VELIKI PRASAK

Veliki Prasak
• Teorija o nastanku svemira iz
jedne vrele, guste tačke koja
je počela da se širi
• 1949. Sir Fred Hoyle je
nazvao ovu teoriju “Veliki
prasak” (“Big Bang”)
– u stvari, htIo je da je ismIje
– ali je ime ostalo
• Naučnici nemaju i neće imati sva objašnjenja o Velikom
prasku
• Ali sve više prosmatranja potvrđuje da je svemir zaista
tako nastao
 Nije eksplozija!
• Ne postoji centar i nema
razbacivanja stvari svuda
okolo
• Desilo se svuda u isto vreme
• Svemir je od jednom bio
ispunjen energijom – vreo i
gust
• Početak prostora i vremena,
materije i energije
• Kako se prostor-vrijeme širilo
svemir se hladio i razređivao
• I na kraju su se formirale
zvijezde i galaksije koje danas
vidimo
 Stubovi kosmologije

• Glavni posmatrački dokazi teorije vrelog Velikog praska

1. Važne vijesti: svemir se širi! Hablov zakon
2. Svemirska kuhinja: prvi elementi H, He, D, Li
3. Eho velikog praska: kosmičko mikrotalasno pozadinsko
zračenje
 Galaksije se udaljavaju od nas!

• 1928, Edwin Hubble

• Većina galaksija se
udaljava od nas
– Izuzetak su galaksije iz
“komšiluka”
(npr. Andromeda)
• Što je dalja neka
galaksija to se brže
udaljava od nas –
Hablov zakon
v=Hod
v – brzina
d – rastojanje
Ho – Hablova konstanta
 Mišljenje Ajnštajna
• Svemir se širi!
– *Mada mi se ne širimo
• Sve galaksije se međusobno
udaljavaju!
• Isto vidimo iz bilo koje tačke
• Ne postoji centar,
ni posebno mesto

6
 Širenje Svemira kao...

... naduvavanje balona: ...kolač koji raste dok se peče...

2D površina balona kao 3D Svemir 3D širenje
Sve tačke se udaljavaju Grožđice se udaljavaju ali se ne šire
Konačan, a bezgraničan
I svjetlost se “širi”
 Ali mi se ne širimo!
• Druge sile nas drže i opiru se širenju
– Atomi – nuklearne sile
– Molekule i živa bića –
elektromagnetna sila
– Planete, zvijezde, galaksije, jata
galaksija – gravitacija
• Ali superjata galaksija se šire!
– širenje jača sa rastojanjem (više
prostora se širi)
– gravitacija slabi sa rastojanjem
 Starost Svemira
• Širenje Svemira opisujemo tzv. Hablovom
konstantom H0 = 68 km/s/Mpc*
• Hablov zakon v=Hod
• Brzina v=d/t
• Dakle Ho=1/t
– Procjenjujemo starost Svemira
Vrijeme = 1/Ho=1/(68 km/s/Mpc) = 14 milijardi godina
*Mpc = Mega (milion) parsek
parsek = 3,2 svetlosne godine = 3x1013 km
 Kratka historija vremena...

t=0 Danas
 0 -10-43 sekundi ...
Temperatura =1032 K
• Plankovo vreme
• Teorije koje imamo ne rade
• Sve 4 osnovne sile ujedinjene
• Fali nam TEORIJA O SVEMU da
ujedini gravitaciju i kvantnu
teoriju
• Gravitacija se odvaja... ostale 3
sile i dalje ujedinjene
 10-35- 10-33sekundi nakon VP...
Temperatura =1027 K

• Jaka nuklearna sila se odvaja

• Inflacija! Svemir naglo raste!
• Uveća se 1035 puta!
 Inflacija rešava probleme!

Objašnjava zašto nam svemir izgleda

ravan
 Inflacija rešava probleme!
Objašnjava zašto daleka mesta u svemiru
izgledaju isto
• Suprotni krajevi svemira izgedaju slično
• Kao da su se usaglasili (putem svjetlosti)
• A nije bilo vremena
• Morali su biti zajedno u nekom momentu
3 minuta i 30 sekundi nakon Velikog
praska...
• Svemir se ohladio za dalje “kuhanje” težih
jezgara
• Kraj nukleosinteze
• Primordijalni (prvi elementi) – H, He, D, 7Li
• Sve ostalo kasnije napravile zvijezde
• Svemir počeo bez ugljika i metala
• Posmatranja elemenata u starim zvijezdama
to potvrđuju
 Narednih 380.000 godina...
• Atomi još ne mogu da se formiraju – čim se elektron veže za
jezgro, zračenje ih rastavi (jonizacija)
• Zračenje se odmah utroši na sudar sa elektronima ili na
jonizaciju
• Narednih ~380.000 godina
– svemir se širi i hladi
– materija i zračenje – status quo
– svemir nevidljiv

16
 Sudbina Svemira
• Vječita borba: gravitacija vs. inercija?
• Brzina lansiranja vs. prva kosmička brzina?
• Svemir
– Gravitacija: gustina svega u Svemiru 
– Inercija: širenje – kritična gustina  krit
• Sudbina
– Ako    krit vječito širenje
– Ako    krit zaustavljanje i kolaps
• HVALA NA PAŽNJI !