık çiftçiliği tarımsal bir faaliyettir. Tarımsal faaliyet, biyolojik
değişimin bir işletme tarafından yönetimi ve satış veya
tarımsal ürüne dönüştürmek için biyolojik varlıkların hasatı
olarak tanımlanır. Tarımsal ürün ise, işletmenin biyolojik
varlıklarının hasat edilen ürünüdür. Örneğin vanlı bir hayvan
veya bitki gibi.
Balık çiftliğindeki üretim süreci, diğer imalat şirketlerinin
üretim sürecinden çok farklı değildir. Esas olarak üretim
maliyetleri üretim sürecinde katlanılan maliyetlerin toplamıdır
ve hasılatan düşülür. Diğer firmalar gibi, balık çiftlikleri de
toplam üretim maliyetlerini, birim başına maliyetlerini (Kg balık
başına maliyet) toplam maliyeti üzerinden başa baş üretim
veya hasılatını hesaplamalıdır. Balık çiftlikleri, işletme ile ilgili
tarafların ekonomik karar almalarına yardımcı olacak
maliyetler, gelirler, mali durum, mal performans ve nakit akımı
gibi yararlı bilgileri hazırlayıp sunmalıdır.
• Balık Çiftliklerinde Finansal Raporlama
• Finansal raporlamanın amacı, kullanıcıların ekonomik karar almalarında
yararlı olan işletmenin finansal durumu, finansal performansı ve nakit akımı
hakkında bilgi sağlamaktır. Finansal raporlama finansal raporlar aracılığıyla
yapılır. Finansal raporlar, bir işletmenin finansal durumu, finansal
performansı ve nakit akımının yapılandırılmış sunumudur.
• Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına (UFRS) göre tam
bir finansal raporlar seti aşağıdakilerden oluşmaktadır:
• (a) Dönem sonu itibariyle finansal durum tablosu (Bilanço);
• (b) Dönemin Ayrıntılı gelir tablosu;
• (c) Dönemin özkaynak değişim tablosu;
• (d) Dönemin nakit akım tablosu;
Finansal raporlar hazırlanırken, yönetim işletmenin sürekliliği
varsıyımı temelinde işletmenin devam etme kabiliyetininin bir
değerlemesini yapmalıdır. İşletme, nakit akım tablosu hariç, finansal
raporlarını tahakkuk esasına göre hazırlar. Tahakkuk esasısının
kullanılması, varlık, borç, özkaynak, gelir ve giderlerini
gerçekleştiğinde tanıyarak kayıt altına alınması anlamına
gelmektedir.
Finansal Durum Tablosu (Bilanço), bir işletmenin belli bir zamandaki mali
durumunu gösteren rapordur.

Gelir tablosu, bir işletmenin belirli bir dönemin finansal performansını

(kar/zarar) gösteren rapordur. Gelir tablosu, işletmenin varlık ve
yükümlülüklerinde bir dönem boyunca meydana gelen değşikliklerin
nedenleri hakkında bilgi sağlar. Bu, kullanıcıların işletmenin ekonomik
kaynaklarının faaliyetleri sonucunda geri dönüşünü anlamalarını sağlar.
Bu bilgi, bilgi kullanıcılarının gelecek nakit akımlarını tahminlerini
değerlemesinde yardımcı olur. Bir işletme, bir dönem içinde elde ettiği
gelir ve katlandığı giderleri dikkate alarak kar veya zararını
hesaplamaktadır. Kar veya zarar, işletmenin gelir ve gider
kalemlerinden türetilen toplam veya ara toplamların arasındaki farktır.
Özkaynak değişim tablosu bir işletmenin dönem boyunca net
varlıklarında artış veya azalışı yansıtan rapordur. Genellikle dönem
sonu özkaynak toplamı, dönem başı özkaynak tutarı ile artı
özkaynağa yapılan eklemeler, eksi dönem içinde özkaynaktan yapılan
dağıtımlar ve artı/eksi dönemin karı veya zararı ve artı sermaye
korumuma düzeltmeleri toplamına eşit olmaktadır.
Nakit akım tablosu, bir işletmenin nakit ve nakde eşdeğer
varlıklarında dönem içinde meydana gelen değişikleri, işletme,
yatırım ve finansal faaliyetlere göre sınıflandırarak sunan bir
rapordur. Nakit akım tablosu, kullanıcılara işletmenin nakit ve
nakde eşdeğer varlık yaratma yeteneğini ve bu nakdi kullanma
ihtiyacını değerlemeleri ile ilgili bilgi sağlar.

Balık çiftliklerinde Maliyet Yönetimi

Bir işletmenin amacı, hedef pazardaki alıcılara hizmet ederek
finansal kazanç sağlamaktır. Pazardaki rekabetin temel
koşulu, işletmeye rekebet gücü kazandıran kalite, düşük
maliyet ve hız gibi unsurların etkili ve verimli biçimde
gerçekleştirlmesidir. Bu unsurları gerçekleştirmenin yolu, mal
ve hizmet üretmek için zorunlu olan faaliyetleri daha etkili ve
verimli olarak yönetmesidir. Faaliyetleri yönetmek ise, onların
ölçülebilmelerine bağlıdır
 Maliyet yönetimi, faaliyetlerin ölçümünü olanaklı kılar ve yöneticilere
faaliyet sonuçları ile ilgili bilgi ihtiyacını karşlılar. Maliyetler, faaliyet
performansı ve kaynak ölçümü, işletmelerin müşterilerden elde ettiği
değer ile bu değeri sağlayarak elde ettiği karı artırabilir. Maliyet
yönetimi, maliyet ile gelir arasındaki gerçek bağı tanımlar ve saklı (gizli)
maliyetleri ve de müşterilere mal ve hizmet sağlayarak elde ettiği karı
ortaya çıkarabilir. Böylece maliyet yönetimi, işletmeler açısından önemli
bir karar alma aracı olmaktadır.

Maliyet yönetimi, finansal ve finansal olmayan göstergeleri birleştirerek

kalite, esneklik, hizmet, zaman ve maliyet gibi konularda işletmenin
performansını ölçme olanağı sağlar. Bu çerçevede, bir sistem olarak
maliyet yönetimi, işletmenin önemli faaliyetlerinde tüketilen kaynakların
maliyetini belirleyerek, gerçekleştirilen faaliyetlerin etkinlik ve
verimliliğini belirleyerek ve işletmenin gelecek performansını
geliştirebilecek yeni faaliyetleri tanımlayıp belirleyerek, işletmenin mal ve
hizmet üretmede işletme kaynaklarının etkili ve verimli kullanmasının
pazarda maliyet, kalite, işlevsellik ve zaman bakımından rekabetçi olan
konularda gerekli bilgileri sağlamayı amaçlamaktadır.
Maliyet yönetimi, hangi olayların maliyetlere neden olduğu hakkında
farkındalık yaratma ile başlamaktadır. Bu farkındalık, maliyetlerin tam
olarak anlaşılmasının zorunlu ön koşuludur. Maliyet yönetimi, bir
işletmenin müşterilere değer sağlayan mal ve hizmetlerin yaratılması
için kaynakların ne ölçüde etkili tüketildiğini değerlemek için gerekli
maliyet bilgisini kullanmaktadır. Bu nedenle, maliyet yönetimi felsefesi,
nedenler (faaliyetler) ve sonuçları (maliyetler) hakkında uygun bir
çerçeve sunmaktadır. Maliyet yönetimine dayalı yaklaşımlar, işletmelerin
ihtiyaçlarına göre aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1. Maliyetin Sürdürülebilirliği (kontrolu)
2. Maliyetten Kaçınma
3. Maliyet Azaltma
1.Maliyet Kontrolu, gelecekteki sabit maliyetler ve birim başına değişken
maliyetlerin artmasından kaçınma veya mevcut durumu sürdürmeye
dayanan bir yaklaşımdır. İşletmeler açısından, beklenen yararın
sağlanması için maliyetin doğasını ve oluşumunun iyi bilinmesi
gerekmektedir. Sabit maliyetler, belirlenmiş faaliyet kapasitesinde
değişiklik olsa bile toplam olarak değişmeyen maliyetlerdir. Bu maliyetler,
ürün maliyetinin bir parçası olarak faaliyet düzeyinde herhangi bir azalış,
birim başına toplam maliyette artışa yol açmaktadır.
 İşletme yöneticileri, maliyet yönetim sisteminden elde ettikleri
doğru bilgi doğrultusunda aldıkları kararlarla bu maliyetlerden
kaçınabilirler. Diğer yandan, değişken maliyetler, faaliyet hacmi
değişse bile birim başına değişmeyen fakat faaliyet hacmine paralel
biçimde toplam olarak değişen maliyetlerdir. Bu maliyetler, üretilen
ürünlerle ilgili gerçekleştirilen faaliyetlerin maliyetleridir. Bu nedenle,
faaliyetlerin aynı etkinlik düzeyinde gerçekleştirilmesi ve faaliyetleri
gerçekleştirmek için gerekli kaynakların aynı düzeyde etkin ve üretken
kullanımı, maliyetlerin aynı düzeyde kalmasını sağlayacaktır.

2. Maliyetten Kaçınma, fayda-maliyet analizi temelinde yok

edilmeyen ve yararı açıklanamayan faaliyetlerin yok edilmesine
yönelik bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımın felsefesi, değer yaratan
faaliyetlerin maliyet etkenli biçimde gerçekleştirilmesi ve değer
yaratmayan faaliyetlerin yok edilmesine dayanmaktadır. Bu, değer
yaratmayan faaliyetlerin nasıl mümkün olduğu kadar azaltılacağı
veya yok edileceğini ve değer yaratan faaliyetlerin ne ölçüde maliyet
etkenli biçimde gerçekleştirileceğinin yolunu araştırmayı ve
uygulamayı gerektirmektedir.
 3. Maliyet azaltma, cari dönemde işletme açısından zorunlu olan faaliyetlerle
ilgili değişken ve sabit maliyetlerin azaltılmasına odaklanan bir yaklaşımdır. Bu
yaklaşımın felsefesi, cari dönemde işletme bakımından zorunlu olan
faaliyetlerin maliyetlerinin azaltılmasına dayanmaktadır. Bu, yöneticilerin
faaliyetleri ve faaliyetlerin gerçekleştirilmesi için gerekli kaynakların etkili ve
üretken biçimde kullanmalarını sağlamaları ile olanaklı hale gelmektedir.

Maliyetler ve Maliyetlerin Sınıflandırılması

Maliyet, mal veya hizmet sağlamak için tüketilen kaynakların bir ölçüsüdür. Bir
balık üreticisi, her kuruluş gibi toplam veya birim başına maliyetlerini
hesaplamak zorundadır.
Toplam maliyetler, bir ürün, bir faaliyet veya bir iş alanı tarafından tüketilen
kaynakların tolamını temsil etmektedir. Toplam maliyetler, genellikle temel
maliyet kategorileri (Direkt işçilik, direkt malzeme ve genel üretim maliyetleri)
veya işletme işlevleri ( üretim, satış, yönetim gibi) bakımından sınıflandırılarak
toplam olarak belirlenmektedir.
Birim Maliyet, bir ürün veya hizmet birimi başına düşen maliyettir. Birim
maliyet basit olarak toplam maliyetin toplam üretim birimlerine bölünerek
hesaplanan ortalama maliyettir. Ölçüm birimi önemlidir ve işletmenin çıktısı
anlamlı biçimde tanımlanmalıdır.
Örneğin, üretilen ürün birimleri, balık adedi veya balıkların kg’ı. Birim maliyetler,
verimliliği ölçmek veya önemli maliyet eğilimlerini belirlemek için yararlıdır.
Sabit ve değişken maliyetler: Bu maliyet sınıflandırılması, maliyet
nesnesinin maliyeti ile faaliyet hacmi veya faaliyet düzeyinde
değişikliklere göre nasıl haret ettiği arasındaki ilişkiyi oluşturmaktadır.
Sabit maliyet, hacim veya faaliyet düzeyindeki değişiklikle toplam
olarak değişmeyen maliyetlerdir. Örneğin, bina, makine ve techizat
amortismanı, emlak vergileri, kiralar, kilit mevkideki yönetici ücretleri.
Sabit maliyetler, kısa vadede yani mevcut kaynakların miktarının
değişmediği zaman diliminde sabit olduğu varsayılır. Uzun vadede,
bütün maliyetler değişkendir. Bununla birlikte, sabit maliyetler birim
başına değişkendir.

Değişken maliyetler, faaliyet düzeyindeki artış veya azalışa orantılı

olarak değişen maliyetlerdir. Değişken maliyetler, satış, üretim hacmi
veya başka bir faaliyet ölçüsündeki değişikliklere bağlı olarak
toplamda doğrudan değişen maliyetlerdir. Bununla birlikte, birim
başına sabit kalmaktadırlar. Bazı maliyetler yarı değişkendir. Bunlar
sabit ve değişken unsurlara sahiptirler. Örneğin bakım ve onarım
maliyetleri.
Maliyetler, katlanılan işletme işlevlerine göre de sınıflandırılır (Yönetim,
üretim, pazarlama ve satış, araştırma ve geliştirme gibi.).
İmalat (Üretim) maliyetleri, bir ürünün üretilmesi için gerekli
maliyetlerdir. Üretim Maliyetleri, üç temel grupta sınıflandırılır. Bunlar,
direk hammadde ve malzeme maliyetleri, direkt işçilik maliyetleri ve
genel üretim maliyetleridir.
Direkt hammadde ve malzeme maliyetleri, üretilen ürünün
imalatında kullanılan ve mamulun temel yapısını oluşturan madde ve
malzemelerin maliyetleridir.
Direkt işçilik Maliyetleri, üretilen ürünün üretiminde doğrudan
ilişkili olan işgücü maliyetleridir.
Genel üretim maliyetleri, üretilen ürünlerle ilgili olup, direkt işçilik
ve direkt malzeme maliyetleri dışındaki üretim maliyetleridir.
Balık Üreticileri İçin Birim Maliyetlerin Hesaplanması
Maliyetleme basit değil ve bazen anlaşılması kolay değildir. Balık
çiftliklerinde bir çok ürün üretilebilir. Herhangi bir şirket veya sanayi
kolunda uygulanabilen genel maliyetleme rehberi balık çiftliklerine de
tavsiye edilebilir. Bu rehber sırasıyla aşağıdaki adımlardan
oluşmaktadır:
Adım 1. Maliyetlenecek kalemi belirlemek; bir işletmede
hemen her şey maliyetlenecek madde veya nesne olabilir; bir ürün
(balık), bir iş süreci veya bir faaliyet. Maliyet nesnesinin açık bir
tanımı, maliyetleme uygulamasının alanını belirler. Alan ve bilginin
mevcudiyeti, istenen maliyetlere ulaşılması için gerekli örgütsel
kaynakları saptamaktadır.
Adım 2. Maliyetleme uygulamasının amacını anlamak; Bir
örgüt farklı amaçlar için farklı maliyetler kullanır. Örneğin,ürün
karlılığı ve maliyetini belirlemek, karar almak, kapasiteden
yararlanmak gibi.
Adım 3. Maliyet temelini belirlemek: Maliyetler fiili veya
bütçeleme (öngörülen) temelinde tahmin edilebilir. Fiili maliyetler,
geçmişteki tarihi verilere dayalı olarak neyin olduğunu gösterir; bu
nedenle, işletmenin daha doğru bir resmini sağlayabilir.
Bütçelenmiş (öngürülen) maliyetler ise tarihi maliyetlere veya
sanayi kestirimlerine dayalı olarak gelecekte oluşması beklenen
maliyetlerdir. Bütçelenmiş maliyetler, bütçelerin hazırlanmasında,
sermaye yatırım analizlerinde ve diğer temel yönetsel kararların
alınmasında kullanılmaktadır.
Adım 4. Temel Maliyet Unsurlarını Belirlemek: Yukarıda
açıklandığı gibi, herhangi bir maliyet analizinde üç maliyet unsuru
bulunmaktadır. Direkt işçilik, Direkt Malzeme ve Genel üretim
maliyetleri.
Adım 5. Maliyeti Hesaplamak: 2-4 arasındaki adımlarda elde edilen
bilgiye dayalı olarak ürün maliyetleri hesaplanabilir. Her bir maliyet
unsuru için maliyetler tek tek hesaplanır ve sonra da ürün maliyetinin
toplamını bulmak için birbirine eklenir.
Balık Üreticileri için Maliyet-Hacim ve Kar Analizi
Balık üreticileri, maliyetler, satışlar ve net kar arasındaki ilişkileri
inceleyerek bir çok planlama kararıyla daha iyi başa çıkabilirler. Maliyet-
Hacim-Kar analizi (MHK), planlama kararlarına yönelik kullanılan bir
araçtır. Yöntem, değişken maliyet, sabit maliyet, satış fiyatları, satış
hacmi, ve satılan ürün karması gibi faktörlerdeki değişikliklerin kar
üzerindeki etkilerine odaklannmaktadır. MHK’nin bir türü olan başabaş
analizi, başabaş satış miktarı veya tutarını saptamaktadır. Başabaş
noktası, gelirlerin maliyetlere eşit olduğu noktadır. Bu analiz balık
üreticileri için yarar sağlayabilir. Böylece, hedef kara ulaşmaları için
gerekli satış tutarını hesaplayabileceklerdir..
Başabaş noktası, belirli bir faaliyet hacmindeki sabit ve değişken maliyetlerin
toplamını satış gelirlerine eşitleyen faaliyet düzeyini temsil etmektedir. Başabaş
noktası birim veya tutar olarak hesaplanabilir.

Başabaş satış miktarı= Sabit Maliyetler/ (Birim Satış fiyatı- Birim başına değişken
Maliyet)
Başabaş Satış Tutarı= Sabit Maliyetler/ ((Satış Fiyatı-Birim başına değişken Maliyet)/
Birim satış fiyatı) veya
= Sabit maliyetler/ ((Toplam satışlar-Toplam değişken maliyetler)/ Toplam satışlar)

Bir balık üreticisi, bir hedef kar belirleyip, ulaşmak isterse, hedef kar tutarını sabit
maliyetlere eklemesi gerekmektedir.

Örnek: Bir kg balık fiyatı 20 TL ve Birim başına değişken maliyeti 10 TL ve

toplam sabit maliyetleri de 5.000 TL olduğunu varsayalım. Bu durumda;

Başabaş satış miktarı: ¨5000 / (¨20-¨10)= 500 KG balık, veya

Başabaş satış tutarı: ¨5000 / ((¨20-¨10)/20)= 10.000 TL

 Kurs-13 için LİNKLER

http://www.biznextdoor.com/the-advantages-of-marketing-
strategy-for-your-business/#more-147(The Advantages of
Marketing Strategy for Your Business - article Buisness next door).
http://www.farmfreshsalmon.org/world-salmon-supply-demand(positive
aquaculture awareness)
http://ryby.rsi.org.pl/index.php/pl/Marketing/13 (articles in Marketing)
http://herahub.com/blog/2013/07/03/marketing/ (article - Full-time
Marketing Coordinator Position)
• Berliner, C., and Brimson, J.A., (1988), Cost Management for Today’s Advanced Manufacturing (The CAM-I
Conceptual desing), Boston: Waren, Gorham and Lamont.
• Groth, K., (1994), Cost Management and Value Creation, Management Decision, Vol. 4., No. 4, pp. 1-6.
• Guziur, S.,1997. “Chów ryb w małych stawach” Wyd. Oficyna Wydawnicza HOŻA; Warszawa
• İnternational accountanting Satandards 1, IAS 7,
• Johnson, H.T.,(1990), The Decline of Cost Management: A Rrinterpretation of 20ᵗͭʰ Century Cost
Management History, Emerging Practices in Cost Management, Ed.: Ed.: B.J. Brinker, Boston: Waren,
Gorham and Lamont, pp. 137-144.
• http://www.biznextdoor.com/the-advantages-of-marketing-strategy-for-your-business/#more-147(The
Advantages of Marketing Strategy for Your Business - article Buisness next door).
• http://www.farmfreshsalmon.org/world-salmon-supply-demand(positive aquaculture
• awareness)
• http://ryby.rsi.org.pl/index.php/pl/Marketing/13 (articles in Marketing)
• http://herahub.com/blog/2013/07/03/marketing/ (article - Full-time Marketing Coordinator Position)
• Kalmış, H., (2003), Cost Management as a Decision-Making Tool for Managers in the Global Competitive
Environment, Journal of Naval Science and Engineering, July, pp. 115-122.
• Lewandowski, K.D., 1992. “Krainy jezior w Polsce” Wyd. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne;
Warszawa.
• Napitupulu, Ilham Hidayah and Widyo Nugroho, Cost of Production at Business Unit in Aquaculture
Industry: Study at Aquafarm Nusantara Company, Journal of Modern Accounting and Auditing, ISSN 1548-
6583, May 2012, Vol. 8, No. 5, 671-678.
• Oliver, L., (2000), The Cost Management Toolbox, New York: Amacom.
• Player, S., (1996), Insight in Cost Management, Controller Magazine, August, pp. 55-56.
• Shim, J.K., and Siegel, J.G., Modern Cost Management & Analysis, New York: Barron’s Business Library.
• Stópkiewicz, S., 2009. “Ryby nasze” Wyd. Klub dla ciebie; Warszawa.
• Weil, R. L., and Maher M.W., (2005), Handbook of Cost Management, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
 Kurs -13 bitti.

Lütfen soruları cevaplayınız …

 KURS-13 SINAV SORULARI

1.Pazarlama stratejisinin unsurları nelerdir?

a. Ürün, fiyat, yer, üretim

b. Fiatlar, vakurluk, naziklik, ürün.
c. Sadece Fiyatlar
d. Sadece Ürünler

2. Kültür balıkçılığı pazarlamasında en önemli şey nedir?

a. Nihai sonuç
b. Müşteri memnuniyeti
c. Yatırımın geri dönüşü
3. Süreç dahil: stratejik planlama, faaliyet ve uygulma aşaması
nasıl adlandırılır?
a. Pazarlama Karması
b. Pazarlama Yönetimi
c. Pazarlama Stratejisi

4. iş planı.... dır. Boşluğa aşağıdakilerden hangisi gelmelidir.

a. İşletmelere yönelik stratejinin tüm unsurlarını içeren planın özel

türü
b. Sadece pazarlama stratejisisn hazırlanmasına yönelik düzenli
plan
c. Sadece finansal konularla ilgili işletmelere yönelik plan

5. İş planı aşağıdakilerden hangisini gerektirir?

a. Görevleri, yararlanıcıları ve ön taslak planı belirleme

b. Yeni işin yalnızca ana tahminlerini belirleme
c. Finansal plan hazırlama
6. ........ nın amacı, bir işletmenin finansal durum, finansal performans ve nakit
akımı hakkında yararlanıcıların ekonomik karar almaları açısından yararlı bilgi
sağlamaktır.
Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki cümleyi tamamlar?
a. Maliyet Yönetimi
b. Finansal Raporlama
c. Bilanço
d. Gelir tablosu

7. Aşağıdakilerden hangisi maliyet yönetimine dayalı yaklaşımlardan biri

değildir?
a. Maliyet kontrolü
b. Maliyetten Kaçınma
c. Maliyet azaltma
d. Maliyet hesaplama
8. Aşağıdakilerden hangisi hacim veya faaliyet düzeyindeki değişiklere
bağlı olarak toplam olarak değişmez?
a. Sabit Maliyet
b. Değişken maliyet
c. Toplam maliyet
d. Birim maliyet
9. Aşağıdakilerden hangisi temel maliyet unsurlarını oluşturmaz?
a. Direkt işçilik maliyetleri
b. Direkt malzeme maliyetleri
c. Sabit maliyetler
d. Genel üretim maliyetleri
10. Aşağıdakilerden hangisi balık üreticilerinin gelirleri ile maliyetlerini tam
olarak eşitler?
a. Başabaş noktası
b. Bilanço
c. Finansal plan
d. Maliyet planı
11. Aşağıdakilerden hangisi genel maliyetleme rehberine göre daha
doğru maliyet bilgisi için ilk olarak yapılmalıdır?
a. Maliyeti hesaplama
b. Maliyet temelini belirleme
c. Maliyetlenecek kalemı belirleme
d. Temel maliyet unsurlarını belirlemek
KURS -13 SINAVI İÇİN CEVAP
ANAHTARI
1. a
2. a
3. a
4. a
5. a
6. b
7. d
8. a
9. a
10. d
11. c
 Kurs-13’e katıldığınız için teşekkürler.

‘FISHFARM projesi Avrupa Komisyonu Hayatboyu

Öğrenme Programı tarafından
desteklenmektedir. Bu yayın (görüşler) sadece
yazarlarının görüşünü yansıtmakta ve Komisyon
burada yer alan bilgilerin oluşturulmasından ve
bilgilerden sorumlu tutulamaz”.