Endemic diseases of livestock

poultry Nepal
Dr.Kedar Karki
 Endemic (epidemiology)

• In epidemiology, an infection is said to be

endemic (from Greek ἐν en "in, within" and
δῆμος demos "people") in a population when
that infection is constantly maintained at a
baseline level in a geographic area without
external inputs.
• epidemic (from Greek ἐπί epi "upon or above"
and δῆμος demos "people") is the rapid
spread of infectious disease to a large number
of people in a given population within a short
period of time, usually two weeks or less.
• A pandemic (from Greek πᾶν pan "all" and
δῆμος demos "people") is an epidemic of
infectious disease that has spread across a
large region; for instance multiple continents,
or even worldwide.
• The most recent pandemics include the HIV
pandemic as well as the 1918 and 2009 H1N1
pandemics.
• A syndemic or synergistic epidemic is the
aggregation of two or more concurrent or
sequential epidemics or disease clusters in a
population with biological interactions, which
exacerbate the prognosis and burden of
disease. The term was developed by Merrill
Singer in the mid-1990s.
• Syndemics develop under health disparity,
caused by poverty, stress, or structural
violence and are studied by epidemiologists
and medical anthropologists concerned with
public health, community health and the
effects of social conditions on health.
 भैंसीमा डे गनाला
• राम्रो ससत नसुकाई सभजेको पराल संचय गर्ाा
कुसिन पुग्यो, यस्ता पराल खाएका भैंसी
प्रजातीमा भएको पौष अन्तीम साताबाट पुच्छर
सुक्ने, खुट्टा सुसिने, खुर मासिको खुट्टाको
भागका छाला सुकेर झने, कानको टु प्पा सुक्ने
सािै र्ुध सर्ने भैंसीको र्ुध ७०–८०% सम्म कमी
आएको तथ्य वीगत वषा नेपालका झापा, सप्तरी,
ससरािा, रौतिट, सचतवन, बााँके, अनी लमजुङ
जील्लामा र्े खखएको छ ।
 भैंसीमा डे गनाला रोगको प्रकोप
• इ.सं. १९३० ताका िालको पासकस्तानको पंजाव
प्रान्तमा डे ग नामक खोला छे उछाउमा लगाएको
धानबाट उपलब्ध पराल सिउाँ र्मा त्यस क्षेत्रका
भैंसीलाई खुवाएर पाल्दा मािीका जस्ता लक्षण
र्े खाई भैंसीिरु सवरामी पना िालेछन् । त्यस वेला
त्यिााँ कायारत सिसटस पशु स्वास्थ्य प्रासवसधक
सरलौले रोगका सवै लक्षण ससित रोगका सवै
लक्षण ससित रोगको नाम डे गनाला भनी
नामाकरण गरे को तथ्य भेसटन्छ ।
• तत्पश्चात इ.सं. १९६०–७० तीर फेरी पासकस्तान
तिा भारतको पंजाब क्षेत्रका पशु
सचसकत्साकमीिरुले पुनः यस रोगबारे चचाा
गरे को असभलेख पाइन्छ । इ.सं. १९७३ सतर
भारतको पंजाब प्रान्त लुसधयाना क्षेत्रबाट रोग
र्े खखएको क्षेत्रबाट भैंसीलाई सिउाँ र्मा खुवाउने
पराल सिटे नको क्यू सरे मा रिे को प्रयोगशालामा
पररक्षण गर्ाा पराल फ्युजाररयम प्रजासतको
ढु शीबाट प्रर्ुसषत भएको ठिर हुन गएको पुष्टी
भएको छ ।
• यसरी ढु शी प्रर्ुसषत र्ाना, पराल खााँर्ा सो र्ाना
परालसाँग ढु शी पसन शरीरमा चय–अपचय हुाँ र्ा
ढु शीबाट उत्पि सवषक्तीको असरका रुपमा
भैंसीिरुमा उपरोक्त अनुशारका लक्षण र्े खखने
गरे को अनुसन्धानकताािरुको ठिर रिे को छ ।
blIf0f Plzofsf] cGo d'n'sdf s] 5
<
• आजको खथिती सम्म आइपु ग्दा मािी उल्लेखखत रोग
डे गनाला पासकस्तानको डे ग खोला क्षेत्रमा मात्र नभई
धान खेती गररने क्षेत्रमा पालीने भैंसीमा र्े खखन्छ नै ।
भारतमा पसन भारतका उत्तरी राज्य, पंजाब, िररयाणा,
उत्तर प्रर्े श, उत्तराञ्चल, सविार, बंगाल, झारखण्ड,
छत्तीसगढ जस्ता प्रर्े शमा प्रत्येक वषा सनयमीत रुपमा
र्े खखने गरे को छ ।
• िाम्रो आफ्नो नेपालकै संर्भामा भने मािी
उल्लेखखत लक्षणका रोग सवा प्रिम २०४४ तीर
बााँके सजल्लामा पसिलो पटक यस स्तम्भकारले
त्यिााँ कायारत हुाँ र्ा गरे को असभलेख छ ।
• िाम्रो आफ्नो संर्भामा अन्य वषामा फाट्टफुट्ट
र्े खखने यो समस्या २०५६ सालमा भने
मािामारीकै रुपमा नेपालको झापा, मोर्ग,
सुनसरी, ससरािा, सप्तरी, बााँके, बसर्ा यामा र्े खा
परे को तथ्य भेसटन्छ ।
• यसै रोग गराउन तम्सीने ढु शी फ्युजाररयमको
आनीबानी सम्बन्धमा यस स्तम्भकारले पशु
सचसकत्सक सवज्ञानको स्नात्तकोत्तर अध्ययन गने
क्रममा गरे को अनुसन्धानले सकन पुच्छर सुक्छ,
खुट्टाको छाला सकन सुक्छ, सिउाँ र्मा भैंसी खााँर्ा
खााँर्ै सकन र्ुब्लाउछन्, सकन सद्धे भैंसीको र्ुध
उत्पार्न घटे र जान्छ बारे सनम्न तथ्य सनकालेको
छ।
• यस ढु शीको चय अपचयबाट सनस्कने सबषका
सवषाक्तीका कारण छाला, मासु तिा रगतका
नशामा पाइने, कोलाजन रे शालाई कोलासजनेज
इन्जाइममा पररवतान गछा भने इलाससटन
रे शालाई इलाखिनेजमा पररवतान गछा । जसका
कारण शरीरका तल्ला भाग पुच्छर, खुट्टामा रक्त
संचार अवरोध हुाँ र्ा छालामा पानी, िावा तिा
पोषण तत्व अभाव हुन जान्छ अनी तन्तु मरे र
जान्छन् ।
• यी बािे क ढु शी जन्य सवषाक्तीले कलेजो, फोक्सो,
मुटु, मृगौलामा समेत क्षसत पु¥याउछ जस्का
कारण एक त ढु शी प्रर्ुसषत पराल जुन राम्ररी पच्न
पाउाँ र्ैन सािै पसच िाले पसन शरीरका सवसभि
भागमा सिज आपुती हुन सक्तैन । त्यसकारण
भैंसीका विानमा मािी उल्लेखखत लक्षण र्े खखने
गर्ा छ ।
अब यसको रोकिाम सनयन्त्रण तिा
उपचारको व्यवथिापन गनेपो कसरी
?
• —सकेसम्म कुसिएको पराल नखुवाउने सक
• —पराललाई राम्रोसाँग सुकाउने, टकटक्याउने,
िाल खुवाउने भन्दा आधा मात्र खान सर्ने, आधा
िररयो घााँस, डाले घााँस खुवाउने सक
• — पराललाई केिी सोसडयम िाइडर ो अक्साइड १
ग्राम, १०० एम.एल. पानीमा झोल बनाई प्रसत २०
के.जी.का र्रले पराल उपचार गने िो की ।
• — पाइन्छ भने पेन्टा सल्फेट पसिलो सर्न ६० ग्राम
त्यस पसछ ३० ग्रामका र्रले अको १५ सर्न
खुवाउने वा
• — एन्टीडे गनाला झोल १० एम.एल.का र्रले ७
र्े खख १० सर्न सर्नेकी वा
• — ल्याक्टोलाइन जस्ता औषसध पो खुवाउने सािै
पोषण युक्त खनीज समश्रण कुसिएको पराल
खुवाउने सवकल्प नभएसम्म भैंसीको आिारमा
आपुसता गनुा त झनै वेश ।
• — प्रासवसधक तिा कृषकलाई सचेतनामू लक
तासलम त सर्नै प¥यो ।
• — यस्ता खाले रोगलाई प्रािसमकता सर्नै पने
हुन्छ ।
• — कामना गरौं अको वषामा मंससरमै मनसुन
नआओस बरु कसलाई भनसुन गनुा पलाा
सवापसक्षय भेलाबाट सनणाय सलउला ।
• — सकन त्यो भैंसीको पुच्छर कसिले सुक्ला भनेर
कुने, सिउाँ र्मा पराल मात्र खुवाउने बेला मािी
भनेका औषधी फेरी खुवाउने, त्यो सवषले असर
गनुा भन्दा पसिले भैंसी चनाखो भई िाल्छ, ।
 ढु सी संक्रसमत परालको गाई
प्रजातीमा पने असर
• १ सिड् र्ा िरिर काप्ने । त्यो ढकेरी बा्गे जस्तै ।
• २ अत्यसधक ¥याल ससंगान काड् ने ।
• ३ बान्ता गरे जस्तै गने । उघार काट् ने जनावरले
बान्ता गर्ै न भन्थे ।
• ४ जीउ भरी रगतै चुसिएला जस्तो गरी सवसमरा
आउने ।
• ५ खाने रुची कम हुनुका सािै पेट ढासडने,
पखाला लाग्ने पसन हुन सक्छ ।
• ६ त्यो प्रचसलत औषसधले सनको नहुने िुनेलो,
पाठे घरको संक्रमण असन वाली न िामीने
समस्या विानमा र्े खखए आश्चया मािु पने कारण
छै न ।
• ७ विानमा पशुिरु िारो हुनु कुनै नौलो कुरा
रिे न, सर्न कै कृसत्रम गभााधान गराउर्ा पसन ।
• ८ लीटरमा र्ुध सर्ने भनी सकनी ल्याएको त्यो
जसी, िोल्िीउन सिजनले िोपा पसन र्ूध सर्एन
भने टाउकोमा िात राखी पछु तो सकन गने ।
• ९ अचानक विानका गाई तुसिन पुगे केलाई रुनु
।
• १० सासै फेना गाह्रो सस. आर. सड. िै न िै ।
• ११ व्याउने वेलाका गाई िला परे के उठ् लान ।
 औषसध उपचार के गररएको छ, तर
गनुा के पने सियो ।
• १ त्यो कुसिएको पराल सकभर न खुवाउन
सल्लाि पो सर्ने, सवकल्प खै ?
• २ खुवाउनै परे कुन्यौ लगाइ िुपारे को पराल
राम्ररी सुकाइ, टकटकाएर उपचार गरी खुवाउने
।
• ३ १Ü को सोसडएम िाइडर ोअक्साइड झोलले
प्रसतसर्न पराल उपचार गने ।
• ४ यसरी उपचार गरे को पराल पसन प्रसत जनावर
आज खुवाउने भन्दा आधा मात्रा मात्र बााँकी
िररयो घााँस, डालेघााँसले सोध भनाा गने ।
• ५ उच्च गुणस्तर, भरपर्ो उतपार्नको खनीज
समश्रण सवज्ञको सल्लाि अनुसार कुसिएको पराल
नै खुवाउन पने वाध्यात्मक पररथिीतीमा
गाईलाई खान सर्ने ।
• ६ ल्याक्टोलाइन पाउडरको उपयुक्त संघुलन
बनाइ आवश्यकता अनुसार औषसध उपचार गने
वा पाइन्छ भने पेन्टा सल्फेट उसचत मात्रामा
प्रयोग गने, यो असल झन्झटीलो छ वा एखि
डे गनाला झोल ७ र्े खख १० सर्न सम्म विानलाई
सर्ने ।
 रोकिामको लासग गने के त
• १ अको वषा मंससरमा धान सभत्राउने वेला मनसुन
नआओस् भनसुन गना सिमसत गने िो सक
नतोड् ने गरी
• २ पराल सभजे राम्ररी सुकाउने भण्डारण असध
सभजे गरौं उपचार ।
• ३ पराल नै खुवाउन पने सवकल्प नभएको
थिीतीमा मािीका लक्षण कसिले र्े खखन्छ भनेर
कुरे र सकन बस्ने बरु मािी भने झैं का औषसध यस
वषा औषसध उपचारका लागी प्रयोग गरीएको
मात्रा वा अवसध आधा पराल खुवाउन शु रु गर्ाा नै
• सवषखक्तले असर र्े खाउन भन्दा पसिले नै चनाखो
भइ िाल्लान असन रोग कजस्ले गर्ाा िाम्रा गाई,
भैंसी ढु सी प्रर्ुसषत ेे र्े खखन्थ्यो, समग्र थिीतीको
सववेचना गने िो भने भिै पछा यसको उसचत
अनुसंधान कृषक, प्रासवसधकलाई
असभमुखीकरण गनै पछा ।
 नेपालमा र्े खा परे को खरी रोग — संभाव्य
कारण, उपचार तिा रोकिाम एक
ससंिावलोकन
• नेपालको सुर्ूर पसश्चमको पिाडी सजल्लाका केिी
भागमा खासगरी पुष र्े खख वषाा आषाढसम्म
भैंसी प्रजातीमा मात्र सवशेष लक्षणको रोग केिी
वषायता सनयसमत रुपमा र्े खा पना िालेको छ ।
रोगको लक्षणका आधारमा थिासनय बोलचालको
भाषामा “खरी” वा “चौखरी” नामाकरण
प्रचलनमा ल्याएको छ ।
• यो र्े खा पर्ाा भैसीिरुमा पुच्छरको झुप्पाको रौं
झने छाला फुस्रो हुने, खान मन नगने, वेसुध भई
सिं ड्ने, डु ल्ने, अगासडको पाता बासिर पसट्ट
फरासकलो पारी उसभने, घुाँडा टे सक बस्ने, खुरबाट
सेतो धुलो झरी नयााँ खुर पलाएर असाधारण
आकार Rocker Shape सलने हुाँ र्ा सिं डडु ल गना
अससजलो हुने हुन्छ । रोग र्े खा पर्ााको खथिसतमा
केसि प्रसतशत मृत्यु पसन हुने सनसश्चत मौसम
पररवतान हुाँ र्ा र्े खा पने गरे को पाइएको र्े खखन्छ
(सनमाल सव. के. आसर् २०००) ।
 रोग सनर्ान तिा उपचारका लासग
गररएका प्रयासिरुको सववेचना ेः
• सन् वषा १९९२ मा प्रिम पटक रोग प्रभासवत
क्षेत्रको सवरामीको लक्षणको असभलेखखकरण
गरी कुपोषण, लुतो, ढुाँ सीजन्य सवकार तिा
असन्तुसलत व्यवथिापनका कारण लक्षणिरु
र्े खा परे को अनुमान गरीएको छ (रताला आसर्
१९९२) । वषा सन् १९९४ मा पररक्षणको रुपमा
रोग र्े खा परे को क्षेत्रमा, आइभरमेकटीन प्रयोग
गर्ाा ७५% रोगी सनको भएको र्े खखन्छ (रताला
तिा ससंि १९९४) ।
• सवरामीको रगतको प्रयोगशाला सवश्ले षण गर्ाा
रक्तकोसषका—इयोससनोसफल, मोनोसाइटको
मापर्ण्ड बढे को तर सलम्फोसाइटको मापर्ण्ड
घटे को तिा सवरामीलाई खुवाउन प्रयोग गरे को
घााँसपराल ढुाँ सी पाउनुका सािै छालामा
लुतोजन्य परजीसवको अवखथिती, जुम्राको प्रकोप
अवलोकन गररएको पाइन्छ । यसै वषाको
असभलेखमा फसफोरसको अल्पतामा पसन यस्तै
प्रकारको लक्षण र्े खखएको छ (ससंि तिा श्रेष्ठ
१९९६) ।उपरोक्त अध्ययनका आधारमा
िालसम्म पसन सोिी अनुसार उपचार गररर्ैं छ तर
रोगको सनयन्त्रण हुन नसकेको खथिसत र्े खखन्छ ।
 िालसम्म िाम्रो ध्यान पुग्न नसकेको
क्षेत्र के त
• मासि उल्लेखखत लक्षण र्े खखने सम्भावनाका
संर्भामा उपलव्ध संर्भा सामग्रीको गिन
सववेचना गररने िो भने सनम्न तथ्य फेला पर्ा छन् ।
ससलेसनयमको सवषाक्तताको सवसभि अवथिा
मध्ये सजणा अवथिामा पसन यस्ता लक्षण र्े खखन
सक्दछ (ससंि तिा चौिान २००३) । यस्तो
सवषाक्तचा, ससलेसनयमको माटोमा अत्यसधक
मात्राको उपखथिसत भएको घााँस पराल खानाले
पसन हुन सक्तछ वा सवसभि मात्रा र्ानामा
समसाइएको ससलेसनयमबाट पसन हुन सकछ (सव.
• यस बािे क चरन क्षेत्रमा कसतपय वोट सवरुवा
यस्ता पसन छन् जसले माटोमा सवषाक्त गराउने
ससलेसनयम जुन ती वोट सवरुवालाई आवश्यक त
पर्ै न तर आफूमा संसचत गरी राख्र्छन् त्यस्ता
वोटसवरुवा जनावरले आफ्नो आिारमा लामो
समय प्रयोग गर्ाा उपरोक्त लक्षण र्े खा पर्ा छन् ।
यी सवरुवािरु प्राकृसतक रुपमा सनसश्चत जलवायु
तिा मौसममा मात्र र्े खखन्छन ।
• चरनमा यीनको उपखथिसतले यस्ता लक्षणका रोग
र्े खापने खथिसत श्रृजना गराउाँ र्छ । त्यसकारण
पसन यस रोगको सनसश्चत भौगोसलक क्षेत्र खास
मौसममा सससमतता र्े खखन्छ (सव. के. राय २००१)
।मृत जनावरको शव सनथछे र्न गरी अवलोकन
गर्ाा ससनोबाट लसुनको जस्तो गन्ध आउने,
मुटुको आकार सानो भई खुम्चनु कलेजोमा
ससह्रोससस हुनु तिा आन्द्रा, भुाँडी तिा मृगौलामा
सवकारका लक्षण र्े खखनुले पसन रोगको पुसष्ट गने
अनुमान गररएको छ । (भारस्नेया तना तेल्ग
२००२)
 रोग सनर्ान ेः

• प्रमुखतः सवरामी बारे का पूवाजानकारी, जनावरले

ससलेसनयम समासित एवं संचय गना सक्ने
खालका वोटसवरुवा खाए नखाएको आधारमा
शंक ेा गना ससकन्छ । ससनोबाट लसुनको गन्ध
आए, सुसुप्त तिा सतक्ष्ण ससलेसनयमको
सवषाक्तीको अनुमान गना ससकन्छ । रगतमा १—
२५ सप.सप.एम. कलेजो मृगौला ४—२५
सप.सप.एम।., सपसावमा ०.१—८ सप.सप.एम. तिा
र्ूधमा ३ सप.सप.एम. ससलेसनयमको अवखथिसतले
यस प्रकारको रोगको संकेत गर्ा छ (भारस्नेया
 उपचार ेः

• शरीरको आन्द्राभुाँडीमा पुगेको ससलेसनयम

सलाइन परगेसटभ खुवाइ पखाला, छे रौटी गराइ
सनकाल्ने । आसासनकल एससड ५०—१००
सप.सप.एम. युक्त खसनज समश्रणले ससलेसनयमलाई
सपसावद्वारा शरीरबाट वासिर सनकाल्न मद्दत
गराई सवरामी सनको पार्ा छ भिे तथ्य पसन
भेसटन्छ ।यस बािे क पेन्टासल्फेटको प्रयोग पनी
।
 रोकिामको उपाय ेः
• ससलेसनयमका श्रोत हुनसक्ने घााँस, पराल, र्ाना,
आिार नखुवाउने । उच्च गुणस्तरको प्रोसटनयुक्त
आिारा खान सर्ने यसले पसन ससलेसनयमको
सवषाक्तताबाट बचाउाँ छ । (भास्नेया तिा तेल्ग
२००२) नेपालको प्रसंगमा यस सर्शामा अध्ययन
अवलोकन जरुरी छ ।
 बाख्रामा लाग्ने कटी पक्षघात रोग
(कुमरी)
• पसश्चम बााँके, बसर्ा या,र्ाङ,सुखेत, कैलालीका ग्रामीण
बाख्रापालन क्षेत्रमा कासत्तक, मंससर मसिनासतर नौलो
रोग र्े खा पना िालेको छ । यसबारे पशु सचसकत्साकमी
तिा बाख्रापालक अनसभज्ञ रिे को अनुभव यस
स्तम्भकारलाई िािा छ । सािै यस रोगबारे
पशुसचसकत्सा सवज्ञानको पाठ्यपुस्तकमा पसन कमै
उल्लेख गरे को पाइन्छ ।नेपालको सन्दभामा यो रोग
सवाप्रिम सव. सं . २०४४÷०४५ सालमा बााँकेको
कोिलपुर, ढकेरी, वनकटवा क्षेत्रमा पै mसलाँर्ा यस
स्तम्भकारले सफल उपचार गरे को अनुभव यस भेगका
कृषकले गरे का छन् ।
 के िो त कटी पक्षघात

• शाखिक अिा त कम्मर कमजोर पक्षघात हुनु िो

। यसका कारण चोटपटक लाग्नु वा कुनै सूक्ष्म
तत्व, खसनज, सभटासमनको अल्पता वा कुनै रोग
लगाउने कारकतत्व हुन सक्लान् । तर, कुनै
खास मौसममा बिानका बिान रोग ग्रससत हुन
पुग्दा पसिला र्ुवै कारणलाई यो रोग ल्याउने
तत्वका रुपमा माि ससकि ।
• यस रोगलाई कतै—कतै कुमरी, लम्बर
प्यारालाइससस, पोिे ररयर प्यारालाइससस पसन
भसनन्छ । यो रोग कासत्तक—मंससर मसिनासतर
मिामारीको रुपमा फैसलन्छ । कतै कतै घोडामा
पसन र्े खखएको छ । यो रोग सेटेररया सडसजटाटा
प्रजासतको माइक्रोफाइलेररया (जुन प्राकृसतक
रुपमा गाई भैंसीमा पाइन्छ) लाई लामखुट्टेले
बाख्रालाई साने गछा । जुन तथ्य यस पंखक्तकारले
गाई भैंसीलाई ती परजीवी पसिचान तिा रोगी
बाख्राको रगतमा पाइएको पाइएको
माइक्रोफाइलेररया पसन पसिचान गररसकेको
प्रमासणकता उपलब्ध छ ।
• रोग लाग्दा पछासडको खुट्टा खोच्याउने, पूणा पक्षघात
भई सघसारे र सिाँ ड्ने, सम्पूणा शररर अधा पक्षघात, पूणा
पक्षघात हुने । केिी सबरामीमा पछासडको एकापसट्टको
खुट्टा, अगासड पसट्टको सवपररत खुट्टाको भाग पक्षघात
हुाँ र्ा सिाँ ड्र्ा असन्तुलन हुने , सवरामीलाई पक्षघातका
अवथिाअनुसार सिाँ डडु ल गना अपठ्यारो पने हुाँ र्ा आफै
खाना खान नसक्ने हुाँ र्ा स्यािार नपुगे मृत्यु पसन हुन
सक्छ । रोगको अवसध, १०—१५ सर्नसम्म रिने गछा ।
समयमा उपचार गरे सनको हुन्छ तर सढलो गरे रोग िराए
पसन असर पसछसम्म रिन सक्छ ।
 उपचार

• १. डाइथ्याइल कावसमसजन १० सकग्रा । प्रसतकेजी

३–५ सर्नसम्म खान सर्ने,
• २. कपर सल्फेट ५% प्रसतशत १० एमएल खान
सर्ने,
• ३. एमटाइलासान ४ एमएम छाला, मासुमा १ सर्न
सबराएर ४ सर्नसम्म,
• ४. सपठ्यूाँमा रे ड आयोडाइड मकारीले मासलस गने
।
 रोकिाम, सनयन्त्रण

• गाई—भैंसीले रोग पाल्छ । उपचार गनुास

नर्ुखेको टाउको र्ुखाउाँ छ ।
• बाख्राको गोठ वररपरर पानी जम्न नसर्नुस्,
लामखुट्टेले बास नपाउला ।
• बाख्रालाई सबिान–बेलुका लामखट्टे ले
टोक्नबाट बचाउनुस्, झुल म्याट छाँ र्ै छ ।
• नभए, सुकेको पराल, पात बालेर गोठमा धूवााँ
लगाउनुस् लामखुट्टेलाई कि्यु लासगिाल्यो ।
ढकेरी बांगे रोग ढु शी प्रर्ुसषत घााँस, डालेघााँस
तिा अिको सवषाक्ती बाख्रा प्रजातीमा
• ब ाँ केको ढकेरी ग उाँ ल ई प्रथम पटक केन्द्र विन्दु
म नी प्र रम्भिक अन्वेषण गररएकोले चलन चल्तीम
त्यस क्षेत्रम यस रोगल ई ढकेरी ब ां गे भवनएको छ,
सर सरलौले प वकस्त नको डे ग खोल िररपरर भैंसी
विर मी पद ा डे गन ल भने झैं ।
• रोग दे म्भखने मविन ाः भदौ, अशोज, क म्भतिक
• प्रभ विि हुनेम सबै ख ले उमेर, वलङ्ग, र ज वि
पदा छन्
 विर मी पद ा त्यस क्षेत्रक ब ख्र ले
दे ख एक लक्षणाः
• — टोल एर बस्ने, वछनवछनम कर उने
• — पेट ढ वडने
• — विां ड्द सांिुलन नभएको जस्तो गने
• — कक्रक्क भई उवभने
• — पछ वडक खुट्ट टे क्द सांिुलन गुम उने, विां ड्द
ब ङ्गो ब ङ्गो गरी विड् ने
• — मुखब ट अत्यविक प नी जस्तो ¥य ल अवनय्ीि
िथ स्विाः खस ल्ने
• — ल दी ि न्त गने
• — विां डडु ल गना नसक्ने
• — अन्तम मृत्यु हुने
• बथ नम मोट घ ट ख इल ग्द खसी बोक , ब ख्र
बढी प्रभ विि हुने ।
 प्रयोगश ल म वजि णुजनय परीषण
• पशु रोग अन्वे षण प्रयोगश ल ब ट स्थलगि रोग अन्वेषण
गद ा म वथ उल्लेम्भखि िथ्य सांकलन, त्यस क्षेत्रक प्रचवलि
घ ाँ स, ड लेघ ाँ स, ब ख्र खोरको सोिर, अन्न, विर मी ब ख्र को
रगिक नमून सांकलन गरी परीक्षण स थै सोिी क्षेत्रब ट
नेप ल ख द्य सांस्थ नले खररद गरी ल्य एक खसी बोक मध्ये
मरे क खसी बोक को शिको शल्य परीक्षण गद ा सांकलन
गररएक प्रभ विि अांगको िन्तु िथ ल वदको प्रयोगश ल म
वजि णुजनय परीषण गद ा उक्त नमून िरुम पेवनवसवलयम
प्रज िीको ढु शीको अन्य विक प्रदु षण रिे को अवभलेख
गररएको छ, जुन अन्यत्रक िैज्ञ वनकले प्रयोगश ल म
प्रयोग त्मक अनुसन्ध न गद ा अवभलेख गरे को िथ्यसांग मेल
ख न्छ ।
 उपच र िथ रोकथ माः

• अन्यत्र ि यसै गने भन्ने िथ्य भेवटदैं न िर नेप लको

सन्दभाम रोग प्रभ विि क्षेत्रम १%को एण्टी डे गन ल
झोल १—२ एम. एल १ िप्त ख न वदइएक िथ न
िांविएक छन् । समयम उपच र प ए, वढलो उपच र
गरे म स्न युजन्य क्षवि भए केिी असर रिन सक्छ ।
यो उपच र पोचुागलक अनुसन्ध नकि ा वपन्टो िथ
सिकमीले ब ख्र प्रज विल ई ढु शीजन्य विष म्भक्तले
हुने रोगम गर. झैं वमल्दो जुल्दो छ ।
 रोकथ म गना के गना सवकन्छ

• रोग प्रभ विि हुन सक्ने मौसमम घ ाँ स ड लेघ ाँ सको

उपच र
• — अन्नम टक्सी ि इन्डर वमस उने
• — चरन क्षेत्रम ढु शी प्रविरोिक स्प्रे गने भन्छन्
अष्ट्रेवलय विर
• — ब ख्र को खोरम वजांक अक्स इड झोल स्प्रे गने
• —रोगले सांकेि गने मौसमम ब ख्र को िथ नल ई
उपच र गद ा प्रयोग गररने औषवि पविले नै वदने
ि वक घ ाँ स, ड लेघ ाँ स ख इ पच ई ढु शीजन्य विषम्भक्त
िय र भई ब ख्र को स्व स्थ्यम असर प ना भन्द
पविले ब ख्र चन खो भई सक्छन् । खय ल गरौां यो
समस्य ब ाँ केको ढकेरी ग ाँ उम म त्र छै न स थै एउट
ब ख्र खसीको म त्र िै न िथ नको िो ।
 LANTANA POISONING IN CATTLE:

• Lantana (Lantana camara and Lantana

montevidensis) is a shrub that was once
grown as garden ornamentals and is now a
major weed. It is one of the country’s most
invasive and debilitating weeds due to its
effects on primary industries, conservation
and the extent of its distribution.
WHAT DOES LANATANA LOOK LIKE?

• Lantana is a heavily branched, thicket forming

shrub that ranges from 2-4m in height. The
creeping version is a low woody shrub that
crows over rocks and along tree branches.
Lantana is easily recognized by its vibrant
flours that vary in colour from red-yellow,
orange-pink and white depending on the
location and plant maturity. Lantana is mostly
seen in coastal and sub-tropical areas however
it can survive in dry areas as well.
 SUSCEPTABLE SPECIES :

• Cattle, sheep, goats and camelids are affected

by the plants. Lantana is not toxic to humans
unless berries are ingested.
 TOXICITY:

• All variants of lantana are thought to be toxic

with the red-flowered forms most toxic to
stock. Most cases of lantana poisoning occur
when animals are introduced to an area
where toxic forms of lantana grows or during
droughts when other feed sources are scarce.
 SIGNS OF LANTANA POISONING:

• Signs of lantana poisoning depend on the

type of lantana consumed, how much of it and
the intensity of sunlight. Signs include: -
Depression, loss of appetite - Constipation,
frequent urination - Jaundice (yellow
discolouration) of the insides of the eyes,
mouth and vulva - Drooling and weeping eyes.
Calves poisoned by lantana stop eating
and become weak and depressed
• - Inflammation/peeling of the un-pigmented
skin (e.g. muzzle, white areas on coat, feet) -
Severely affected animals may have a short
period of diarrhea with black strong smelling
faeces - Death may take between 2d-3wks
depending on the severity.
 Preventing lantana poisoning
• To prevent your animals from being poisoned
by lantana: treat all lantana as potentially
poisonous keep your property lantana free
ensure stock have adequate feed do not put
new or young stock in areas where lantana is
present act quickly if poisoning is suspected —
call your vet.