Bài Giảng Đo Lường Điện Tử

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN
KHOA KỸ THUẬT & CÔNG NGHỆ
BÀI GIẢNG
ĐO LƯỜNG ĐIỆN TỬ
Giảng viên: Th.S LÊ NAM DƯƠNG

E-Mail: namduongdhqn@gmail.com
Bộ môn: Điện tử - Truyền thông
Chương 6. Đo tần số, khoảng thời gian &
góc lệch pha
 Khái niệm chung
 Đo tần số
 Đo độ di pha
22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 2

www.ftt.edu.vn Bộ môn : Điện tử - Truyền thông
6.1 Khái niệm chung
Tần số, chu kỳ, các khoảng thời gian, góc
pha là các tham số quan trọng của tín hiệu.
Trong kỹ thuật điện tử, thường hay dùng các
tín hiệu có phổ tần số rất rộng. Dải phổ tần số
này bắt đầu từ các tần số bằng một vài phần
trăm Hz đến hàng trăm GHz. Toàn bộ tần phổ
này có thể chia làm nhiều dải tần số có tính chất
khác nhau:

 Các dải tần số
• Dải tần thấp: < 16Hz
• Dải tần số âm thanh: 16 Hz < f < 20 KHz
• Dải tần số siêu âm: 20 KHz < f < 200 KHz
• Dải tần số cao: 200 KHz < f < 30 MHz
• Dải tần số siêu cao: 30 MHz < f < 3000MHz
• Dải tần số quang học: > 3GHz
Các dải tần số khác nhau có các phương

pháp đo tần số khác nhau.
Các tham số của tín hiệu
Xét tín hiệu xoay chiều điều hòa biến thiên
theo thời gian: u(t)=Umsin(t+0)
- Pha của tín hiệu: (t)= t+0
- Tần số góc  : biểu thị tốc độ thay đổi pha
d
của dao động:   2. . f
dt
- Tần số f : là số dao động toàn phần (số chu
kỳ) của dao động trong 1 đơn vị thời gian.

Các tham số của tín hiệu
- Chu kỳ T : khoảng thời gian nhỏ nhất mà giá
trị của tín hiệu lặp lại độ lớn của nó
(u(t+T)=u(t))
T=1/f.
- Bước sóng  : là khoảng không gian của môi
trường truyền dẫn dao động được truyền đi
trong một chu kỳ:
v
  v.T 
f
Trong kỹ thuật điện tử, truyền thông phép đo tần
số được thực hiện trong các trường hợp sau:
- Cần khắc độ và chuẩn lại các máy tạo tín hiệu
đo lường, phát phát, máy thu,..
- Xác định tần số cộng hưởng của mạch dao
động.
- Xác định dải thông của bộ lọc, mạng 2 cực,…
- Kiểm tra độ lệch tần số của các thiết bị đang
hoạt động,..
6.2 Đo tần số
Các phương pháp đo tần số thông
dụng trong kỹ thuật điện tử, truyền thông
là:
 Phương pháp so sánh
 Phương pháp dùng mạch điện có
tham số phụ thuộc tần số
 Phương pháp đo tần số bằng phương
pháp số
Đo tần số bằng phương pháp đếm xung
Giả sử nếu đưa 1 sóng xung tới đầu vào
của một bộ đếm xung trong một chu kỳ đúng
bằng 1s thì bộ đếm sẽ chỉ thị tần số của dạng
xung. Phương pháp này hiện được sử dụng rất
phổ biến để đo tần số.
Tần số mét cấu tạo theo phương pháp này
còn được gọi là máy đếm tần (frequency
counter). Sử dụng thiết bị này để đo tần số rất
thuận tiện, nhanh chóng, độ chính xác cao, độ
nhạy lớn, tốc độ đo lớn, tự động hoàn toàn quá
trình đo, kết quả đo hiển thị dưới dạng số...
Phương pháp xác định nhiều chu kỳ
Nguyên lý chung của phương pháp xác định nhiều
chu kỳ là thực hiện quá trình đếm xung có chu kỳ bằng
chu kỳ của tín hiệu cần đo tần số trong một đơn vị thời
gian
Ufx Mạch Tạo dạng Ux Uđ
K Bộ đếm
vào xung
xung
Uđo
(Nx)
Xung
xoá Giải mã
Tạo xung Uch Chia Uct Tạo dạng
chuẩn tần xung đo
Xung chốt
Chỉ thị
số
Trong thời gian có xung đo Uđo, khóa K sẽ
được mở, khi đó chuỗi xung đếm chu kỳ Tx qua
khóa để kích thích cho bộ đếm, giả sử trong
khoảng thời gian gốc thời gian t này số xung
đếm được là Nx:
t  Tx N x
 N X .10k Hz 
NX f ch
 fX   NX .
t n

Tx
Ufx
t
Ux Tx
t
Uct Tct=10-k s
t
t=Tct=10-k s
Uđo
t
Uđ Tx
t
Nx

Các nguyên nhân gây sai số
+ Sai số của xung chuẩn f
f ch
→ Khắc phục: Sử dụng bộ tạo dao động có độ
ổn định cao như dùng bộ tạo dao động thạch
anh, thường xuyên kiểm chuẩn, hiệu chỉnh thiết
bị.

+ Sai số do độ trễ của các mạch Tạo dạng
xung, Khối tạo xung đo, Khóa K, ngoài ra còn
do nhiễu xung tác động nên tại thời điểm mà
các khối mạch này chuyển trạng thái sẽ bị xê
dịch thời điểm của điện áp tín hiệu khi vượt qua
mức không, do đó độ dài của xung được tạo ra
sẽ khác với yêu cầu nên gây ra sai số trong
quá trình đếm xung.
→ Khắc phục : Chống nhiễu, bọc kim tạo lồng
Farađây để tránh tác động của điện từ trường
ngoài...
+ Sai số do sự không đồng bộ giữa xung mở cổng và
chuỗi xung đếm trong khoảng thời gian bằng độ rộng
xung cửa có thể làm cho số lượng xung đếm được lớn
hơn hay bé hơn 1 xung đếm so với giá trị thực, phụ
thuộc vào thời điểm đóng mở cổng, sai số của t là
TX.
Sai số này còn được gọi là sai số 1 xung, sai số này
còn gọi là sai số lượng tử, sai số này càng có ảnh
hưởng lớn khi tần số đo càng thấp, nghĩa là số lượng
xung đếm Nx giảm do đó sai số tương đối tăng, Khi đo
tần số cao NX tăng do đó sai số tương đối giảm, đây là
loại sai số này đặc biệt riêng cho thiết bị đo số.

Sai số này là sai số do phương pháp đo và
phương pháp số hoá gây ra có tính chất ngẫu
nhiên, ta không thể loại bỏ hoàn toàn mà chỉ có
khả năng nghiên cứu làm giảm tối thiểu nó.
→ Khắc phục sai số lượng tử: Tăng thời
gian đo t để tăng NX nhưng khi đo ở tần số
thấp thì thời gian đo sẽ kéo dài, do đó ở tần số
thấp chủ yếu dùng phương pháp đo xác định
một chu kỳ.

Phương pháp xác định một chu kỳ
Nguyên lý chung của máy đếm tần theo phương
pháp xác định một chu kỳ (phương pháp xác định
theo chu kỳ) là thực hiện đếm số xung chuẩn tần số
xác định fch trong khoảng thời gian tỉ lệ với chu kỳ Tx
của tín hiệu cần đo.
Tạo xung Uđ
Uch Bộ đếm
chuẩn K xung
Uđo (Nx)
Xung
Ufx Mạch Giải mã
Tạo dạng Tạo dạng xoá
Ux
vào xung xung đo
Xung chốt
Chỉ thị số

Phương pháp xác định một chu kỳ ngược với
cách đo tần số theo phương pháp xác định nhiều
chu kỳ ở trên. Về nguyên tắc cấu tạo của các
khối trong sơ đồ của máy đếm tần này cũng
tương tự như ở máy đếm tần theo phương pháp
xác định nhiều chu kỳ. Khác nhau ở đây là xung
đếm là dãy xung chuẩn Tch. Thời gian đo t
thường lấy bằng n.Tx.

Tx
Ufx
t
Ux Tx
t
t=n.T (n=1)
Uđo
t
Uch
t
Tch
Uđ
t
Nx

Trong thời gian có xung đo t, xung đếm chuẩn Uch
qua khoá kích thích cho bộ đếm xung. Giả sử đếm
được Nx xung thì số xung Nx này sẽ được đưa qua
mạch giải mã và chỉ thị để đạt được kết quả là chu kỳ
cần đo hoặc tần số cần đo
• Ta có: t  n.Tx  Tch N x ,với Tch là chu kỳ xung
đếm chuẩn
Tch
=> Tx  Nx
n
Tch
• Nếu chọn  10  k s
với k = 0, 1, 2,...=> x
T  10 k
.N x s 
n n
 f x  f ch
Nx
Đánh giá sai số
+ Sai số của xung đếm. Sai số của nguồn tín
f
hiệu tần số chuẩn f ch .
+ Sai số do độ trễ của các mạch tạo dạng xung,
mạch tạo xung đo, khóa.
1
+ Sai số lượng tử NX
.Sai số do sự không đồng
bộ của xung cửa và xung đếm

- Để giảm sai số lượng tử có thể tăng thời gian đo
n.TX.
- Một phương pháp khắc phục sai số lượng tử là tăng
tần số fch nhưng lại bị hạn chế bởi giới hạn tần số cao
của mạch khóa, mạch đếm. Để mở rộng phạm vi đo tần
số người ta sử dụng các bộ chia tần của tín hiệu cần đo
và tăng thời gian xung mở cổng.
- Để giảm nhỏ sai số 1 hay nâng cao độ chính xác là
sử dụng máy đêm tần cài đặt vi xử lý và sử dụng
phương pháp đếm nội suy.

Phương pháp cài đặt vi xử lý
• Trong nhiều thiết bị đo số có sử dụng Vi xử lý
để nâng cao tốc độ, độ chính xác cũng như
tăng sự linh hoạt, mềm dẻo của thiết bị đo...
fX
Mạch Tạo dạng Mạch Bộ đếm
xung khóa1 1
vào
t1 n
Microp- Thiết bị
NOT rocessor hiển thị
AND1 AND1
N
1 2
t t
Mạch cổng
kiểm tra
t2
Tạo xung Mạch Bộ đếm 2

đếm khóa 2

fX
t
T
t
Tx
Tct=t1
Xung
n
đếm t
Tx
fct t
t2=n.Tx
t2
t
T2 t
N
Đo tần số bằng phương pháp mạch cộng hưởng
• Phương pháp này chủ yếu dùng để đo tần số cao và

siêu cao
Ufx Khối ghép Mạch cộng Chỉ thị

hưởng cộng
tín hiệu
hưởng
Điều Chỉ thị

chuẩn kết quả

Tuỳ theo dải tần số mà cấu tạo của mạch cộng
hưởng khác nhau. Có 3 loại mạch cộng hưởng:
- Mạch cộng hưởng có L, C tập trung.
- Mạch cộng hưởng có L, C phân bố.
- Mạch cộng hưởng có L phân bố, C tập trung.

Mạch cộng hưởng có tham số tập trung
Sử dụng mạch cộng hưởng L-C, trong đó C và L đều
là các linh kiện có thông số tập trung. Bộ phận điều
chỉnh cộng hưởng chính là tụ biến đổi C có thang khắc
độ theo đợn vị tần số.
Ufx Lg L C Tụ điều
chỉnh
D
L2 Chỉ thị cộng

hưởng

Tín hiệu cần đo tần số Ufx được ghép vào mạch cộng
hưởng thông qua cuộn ghép Lg. Mạch chỉ thị cộng
hưởng là mạch ghép hỗ cảm giữa cuộn dây L2 và L và
sử dụng mạch tách sóng bằng Điốt kết hợp với Vôn
mét một chiều dùng CCĐ từ điện để xác định biên độ
điện áp trên cuộn L2.
Khi đo ta đưa Ufx vào và điều chỉnh tụ C để mạch
cộng hưởng. Khi đó cơ cấu đo sẽ chỉ thị cực đại.
1
fx 
2 LC
Tần số mét loại này thường dùng trong dải sóng: 10
kHz 500 MHz, sai số khoảng từ 0,25% đến 3%.
Mạch cộng hưởng có tham số phân bố
Bọc
kim
Vđ l
tđ
P
Vg
Ufx
Mạch cộng hưởng là một đoạn ống dẫn sóng, có
thể là loại ống dẫn sóng chữ nhật hay ống dẫn sóng
tròn, một đầu được ngắn mạch, đầu kia được ngắn
mạch bởi Piston P có thể điều chỉnh dọc theo ống bởi hệ
thống răng cưa xoắn ốc được khắc độ đo tần số. Cơ
cấu như vậy tạo ra hốc cộng hưởng.
• Tín hiệu siêu cao tần cần đo bước sóng được
ghép vào hốc cộng hưởng thông qua vòng
ghép Vg. Còn vòng ghép Vđ ghép tín hiệu ra
mạch chỉ thị cộng hưởng sử dụng Vôn mét tách
sóng sử dụng CCĐ từ điện.
• Vị trí các vòng ghép ở gần vị trí nối tắt cố định
để sao cho các vị trí này gần với vị trí bụng
sóng trong quá trình điều chỉnh.

Điều chỉnh Piston để CCĐ chỉ thị cực đại, sẽ
nhận được nhiều ví trí khác nhau của Piston mà
khi đó tại Vg có cộng hưởng, tại ví trí của Vg là
bụng sóng. Khi dịch chuyển Piston với độ dịch
chuyển bằng bội số nguyên lần /2 sẽ đạt các
điểm cộng hưởng liên tiếp. Có thể xác định bước
sóng bằng xác định độ dịch chuyển của Piston
tại 2 điểm cộng hưởng lân cận:
li+1-li=/2
• Như vậy có thể khắc độ thang đo bước sóng
hoặc tần số trực tiếp trên hệ thống điều chỉnh
của Piston.
• Tần số mét với hốc cộng hưởng này thích hợp
với dải sóng nhỏ hơn 3cm.
• Do có hệ số phẩm chất cao (khoảng 30000)
nên sai số của nó nhỏ khoảng (0,010,05)%.

6.3 Đo độ di pha
Các phương pháp cơ bản được sử dụng để đo
góc lệch pha giữa 2 tín hiệu cùng tần số:
- Phương pháp đo dựa vào đồ thị dạng sóng
của tín hiệu.
- Phương pháp biến đổi góc lệch pha thành
điện áp.
- Phương biến đổi góc lệch pha thành khoảng
thời gian.

Phương pháp đo dựa vào đồ thị dạng sóng của tín hiệu
Phương pháp này thường sử dụng oscillocope

để quan sát đồng thời 2 tín hiệu và dựa vào dạng
sóng này để xác định góc lệch pha của chúng,
hoặc sử dụng chế độ quét lissajous, dựa vào
dạng dao động đồ lissajous để xác định góc lệch
pha.

Phương pháp biến đổi góc lệch pha thành điện áp
Giả sử cần đo góc lệch pha của 2 tín hiệu u1 và u2.

u1(t)=Um1sin(t+1) Um2
Ut
u2(t)=Um2sin(t+2)
 Um1

Uh
-Um2
Góc lệch pha giữa u2 và u1 là: =2-1

Xét điện áp tổng ut=u1+u2 và điện áp hiệu
uh=u1-u2.
Tổng hợp bằng giản đồ Vector ta có biểu thức
tính biên độ của điện áp tổng và hiệu như sau:
U t2  U m2 1  U m2 2  2U m1U m 2 cos
U h2  U m21  U m2 2  2U m1U m 2 cos 

 U h
tg 
2 Ut
Uh
  2.arctg
Ut
Phương biến đổi góc lệch pha thành khoảng thời gian
Biến đổi các điện áp u1 và u2 có dạng hình sin

thành các xung nhọn đơn cực tính tương ứng
Ux1 và Ux2 với các thời điểm mà điện áp biến đổi
qua giá trị 0 với giá trị đạo hàm cùng dấu, nhờ
mạch tạo dạng xung.
Xác định khoảng thời gian giữa 2 xung gần
nhau của 2 điện áp xung, khoảng thời gian này
tỷ lệ với góc lệch pha của chúng:
  2
 
  360 0
T T
u1
Mạch Tạo dạng
vào 1 xung 1 Ux1
S
Triger UT
u2 R
Mạch Tạo dạng
vào 2
Ux2
xung 2
Uth u1 u2
Ux1
t
Ux2
t
UT  T
Um
t

Pha mét số
u1
Mạch Tạo dạng Ux1
vào 1 xung 1
K
S Triger UT
Un
K1 Uđ Bộ
u2
Mạch Tạo dạng R K2 đếm
vào 2 xung 2 Ux2 Uch Uđo Xóa
Tạo (Nx)
Tạo xung Chia Uct dạng Giải
chuẩn tần mã
xung đo Chốt
Chỉ thị
số

Uth u1 u2
Ux1 t
Ux2 t
UT  T
Um t
Uch
t
Un t
Uđo n xung t
Uđ t
Nx xung
Đánh giá sai số
• Do sai số của fch.
• Do sai số lượng tử
• Sai số do độ không đồng nhất của kênh 1, kênh 2
Khắc phục
+ Đưa tín hiệu u1(t) hoặc u2(t) vào cả 2 kênh, giả sử
Phamét chỉ thị giá trị là Δφ0 thì kết quả đo được hiệu
chỉnh lại như sau: Δφ = Δφ - Δφ0
+ Quá trình hiệu chỉnh này có thể được thực hiện nhờ
bộ đếm xung thuận nghịch.

Bài Giảng Đo Lường Điện Tử

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bài Giảng Đo Lường Điện Tử

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

KHOA KỸ THUẬT & CÔNG NGHỆ

Giảng viên: Th.S LÊ NAM DƯƠNG

 Khái niệm chung

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 2

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 3

Các dải tần số khác nhau có các phương

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 5

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 11

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 12

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 13

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 15

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 16

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 17

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 18

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 19

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 21

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 22

Tạo xung Mạch Bộ đếm 2

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 23

• Phương pháp này chủ yếu dùng để đo tần số cao và

Ufx Khối ghép Mạch cộng Chỉ thị

Điều Chỉ thị

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 25

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 26

L2 Chỉ thị cộng

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 27

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 30

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 32

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 33

Phương pháp này thường sử dụng oscillocope

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 34

Giả sử cần đo góc lệch pha của 2 tín hiệu u1 và u2.

Góc lệch pha giữa u2 và u1 là: =2-1

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 35

U h2  U m21  U m2 2  2U m1U m 2 cos 

Biến đổi các điện áp u1 và u2 có dạng hình sin

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 38

22 March 2018 Giảng viên: ThS. LÊ NAM DƯƠNG Trang 39

You might also like