KARABÜK ÜNİVERSİTESİ

Mühendislik Fakültesi
Endüstri Mühendisliği

ENM111
Endüstri Mühendisliğine Giriş

Yrd. Doç. Dr. Muharrem Düğenci

BENZETİM

Benzetim; gerçek hayattaki süreçlerin ve operasyonlarının

zamana göre taklit edilmesidir. Elle veya bilgisayarla benzetim
yaparken sistemin yapay bir geçmişi oluşturulur ve oluşturulan
yapay geçmiş gerçek sistemin işleyiş özellikleri hakkında
yorum yapmak için kullanılır.
Sistemin zamanla birlikte gelişen davranışı benzetim modeli
geliştirilerek çalışılır. Modelleme yaparken sistemin işleyişi ile
ilgili varsayımlar yapılır.
Tarihçesi

• Simülasyon kelimesinin modern anlamda kullanılması 1940 yılı

sonlarında Jhon Von Neumann ve Stanislaw Ulam’ın çalışmalarına
Monte Carlo Simülasyonu adını vermeleri ile başlar. Bir nicelik
miktar tekniği olarak Los Alamos Scientific Laboratuarında
nötronlarla ilgili çalışmalarında, Van Neumann Simülasyonu; elle
veya fiziksel modellerle analizi karmaşık ve pahalı olan fizik
problemlerini çözmede kullandı. Nötronların rassal yapısı
ihtimalleri ile uğraşmada rulet tekeri kullanımını önerdi.
• Oyun yapısı nedeni ile MonteCarlo Modeli olarak adlandırdı.
1950’lerde iş bilgisayarlarının gelişimi ve birleşik kullanımı ile
simülasyon bir yönetim aracı olarak gelişti.
Temel Kavramlar

• Sistem:
• Sistem bir grup nesnenin (elemanın) aralarında bağımlılık ve
etkileşim olacak şekilde ve bazı amaçları yerine getirmek için
oluşturduğu bir bütündür.
• Sistem, aralarında bir ilişkiler kümesi sergileyen, karşılıklı etkileşim
içinde belli bir amaca doğru yönelmiş olan öğeler kümesidir.
• Çevre : Sistemin dışında kalan ve sistemin içinde bulunduğu ortam
sistemin çevresidir. Sistem çoğunlukla dışındaki değişikliklerden
etkilenmektedir ve sistemi etkileyen değişiklikler sistemin
çevresinde oluşmaktadır. Sistemle çevre arasına sınır denmektedir
ve sistemi modellerken sınıra karar vermek gerekmektedir.
Sistemin Sınıflandırması

Sistemler “Sürekli Sistemler” ve “Kesikli Sistemler” olarak ikiye

ayrılırlar. Sistem içindeki değişikliklerin, zamana bağlı olarak
sürekli olması haline “Sürekli Sistemler”, Kesikli (Süreksiz)
olması haline ise “Kesikli Sistemler” denir.

• Kesikli bir olay (Discrete Event) tek bir noktada oluşan ani bir
harekettir. Ör. Bankaya giren bir müşteri, atölyeye iş girişi

• Sürekli olaylar ise (Continuous Event), arası olmayan

hareketlerdir. Zamana bağlı olarak kesilmeden devam ederler.
Ör. Bir motor sisteminde sıcaklığın zamana karşı değişimi ve
kimyasal dönüşümleri örnek olarak verebiliriz.
Temel Kavramlar

• Model: Bir nesnenin, bir sistemin veya bir fikrin temsilidir.

Modelin amacı; sistemi açıklamak, anlamak veya iyileştirmek
hususlarına yardımcı olmaktır. Benzetim, modelleme
tiplerinden birisidir.
•
• Model yapımı, incelenecek gerçek sistemin çok karmaşık
olması nedeniyle gerek fiziksel ve gerekse sosyal bilimlerde
büyük önem taşır. Ancak herhangi bir model yapımı sırasında,
modelin hem gerçek sistemi yeterince temsil etmesi, hem de
kontrol edilebilmesi özelliklerine sahip olması gereğine dikkat
edilmelidir.
Neden Benzetim

• Geliştirilecek matematiksel model kurulması çok zor veya imkansız

olabilir.
• Sistemin en az bir veya daha fazla tesadüfi değişkene sahip olması
durumunda.
• Sistem dinamikleri tamamen karmaşık bir yapı içinde fark edilemiyorsa.
• Amaç, sistem davranışlarının bir zaman periyodu içinde incelenmesi
ise.
• Değişkenler arasındaki ilişkiler doğrusal olmazsa.
• Mümkün analitik çözümlerin var ve kullanılabilir olduğu tespit edilmiş
olmasına rağmen problem üzerinde çalışanların bilgi ve tecrübeleri
yoksa.
• Deneme yapmak açısından benzetim tek yol ise.
• Sistemin veya süreçlerin davranış karakteristiklerini ortaya koymak çok
zaman alacaksa
Benzetime Uygun Durumlar

• Kompleks bir sistemin ve bu sistemlerle ilgili deney yapılma ihtiyacı

• Bilgi, organizasyon ve çevresel değişiklikler simule edilebilir ve bu
değişikliklerin modelin davranışına etkisi gözlenir
• Girdileri değiştirerek ve ilgili çıktıları gözlemleme ihtiyacı
• Analitik çözüm metotlarını desteklemek için eğitsel olarak kullanım
• Yeni tasarım ve politikaları uygulamadan önce deneme ihtiyacı.
• Analitik çözümleri doğrulamak için kullanılır.
• İşi duraksatmadan vb maliyetlere sebep olmadan kulanım
• Animasyona imkan tanıması
Benzetime Uygun Olmayan Durumlar

• Problemin sağduyu ile çözülebileceği durumlar

• Analitik çözüm metotlarının kullanılabileceği durumlar
• Gerçek sistemde kolay deney yapma imkanının varlığı
• Benzetim Maliyeti gelirinden fazla olması.
• Benzetimde kullanılacak veriler hazır olmaması
• Doğrulama (Verification) ve Geçerlilik Analizi (Validation)
yapacak zaman ve personel hazır olmaması.
• Sistemin davranışı çok kompleks ve tanımlanamıyorsa
benzetim uygun olmaz. İnsan davranışlarını modellemek
bazen oldukça komplekstir.
Benzetimin Avantajları

• Sistemin devam eden işleyişini aksatmadan incelenebilme.

• Kaynakları kullanmaya başlamadan test edilebilir.
• Bir şeyin nasıl ve niye olduğu hakkında hipotezler test edilebilir.
• Değişkenlerin etkileşimi hakkında bilgi elde edilebilir.
• Değişkenlerin sistemin performansına etkisi hakkında bilgi elde
edilebilir.
• İş, bilgi ve malzeme akışlarında darboğaz analizleri yapılabilir.
• Benzetim sistemin gerçekte nasıl çalıştığının anlaşılmasına yardımcı
olur.
• Benzetimle değişik seneryolara (What-if analysis) cevap bulunabilir.
• Zaman sıkıştırılıp genişletilebilir.
Benzetimin Dezavantajları

• Modelleme özel bir eğitim gerektirmektedir ve zamanla ve tecrübe

ile öğrenilen bir sanattır. İki farklı bireyin geliştirdiği modellerin
benzerliği olmasına rağmen her ikisinin tamamıyla aynı olması pek
mümkün değildir.
• Benzetim sonuçlarını yorumlamak zordur. Birçok benzetim çıktıları
rassal değişkenler oldukları için (Rassal girdilere bağlı olduklarından
dolayı) gözlemin sistemdeki etkileşimlerin mi yoksa rassallığın mı bir
sonucu olduğu kesin değildir.
• Benzetim modellemesi ve analizi zaman alıcı ve pahalı
olabilmektedir. Modelleme yaparken kaynaklarda cimrilik etmek,
analizin ve benzetim modelinin iş için yetersiz olmasına sebep
olabilir.
• Benzetim bazen analitik çözümlerin mümkün ve tercih edildiği
durumlarda kullanılmaktadır.
Uygulama Alanları

• Uçak Bakımı Çizelgelemesinde

• Havalimanı dizaynı
• Havayolu kontrolü
• Montaj Hattı Çizelgeleme
• Banka Vezneleri Çizelgelenmesi
• Otobüs Güzergah Çizelgelemeleri
• Devre Dizaynı
• Tüketici Davranış Tahminleri
• Dağıtım Sistemleri Tasarımı
Uygulama Alanları

• Kurumsal Modeller
– Çelik Üretimi
– Hastaneler
– Taşımacılık
– Demiryolu Operasyonları
• Tesis Planlama
• Finansal Tahminler
• Sigortacılık
• Liman Dizaynı
• Bilgi Sistemleri Tasarımı
• Envanter Yönetimi
• Üretim
• Askeri Lojistik
• Atölye Çizelgeleme
• Trafik Işıkları Zamanlaması