Professional Documents
Culture Documents
KAPANATACARAN
KAPANATACARAN
Dening
Tim Penatar Pusat
JATI DHIRI
Sanes-sanes:
Tim panulis Buku Ajar Bahasa Indonesia SMA Kota Semarang
Tim panulis Buku Ajar Basa Jawi SMA, MA, lan SMK Kota Smg
Pangesuh MGMP Basa Jawi SMA Kota Semarang
Tim pemandu guru MGMP Bahasa Indonesia Kota Semarang
A. TITI KALA LAN PREKAWIS
Wekdal ingkang sumadya 750 menit (5
pepanggihan)
Prekawis ingkang karembag:
Basa, busana, tatakrama, lan wibawaning panatacara
Sarana makarya
Papan lan swasana
Yasa ricikaning ayahan lan mranata paraga
Ndherekaken bebrayan ing adicara:
Pakempalan
Parepatan
Pasamuan
Pawiwahan
Pahargyan
Kesripahan, lsp.
Peprincening Pepanggihan
PEPANGGIHAN INGKANG KAREMBAG
a. BASA LESAN
Ngginakaken unggah-ungguh lan udanegara,
linesanaken kanthi leres lan trep.
Ingkang kalimrah ngginakaken mudhakrama
arupi campuran basa krama lan krama inggil.
Klintuning pangetrap saha pangrakitipun basa
badhe ngirangi kawibawaing pranatacara.
Boten sedaya tembung Jawi ngoko punika
wonten basa kramanipun lan tembung krama
inggilipun.
Watonanipun: sinten ingkang dipunajak wawan
ginem.
b. BASA SINERAT
Rericikaning upacara/adicara ingkang sinerat minangka
gondhelan salebetipun nyangkul jejibahan.
Sampun ngantos klentu nyerat/nyebat asmanipun
priyantun.
c. BASA SASMITA
Bebrayan Jawi ngudi sanget dhateng lantiping
panggraita/sasmita.
Pranatacara ngginakaken saha nampi basa sasmita.
Lantiping panggraita saged gampil nampi karsaning
priyantun.
BASA PRENESAN
Dados kalidamar ngangkah yuwananing gesang. (pepajar)
Uwal saking bebandaning pepinginan. (meper hawa nepsu)
Kongasing ngakathah sarwi cengkah. (WTS)
Gumiliring mangsa kala peteng dados padhang, suka dados cuwa,
sumandha ing sadhengah titah salumahing jagad.
Bekti marang kautaman amegat katresnan donya ngungkurake
kaendahan. (pasrah lan ikhlas)
Wenesing guwaya kekuwunging wadana kawistara lamun limpading
budi, mumpuni ing saniskara.(pangalembana)
Santosaning budi kiyat ngeker wewadi ngantos wates ingkang
wekasan. (teguh)
Kumandeling tekad ngestokaken piwulang, lungiding basa, wileding
tembung, setya bekti mituhu ing wuruk.
… lajengipun
Lajengipun..
11-18
G. NDHEREKAKEN BEBRAYAN
Pakempalan
Parepatan
Pasamuan
Supitan
Kesripahan
Pawiwahan ( Gagrak Solo/ Yogya)
Pahargyan
Ngundhuh Mantu, lsp.
PASANG TARUB
Pamasanging tarub pinangka pangeyuban kangge para tamu.
Pamasanging tetuwuhan mapan ing gapura.
Tetuwuhan sanes sesaji, ananging wahana pralambang pangajeng-ajeng
lan panyuwunan arupi rerangken tetembungan :
“Dak gegadhang muga-muga anakku penganten tansah kinayoman
dening Pangeran, bebrayan kanthi kencenging pikir lan antebing kalbu
mersudi bakuning uripe, luwih sandhang lan pangane, kalisa ing
sambekala aja ana alangan sawiji apa”
Tetuwuhan ingkang kapajang :
1. Pisang raja sajodho
2. Ron waringin
3. Cengkir gadhing
4. Ron kluwih
5. Pantun sawuli
6. Ron alang-alang
7. Ron apa-apa
SIRAMAN
Siram mekaten ngemu pamrih ngicali rereged utawi sesukering badan
Upacara siraman ngemu werdi ngicali reregeding watak lan batosipun
calon penganten ingkang arupi aleman, ugungan, bosenan lan
sapiturutipun. Awit dene sampun akhir diwasa sampun badhe medeg
bawa piyambak, uwal saking tanggel jawabipun bapa/biyung, kedah
mikir lan pados kabetahaning gesangipun tuwin ngrampungi ruwet
rentenging bale wismanipun.
Ubarampening upacara siraman :
1. Jambangan isi toya setaman, cengkir sajodho
2. Dingklik kalemekan ron dhadhap serep, ron kara, ron waringin, ron apa-
apa, alang-alang, ron kluwih, winungkus klasa bangka, nginggilipun
katutup mori.
3. Kendhi
4. Gayung
5. Bokor
6. Sarat sarana awujud tumpeng robyong, cikal, ayam.
URUT-URUTANIPUN UPACARA SIRAMAN
1. Sungkeman
2. CPi kakanthi dhateng sendahang pasiraman
3. CPi lenggah ing dhingklik
4. Pangintuning toya siraman kagem CPK.
5. Tumindakipun siraman (priyantun cacah ganjil)
6. Sesuci
7. Mecah kendhi
8. Bopongan
9. Pagas tumpeng
10. Pagas rikma
11. Mendhem rikma
12. Sade dhawet
MIDODARENI
Miturut legenda, tumuruning widodari, Dewi Nawangwulan ing
marcapada saperlu paring berkah dhateng putrinipun nami Dewi
Nawangsih ingkang badhe alakrama.
Kaleksananipun adicara midodareni samangke arupi tirakatan kanthi
pangajab nyenyuwun dhumateng Gusti mugi pinaringan berkah lan
rahmat tumanduk dhumateng penganten supados salebetipun
nindakaken ijab paningkahipun saged lulus raharja kalis ing rubeda.
Gelaring adicara racakipun :
1. Pambuka
2. Langkahan tumrap CPi ingkang nglangkahi sedherek sepuhipun
3. Bubak kawah, tumrap ingkang mantu putri pambayun
4. Tumplak punjen, tumrap ingkang mantu putri waruju
5. Sowanipun CPa hunjuk dhiri samekta nindakaken jejibahan
6. Paring unjukan tirta wening dhumateng CPa
7. Pamasrahing peningset/sanggan srah-srahan
8. Tilik nitik kagem brayat CPa ingkang putri
9. Mundhut pamit lan waluyan
10. Paring kancing gelung
11. Paripurna
KEMBAR MAYANG
Peprincenipun kembar mayang :
1. Gunungan, mengku wredi manungsa punika kedah momot. Liripun
kedah mbudidaya sugih ngelmi, pengalaman, saha berbudi
bawalaksana.
2. Keris-kerisan, pralambanging kekiyatan lan kawicaksanan.
3. Pecut-pecutan, pralambang tansah hanggadhahi greget saha
kencenging tekad, boten gampil mupus.
4. Payung-payungan, pralambang hangayomi kulawarga lan sesami.
5. Walang-walangan, pralambang sipat trengginas dhadhag hanga-
dhepi samukawis.
6. Manuk-manukan, pralambang gegayuhan ingkang inggil kanthi
greget lan niyat utami
7. Ron waringin, pralambang suka hangayomi lan tresna asih mring
sapadha-padhaning tumitah.
8. Ron dhadhap serep, pralambang ayem tentreming pikir kadayan
saking uwaling godha pangiridu.
9. Dlingo bengle pralambang tolak-balak.
PANGGIH PENGANTEN GAGRAG SURAKARTA
mtu/nuwun\
PANDADARAN
a. panata adicara
b. pranata adicara
c. Pengacara
d. juru paniti laksana
e. pambiwara
5. Busananipun panatacara prayoginipun
kados kasebat ing ngandhap punika,
kajawi …
a. rasa-pangrasa
b. sikeping tumindak
c. tindak-tanduk
d. solah-tingkah
e. muna-muni
7. Panatacara kaprayogekaken hawatak
maraga, tegesipun …
a. Magatra
b. Malaksana
c. Mawastha
d. Maraga
e. Matanggap
9. Pratikelipun pambiwara ingkang ninthingi
swasana tinamtu ingkang mrelokaken
eguh pratikel saged winastan …
a. Magatra
b. Malaksana
c. Mawastha
d. Maraga
e. Matanggap
10. Kawibawan ingkang dipungadhahi
dening panatacara makaten miturut ilmu
kajiwan kalebetaken ewonipun …
a. wibawa asli
b. wibawa sepuh
c. wibawa kawitan
d. wibawa pangkat
e. wibawa kuwasisan
JAMBI
Tanah pilih peseka ing Jambi
Ana tuwah becik lan miguna
Gapryak semanak wargane
Hangayom bumi subur
Hayu hayem tentrem ing ati
Bumi kapidak suka
Langit kita junjung
Sang Gusti paring nugraha
Tanah Jambi ayo padha sung bekteni
Pantes linabuhana