Chương III

CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

1. VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT
PHÙ HỢP VỚI TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT
2. BIỆN CHỨNG CỦA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG
3. TỒN TẠI XÃ HỘI QUYẾT ĐỊNH Ý THỨC XÃ HỘI VÀ TÍNH ĐỘC LẬP TƯƠNG
ĐỐI CỦA Ý THỨC XÃ HỘI
4. HÌNH THÁI KINH TẾ-XÃ HỘI VÀ QUÁ TRÌNH LỊCH SỬ-TỰ NHIÊN CỦA SỰ
PHÁT TRIỂN CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ-XÃ HỘI
5. VAI TRÒ CỦA ĐẤU TRANH GIAI CẤP VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI ĐỐI VỚI SỰ
VẬN ĐỘNG, PHÁT TRIỂN CỦA XÃ HỘI CÓ ĐỐI KHÁNG GIAI CẤP
6. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ VỀ CON NGƯỜI VÀ VAI
TRÒ SÁNG TẠO LỊCH SỬ CỦA QUẦN CHÚNG NHÂN DÂN
1. VAI TRÒ CỦA SẢN XUẤT VẬT CHẤT VÀ QUY
LUẬT QUAN HỆ SẢN XUẤT PHÙ HỢP VỚI
TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA LỰC LƯỢNG SẢN
XUẤT
1. Sản xuất – Cơ sở của sự tồn tại và phát triển xãhội.
1. Khái niệm sản xuất vật chất và phương thức sản
xuất
2. Vai trò của sản xuất vật chất và phương thức sản
xuất đối với sự tồn tại và phát triển của xã hội
2. Biện chứng của lực lượng sản xuất và quan hệ
sản xuất.
1. Khái niệm lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất
2. Mối quan hệ biện chứng giữa lực lượng sản xuấtvà
quan hệ sản xuất
 1.1. Sản xuất – Cơ sở của sự tồn tại
và phát triển xã hội.
- Sản xuất xã hội bao gồm:
• Sản xuất vật chất.
• Sản xuất tinh thần.
• Sản xuất ra bản thân con người.
- Sản xuất vật chất: Là hoạt động có ý thức của con
người, nhằm cải biến các tồn tại tự nhiên, thỏa
mãn nhu cầu tồn tại và phát triển của con người,
của xã hội
Sản xuất nụng nghiệp bằng mỏy múc
Cấy lúa-sản xuất nông nghiệp thủ công
Trồng cây công nghiệp-cây cao su
Sản xuất nụng nghiệp

Trồng trà
Chăn nuụi
Chăn nuôi gia cầm
Sản xuất cụng nghiệp
Sản xuất công nghiệp
 1.1.2. Vai trò của sản xuất vật chất và
phương thức sản xuất đối với sự tồn tại và
phát triển của xã hội
• Sản xuất vật chất là cơ sở tồn tại xã hội
• Là tiêu chuẩn quan trọng đánh giá sự phát
triển xã hội
• Là cơ sở giải thích các hiện tượng văn hóa
tinh thần
 1.1.2. Vai trò của sản xuất vật chất và
phương thức sản xuất đối với sự tồn tại và
phát triển của xã hội

Vai trò quyết định của sản xuất vật chất với đời sống xã hội

Xã hội không thể thỏa mãn nhu cầu của mình bằng những
cái có sẵn trong tự nhiên. Để duy trì và ngày càng nâng cao
đời sống của mình, con người phải tiến hành sản xuất của cải
vật chất; nếu không có sản xuất xã hội sẽ diệt vong. Vì thế sản
xuất vật chất là một điều kiện cơ bản của mọi xã hội.
Đồng thời, trong quá trình sản xuất nhất định, con người còn
sản xuất và tái sản xuất ra những quan hệ xã hội của mình, tất
cả các quan hệ nhà nước, chính trị, pháp quyền, đạo đức,
nghệ thuật, v. v… đều hình thành và phát triển trên cơ sở sản
xuất.
 1.1.2. Vai trò của sản xuất vật chất và
phương thức sản xuất đối với sự tồn tại và
phát triển của xã hội

Vai trò quyết định của sản xuất vật chất với đời sống xã hội

Sản xuất vật chất là cơ sở

cho sự tiến bộ xã hội. Nền sản
xuất phát triển không ngừng
tiến lên từ thấp đến cao sẽ làm
cách thức sản xuất của con
người thay đổi, kỹ thuật được
cải tiến, năng xuất lao động
nâng cao. Sự biến đổi ấy, đến
lượt nó sẽ dẫn đến các quan
hệ giữa con người với con
người và toàn bộ mọi mặt của
đời sống xã hội cũng thay đổi
theo.
 1.1.2. Vai trò của sản xuất vật chất và
phương thức sản xuất đối với sự tồn tại và
phát triển của xã hội

 Phương thức sản xuất quyết định tính chất của xã hội.
Các giai cấp, kết cấu giai cấp và tính chất của các mối
quan hệ giữa các giai cấp, cũng như các quan điểm về
chính trị, pháp quyền, đạo đức, triết học v.v…
 Phương thức sản xuất quyết định sự chuyển biến của
xã hội loài người qua các giai đoạn lịch sử.
1.2. Biện chứng của lực lượng sản
xuất và quan hệ sản xuất
- LLSX và QHSX, hai mặt đối lập của
PTSX
- Là quy luật cơ bản của sự vận
động và phát triển của xã hội
- Là cơ sở để nhận thức cácquy
luật khác
Hai phương diện cơ bản của qúa trình sản xuất vật chất của xã hội

NGƯỜI LAO ĐỘNG

trong tổ chức sản xuất hiện đại
 LLSX
Mối quan hệ giữa
con người với tự nhiên

Người lao động

Tư liệu sản xuất
Chủ thể của quá trình sản xuất

TƯ LIỆU LAO ĐỘNG ĐỐI TƯỢNG LAO ĐỘNG

CÔNG CỤ SẢN XUẤT

 Quan hệ
sở hữu TLSX

QUAN HỆ Quan hệ tổ chức

SẢN XUẤT quản lý sản xuất

Quan hệ
phân phối