DUKKHA IN BUDDHIST PHILOSOPHY

Asst.Prof.Dr.viroj inthanon
 TOPIC

Meaning of suffering
Kinds of suffering
Characteristics of suffering
Cuases of suffering
The path leading to extinction of
suffering
The extinction of suffering
 All teachings of the Buddha concern
with Dukkha
 เพราะความทุกข ์คือสิงที ่ มนุ
่ ษย ์ทุกคน
เกลียดกลัวมากทีสุ ่ ด
 แม้ใครจะมีความสุขมากมายสักเท่าใด
แต่ถา้ ยังมีความทุกข ์อยู ่ การมีความสุข
้ ไร ้คุณค่า
นันก็
 แต่ถา ้ มนุ ษย ์จะสามารถมีชวี ต ิ อยู ่ได้โดยมี
ความทุกข ์น้อยทีสุ ่ ดหรือไม่มเี ลยได้ จะ
่ มี
นับว่ามนุ ษย ์ได้ร ับสิงที ่ คณ
ุ ค่าทีสุ่ ดที่
มนุ ษย ์ควรได้ร ับแล้ว
 Buddhism
 The Founder is the Buddha
 The Buddha when he was the prince saw 4
dukkhas ;
-old man
-patient
-dead person
-monk
 MEANING

Suffering

becoming stressful

conflict to happiness
 ๑. ทุ ก ข ท์ างกาย
๑.๑ อ ป ั ปฏิจ ฉัน นทุ ก ข ์ ทุ ก ข ไ์ ม่ ปิ ดบัง
หรือ ทุ ก ข เ์ ปิ ดเผย เช่น ถู ก หนามตา
่
ถู ก เฆียน ถู ก มีด ฟั น เจ็บ ขา เจ็ บ มือ
ปวดศีร ษะ
 ๑. ทุ ก ข ท์ างกาย
๑.๒ อาหารปริเ ยฏฐิทุ ก ข ์ คือ ทุ ก ข ์
ในการหากิน (ความหิว เป็ นโรค
ประจาตัว ของคนเรา)
 ๑. ทุ ก ข ท์ างกาย
๑.๓ วิป ากทุ ก ข ์ หรือ ผลกรรม
ได้แ ก่ว ป
ิ ฏิส ารคือ ความร อ
้ นใจ
การเสวยกรรม คือ ถู ก ลงอาชญา
ความฉิ บ หาย ความตกยาก และ
ความตกอบาย
 ๑. ทุ ก ข ท์ างกาย
๑.๔ วิว าทมู ล กทุ ก ข ์ คือ ทุ ก ข ม
์ ีว ว
ิ าท
เป็ นมู ล ได้แ ก่ค วามไม่ โ ปร่งใจ ความ
กลัว แพ้ ความหว นหวาด่ั ่ ด จาก
ซึงเกิ
การทะเลาะกัน สู ค ้ ดีก น
ั หรือ สู ร้ บกัน
 ๑. ทุ ก ข ท์ างกาย
๑.๕ ชาติทุ ก ข ์ คือ ทุ ก ข อ์ น
ั เกิด
เนื่ องมาจากการเกิด ขึนของรู
้ ป และ
่
นามทีปรากฏขึ ้
นในครรภ ข์ องมารดา
 ๑. ทุ ก ข ท์ างกาย
๑.๖ ชราทุ ก ข ์ คือ ความแก่เ ป็ นทุ ก ข ์
เนื่ องจากสิงที
่ เป็
่ นสัง ขตธรรมย่ อ มมี
่
การเปลียนแปลงไม่ ่
ม ีค วามเทียงแท้
่
ถาวร ต้อ งเปลียนไปตามเหตุ ปั จ จัย
 ๑. ทุ ก ข ท์ างกาย
๑.๗ มรณทุ ก ข ์ คือ ความตายเป็ น
่ น เมือมี
ทุ ก ข ์ ทุ ก คนเริมต้ ่ ก ารเกิด ก็
ต้อ งมีก ารตายเป็ นช่ว งสุ ด ท้า ยของ
ชีว ต ่
ิ ไม่ ม ีใ ครทีจะรอดพ้ นไปได้
 ๑. ทุ ก ข ท์ างกาย
๑.๘ สหคตทุ ก ข ์ คือ ทุ ก ข ไ์ ปด้ว ยกัน
หรือ ทุ ก ข ก
์ าก บ
ั กน
ั ได้แ ก่ทุ ก ข ม
์ ี
เนื่ องมาจากการมีล าภ ยศ สรรเสริญ
สุ ข
๒. ทุ ก ข ์ทางใจ
 ๑)สันตาปทุกข ์ คือความร ้อนรุม
หรือทุกข ์ร ้อน ได้แก่ความกระวน
กระวายใจ เพราะถู กไฟกิเลส คือ
ราคะ โทสะ โมหะเผา
 ๒. ทุ ก ข ท์ างใจ
๒) โสกะ คือ ความโศกเป็ นทุ ก ข ์ ทุ ก คน
ต้อ งประสบก บ ่ ผิ
ั สิงที ่ ด หว งั ในการงาน
บ้า ง เราคิด จะทาอะไรสัก อย่ า งก็ม ี
ปั ญ หา ผิด หวังในต วั บุ ค คลบ้า ง ทาให้
่
เกิด ความเหียวเฉา แห้ง แล้งในจิตใจ
 ๒. ทุ ก ข ท์ างใจ
่
๓) ปริเ ทวะ คือ ความคร าครวญเป็ น
ทุ ก ข ์ เนื่ องจากการยึด มันถื
่ อ มัน
่
่
เกิด ความโศกเศร า้ คร าครวญ
ราพัน แล้ว ส่ ง ผลไปสู ่ ท างกาย
 ๒. ทุ ก ข ท์ างใจ
๔) อุป ายาส คือ ความคับ แค้นใจ
้ อย่ า ง
เป็ นทุ ก ข ์ เพราะถู ก บีบ คัน
แรงจากราคะ โทสะ โมหะ
 ๒. ทุ ก ข ท์ างใจ
๕) อ ปั ปิ ยสัม ปโยค เป็ นความทุ ก ข ท ์ ี่
เกิด จากความประจวบก บ ่
ั สิงไม่ เ ป็ นที่
รก
ั
 ๒. ทุ ก ข ท์ างใจ
๖) ปิ ยวิป โยค เป็ นความทุ ก ข ท ี่ ด
์ เกิ
จากการพลัด พรากจากสิงที ่ ตนร
่ ัก
ี่
ใคร่ อาลัย อาวรณ์ท เขาจากไป
ไกลและไม่ ส ามารถติด ต่อ พบหา
กันได้
 ๒. ทุ ก ข ท์ างใจ
๗) อิจ ฉตาลาภทุ ก ข ์ เป็ นความทุ ก ข ์
่ ด จากความต้อ งการหรือ
ทีเกิ
่
ปรารถนาในสิงใดแล้ ่
วไม่ ไ ด้ต ามทีใจ
ปรารถนา
 Characteristics of
suffering

ทนได้ยาก
เป็ นของปรุงแต่งและปรุงแต่ง
่ นพร
สิงอื ่ ้อมกันไปในตัว
มีลก ั ษณะแห่งความแปรปรวน
เป็ นไปต่างๆ
 Cuases of suffering

๑. กามตัณหา คือ ความอยาก
ได้
๒. ภวตัณหา คือ ความอยาก
ให้อยู ่
๓. วิภวตัณหา คือ ความอยาก
ให้ไป
๑. กามตัณหา คือ ความอยากได ้
๒. ภวตัณหา คือ ความอยากให ้อยู่
๓. วิภวตัณหา คือ ความอยากให ้ไป
 The path leading to extinction of
suffering

๑.ร ักษาศีล
๒.ทาสมาธิ
่
๓.เพิมพู นปั ญญา
 ร ักษาศีล
Right Speech
Right action
Right Livelihood
 ทาสมาธิ
Right Effort
Right Mindfulness
Right Concentration
 ่
เพิมพู นปั ญญา
Right Understanding
Right Thought
 The extinction of suffering

้
• ความหลุดพ้นจากทุกข ์ทังปวงคื อการดับสนิ ทแห่ง
้ ทธปรช
ทุกข ์ และความดับสนิ ทแห่งทุกข ์นี พุ ั ญา
เรียกว่า “นิ พพาน”
• ความหลุดพ้นจากทุกข ์ตามพุทธปรช ั ญาก็ คอ
ื
่ นการดับทุกข ์ขันโลกุ
นิ พพาน ซึงเป็ ้ ตตระ แต่ใน
พุทธปรช ั ญาก็ไม่ไดป้ ฏิเสธการดับทุกข ์ทางโลกียะ
่ เกี
เพราะเป็ นเรืองที ่ ยวเนื
่ ่ องถึงกัน ดังนั้นพุทธ
ปรช ้
ั ญาจึงกล่าวถึงการดับทุกข ์ไว ้ทังสองขั ้ อ
นคื
โลกียสุขและโลกุตตรสุข
 การเข า้ ถึงโลกีย สุ ข

เป็ นการแก้ไ ขทุ ก ข ร์ ะด บ ่

ั ชาวโลกทีจะ
ประสบพบเจออยู ่ เ ป็ นประจา เพือให้ ่ เ กิด
กามสุ ข หรือ เรีย กว่า โลกีย สุ ข คือ
่ ่ องด้ว ยโลกีย ธรรม
ความสุ ข ทีเนื
หมายถึง ความสุ ข อ น ั เป็ นวิส ย
ั ของโลก
่ ง อาศ ย
สุ ข ทีอิ ั โลก
และพระพุ ท ธองค ์ตร ส ั ถึง ความสุ ขไว้
่
หลายประการ ตามทีปรากฏในพระสู ตร
 ในอังคุตตรนิ กาย จตุกกนิ บาต ได ้กล่าว
่
เกียวกั
บเป้ าหมายของความสุขไว ้ว่า
(๑) สุขเกิดแต่ความมีทร ัพย ์
(๒) สุขเกิดแต่การจ่ายบริโภคทร ัพย ์
(๓) สุขเกิดแต่ความไม่เป็ นหนี ้
่
(๔) สุขเกิดแต่ประกอบการงานทีปราศจาก
โทษ
 ่
เมือไม่ ส ามารถดับ ทุ ก ข ไ์ ด้
ต้อ งทาอย่ า งไร ?
ต้องอยู ่กบ
ั ความทุก ข ์
อย่างไม่ทุกข ์
 อยู ่ อ ย่ า งไรจึงไม่ ทุ ก ข ์
อยู ่อย่างรู เ้ ท่าทัน ทุกข ์
ต้องรู ว้ ่าทุกข ์เกิด จาก
อะไร เป็ นไปอย่างไร
สามัญญลักษณะ (ไตรลักษณ์)
่
• อนิ จจัง ไม่เทียง
• ทุกขัง เป็ นทุกข ์
• อนัตตา ไม่ใช่ตวั ตน