“เสาต้นแรก” : บทเปรียบสัมพัทธ ์

่
สิงแวดล้ อมสรรค ์สร ้าง-จักรวาลวิทยา
่
ระหว่าง ไท-กะเหรียง
“First Pole”: A Relativism issue on Built
Environment-Cosmology between Tai-Kareng

ศร ันย ์ สมันตร ัฐ
ไพศาล เทพวงศ ์ศิรริ ัตน์
อรศิร ิ ปาณิ นท ์
 ลำดับกำรนำเสนอ
• 1.บทนา “ทิศทำงของกำรศึกษำทำงวัฒนธรรม”
• 2. ทฤษฎีและวิธวี ท ้ ใช
ิ ยา (ทังที ่ ้ในงำนวิจยั อันเป็ นแหล่งข ้อมูลและในส่วนของ
บทควำมเองและกำรปริวรรตเอกสำรเพิมเติ ่ ม
• 3. ทบทวนวรรณกรรมเชิงเปรียบเทียบ ไท-ลำว (ลำวคัง-ไทดา)-กะเหรียง ่ เน้นถึง
แนวคิดทำงจักรวาลวิทยาและขวัญ
• 4.บทวิเคราะห ์เปรียบเทียบขององค ์ประกอบคัดสรรค ์ จำแนกย่อยออกเป็ น 5
หัวข ้อ
กระด ้ง-ต ้นไม้ชวี ต
ิ “อ่ำน” จำกพิธกี รรมกำรเกิด-ตำย
ก ้อนเส ้ำ-เตำ, บันได-ประตู
ตำแหลว
เสำแฮก-เสำเอก/เสำขวัญ-เสำผีเฮือน-เสำเจ ้ำเสือ/เสำดั้ ้
ง/เสำแม่ ใหญ่ต ้นแรก
ตำแหน่ งแห่งที่ “ผัง”
“ต ้นไม้แห่งควำมรู ้” ตำแหน่ งแห่งที่ “รูปตัด”

• 5.ส่วนสรุปผลข้อสังเกต
 1.บทนำ
ว ัฒนธรรมในทิศทาง แตกต่างหลากหลาย
ว ัฒนธรรมในทิศทาง ร่วมกันเหมือนกัน
Synthesis

้ น
• สถำปัตยกรรมพืนถิ ่ เป็ นส่วนหนี่ งของ สิงแวดล้
่ อม
สรรค ์สร ้าง
่
• สิงแวดล ้อมสรรค ์สร ้ำง ในฐำนะ พาหะความหมายทาง
วัฒนธรรม

่
(ไม่สนใจเรืองขนาด และการผลิต การ
ก่อสร ้าง)
 บทนำ
แตกต่างหลากหลาย

ภูมภ
ิ ำคอำเซียน
547 ล ้ำน 7 แสนคน สปป. ลำว 5 ล ้ำน 6 แสนคน 86 ภำษ
1,254 ภำษำใน ประเทศไทย 67 ล ้ำน 3 แสนคน 76 ภำษำ
44 ตระกูลภำษำ

่ ๆ หนึ่ งใช ้ทังชี

ดูจะเหลือกำลังทีคน ้ วติ
เรียนรู ้ทำควำมเข ้ำใจให ้ครบถ ้วน
 บทนำ
ร่วมเหมือน-ตระกู ลภาษา

5 ตระกู ลภาษา (Language Family) ประกอบด้วย

่ สาขามอญ-ขเมอร ์,
Austro-Asiatic ทีมี
่ สาขาภาษามลายู -โพลินีเซีย,
Austronesian ทีมี
Hmong-Mien,
่ สาขาทิเบโต-เบอร ์มัน
Sino-Tibetan ทีมี
่ สาขาไต
Tai-Kadai ทีมี

ครอบคลุมถึงจีน ไต้หวัน แผ่นดินใหญ่เอเซีย

 บทนำ
ร่วมเหมือน-ว ัฒนธรรมป่ า
ไม่ผลัดใบ
ทฤษฎีวฒ ั นธรรมป่ ำโฌโยจุรน
ิ หรือ วัฒนธรรมป่ ำใบไม้ผวิ
มัน (Lucidophyllous forest culture)
วัฒนธรรมป่ ำไม่ผลัดใบเขตเอเชียตะวันออก
(East Asian evergreen forest culture)

่
กสิกรรมแบบไร่เลือนลอย-กำรท ำนำดำ
้
เทคนิ คกำรหมักถนอมอำหำร (มิโซะ-เต ้ำเจียว-กะปิ -
น้ำปลำ-ปลำร ้ำ-ถัวเน่
่ ำ), เทคนิ คเครืองเขิ
่ นลงร ัก, กำร
้
เลียงและสำวไหม, มโหระทึกและสัมฤทธิ,์
้ กำรจักสำนไม้ไผ่ และเรือน
กำรหมักเหล ้ำจำกก ้อนเชือ,
ยกพืน้

ครอบคลุมถึงญีปุ่่ นตะว ันตก

 บทน ำ
ร่วมเหมือน-ร่วมรากเหง้า
“คำมรดกร่วม(cognate) ศาสนาเต๋า
่ ขวัญ, เสือ,
“มิง, ้ แถน, มด, หมอ, ขุน, เจ ้ำ”

“สีระบุทศิ ”
พิธก ี ระจำดังนี ้
ี รรมเต๋ำ มีสป
เหนื อ-ดำ, ใต ้-แดง,
ตะวันออก-เขียวหรือนำเงิ้ น,
ตะวันตก-ขำว
และศูนย ์กลำง-เหลือง

(พ้องกับ บทของ ธำรงศักด ์ เพชรเลิศ

อนันต ์ เชิงอรรถที21่ )
 บทนำ
synthesis

• แนวโครงสร ้ำงนิ ยมทียกตั ่ ้

วอย่ำงทังสำมประเด็ นนี ้ แม ้จะช่วยให ้
กำรศึกษำเปรียบเทียบพำหะทำงวัฒนธรรมอันแตกต่ำงหลำกหลำย
กลำยเป็ นสิงที ่ เป็
่ นไปได ้ แต่ก็มข ี ้อควรระวัง หรือข ้อจำกัด หรืออคติ
ทำงญำณวิทยำกำรสร ้ำงภำพตัวแทน (stereotype) เช่น กำรเหมำ
รวมกำรนับถือผี (animism)11 ของกลุม ่ ชำติพน
ั ธุ ์ในด ้ำนลบและมี
กระสวน (pattern) เหมือนกันไปหมด, กำรเลือกปฏิบต ั วิ จิ ยั ต่อกลุม
่
ชำติพน ั ธุ ์ในฐำนะหน่ วยศึกษำทีไม่ ่ ทดั เทียมกัน (discrimination)
เช่น กำรเลือกวิจยั ในบำงกลุม ่ และละเว ้นในบำงกลุม ่ 12 และกำรมอง
ประวัตศ ิ ำสตร ์เชิงเส ้นมีขว้ั (dichotomy) เช่น กำรมองค ้นหำแต่
้ มละเลยปรำกฏกำรณ์ปัจจุบน
อดีตดังเดิ ั 13

้ วิ่ ชำกำร หรือ

• กำรวิเครำะห ์ข ้ำมพำหะ ข ้ำมหน่ วยศึกษำ ข ้ำมพืนที
่
สหสัมพันธวิชำ เป็ นทำงเลือกทีสอดประสำนทั ้
งสองทิ ศทำง เป็ นกำร
หำทำงแก ้ไขอคติเชิงญำณวิทยำ
2.ทฤษฎีและวิ
ปริวต ธวี ,จิท
ั รสำม ิ ตสำนึยำ ่
กพลัดถิน,
ปฏิบต
ั ก
ิ ำรพิธก
ี รรม

Exergetic
dimension
(Turner)

Positional
dimension
(Turner)

Operation
dimension
(Turner)
 ทฤษฎีและวิธวี ท
ิ ยำ
• Victor Turner
 ทฤษฎีและวิธวี ท
ิ ยำ
Ritual Process
• ทฤษฎีวธิ กี ำรกระบวนกำรพิธก ี รรม (Ritual Process Analysis-Victor
Turner : 1920–1983)คือกำรมองหำควำมหมำยในแง่สญ ั ลักษณ์จำก
สัมพันธ ์องค ์ประกอบสำมมิตห
ิ รือเชิงปริวต
ั รสำมในพิธก
ี รรม ได ้แก่

• มิตเิ ชิงปฏิบต
ั ก
ิ ำร (operational dimension) เป็ นกำรพิจำรณำ
ควำมหมำยของสัญลักษณ์ในกรอบของประโยชน์ใช ้สอยทำงสังคมซึง่
จะมองเห็นจำกมุมผู ้สังเกตกำรณ์จำกภำยนอก,
• มิตเิ ชิงตีควำม (exegetic dimension) เป็ นกำรพิจำรณำควำมหมำยที่
ได ้มำจำกกำรตีควำมสัญลักษณ์ของผู ้กระทำ “คนใน” (emic) ของ
สังคมนั้น
• มิตเิ ชิงตำแหน่ ง (positional dimension) เป็ นกำรพิจำรณำ
ควำมสัมพันธ ์ของตำแหน่ งทำงพืนที ้ และทำงเวลำ
่ ระหว่ำงตัวหมำยของ
สัญลักษณ์กบั ควำมหมำยทีสั ่ ญลักษณ์สอออกมำ
ื่ ้ สั
ทังนี ้ ญลักษณ์ใน
พิธก ่
ี รรม(Ritual)และเรืองเล่ ่ กแสดงประเด็น
ำ-นิ ทำน(Narratives) ซึงมั
ควำมคิดสำคัญหลำยอย่ำงในเวลำเดียวกัน19
 ทฤษฎีและวิธวี ท
ิ ยำ
Turner’s The Ritual Process
 ทฤษฎีและวิธวี ท
ิ ยำ
• คุณลักษณะของข ้อมูลสำหร ับกลุม ่
่ กะเหรียงในเนื ้
อหำงำนวิ จยั
และวิทยำนิ พนธ ์มีควำมสมควรต่อกำรวิเครำะห ์ร่วม ทว่ำฝั่ง
กลุม่ ไท-ลำว หำกพิจำรณำเฉพำะกำรวิจยั “พลัดถินที ่ ย่ ้อนแย ้ง”
จะพบว่ำยังไม่ครอบคลุม เพรำะกลุม ่ ลำวคังเป็ นผลพวงของ
เหตุกำรณ์ตงแต่ ้ั สมัยธนบุรลี งมำ ขำดควำมลึกทำง
ประวัตศ ิ ำสตร ์โบรำณคดี จึงเทียบเคียงกับกลุม ่
่ กะเหรียงในส่ วน
บุพกำล (primordial) ไม่ได ้ทำงตรรกะ จำเป็ นต ้องปริทศ ั น์
เอกสำรเพิมเติ ่ มจำกกลุม ่
่ ไทดำ ซึงพบว่ ำ มีเอกสำรทำง
ประวัตศ ิ ำสตร ์ทีสั่ นนิ ษฐำนถึงจุดตังต ้ ้น (origin) ของกลุม ่ ไทดำ
ในงำนของภัทริยำ ยิมเรวัตร20 เอกสำรคติชนวิทยำทีมี ่ รำยกำร
ทำงพิธก ่
ี รรมทีแจกแจงละเอี ยดของอภิญวัฒน์ โพธิสำน ์ และ
่
เอกสำรทีเสนอสมมุ ตฐิ ำนใหม่ตอ ่ กระแสหลักในไทดำศึกษำ21
ร่วมไปกับงำนทุตยิ ภูมพ ื้
ิ นฐำนทำงสถำปั ้ นของไท
ตยกรรมพืนถิ ่
ดำ22 และกะเหรียง ่ 23 เพือร ่ ักษำควำมเทียงตรงภำยใน
่ (internal
validity)
 ทฤษฎีและวิธวี ท
ิ ยำ
• ส่วนเกณฑ ์กำรเลือกสรรวัตถุทำงวัฒนธรรมครงนี ้ั มำจำก
้
ควำมพ ้องกันทีวั ่ ตถุทางวัฒนธรรม24 เหล่ำนั้น ได ้แก่
• เสาเอก-เสาขวัญ, กระด้ง, ตาแหลว, ก้อนเส้า-เตา
และบันได-ประตู
่ ควำมเกียวข
ทีมี ่ ้องกับจักรวำลวิทยำร่วมกันทังของไทและ ้
่
กะเหรียงที ่ ้พบในกำรทบทวนวรรณกรรม
ได
• สำร ับทฤษฏีวธิ วี ท ิ ยำวิจยั เชิงคุณภำพ, กำรวิจยั เชิง
ประวัตศิ ำสตร ์โดยเฉพำะ
่ศร ันยย้
“พลัดถินที ่ ์ สมัอนนแย้ งบ”ค ้นไท-ลำวภูคงั /ครัง/คลัง่ /ครังอี
ตร ัฐ. “สื ่ ก
ครัง้ : ตำแหน่ งแห่งที,่ ประวัตศ ิ ำสตร ์
และกระบวนวิธวี ท ิ ยำ” ใน หน้าจัว่ ว่าด้วย
ประวัตศ ิ าสตร ์สถาปั ตยกรรม
และสถาปั ตยกรรมไทย. ฉบับที่ ๘. กรุงเทพฯ: คณะ
สถาปั ตยกรรมศาสตร ์
 3.ทบทวนวรรณกรรม
Karen

ชำลล ์ เอฟ คำยส ์ สันนิ ษฐำนว่ำ

่
กะเหรียงได ้ตังถิ ่
้ นฐำนและสืบ
วัฒนธรรมมำก่อนหน้ำชำวไตยวน
บรรพบุรษ ่ วน
ุ ของประชำกรท ้องถินส่
ใหญ่ในภำคเหนื อประเทศไทยกว่ำ
หนึ่ งพันห้าร ้อยปี (Keyes, 1997.)
 ทบทวนวรรณกรรม

ภัทริยำ ยิมเรวัต, ประวัตศ

ิ ำสตร ์สิบสอง
จุไท (กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ ์สร ้ำงสรรค ์,
2544), 26. :

ไทดา “ชนดังเดิ ้ มกลุ่มหนึ่ งที่

อาศ ัยอยู ่ในสิบสองจุไท...
้
ตังแต่ กว่า 2,000 ปี หรือ
4,000-6,000 ปี มาแล้ว อาจเป็ น
กลุ่มชนทีพู ่ ดภาษาไทดังเดิ ้ ม
ก็เป็ นได้,” “....น่ าจะเป็ นบรรพ
บุรุษของคนไทในปั จจุบน ั ”
Karen
 ทบทวนวรรณกรรม
้
จักรวาลวิทยา - ขวัญ ทังแบบต้ นไม้แห่ง
ความรู ้ และแบบต้นไม้แห่งชีวต
ิ ของ
ไทดำ-
่
กะเหรียง
 จักรวำลวิทยำแบบ ต ้นไม้แห่งชีวต
ิ

จักรวำลวิทยำแบบ ต ้นไม้แห่งแห่งควำมรู ้
่
กะเหรียง(ผสม)
4) ดูเตอะ ฮวอ-
สวรรค ์

1) เอโฮวำ-
2) ห่อโข่ว-ที
์ ร่ ้องไห ้ - 3) ปลือปูร-์
โลกของจิต
่
โลกทีเรำอยู ่ โลกของผี
วิญญำณ

5) ดูลอฮรำ-นรก
 จักรวำลวิทยำแบบ ต ้นไม้แห่งแห่งควำมรู ้
ไทดำ
1) เมืองแถน/บรรพบุรษุ /กลุ่มขวัญ
ตัว, ขวัญกก, ขวัญต ้น

2) โลก/ครอบคร ัว/เรือน/ผี
เรือน/ขวัญกระหม่อมหรือจอม
ขวัญ

3) ป่ ำแฮว/นรก/เฮือนป่ ำหอแก ้ว/

กลุ่มขวัญปลำย- มือ, เท ้ำ, หู,
ปำก, จมูก, อวัยวะเพศ

(จักรวำลวิทยำแบบพุทธ32ภพภูมิ จัดเป็ นแบบ

ผสม)
 ขวัญหัว
• กะเหรียง่ เรียก กะหล่ำ
• ไทดา เรียก ขวัญ
โขว ์ทิ – ขวัญกะ กระหม่อมหรือจอม
หม่อมนำพุ ้ (กระดูก
ขวัญ (ผิวผม)
รอยต่อ)

• ตรงตำแหน่ งกันกับ
“โลกุตระ” ในพุทธ
โถ่บข ่
ี ำ่ นกเหยียวเจ ้ำข ้ำว รูปแบบของ
่ -Totemism-
ขวัญกะเหรียง
“Others-than-Person”
ผีนำงด ้ง พิธก ่
ี รรม เสียง
ทำยผ่ำนร่ำงทรง ในกลุ่ม
ไท-ลำว
 4.บทวิเคราะห ์เปรียบเทียบองค ์ประกอบ
ค ัดสรรค ์
• กระด้ง-ต้นไม้ชวี ต
ิ “อ่าน” จากพิธกี รรมการเกิด
(ไผ่-ป่ าเดปอ)
(operational-exegetic-positional dimension)

• ไทดา วางสมุด, ดินสอ, ปากกา, เข็ม, ด้าย, จอบเสียม

พร ้า และก้อนหิน แล้วคลุมครอบด้วยสวิง หรือแห ใน
ง่ ไก่ตม
กระด้ยง
• กะเหรี ้ 37, ข้าวปั้ น, ฝ้ายมัดมือ, ผ้าคลุมหัว
้ , ไข่ตม
ของพ่อหรือแม่, หน่ อโดคว่า (ไม้เรียกขวัญคนข้าว), น้ า
หนึ่ งถ้วย, ก้อนหินวางกับทารก
หน้ากระด้ง-ห่อโขว ์ “โลก” (เป็ น) ทีร่ ้องไห้ ของกะเหรียง
่
 ่
ี รรมแห่งควำมตำย มีแต่กะเหรียง
พิธก

่ ้จริงก็คอื ต ้องกำรเตือนเรืองเวี
“เหตุผลทีแท ่ ยนว่ำยตำย
เกิด หรือวัฏสงสำรนั่นเอง”
ก้นกระด้ง-ปลือปู ร ์ โลก จิตวิญญาณของ
่
กะเหรียง
 4.บทวิเคราะห ์ฯ
ก้อนเส้า-เตา, บันได-ประตู ,
ตาแหลว : “อ่าน” ตาแหน่ ง
แห่งที่
(positional dimension)
่ ร่่ วมกัน ไทดา -
• สิงที
กะเหรียง ่
“เหมือนกันในพิธ ี
กรรมการเกิด ของ
“เรือแม่ น”เตาไฟ,
มีเสาแรกเป็
บันได และน
จุดแรกเริประตู ม ่ และแม่
ทีเหมื ้
่ อนกันทังสองกลุ
ว่ำเรือเตาไฟเป็
นสร ้ำงเสร็จ นจุดสินสุด” ้
่มคือถือว่ำแม่เตำไฟสร ้ำงเสร็จจึงถือ
 4.บทวิเคราะห ์ฯ
ก้อนเส้า-เตา, บันได-ประตู , ตาแหลว : “อ่าน” ตาแหน่ ง
แห่งที่
• ไทดำ (positional dimension)
ควำมเป็ น
ชำย ควำมเป็ น
หญิง

เสำดัง้

แม่เตำ
กว ้ กะล่อ ไฟ
ำน ฮ่อง

เสำผี เสำแฮก เสำเอก

เรือนเสำ เสำผูกควำยยัญ
เจ ้ำเสือ้ – ทิศตีนนอน
 4.บทวิเคราะห ์ฯ
ก้อนเส้า-เตา, บันได-ประตู , ตาแหลว : “อ่าน” ตาแหน่ ง
แห่งที่
• กะเหรียง่ เบลาะ
(positional dimension)
่
เรือนพิ
ธกี รรมร่วม

ก ้อนเส ้ำสำมก ้อนในแม่เตำ

่
ไฟกะเหรียงเรี ยกว่ำ
“เลอชอว”์ แต่ละก ้อน
หมำยถึง แม่บ ้ำน, พ่อบ ้ำน
และผีบรรพบุรษ ุ ก ้อนหิน ่ อ๊ ะ๊ โหม่ปก่
ยีถุ
้
ทังสำม, ดินในกะบะแม่เตำ วำ
่ ้องนำมำจำก
ไฟ (ซึงต
ตำแหน่ งเดียวกันตรงกันที่
 4.บทวิเคราะห ์ฯ
ก้อนเส้า-เตา, บันได-ประตู , ตาแหลว : “อ่าน” ตาแหน่ ง
แห่งที่
• กะเหรียง่ เดอ เรืdimension)
(positional อน

เปอะโจ่
โขว ์ สะกิเตอะ
จอแป แม่เตำ
ละวู ไฟ

่ อ๊ ะ๊ โหม่ปก่
ยีถุ
วำ
 4.บทวิเคราะห ์ฯ
ตาแหลวกะเหรียง ่
(positional dimension)

่
ต่ำแม่ เหลือแม่
ต่ำแม่ ลำ
แม่
 4.บทวิเคราะห ์ฯ
เสาแฮก-เสาเอก/เสาขวัญ-เสาผีเฮือน-เสาเจ้า
้
เสือ/เสาด ้ั
ง/เสาแม่ ใหญ่ตน้ แรก : ตาแหน่ งแห่งที่
“ผัง”
-ไทดา-ลาวสาเนี ยงหลวงพระบาง-สุพรรณฯ
4.บทวิเคราะห ์ฯ
้
เสาแฮก-เสาเอก/เสาขวัญ-เสาผีเฮือน-เสาเจ้าเสือ/เสาด ้ั
ง/เสาแม่
ใหญ่ตน้ แรก : ตาแหน่ งแห่งที่ “ผัง”-กะเหรียง-
่
“ต้นไม้แห่งความรู ้” ตาแหน่ ง
่ “รู ปตัด”
แห่งทีใน
• ไผ่ เป็ นเพรำะควำมศักดิสิ์ ทธิที์ มี
่ อท ์
ิ ธิฤทธิมำกไปกว่ ำกำรเป็ น
่ อ, ทีอยู
อำหำร, เครืองมื ่ ่อำศัย, หรือกำรงอกงำมอย่ำงฉับพลัน
ในวำระตำมฤดูแห่งวัฏสังสำร ไผ่ เป็ นต ้นไม ้แห่งชีวต ่
ิ ซึงมี
ควำมหมำยศักดิสิ์ ทธิที์ สู
่ งไปกว่ำระดับชีวต ิ ประจำวันหรือระดับ
ประโยชน์ใช ้สอยในวัฒนธรรมกะเหรียง ่ 60

• “ต่างกันในวาระพิธก ่
ี รรมแห่งความตาย เมือหมดวาระ
การหน้าที่ “เรือน” และ “เบลาะ” ของกะเหรียง ่ ทัง้
่
สองสิงจะถู กเผาทาลายติดตามไปเช่นเดียวกับสังขาร
้
ทังหลายของผู ค ่ นเจ้าของซึงละจากไป
้ รอบครองทีเป็ ่
ก่อนหน้า โดยเรือนเป็ นเสมือนเรือนร่างตวั แทนผูห ้ ญิง
61 แต่เรือนไทดาจะคงอยู ่เป็ นอสังหาริมทร ัพย ์สมบัตข
ิ อง
ทายาทรุน ่ ต่อไป”
 5. สรุป
• 5 ตระกู ลภาษา (Language Family)
• ่ สาขามอญ-ขเมอร ์,
Austro-Asiatic ทีมี
• ่ สาขาภาษามลายู -โพลินีเซีย,
Austronesian ทีมี
• Hmong-Mien
• ่ สาขาทิเบโต-เบอร ์มัน
Sino-Tibetan ทีมี
• ่ สาขาไต
Tai-Kadai ทีมี
• ครอบคลุมถึงจีน ไต้หวัน แผ่นดินใหญ่เอเซีย
• ้ั ม-ลู กผสมพันธุ ์ทางพลัด
“ปฏิทรรศน์ระหว่างความแท้ดงเดิ
่ แทรกสอดต่อเนื่องเป็ นสาร ัตถะของวัฒนธรรมในโลก
ถิน”
ปั จจุบน
ั
 5สรุป
่ ำหน้ำทีเป็
• เรือนกะเหรียงท ่ น “ภำพตัวแทน” ให ้ในจักรวำล
วิทยำแบบต ้นไม้แห่งชีวต ิ หรือจักรวำลวิทยำ “เชิง
สัมพัทธ ์” ส่วน เบลำะ และหมู่บ ้ำน ปฮิปูร,์ เบลำะ
ปูร ์เป็ นภำพตัวแทนของจักรวำลวิทยำแบบต ้นไม้แห่ง
ควำมรู ้ หรือ“เชิงสัมบูรณ์”ร่วมอยู่ด ้วย เส้นพรมแดนที่
เราสมมุตก ิ าหนดนิ ยามสรรพสิงต่ ่ าง ๆ ไว้ใน
ศาสตร ์สถาปั ตยกรรมภู มส ิ ถาปั ตยกรรมมัณฑนา
กรรมก็อาจไม่เอือต่ ้ อการอ่านทาความเข้าใจภู ม ิ
ทัศน์เชิงสัมพัทธ ์แบบนี ้

• กำรออกแบบวัฒนธรรมสังคมทีดี ่ ในพลวัตรเป็ นเรืองของ

่
การจัดสมดุลสัดส่วนซ ้อนทับระหว่างจักรวาล
้
วิทยาร่วมกันทังสองแบบที ่ ำสูบ
น ่ ทบำทในกำรร ักษำ
่
เสถียรภำพทำงสังคมทีแตกต่
ำงกัน
 5สรุป
• จักรวำลวิทยำแบบสัมบูรณ์ “ต ้นไม้แห่งควำมรู ้” ในนัยยะ
่
ของกำรเชือมบนล่ ่
ำงโลก-สวรรค ์ทีพบเห็ นช ัดในเรือนไท
ดำพิธก ่
ี รรมแห่งควำมตำยทีสอดคล ้องกับวัฒนธรรมจีน
นั้นเป็ นปัจจัยสำคัญ กำรสะสมผลผลิตส่วนเกินจำกรุน ่ สู่
รุน
่ ผ่ำนทำยำทฝ่ ำยชำยคนต ้น ทว่ำ ปฏิทรรศน์
จักรวาลวิทยา “ต้นไม้แห่งความรู ้” กลับเป็ น
ปฏิปักษ ์ต่อความตืนรู่ ้ของมนุ ษย ์เสียเอง

• จักรวำลวิทยำแบบ “ต ้นไม้แห่งชีวต
ิ ” หรือ “เชิงสัมพัทธ ์”
่ นช ัดในพิธก
ทีเด่ ่
ี รรมกะเหรียงสอดคล ้องกับปร ัชญำ
สำคัญหลำยสำนักรวมถึงควำมคิดเรืองสั ่ งสำรวัฏฏ ์ (ดู
่
 5 สรุป
• “ต ้นไม้แห่งชีวต ิ ” เองก็มไี ด ้หลำยตัวแบบ เรำได ้พบว่ำมี“ต ้นไม้
แห่งชีวต ่ น “ไม้เลือย”
ิ ” ทีเป็ ้ ้ ้ำปุง และ “ไม้เถำ” ใน
อย่ำงนำเต
หม้อ ปุรณฆฏ, “ไม้พุ่ม” แกนกลำงรสอำหำรกะเหรียง ่ 66
้
อย่ำงพริก “ไม้ใบเลียงเดี ่
ยว” อย่ำงไผ่และมะพร ้ำว ในแง่นีร่้ ม
โพธิร่์ มไทรก็ยงั เคยมีสถำนะเป็ น”ไม้เลือย”และ
้ “กำฝำก” รวม
ไปถึงควำมหมำยทำงโครงสร ้ำงควำมคิดแบบ “กล ้วยไม้-ตัว
ต่อ” และ “ไรโซม” ในควำมคิดเรืองจั ่ กรกลของควำมปรำถนำ
ของ เดอเลิซและกัตตำรี67
 5
• เสำหลักต ้นหนึ่ งในสำมต ้นแรกในโลกสถำปัตยกรรม
ศำสตร ์อย่ำง “Firmitas”65 ไม่อำจสอดคล ้องกับ
จักรวำลวิทยำต ้นไมแ้ ห่งชีวต
ิ

• จักรวาลอยู ่ในกฏสัมพัทธภาพ
บทความนี ได้้ สรุปนัยว่าจักรวาลวิทยาก็ม ี
คุณสมบัตเิ ชิงสัมพัทธ ์เช่นกัน
่ ปัญญาจึงควรพิจารณาปร ับแต่ง
สังคมทีมี
คุณค่าตาแหน่ งแห่งที่ “เสาต้นแรก”ของตน
อย่างสัมพัทธ ์
 เชิงอรรถ

• เชิงอรรถ 21- วิธวี จิ ยั ในวงกำรสถำปัตยกรรมพืนถิ ้ น่

• เชิงอรรถ27 – ต ้นไมแ้ ห่งชีวต ิ , ต ้นไม้แห่งควำมรู ้
• เชิงอรรถ 51- เสำเอกเสำขวัญในเรือนไท-ลำว
• เชิงอรรถ 60- ไผ่ วัสดุและอุดมกำรณ์กะเหรียง ่