Grafička kartica

A ME L MR A K OV IĆ
DA NI S S OFTI Ć
N E D ŽAD A LT MB ABI Ć
Grafičke Karitce
• Grafička kartica je dio opreme koju sadrži bilo koje
računalo i njena glavna svrha je da na zaslonu prikazuje
sliku. Osim toga, grafička kartica ima nekoliko drugih
funkcija; Upotrebljava se za igranje igara, tada procesor
koji je na njoj obavlja poslove koji su potrebni za prikaz slike
iz igre.
 Grafičke kartice
• GRAFIČKA KARTICA je uređaj u računalu kojemu je svrha obrada i prikaz
podataka tj. slike na monitoru.
Obrada podataka ima nekoliko faza koje ću prikazati ovako:
1. Procesor šalje podatke prema grafičkoj kartici koje treba prikazati
memorijskom sabirnicom
2. Grafički procesor (GPU) obrađiva podatke (dio uloge obrade imaju i
shaderi) te ih sprema u VRAM
3. Čitanje podataka i prikaz na monitoru
(Detaljnije o dijelovima grafičke kartice možete pročitati u "sticky" temi autora
PC Street Hacker.)
Postoji više vrsta grafičkih kartica:
-integrirana grafička (na matičnoj ploči) je relativno slaba grafička koja "ne
troši" puno struje
-odvojena ("posebna") grafička kartica za stolna računala
-grafičke kartice za laptope i netbookove (mobilne grafičke)
• -grafička integrirana na CPU jedinici (novi Intelovi procesori)
Razvoj grafičke kartice
• Prvu grafičku karticu razvila je tvrtka IBM 1981. godine. Bila je to
MDA (Monochrome Display Adapter) kartica. MDA je mogla
raditi samo u tekstualnom modu koji predstavlja 80 stupaca i 25
redaka na (80x25) zaslonu. Imala je 4KB video memorije i samo
jednu boju. Kasnije:
• VGA, SVGA (dosegao 2 MB video memorije i rezoluciju od
1024x768 sa 256 boja)
• 2D/3D kartice koje su razvili Matrox, Creative, S3, ATI
• 3dfx Voodoo objavio je čip grafičke kartice, jači u odnosu na
ostale potrošačke grafičke kartice, uvedeni 3D efekti kao što su
MIP mapiranje, Z-buffering i Anti-Aliasing. (kasnije: TNT i TNT2 iz
nVIDIA-e; nakon preuzimanja 3dfx-a, nVIDIA kontrolira tržistem
grafičkih kartica)
• Danas postoje 3D-čipovi pomoću kojih možemo pokrenuti razne 3D
igre ili aplikacije. Ova vrsta grafičkih čipova nije samo odgovorna
za 3D obradu, također upravlja svim grafičkim funkcijama, nudi
video reprodukciju, pomoćni video zapis i fotografsku obradu. Prvi
model smartphonea koji je imao mogućnost 3D prikaza bio je LG
Optimus 3D dok drugi je HTC EVO 3D.
• Grafičke se spajaju na matičnu preko određenih utora kojih ima više vrsta:
-PCI-Express (PCI-E)
-AGP slot (Accelerated Graphics Port)
-PCI (Peripheral Component Interconnect)
-ISA (Industry Standard Architecture)
•
• Utori se međusobno razlikuju po brzini,obliku,propusnosti itd. tako da se ne
može ugraditi grafičku rađenu za jedan utor u drugačiji utor.
Grafičke rađene za noviji tip utora za grafičku se mogu ugraditi u stariju
generaciju istog utora (npr. grafička za PCI-E 2.0 generacije se može ugraditi u
PCI-E utor 1.1 generacije.
• Danas se najčesće koriste PCI-E i AGP utori za grafičku.Trenutno najbrži prijenos
podataka nudi utor:PCI-E x16 (3.0 generacija).
• Danas najjača grafička kartica je GeForce GTX TITAN X
(predstavljena je i GTX 1080) koja ima grafički čip koji radi
na frekvenciji od 1000MHz (1GHz), 3072 CUDA jezgri, 12GB
memorije koja je 384-bitna, podržava do 4 monitora
istovremeno.
 Grafički čip ili grafički procesor (GPU)

• Grafički procesor (GPU) je procesor specijalno namijenjen i optimiziran da

proizvodi grafičke elemente. Ovaj procesor je specijaliziran da vrši
proračune u pokretnom zarezu, što je od fundamentalnog značaja za 3D
grafičko renderiranje i 2D slikovno crtanje. Osnovni atributi grafičkog
procesora su frekventna jezgra koja varira od 250Mhz do 4Ghz, i broja
cjevovoda, koji prevode 3D prikaz okarakteriziran tjemenima i linijama u 2D
prikaz formiran pikselima. Moderne grafičke kartice su opremljene snažnim
grafičkim procesorima koji brojem tranzistora nadmašuju glavne
procesore, to znači da su grafički procesori svojom procesorskom snagom
jači u pojedinim operacijama.
BIOS
• Video BIOS sadrži osnovni program koji upravlja
operacijama grafičke kartice i koji daje instrukcije koje
dozvoljavaju hardveru i softveru da komuniciraju sa
grafičkom karticom. Obično sadrži informacije vezane za
pravovremenost rada memorije, operativnu brzinu i voltažu
grafičkog procesora. To se radi najčešće prilikom
overclockovanja procesora i/ili memorije, što se ne
preporučuje od strane proizvođača jer može doći do
oštećenja na samoj kartici.
VRAM
• Video RAM ili VRAM je memorija koja se nalazi na grafičkim
karticama. VRAM na grafičkoj kartici služi za pohranjivanje
podataka za GPU, najčešće teksture, Z-buffer i druge
elemente.
 RAMDAC

• RAMDAC (Random Access Memory Digital-to-Analog Converter) pretvara

digitalne signale u analogne signale za potrebe monitora koji koriste
analogni ulaz, kao npr. CRT monitori. RAMDAC je vrsta RAM čipa koji
regulira funkcionalnost grafičke kartice u smislu da podržava različite
vrijednosti tempa osvježavanja na CRT monitorima, za koje je optimalan
broj od 75Hz. Ipak, svi suvremeni LCD monitori, plazma monitori i televizori
rade na digitalnim signalima i ne zahtijevaju RAMDAC.
• Današnje kartice najčešće imaju neku vrstu hladnjaka (aktivnog ili
pasivnog) zbog kompliciranosti grafičkog procesora koji je već po broju
tranzistora prestigao centralni procesor. Snažnije kartice obično imaju i
pasivne hladnjake (heatstink) na VRAM-u zbog visokih frekvencija koje su i
do dva puta veće nego kod običnog RAM-a. RAMDAC je dio koji se brine
za prikazivanje i kvalitetu 2D slike, dok 3D slike obrađuje grafički procesor u
suradnji sa centralnim procesorom i RAM memorijom.
Glavni dijelovi moderne grafičke kartice su:

• PCB(Printed Circuit Board) je printana ploča na kojoj se

nalaze svi ostali dijelovi
• GPU (Grapich Processing Unit) grafički procesor, ujedno i
glavni dio koji prevodi binarni kod u sliku)
• RAM (ili VRAM - Video Random Acces Memory), služi za
pohranjivanje najnužnijih podataka za GPU, najčešće
teksture
• Konektori (PCI, AGP, PCI Express)
• Izlazi (VGA (Video Graphics Array), DVI (Digital Visual
Interface), Video in/Video out (VIVO))
Načini povezivanja:

• Video Graphics Array (VGA) je izlaz preko koga se najčešće

povezuju monitori sa katodnom cijevi (CRT).
• Digital Visual Interface (DVI) daje mnogo bolji kvaliteta slike na
izlaznom uređaju i preko njega se povezuju LCD monitori,
Plazma monitori, Televizija visoke rezolucije i Projektori. U nekim
slučajevima i CRT monitori koriste DVI izlaze.
• Video In Video Out (VIVO) za S-Video, Composite video i
Component video su izlazi koji služe za povezivanje televizije,
DVD playera, video rekordera i igračkih konzola. 9-pin Video In
Video Out (VIVO) za S-Video (TV-out), Digital Visual Interface
(DVI) za High-definition television (HDTV), i DB-15 za Video
Graphics Array (VGA) izlazi High-Definition Multimedia Interface
(HDMI) je jedan napredan oblik zvučno/vizualne konekcije
napravljen 2003. godine i obično se koristi za povezivanje DVD
playera i igračkih konzola na monitor.
• Što su brži GPU i VRAM na grafičkoj kartici time je ona bolja i kvalitetnija. Količina
memorije nije presudna iako igra ulogu u mogućnostima jedne grafičke kartice.
Često neke 3D igre nisu u mogućnosti da rade sa starijim grafičkim karticama jer
GPU na njoj jednostavno nema instrukcije da ih pokrene. Svake godine se GPU na
grafičkoj kartici neprestano unapređuje novim instrukcijama i mogućnostima.
• Postoje već spomenute integrirane grafičke kartice i tzv. dedicated grafičke kartice.
Svaki od ova dva tipa grafičkih kartica ima svoje prednosti kao i nedostatke.
Dedicated bolji izbor za gamere i ljude kojima je vizualno vrlo bitno, također su
izdržljivije. U suprotnom je možda bolji odabir integrirana zbog niže potrošnja
energije.
• Grafički procesor Nvidijine grafičke kartice, ujedno je i glavni dio jedne grafičke
kartice. Grafički čip se obično nalazi na grafičkim karticama ili matičnim pločama.
Od njega u najvišoj mjeri zavise mogućnosti grafičke kartice, a u puno manjoj mjeri
od količine memorije na istoj. Grafički procesor obavlja glavni zadatak obrađivanja
scene, dok memorija služi kao spremnik za teksture i ostale neophodne podatke. Što
je brža memorija na grafičkoj kartici, ona može brže da pohranjuje i dostavlja
podatke koje GPU obrađuje. Grafički čip je isprogramiran tako da vrlo brzo
obrađuje neku vrstu grafike. Svi noviji čipovi imaju podršku za obrađivanje
jednostavnih i naprednih 3D i video operacija.
 Na tržištu postoje brojni proizvođači grafičkih
čipova, od kojih je vrijedno spomenuti
sljedeće:

•NVIDIA •VIA
•ATi Technologies (sada dio AMD-a) •Fujitsu
•Intel •3Dlabs
•Matrox •XGI Technology
•S3 Graphics •3dfx (sada dio NVIDIE)
•SiS
• ATI Technologies Inc. je bio jedan od najvećih proizvođača
grafičkih procesora (GPU). Osnovana 1985. godine,
kompanija ima sjedište u Markhamu, Kanadi. Od listopada
2006. godine je u potpunom vlasništvu AMD-a. Kompanija
se bavi proizvodnjom, testiranjem grafičkih čipova
namijenjenih stolnim kompjuterima, laptopima, te igraćim
konzolama. Također se bavi proizvodnjom integriranih
grafičkih kartica te proizvodnjom kartica za matične ploče.
 ZAKLJUČAK
• Grafička kartica je dio hardvera koji služi za prikazivanje slike na ekranu.
Ona je zaslužna za ono što vidimo na ekranu, bio to tekst, program ili igra.
No kako bi grafička kartica funkcionirala potrebno je instalirati
odgovarajući upravljački program (eng. driver) koji dolazi na mediju za
pripadnu grafičku karticu (obično na CD-u), ali se može naći i na
Internetu. Grafička kartica može biti integrirana na matičnoj ploči ili dolazi
kao zaseban dio. Povezana je računarom putem sabirnice. Svaka kartica
na sebi ima procesor, solidnu količinu memorije važnu za igranje te još
neke elemente. Grafička kartica može imati jedan ili više izlaza. Većina
novijih grafičkih kartica danas ima 3 izlaza: DVI za LCD, VGA za običan CRT
ekran, TV izlaz. Grafičke kartice koje se spajaju na matičnu ploču dolaze u
nekoliko standarda i ona zavisi o tome za koju se koristi: ISA, PCI, AGP, PCI-
E