Supstance koje djeluju na nervni

sistem
• Ćelije nerava (neuroni) međusobno
komuniciraju preko spojišta koja se zovu
sinapse. Impulsi se kroz većinu sinapsi prenose
malim molekulama, tzv. neurotransmiterima.
• Acetilholin, noradrenalin, dopamin, serotonin i
γ-aminomaslačna kiselina
 Neurotransmiteri
• Neurotransmiteri su hemijske tvari u ulozi
komunikacijskih sredstava među neuronima. Mogu biti
inhibicijski (depolarizacijski) i facilitacijski
(hiperpolarizacijski). Obično ih se u sinaptičku pukotinu
izluči previše, pa se procesom ponovne pohrane ponovo
vraćaju u presinaptički mjehurić ili ih posebni enzimi
razgrađuju.
• Višak i manjak neurotransmitora uzrokuje psihičke i
mentalne poremećaje. Neurotransmiteri se sintetiziraju
u nervnim završecima (sinaptičkim), u sinaptičkoj
pukotini djeluju kao prenosioci električnih signala
između neurona.
 Podjela
• 1. Acetilholin
• 2. Monoamini ili biogeni amini: katekolamini
(noradrenalin i dopamin), indolamin
(serotonin), adrenalin i histamin
• 3. Aminokiseline: glukamat ili glutaminska
kiselina, GABA i glicin
• 4. Peptidi: Neuromodulatori
 Acetilholin
• Acetilholin (ACh) je neurotransmiter
neuromišićne sinapse i preganglijskih simpatičkih
te preganglijskih i postganglijskih parasimpatičkih
aksona. To je jedini klasični neurotransmiter što
nije aminokiselina ili direktno sintetiziran iz
aminokiseline.
• Biosinteza acetilholina je jedina enzimska
reakcija, u kojoj enzim holin-acetiltransferaza
(ChAT) sintetizira acetilholin iz acetil-CoA i holina.
Neuroni ne mogu sintetizirati holin, nego se on
unosi hranom.
 Formula
• CH3COO(CH2)2N+(CH3)3
• Nakon sinteze, molekule acetilholina difundiraju
u postsinaptičku membranu gdje se spajaju sa
specifičnim receptorskim molekulama. Ta
intereakcija izaziva u toku 0,1 milisekunde veliku
promjenu propustljivosti membrane za pozitivne
Na i negativne K jone.
• Strujanje natrijevih jona u unutrašnjost ćelije
depolarizira postsinaptičku membranu, što
stvara električki impuls koji se širi uzduž
električki nadražljive membrane do druge
nervne ćelije.
• Nakon toga, acetilholin se enzimom
acetilholinesteraza hidrolizira na cetat i holin
pa se ponovo uspostavlja polarizacija
postsinaptičke membrane.
• Gama aminomaslačna kiselina, nalazi se u sivoj tvari
mozga i leđne moždine. Ima uglavnom inhibicijsko
djelovanje. Poremećaj u izlučivanju GABE povezuje se
sa nizom nasljednih neuroloških bolesti i sa
epilepsijom. U Alkoholičara je zabilježeno povećano
lučenje GABE.
 Serotonin
• Serotonin je poznata neurotransmiterska hemikalija,
koja reguliše funkcije poput fine mišićne kontrakcije,
regulacije temperature, apetita, osjećaja boli,
ponašanja, krvnog pritiska i disanja. Kada je u
ravnoteži, daje osjećaj zadovoljstva i mentalne
opuštenosti. Previše ili premalo serotonina dovodi
do abnormalnih mentalnih stanja, poput depresije.
Serotonin se stvara u mozgu, pinealnoj žlijezdi,
trombocitima i probavnom traktu.
• On je važan u prijenosu impulsa izmedu nervnih želija,
ali ima ulogu i u cirkulaciji krvi. Promjene njegove
koncentracije unutar mozga mogu dovesti do različitih
poremećaja ponašanja, na primjer depresije, agresije,
prisilnog ponašanja, poremećaja spavanja, a važan je
faktor u regulaciji osjećaja gladi.
• Vrlo je razvijena grana farmakologije koja se bavi
liječenjem poremećaja serotonina, tako da danas
postoje brojni lijekovi koji regulišu njegov nivo u
mozgu i na taj način dovode do povlačenje simptoma
bolesti.
 Noradrenalin
• Noradrenalin (norepinefrin; arterenol) je
preteča adrenalina, hormona srži
nadbubrežne žlijezde. Prijenosna je supstanca
u nervnom tkivu. Spada u skupinu
ketokolamina (biogenih amina).
 Noradrenalin je jedan od hormona stresa. Uslijed
stresne reakcije dolazi do aktivacije simpatičkog
sistema i lučenja noradrenalina. Pod uticajem ovog
neurotransmitera dolazi do:
• aktivacije moždanih struktura i usmjeravanja pažnje
• ubrzanje rada srca
• povećanja snage srca
• suženja krvnih žila (vazokonstrikcija) perifernog tkiva
• proširenja zjenica (midrijaza)
• inhibicije rada crijeva i mjehura, i pojačavanja tonusa
mišića sfinktera
• Isto tako, noradrenalin učestvuje u regulaciji
sna i raspoloženja.
 Dopamin
• Dopamin je neurotransmiter u mozgu. Hemijski je vrlo
sličan adrenalinu, ali se od njega razlikuje jer ima
jednu hidroksilnu skupinu manje i umjesto sekundarne
aminske skupine ima primarnu aminsku supinu.
• Dopamin je monoamini alkaloid, odnosno
feniletilamin. Dopamin je ključan za normalno
funkcioniranje organizma. Ukoliko se dopamin
primjeni intravenski on djeluje kao vrlo moćan srčani
stimulator, lijek vrlo pogodan za liječenje šoka.
 Primjena
• Intravenske injekcije dopamina primjenjuje se u
mnogim stanjima šoka, nakon zatajivanja srca,
infarkta miokarda (kardiogeni šok), operacija
(postoperativni šok), gubitka tečnosti (hipovolemijski
šok), teških infekcija (septički šok), reakcija
preosjetljivosti (anafilaktički šok), naglog pada krvnog
pritiska (teška hipotenzija), prijeteći šok te prijetećeg
zatajivanja bubrega. Smrt dopaminskih neurona ili
općenito njegov manjak uzrokuje Parkinsonovu
bolest. Zato se njime liječi Parkinsonova bolest.
• Najozbiljnija nuspojava primjene dopamina
jest rizik razvoja aritmije i nepoželjni porast
pritiska u lijevom ventrikulu na kraju dijastole.
Infuzija dopamina može uzrokovati nekrozu
kože zbog redistribucije cirkulacije krvi u
područje probavnih organa na štetu kože i
mišića.
• Supstance koje djeluju na jedan ili drugi način
mogu poslužiti kao lijekovi, ali i kao otrovi.
Južnoamerički Indijanci upotrebaljavaju kurare
kao otrove za strelice.
• Kurare otrovi se koriste pri hirurškim
zahvatima, a tipičan primjer je d-tubokuranin.
U istu svrhu se koriste i analozi acetilholina,
kao što je sukcinilholin.
D-tubokuranin
Sukcinilholin
• Svi ovi spojevi su kvaterne amonijeve soli. Na
osnovu saznanja da neke kvaterne amonijeve
soli onemogućuju prijenos nervnih impulsa,
razvijeni su mnogi lijekovi sa blažim učinkm na
nervni sistem.
Diazepam (valium)
Hloridazepoksid (librium)
Medazepam
Nitrazepam