DOKUZ

EYLÜL
ÜNİVERSİTESİ
DENİZ İŞLETMECİLİĞİ VE
YÖNETİMİ YÜKSEKOKULU
GÜVERTE BÖLÜMÜ 1
Hazırlayan: Kpt.Evren GÜREL
2
KURSUN İÇERİĞİ

3
A. Gemilerde Yangınla Mücadele Çalışmalarının
Denetlenmesi
1-Yangın sınıfları ve yangın kimyası (YANGIN TEORİSİ).

2-Yangından korunma ve yangınla mücadele ekipmanları.

3-Yangından korunma tedbirleri.

4-Özellikle organizasyon, taktikler ve kumandanın

üzerinde durularak limanda ve denizde yangınla mücadele
usulleri.

5-Su kullanılarak yangın söndürülmesi, gemi dengesi

4
üzerine etkisi, önlemler ve düzeltme usulleri.
6-Yangınla mücadele çalışmaları sırasında muhabere ve
koordinasyon.

7-Duman gidericiler dahil, havalandırmanın kontrolü.

8-Yakıt ve elektrik sistemlerinin kontrolü.

9-Yangınla mücadele sürecinde oluşan tehlikeler (kuru

damıtma, kimyasal tepkimeler, kazan upteyk yangınları vb.).

10-Tehlikeli maddelerle ilgili yangınla mücadele.

11-Malzemenin (boya vs.) depolanması ve elleçlenmesine

ilişkin yangın önlemleri ve tehlikeleri.

5
12-Yaralı kişilerin idare ve kontrolü.

13-Kara itfaiyesiyle koordinasyon usulleri.

B.Yangın Ekiplerinin Organizasyonu Ve Eğitimi

1-Beklenmedik durum planlarının hazırlanması.

2-Yangın ekiplerindeki personelin yapısı ve yerlerinin

belirlenmesi.

3-Yangın talimlerinin organizasyonu.

C-Yangın Tespit Ve Yangın Söndürme Sistemleri

Teçhizatının Denetimi Ve Kullanımı 6
1-Yangınla mücadele sistemleri.

2-Yangın tespit sistemleri.

3-Sabit yangın sistemleri.

4-Taşınabilir ve hareketli yangın söndürme teçhizatı (cihazlar,

pompalar, can kurtarma, kurtarma, yaşam desteği, kişisel
koruyucu ve muhabere teçhizatı dahil).

5-Akaryakıt yangınları dahil tüm yangın türleri için yangınla

mücadele teknikleri.

D- Yangınla İlgili Kazalarda Araştırma Ve

Raporların Düzenlenmesi 7
8
 YANMA

• Belirli bir dereceye kadar ısı almış

maddenin oksijen ile birleşerek
kimyasal değişikliğe uğramasına
yanma denir.
• Yanma, kimyasal bir olaydır.

9
 YANMA
Yanma milyonlarca buhar molekülünün hızlı
oksidasyon olarak tanımlanabilir.
Moleküllerin okside olması atomlarının
birbirlerinden ayrılıp oksijenle bir araya
gelmeleri sonucunda yeni bir molekül
oluşturmasından kaynaklanır. Atomların
birbirlerinden ayrılması ve yeni bir molekül
oluşturma sürecinde ısı ve ışık olarak enerji
açığa çıkacaktır.
10
 YANGIN KİMYASI

• Yanma (oxidation) oksijenle birleşen bir

maddenin meydana getirdiği kimyasal bir
prosestir.
• Bu proses sırasında, genellikle ısı (heat)
şeklinde olmak üzere enerji açığa çıkar.
• Demirin paslanması ve odunun çürümesi
yavaş yanmaya örnek olarak gösterilebilir.

11
 YANGIN KİMYASI
Fire (yangın), ya da combustion (tutuşma),
ise hızlı oxidasyon (yanma) dır. Yanan
madde oksijenle çok yüksek bir oranda
birleşir. Isı ve ışık halinde enerji açığa çıkar.
Bu enerji üretimi çok hızlı olduğundan ısıyı
hissedip alevler halindeki ışığı görürüz.
Çevreye dağılan ısı, oluşan ısıdan az olursa,
sıcaklık sürekli artar. Yangın büyür ve hızlanır.

12
 YANGIN KİMYASI

Alev, içinde ışık yüklü bulunan atomlar ve

elektronlar gibi etkilenmiş zerreciklerden
meydana gelir. Alev oksijenin dahil olduğu
çok hızlı değişen ve başka reaksiyonlarda
içeren karmaşık bir tepkimedir.

13
 YANGIN KİMYASI

Yangının doğmasına neden olan 3 türlü

reaksiyon vardır;

1. Kimyasal reaksiyon
2. Fiziksel reaksiyon
3. Biyolojik reaksiyon 14
 KİMYASAL REAKSİYON

Yanma; yanabilen maddeye bağlı olarak

karışık bir kimyasal olay olup sıcaklık, ışık
ya da kıvılcım gibi bir dış etkenle yanabilen
maddenin oksijenle birleşerek yanmasıdır.

15
 FİZİKSEL REAKSİYON
Yanan gazlı kitle ve enerjinin çevreye
yayılması, dağılması sonucu oluşan
reaksiyondur. Bu yayılma hızı birleşenin
yoğunluğuna, basınç ve sıcaklık değişimine
ve yayılma katsayısına bağlıdır. Yangının dış
etkenler, girdap ve anaforlar etkisi ile dikey
hareketi olabilir. Karışık gazların
hareketinin sebebi konveksiyon denilen
dikey harekettir.(Dumanın anı olarak alev
alması) 16
 BİYOLOJİK REAKSİYON

Bakterilerin oksitlenmesi ile oluşan yangın

biyolojik yangın olarak tanımlanır. (Islak
yüklenen tohumlu yüklerin fermantasyon
sonucunda kızışarak yangına sebebiyet
vermesi)

17
BİR YANGININ BAŞLANGICI
(The start of a fire)

Tüm maddeler doğada üç halden birinde

bulunurlar: Katı, sıvı ve gaz (buhar).
• Katı maddenin atom veya molekülleri
birbirine yakın olarak paketlenmiştir.
• Sıvı maddenin atom veya molekülleri
birbirine gevşek olarak paketlenmiştir.
Gazlar maddelerin molekülleri ise adeta bir
arada değil gibidir ve bağımsız halde
hareket halindedir. 18
BİR YANGININ BAŞLANGICI
(The start of a fire)

• Bir maddenin okside olabilmesi için

moleküllerinin çok iyi bir şekilde ve
yeterince oksijen molekülleriyle sarılması
gerekmektedir.
• Katıların ve sıvıların molekülleri oksijen
molekülleriyle sarılamayacak kadar sıkıdır.
Bu nedenle sadece gazlar ya da buharlar
(vapors) yanabilir.
19
BİR YANGININ BAŞLANGICI
(The start of a fire)

• Bu enerji radyasyon (ışıma) yoluyla tüm

yönlere iletilir. Bu nedenle bir kısmı
yangının yatağına yani yanan katı ya da
sıvıya (yakıt) geri döner. Yakıta geri ışıyan
ısıya radyasyon (ışıma) geri beslemesi denir.
• Bu ısını bir kısmı daha çok buhar çıkarır
ve bir kısmı da bu çıkan buharı tutuşma
sıcaklığına (ignition temperature) yükseltir.
20
Çevreye dağılan ısı, oluşan ısıdan az olursa,
sıcaklık sürekli artar. Yangın büyür ve 21
hızlanır.
 TANIMLAMALAR
• Alev alma, Parlama, Tutuşma Noktası;
Maddenin sıcaklıkla oluşan üzerindeki gaz
karışımının alev alabileceği en düşük ısı
derecesidir.
• Kendi kendine tutuşma; Direkt bir alev,
kıvılcım olmadan yangın olayının
başlamasıdır. (Kızgın tava-yağ)
• Yanma sıcaklığı; Maddenin yanmaya devam
ettiği sıcaklıktır.
• Yanabilirlik; Yanabilme özelliğine sahip
olmadır. 22
 TANIMLAMALAR

• Yanabilme sınırı; Üst ve alt yanabilme

sınırları arasında kalan bölgedir.
• Yanabilme alt sınırı; Yanma için havada
bulunan hidrokarbon gazlarının alt sınırıdır.
• Yanabilme üst sınırı; Yanma için havada
bulunan hidrokarbon gazlarının üst sınırıdır.
Bundan sonra ortamda yeterli oksijen
olmadığı için yanma olmaz.

23
 TANIMLAMALAR

• Atıllaştırma; Havayı, oksijen bakımından,

gazların tutuşturmak için yetersiz hale
getirmek. Yani havanın içindeki oksijen
miktarını % 8’in altına indirmek.
• Yanma hızı; Yangın üçgenini oluşturan
elemanların bol oluşu yanma hızını
hızlandıracak, az oluşuda azaltacaktır.

24
 YANMANIN KOŞULLARI
YANGIN ÜÇGENİ

YANICI
MADDE ISI

OKSİJEN 25
 YANGIN ÜÇGENİN HERHANGİ
BİR KENARININ OLMAYIŞI YANGINI
BAŞLATMAZ (MENFİ).

YANGIN ÜÇGENİN HERHANGİ

BİR KENARININ KALDIRILMASI
YANGININ
SÖNDÜRÜLMESİNİ SAĞLAR.
26
 YANGIN ÜÇGENİ

YANICI
MADDE ISI
YANMA
YOK

OKSİJEN 27
 YANGIN ÜÇGENİ

• Yangın üçgeninin herhangi bir kenarı eksik

ise, yangın başlayamaz.
• Eğer yangın üçgeninin kenarlarından
herhangi biri kaldırılırsa, yangın sönecektir.

28
 YANGIN ÜÇGENİ
• Bir yangın, yangın üçgeni tahrip edilerek
söndürülebilir. Eğer yanıcı madde, oksijen
ya da ısı ortadan kaldırılırsa yangın söner.
Eğer zincirleme reaksiyon kırılırsa, sonuçta
meydana gelen buhar ve ısı üretimindeki
düşüş yangını söndürür. İçin için yanma ya
da tekrar alevlenme (reflash) olasılığının
olduğu durumlarda ilave soğutma yapılması
gerekebilir.
29
 YANICI MADDE
Yanma derecesine kadar ısıtıldığında
oksijenle birleşmesi sonucunda yanan
ve yandığında etrafa ısı yayan
maddelere yanıcı maddeler denir.
Yanıcı maddeler doğada 3 (üç) halde
bulunurlar, bunlar;
Katı Sıvı Gaz
30
 KATI YANICI MADDELER
Moleküller arasındaki büyük bir çekim
kuvveti ile birbirlerine sıkıca bağlı olan,
belli bir hacim ve biçime sahip olan
maddelere katı maddeler denir.

Katı Yanıcı Maddeler

→ Kömür → Odun → Kağıt

→ Kumaş → Parafin → Deri
→ Zift → Naftalin → Mum
31
32
 SIVI YANICI MADDELER

• Sıvı maddelerin yanan kısmı, sıcaklık

etkisi ile gaz haline geçen sıvı buharlarıdır.
• Yanma yüzeydedir, korlaşma ve yüzey
altında yanma olmaz.
• Yüzeydeki yanmanın etkisi ile ısı artar ve
yanmanın devam edebilmesi için gerekli
ortam hazırlanmış olur.

33
 SIVI YANICI MADDELER

• Sıvı yanıcı maddelerin parlama noktası

düştükçe yangın yönünden tehlike riskleri
yükselir.

Sıvı Yanıcı Maddeler

→ Alkol → Boya → Ham Petrol

→ Motorin → Cilalar → Benzin
→ Bitkisel Yağ → Tiner → Kolonya
34
SIVI MADDE YANGINLARINDA GELİŞME

Zemine yayılmış olan akaryakıttan petrol

buharları çıkmaya başlar ve bütün yönlere
yayılır. Ufak bir alev veya kıvılcım gördüğünde
tutuşur ve her yöne ısı yayılmaya başlar. Yayılan
bu ısının bir kısmı aşağıya inerek daha çok
akaryakıtın buharlaşmasını sağlar ve oluşan bu
buharlar da alevleri arttırır, yani yangını
büyütür. Akaryakıtın parlama sıcaklığı
buharlaşmanın başladığı en düşük sıcaklıktır.
35
SIVI MADDE YANGINLARINDA GELİŞME

Yanma kapalı bir ortamda başlamışsa

yangından önce içeride bulunan oksijen
nedeniyle oluşan yangın, yakıt buharlarını
anında genleştirerek gazın sıkışmasına ve
patlama yapmasına neden olur.
Akaryakıt buharları alev veya kıvılcım
görmeden de tutuşabilir. Bu akaryakıtın kendi
parlama ısısına yükselmesi ile olur, motor
ekzosunun üstüne dökülen yağın tutuşması
buna bir örnektir. 36
37
 PARLAMA NOKTASI
(FLASH POINT)

Sıvı yakıtın parlama noktası, yüzeyine

yakın olan tutuşabilir karışım formu için
yeterli buharı yaydığı sıcaklıktır. Bundan
biraz yüksek bir sıcaklıkta devamlı yanma
olur ve bu sıcaklığa da yakıtın “Yanma
Noktası” denir. Yakıtların parlama
noktaları ve yanma noktaları kontrol
testleri ile belirlenir. 38
 GAZ YANICI MADDELER

• Moleküller arası çekim kuvveti çok zayıf

olup diğer yanıcı maddelere nazaran çok
daha kolay ve hızlı yanarlar.
• Genellikle hidrokarbon bileşikleri (petrol
ve türevleri) ve bu bileşiklerin
karışımlarından olurlar.

39
 GAZ YANICI MADDELER
• İçinde bulundukları kabın veya tankın
dayanma gücüne bağlı olarak sıkıştırılıp
basınç altında sıvılaştırılabilirler. Basınç
kaldırıldığında da gaz haline dönerler.

Gaz Yanıcı Maddeler

►Propan ►Bütan ►Asetilen ►Tabii Gaz

40
 OKSİJEN

• Renksizdir, kokusuzdur, tatsızdır.

• Canlıların temel yaşam kaynağıdır.
• - 183° C’ de sıvılaşır, sıvı olarak depolanır.
• 20° C suda % 3 oranında çözülür.
• Havadan 1.206 kat ağırdır.
• Normal sıcaklıkta pasiftir. Fakat sıcaklık
yükseldikçe yükseltgen özellik kazanır.
• Yüksek sıcaklıkta hemen hemen tüm
elementlerle birleşirler.
41
 OKSİJEN
Hacimce Ağırlıkça
% 78,08 N2 % 75,21 N2
% 20,95 O2 % 23,14 O2
% 0,93 Ar % 1,29 Ar
% 0,03 CO2 % 0,03 CO2
Bunların yanında He, Ne, Kr, Xe gibi asal
gazlarda bulunmaktadır.
Soda, potasnitrat ve kloatlar gibi bazı
maddelerde sıcaklık artıkça oksijen açığa
çıkartır. 42
 OKSİJEN
• Alevli yanmayı desteklemek için hava
içindeki oksijen konsantrasyonu minimum
% 15 oranında olmalıdır.
• İçin için yanma ise hava içindeki % 3
oranındaki oksijen ile meydana gelir.
• Bazı yangınlar havadaki oksijen miktarı
% 15’in altına düştüğünde sönmesine
rağmen, bazı yangınlar ise oksijen miktarı
% 5’in altına düştüğünde bile devam
etmektedir. 43
 ISI
• Isı bir cismin sıcaklığının artmasına neden
olan fiziksel bir etkidir.
• Isı bir enerji biçimi, sıcaklık ise bir cisimde
bulunan ısı enerji miktarının ölçüsüdür.
• Isı bir kibrit alevinden, demir alaşımlı
malzemelerinin birbirine çarpması sonucunda
oluşan sparklardan, sürtünme sonucu oluşan
ısıdan, kesme veya kaynak maksatlı oksi-
asetilen torcundan, elektriki kısa devre veya
arkından meydana gelebilir. 44
 Ignition Temperature
(Tutuşma sıcaklığı)
• Bir maddenin (katı, sıvı yada gaz) tutuşma
sıcaklığı; bir kıvılcım yada alev olmadan
yanmanın gerçekleşeceği en düşük sıcaklıktır.
• Maddelerin cinsine göre tutuşma sıcaklıkları
farklılık göstermektedir. Bir maddenin tutuşma
sıcaklığı maddenin dökme olasılığına, yüzey
alanına ve diğer bazı faktörlere göre de
değişmektedir.
• Tutuşma sıcaklıkları 149°C - 538°C arasındadır.
45
 TUTUŞMA KAYNAKLARI

• Yangının isteyerek çıkarılması durumu

dışında maddeler nasıl oluyor da kendilerinden
veya dolaylı olarak yanma sıcaklıklarına
ulaşabiliyorlar.
• Nedenleri ile ya kendilerinden yada dolaylı
olarak yanma sıcaklığına ulaşıyorlar.

46
TUTUŞMA KAYNAKLARI
• Kimyasal enerji,
• Mekanik enerji,
• Elektrik enerjisi,
• Nükleer enerji,
• Statik elektrik,
• Sıkışma,
• Tabiat olayları,
• İnsanlardan kaynaklanan hatalar veya
ihmaller.
47
 Kimyasal enerji

Maddeler içlerinde bulundurdukları gaz ve

sıvılar ile kimyasal reaksiyona girerek ısı
oluştururlar, oluşan bu ısı ise maddeyi yanma
sıcaklığına kadar ısıtır. Buna örnek olarak;
ıslak pamuk yükünün, yağlı tohumların, yağlı
bez veya kağıtların, sebze ve meyvelerin havası
değiştirilmeyen bir ortamda mesela gemi
ambarında kendi kendine tutuşması
gösterilebilir.
48
 Mekanik enerji

İki katı maddenin birbirine sürtünmesi

nedeniyle meydana gelen sıcaklıkla maddelerin
ısınması, ısınan maddelerin kendilerinin veya
bunlarla temasta olan maddelerin yanması
olayıdır. Buna örnek olarak; sarmış bir piston
kolu ile krank arasında meydana gelen
sürtünme, sürtünme sonunda oluşan ısı ve
ısının makine yağlama yağını tutuşturması
gösterilebilir.
49
 Elektrik enerjisi

Elektrik akımı bir dirençle karşılaştığında veya

gerekenden ince kablo ve benzeri bir yol
üzerinden aktığında sıcaklık oluşturur ve
etrafındaki maddeleri ısıtarak yanmasına neden
olur. İnce kablolarla güçlü elektrikli cihazların
çalıştırılması ve ısınan kablonun yanması buna
bir örnektir. Yine izolasyonu bozulmuş bir
kablonun şase yapması ve bu esnada sıcaklık
oluşması elektrik enerjisinin bir neticesidir.
50
 Nükleer enerji
Nükleer maddelerin yapısının bozulması
neticesinde ortaya çok yüksek ısı çıkar ve bu da
kontrol altına alınamazsa yangınlar oluşur.

Tabiat olayları
Yıldırım düşmesi kızgın lavlar ve bunlar
nedeniyle oluşan yangınlar bu olaya örnek
oluşturmaktadır.
51
 Statik elektrik

Maddelerin birbirine sürtmesi neticesinde

oluşur. İletken olmayan maddeler elektriği
üzerlerinde toplarlar ve bir madde ile temasa
geçtiklerinde üzerlerinde bulunan elektriği ona
aktarırlarken bir kıvılcım meydana getirirler.
Meydana gelen bu kıvılcım, ısı ürettiğinden
çevrede bulunan mesela petrol buharlarını
tutuşturabilir.

52
 Sıkışma

Gazlar sıkıştırıldığında ısı neşrederler;

oluşan bu ısı yanmaya ve patlamaya
neden olur. Diesel motorlar bu prensiple
çalışırlar.

53
 İnsanlardan kaynaklanan
hatalar ve ihmaller
İnsan hataları veya ihmalleri neticesinde yanıcı
madde ile ısının bir araya gelmesi yangına
sebebiyet vermektedir. Çalışır durumda
unutulan bir ütü, ocakta bırakılan tencere, zil
kablosu ile elektrik motoru çalıştırmak,
akaryakıt bulunan bir zeminde oksijen kaynağı
ile bir demir parçasını kesmek, yanıcı gazların
bulunduğu tanka korumasız reflektör sarkıtmak,
insanlardan kaynaklanan ihmallere ve hatalara
örnek olarak gösterilebilir. 54
 YANGININ YAYILMASINA
NEDEN OLAN FAKTÖRLER

Yangın aşağıda sıralanan faktörler

dolayısıyla yayılır.

• İLETİM
• HAVA AKIMI
• RADYASYON
• DİREKT TEMAS
55
 RADYASYON

Radyasyon, hava ve hatta boşluk ile sıcaklığın

taşınmasıdır. Örneğin, güneş ışınları bir
mercekten ya da çatlak bir lumbuzdan geçince
yangına neden olabilir. Radyasyon yolu ile
çıkan yangınlarda sıcaklığı taşıyan ile yangın
çıkmadığı halde, etkilediğinde yangın çıkar.
Buna diğer bir örnek de yangının uzakta
bulunan kapı, pencere gibi ağaç maddeleri
tutuşturmasını gösterebiliriz.
56
 TAŞIMA
Taşıma ile çıkan yangına örnek olarak ampulün
yaktığı plastik abajuru yada kurutmak için
abajurun üzerine koyduğumuz bez parçasının
veya sobaya temas eden bir tahtanın yanmasını
gösterebiliriz. Burada doğrudan doğruya bir alev
olmadığı halde bez parçasının yada tahtanın
yandığını görebiliriz. Kuzinede patates
kızartmak için tavaya koyduğumuz yağ fazla
kızdığı takdirde alev alabilir. Alev alan yağ değil,
çıkardığı gazlardır. 57
 YAYILMA

Sıcaklığın üçüncü bir yayılma şekli de

sıcaklığın bir yerde fazla yoğunlaşması ile
yangına neden olmasıdır. Örneğin, kuzine
fanında biriken yağlar, kuzineden fan yolu ile
dışarı atılan aşırı sıcak havanın, gazın etkisi
ile yanabilmesidir.

58
 GEMİLERDE YANGININ
YAYILMASINI KOLAYLAŞTIRAN
BÖLÜMLER VE FAKTÖRLER

Makine Dairesi
Makine dairesinde bulunan yakıt, yağ, yağ
emmiş maddeler, sıcak yüzeyler, hasarlanmış
kısımlar, ısı çıkartan işler, kendi kendine
tutuşan maddeler yangının çabuk
yayılmasına neden olurlar.
59
 GEMİLERDE YANGININ
YAYILMASINI KOLAYLAŞTIRAN
BÖLÜMLER VE FAKTÖRLER

Kuzineler
Kuzinelerdeki yanabilir sıvılar, kızartma için
ısıtılmış yağlar, sıcak yüzeyler, fırın, ısınan
tavalar, hasarlı elektrik devreleri yangının
yayılmasına etken olur.

60
 GEMİLERDE YANGININ
YAYILMASINI KOLAYLAŞTIRAN
BÖLÜMLER VE FAKTÖRLER

Yaşam Mahalleri
Yaşam mahallerinde bulunan yanabilir
maddeler, örtüler, perdeler, şahsi eşyalar,
kibrit, sigara, elektrik kontakları, çöpe
atılmış kağıtlar da yangının yayılmasına
sebep olurlar.
61
 GEMİLERDE YANGININ
YAYILMASINI KOLAYLAŞTIRAN
BÖLÜMLER VE FAKTÖRLER
Yükler
Ambarlardaki kendiliğinden ısınan yükler,
organik maddeler, oksitlenebilir yükler,
sıkıştırılmış gazlar, işaret fişekleri,
patlayıcılar, sürtünme ile kıvılcım çıkaracak
yükler yangının yayılması için potansiyel
tehlikedir.
62
63
“A” SINIFI YANGIN
(Adi Yangın)
“B” SINIFI YANGIN
(Akaryakıt Yangını)
“C” SINIFI YANGIN
(Gaz Yangını)
“D” SINIFI YANGIN
(Metal Yangını)
“E” SINIFI YANGIN
(Elektirik Yangını)64
 “A” SINIFI YANGINLAR
(Adi Yangınlar)
• Ağaç ve ağaç ürünleri, tekstil ürünleri,
orman, kağıt ve kağıt ürünleri, bina, kumaş,
doküma, lastik, plastik vb. maddelerin
meydana getirdiği yangınlardır.
• Yaşam mahalinde karşılaşılan yangınlar
genelde bu sınıf yangınlardır.
• Bu tip yangınlar yandıktan sonra köz
bıraktıklarından dolayı için için yanma riskleri
yüksektir. 65
 “A” SINIFI YANGINLAR
(Adi Yangınlar)

• Genelde “Solid Su” veya “Pulvarize Su” ile

söndürülür.
• Ağaçtan ve prefabrike konutlarda meydana
gelen yangınlarda, % 3 konsantrasyonlu foam
köpüğü kullanmak en etkili yöntemdir.
• Kullanılan söndürücü ile maddenin
sıcaklığının (çıkardığı gazların) alev alma
sıcaklığının altına düşürülmesi gerekmektedir.
66
 “B” SINIFI YANGINLAR
(Akaryakıt Yangınları)

• Genellikle petrol türevi ürünler ve bitkisel

yağların tutuşması ile oluşan yangınlardır. Bu
sınıf yanıcı maddelerde yanma yüzeyde olur.
•Örneğin: Motorin, mazot, benzin, gaz yağı,
yağlama yağı boya, gres, vb.

67
 “B” SINIFI YANGINLAR
(Akaryakıt Yangınları)

• Bu sınıf yangınların söndürülmesinde en

etkili yol yanıcının hava ile temasın
kesilmesidir, bunu da en iyi foam köpüğü
sağlar.
• Ayrıca pulvarize suda kullanılabililir.

68
 “C” SINIFI YANGINLAR
(GAZ YANGINLARI)
• Gaz halindeki (Hidrojen, Asetilen, Metan,
Bütan, vb.) maddelerin oluşturduğu
yangınlardır.
• Gaz maddeler havadan hafif ise atmosfere
yayılır, havadan ağır ise zemin üzerinde bir
tabaka oluşturur. Bir kıvılcımla karşılaşırsa
alevler her yöne yayılır. Kapalı bir ortamda ise
gaz genişlemesi sebebiyle patlama olur.
69
“C” SINIFI YANGINLAR
(GAZ YANGINLARI)

• Çeşitli kuru kimyasal

tozlar, “Karbondioksit”
(CO2) gazı ve Halon tipi
söndürücüler “C” sınıfı
yangınların ideal
söndürücüleridir.

70
 “D” SINIFI YANGINLAR
(Metal Yangınları)
• Alüminyum, magnezyum, titanyum, fosfor,
sodyum, potasyum ve zilkenyum gibi
metallerin yanmasından meydana gelen
yangınlardır.
• Bu sınıf yangınların en etkili söndürücüsü
“Trimotoksinboraksin” olup ayrıca “Yüksek
Süratli Pulvarize Su, Kuru Kum, Toprak,
Grafit Tozu” da tavsiye edilen söndürme
maddelerindendir. 71
 “D” SINIFI YANGINLAR
(Metal Yangınları)
• “D” sınıfı yangınlar söndürülürken dikkat
edilmez ise infilaklara, zehirlenmelere ve
patlamalara neden olur. Bu maddelerin yangın
hususundaki özelliklerini tam öğrenebilmek
için IMO’nun “Dangerous Goods” kitabına
bakmak yerinde olacaktır.

72
“E” SINIFI YANGINLAR
(Elektrik Yangınları)

• Elektrik enerjisi taşıyan

kablo, şalter, trafo, elektrik
motorları,
elektrikli/elektronik
cihazlarda meydana gelen
yangınlardır.
73
“E” SINIFI YANGINLAR
(Elektrik Yangınları)
• “E” sınıfı olarak başlayan
yangınlar, ilerleyen safhada
“A”, “B”, ”C”, “D” sınıf
yangına dönüşebilirler.
• “E” sınıfı yangınların en
ideal ve ekonomik
söndürücüsü
“Karbondioksit” (CO2)
gazıdır. 74
75
 YANGIN SÖNDÜRME
TEKNİKLERİ
• Yanıcı maddenin cinsi, yangının sınıfı ne
olursa olsun söndürme metodu ve prensipleri
aynıdır.
• Bu prensip yanmayı oluşturan ve “Yangın
Üçgeni” olarak bilinen yapıyı bozmaktan
ibarettir.

76
 Sonuç olarak;

Yangının söndürülmesi aşağıda belirtilen

tekniklere göre yapılmalıdır.

 Yanıcı maddeyi ortadan kaldırmak.

 Oksijen ile temasını kesmek.
 Isıyı yok etmek (Soğutarak söndürmek).
 Zincirleme reaksiyonu kırmak.

77
YANICI MADDEYİ ORTADAN
KALDIRMAK

YANICI
MADDE
ISI
YANMA
YOK

OKSİJEN

Her yangın sınıfı için yanıcı maddeyi ortadan

kaldırılmasını tek tek inceleyelim.
78
 KATI YANICI MADDELERİN
ORTADAN KALDIRILMASI

A sınıfı yangınlarda (Katı yanıcı madde

yangınları) bu yöntem pek mümkün değildir,
ancak küçük çaptaki katı yanıcı maddeler
emniyetli bir sahaya alınabilir.

79
 SIVI YANICI MADDELERİN
ORTADAN KALDIRILMASI

B sınıfı yangınlarda (Sıvı yanıcı maddelerde)

sızan yakıt devre üzerindeki valfın kapatılması
yöntemi ile yangın kontrol altına alınabilir
veya söndürülebilir.

80
 GAZ YANICI MADDELERİN
ORTADAN KALDIRILMASI

C sınıfı yangınlarda (Gaz yanıcı maddelerde)

sızan gaz devre üzerindeki valfın kapatılması
yöntemi ile yangın kontrol altına alınabilir
veya söndürülebilir.

81
METAL YANICI MADDELERİN
ORTADAN KALDIRILMASI

D sınıfı yangınlarda (Metal madde yangınları)

metal madde küçük ise denize atılabilir. Şayet
yük olarak taşınıyorsa böyle bir durum mevzu
bahis değildir.

82
ELEKTRİK YANGINLARINDA
YANICI MADDENİN ORTADAN
KALDIRILMASI
E sınıfı yangınlarda (Elektrik yangınlarında
yanıcı maddeler) enerjinin kesilmesi yanmayı
durdurur (Eğer yangın “A”, “B”, “C”, “D”
sınıfı yangına dönüşmemiş ise).

83
 ISIYI YOK ETMEK
(Soğutma)

YANICI
MADDE
ISI
YANMA
YOK

OKSİJEN

Bu işlem genelde “Su” kullanılarak yapılır. Yanan

maddenin sıcaklığı tutuşma sıcaklığının altına
düşürülür. Bu işleme de “Soğutma” adı verilir.
84
 OKSİJEN İLE
TEMASINI KESMEK

YANICI
MADDE
ISI
YANMA
YOK

OKSİJEN

Oksijen ile temas iki şekilde kesilir.

1. Yol “ÖRTME”
2. Yol “BOĞMA” 85
 1.ÖRTME
Katı maddeler (kum, toprak, halı, kilim, vb.) ve
kimyasal bileşkeler (foam köpüğü, AFFF, vb.)
kullanılarak yanan maddenin oksijen ile
temasının kesilmesiyle yapılan söndürmedir.

2.BOĞMA
Yangının, oksijen ile temasının kesilmesi veya
azaltılması amacıyla yapılan söndürme
yöntemidir. Bu yönteme en iyi örnek “CO2
Gazı” dır. 86
 ZİNCİRLEME
REAKSİYONU KIRMAK
Yanma sırasında; yanıcı madde, oksijen ve ısı
arasındaki alışverişin, kimyasal bir işlem ile
kesilmesi suretiyle uygulanan söndürme
tekniğidir.

Bu söndürme tekniğinde, genellikle

“Halojenli” söndürücüler kullanılır, örnek;

→ Halon 1301 → FM 200 TM

→ NAF Serisi Gazlar 87
88
 YANGIN SÖNDÜRMEDE
KULLANILAN ANA
SÖNDÜRÜCÜLER
 SU
 KÖPÜK SÖNDÜRÜCÜLER
 KURU KİMYEVİ TOZLAR
 KARBONDİOKSİT (CO2)

Bunlara; Stim ve Kum da ilave edilebilir.

89
En yaygın,
en ucuz ve
temini en kolay olan
söndürücüdür.

“A” sınıfı yangınların

en etkili söndürücüsüdür.
90
 Su zerreciklerinin çok yüksek ısı
emici özelliği sayesinde, hem soğutma
hem de meydana getirdiği su buharı
ile boğma yaparak yangını söndürür.

 Elektriği iletmesi nedeniyle

“E” sınıfı yangınlarda kullanılmaz.
91
1. 100 Lb./pus2 su = 1,5 pus – solid - 30 mt menzil-dk. 360 lt.
2. 100 Lb./pus2 su = 1,5 pus – hüzme - 5 mt – 3 mt dk. 235 lt.
3. 100 Lb./pus2 su = 1,5 pus – aplikatör – 2,5 mt- 5 mt dk. 165
92 lt.
93
94
95
96
97
98
 KÖPÜK SÖNDÜRÜCÜLER
 Foam’ da denilen söndürme sıvısının belirli
oranda su ve hava ile karıştırılması ile elde edilir.

 Köpük “B” sınıfı yangınların ideal söndürücüsü

dür. Kütlesel olarak yanan “A” Sınıfı yanıcı
maddelere de rahatlıkla uygulanır.

 Köpüğün söndürme metotları;

 Soğutarak  Bastırarak
 Ayırarak  Kaplayarak
99
100
KÖPÜK SÖNDÜRÜCÜLER

UYARI
Köpüğün karışımında
su olduğu için hiçbir
zaman elektrik devreleri
üzerine sıkılmamalıdır.

101
YANGIN SÖNDÜRME KÖPÜĞÜ NEDİR ?
Yangın Söndürme Köpüğü; hava, su ve köpük
konsantresinden oluşan kabarcıklar topluluğudur.
Bu kabarcıklar yanıcı sıvıların üzerinde yüzerek
yangını söndürür.

102
 KÖPÜK NASIL YAPILIR ?
Köpük; “Oranlama, Hava Ekleme ve Uygulama”
olarak adlandırılan üç aşamalı bir süreç içinde yapılır.

103
KİMYASAL FOAM YAPIMI

104
MEKANİK (HAVA) FOAM
YAPIMI

105
106
 KURU KİMYEVİ
TOZLAR
 Söndürme özelliği; ısıyı yayma,
boğma, zincirleme reaksiyonlarını
kırma ve yüzeyi örtme şeklindedir.

 “B” sınıfı parlayıcı madde yangınlarında

ve kullanılmakla beraber yalıtkan
olduğundan her sınıf yangın söndürme
işleminde kullanılır.
107
 Kuru Kimyevi Tozlar;
 Sodyum Bikarbonat (B, C, E),
 Potasyum Bikarbonat (B, C, E),
 Üre Potasyum Bikarbonat (B, C, E),
 Mono Amonyum Fosfat (A, B, C, D, E)
tan imal edilmişlerdir.

 Kuru Kimyevi Tozlar (PKP)

kullanıldığında cam elyafı şeklinde
artık bıraktığından zorda
kalınmadıkça elektrik ve elektronik
cihaz yangınlarında
kullanılmamalıdır... 108
109
 CO2
Püskürtme ile, atmosfer basıncında
gaz haline geçerek ortamdaki oksijen
miktarını azaltan yani boğucu etkisi
ile yangını söndüren kimyasal bir
söndürücüdür. 110
 KARBONDİOKSİT GAZININ
SÖNDÜRÜCÜ OLARAK ETKİSİ
ANA ETKİSİ
BOĞMA
“Atmosferdeki oksijenin
yerini alır.”

İKİNCİ DERECE ETKİSİ

SOĞUTMA
“Yangın söndürmedeki etkisi çok azdır.”
111
112
 CO2 GAZININ
TEKNİK ÖZELLİKLERİ
 CO2 Gazı;
 Havadan 1.5 kat daha ağır,
 Kokusuz,
 Yalıtkan,
 Boğucu bir gazdır.
 Etkili kullanım mesafesi; 1.5 ile 3 metre dir.
 15 Lb. (6 Kg.) CO2 tüpü, 30 - 45 saniyede
tüp boşalır ve yaklaşık olarak 3.8 m3 hacmi
boğar.
113
114
 A SINIFI YANGIN
(KATI MADDE YANGINI)
 SU
 FOAM
İLK MÜDAHALEDE
 KURU KİMYASAL TOZ
 KARBONDİOKSİT (CO2)
 PORTATİF SULU SÖNDÜRÜCÜ115
 B SINIFI YANGIN
(SIVI MADDE YANGINI)

 FOAM
 PULVARİZE SU
 KURU KİMYASAL TOZ
 CO2
 HALON (SABİT SİSTEM)
116
 C SINIFI YANGIN
(GAZ MADDE YANGINI)

 CO2
 KURU KİMYASAL TOZ

 HALON
117
 D SINIFI YANGIN
(METAL YANGINI)
 KURU KİMYASAL TOZ
 TRİMOTOKSİNBORAKSİN
 YÜKSEK SÜRATLİ
PULVARİZE SU
 KURU KUM VE TOPRAK
 GRAFİT TOZU 118
 E SINIFI YANGIN
(ELEKTRİK YANGINI)

 CO2

 KURU KİMYASAL TOZ

 HALON

119
120
“RÜZGARI ARKANIZA ALIN.”

121
“SÖNDÜRÜCÜYÜ YANGININ ÇIKIŞ
NOKTASINA PÜSKÜRTÜN.”

122
“AKARYAKIT YANGINLARINDA
SÖNDÜRÜCÜNÜZÜ SIZINTININ
BULUNDUĞU NOKTAYA
PÜSKÜRTÜN.”

123
“MÜMKÜN OLDUĞUNCA FAZLA
SÖNDÜRÜCÜ KULLANARAK
YANGINA MÜDAHALE EDİN.”

124
 “YANGINI TAMAMEN
SÖNDÜRMEDEN ALANI TERK
ETMEYİN.”

125
 Gemilerde yangın çıkış nedenleri
• Güvenlik kurallarına uymaktan kaçınma,
• İşe gereken titizliği göstermeme,
• Unutkanlık,
• Bilgisizlik,
• Elektrik devrelerinin yetersizliği ve eksikliği,
• Yanlış yükleme yapılması,
• Yanlış taşıma,
• Yetersiz kontrol,
• Elektrik devrelerinin ıslanması veya yağlanması,
• Fareler,
• Bacalarda kurum, is ve yağ birikmesi,
• Kazan cehennemliğinde yakıtın yakıt buharına
dönüşmesi,
• Isınmış metallerin üzerine yağ döküşmesi,
126
• Kasti hareketler,
• Makinelerin bakımsızlığı,
• Yıldırım düşmesi,
• Pislik ve düzensizlik,
• Yanan sigara atılması, kül tablalarının çöp sepetlerine
dökülmesi, çöp sepetlerinin boşaltılmaması,
• Kamaralarda yatarak sigara içilmesi,
• Sıcak su, yakıt, yağ, kızgın buhar ve kalorifer
devrelerinin izolasyon eksikliği,
• İmalat ve yapım kusurları,
• Yakıt buharlarının veya yanıcı gazların bulunabileceği
ortamlarda sigara içilmesi,
• Bacalarda kıvılcım önleyici tel kafeslerin bulunmaması,
• Tankerlerde raspa yapılması ve çivili ayakkabı ile
gezilmesi.

127
128
 YANGIN SAVUNMA GEREÇLERİ,
CİHAZLARI VE DONANIMLARI
1. Yangın hortumları
2. Yangın hortum kaplinleri
3. Yangın hortumu nozulları
4. Yangın vanaları
5. Valf süzgeçleri
6. Y Geytler
7. Uluslararası sahil bağlantısı ( International shore
connection)
8. Taşınabilir ( Portatif ) yangın söndürme aletleri
(Minimaxlar)
9. Özel kimyevi tozlu minimaxlar
10. Gruplu CO2 ‘li minimaxlar
11. Taşınabilir köpük başlığı ve ejektörü 129
12. Taşınabilir köpük makineleri (Ejektörleri)
13. Kum
14. Yangın battaniyeleri
15. Sodalı talaş
16. Hortum anahtarları
17. Yangın baltaları
18. Kazma kürek
19. Yangın kancaları
20. Yangın merdiveni
21. Sabit yangın söndürme sistemleri
22. İnert gaz devreleri
23. Yangın ihbar ve alarm sistemleri
24. Yangınla mücadele kişisel teçhizatı
25. Sabit yangın pompaları
26. Seyyar pompalar
27. Yangın kontrol planları 130
28. Alarmlar
 1-YANGIN HORTUMLARI
• Yangın hortumlarının iç kısımları lastik veya kauçuk ile
kaplıdır. Dış kısımları ise tabii veya yapay elyaftan yapılmış
kumaşla kaplıdır. Bu kumaş tabii ve yapay elyaf
karışımından da yapılmış olabilir. İç lastik veya kauçuk
kısmın görevi su geçirgenliğini önlemektir. Dış bez kısmın
görevi ise hortumun basınç altında şişip deforme olmasını
önlemek ve lastik kısmın hasarlanmamasını sağlamaktır.
• Ticaret gemilerinde genellikle 1,5 veya 2,5 pus çapında
hortumlar kullanılır. Hortumların çapı bulundukları yerdeki
yangın vanası çapına uygun olur. Hortumların minimum
uzunluklan ise hortumun kullanılacağı yerin yangın vanasına
olan mesafesi kadar olmalıdır ve bu mesafe hesaplanırken
hortumun bölmeler içinde dolaştırılacağı unutulmamalıdır.
Çünkü hortum kullanılacağı yere döşenirken birçok kaporta,
kapı, koridor veya menfezden geçecektir. 131
• Hortumların bir ucunda dişi, diğer ucunda erkek kaplin
bulunur ve her hortumun bir nozulu olur. Hortum ve nozul
yangın vanalarının yanında ve gözle görülebilir yerlerde
muhafaza edilir.
• 36 dan fazla yolcu taşıyan gemilerde iç kısımdaki
hortumlar devamlı olarak vanalara bağlı bir şekilde
bulunmalıdır.
• Açılacağı zaman hortum rodası dik olarak yere konur, dişi
kaplinden tutularak yuvarlanır.
• Her yangın vanası için bir yangın hortumu olmalıdır.
Ayrıca her müstakil bölmenin en uç noktasına iki hortumla
müdahale edilebilecek durum bulunmalıdır. Başka bir deyişle
her müstakil bölmenin her noktasına yetişebilecek iki hortum
olmalıdır. Bu durumda o bölme için iki vana yok ise
yakındaki bir vanadan faydalanmak üzere ya uzun bir
hortum kullanılacak ya da hortumlar birbirine eklenecektir.
132
Güverte Altlarında Hortum Sarma
Usulü
• Sarılma sisteminde
hortum erkek kaplin
tarafı 120 santim kısa
olacak şekilde ikiye
katlanır ve orta
kısmından sıkıca sarılır.
Açılacağı zaman hortum
rodası dik olarak yere
konur, dişi kaplinden
tutularak yuvarlanır.
133
 Hortumların bakım - tutum ve kontrolleri
1. Kullanımdan sonra;
Hortumlar günlük işlerde kullanılmamalıdır, kullanıldıktan
sonra temizlenmeli, kurutulmalı ve içindeki su boşaltılmalıdır.
Rutubetli, asitli ve petrol türevli ortamlarda muhafaza
edilmemelidir.
2. Haftalık bakım - tutum ve kontroller;
Hortumların kuru olup olmadıkları, doğru katlanıp
katlanmadıkları, yerlerinde bulunup bulunmadıkları kontrol
edilir.Yedek hortumların bulunduğu portuçlar havalandırılır.
3. Aylık bakım - tutum ve kontroller;
Hortumlar açılır, göz kontrolunden geçirilerek delik ve
yırtık kontrolü yapılır. Kat yerleri değiştirilir. Bir ay süresince
kullanılmamış hortumların içinden tatlı su geçirilir.
4. Altı aylık bakım - tutum ve kontroller;
Hortumlar yangın devresine bağlanır, 5 dakika basınca tabi
tutularak su kaçırıp kaçırmadıkları kontrol edilir. 134
 2- YANGIN HORTUM KAPLİNLERİ
• Kaplinler hortumları birbirlerine veya vanalara bağlamak
üzere kullanılan aparatlardır. Dişi ve erkek olmak üzere iki,
dişli veya tırnaklı olmak üzere iki, indirici veya artırıcı olmak
üzere iki çeşitleri vardır. Ayrıca çaplarına göre de ayrılırlar.
• Dişi kaplinler hortumların vanalara bağlanmasında, dişi ve
erkek kaplinler hortumların birbirlerine bağlanmasında,
indirici veya arttırıcı kaplinler hortum çapı değiştirilmesinde
kullanılırlar.
• Gemilerde en az hortum sayısı kadar ve o çapta dişi ve erkek
kaplin bulunur ve bunlar hortumlara bağlı tutulur.

135
 Kaplinlerin bakım - tutum ve kontrolleri

1. Kullanımdan sonra;
Dişler veya tırnaklar kontrol edilir gerekiyorsa temizlenir,
hasar var ise değiştirilir. Contaları kontrol edilir sağlam
değilse değiştirilir, eksikleri tamamlanır. Yağlanmazlar, yağ
yerine grafit tozu kullanılır.

2. Altı aylık bakım-tutum ve kontroller;

Hortumlarla birlikte basınç testine tabi tutulurlar.
Kaçıranların contası ve kelepçeleri kontrol edilir, gerekiyorsa
yenilenir. Kelepçeler, contalar ve kaplinler gözle kontrol
edilerek, çürümüş kelepçeler, contalar değiştirilir. Kaplinlerde
bir bozukluk varsa yenilenir.
136
 3-YANGIN HORTUMU NOZULLARI
• Nozullar, huzme, solid, huzme-solid çift maksatlı ve
aplikatör olmak üzere türlere ayrılır. Nozulların çapları ile
kaplin çapları aynı olmalıdır.
• Gemilerde, nozullar 12mm (1/2 pus), 16mm (5/8 pus),
19mm (3/4 pus) çaplannda veya bunlara yakın olmalıdır.
• Yaşam mahallindeki nozullar 12 mm çapında, güvertelerde
ve makine dairesindeki nozullar 19 mm çapında olmalıdır.
• Makine dairesinde çift maksatlı nozul bulunmalıdır.
• A kategorisindeki makine dairesinde ek olarak iki su
aplikatörü olmalıdır.
• Şaft tünelinde 2, makine dairesine açılan sahanlıkta 2 çok
maksatlı nozul bulunmalıdır.
• Makine dairesindeki hortumlar hariç diğer hortumların
1/4 ü kadar huzmeli veya çok maksatlı nozul bulunmalıdır.137
 Nozulların bakım - tutum ve kontrolleri

• Nozulların bakım - tutum ve kontrolleri kaplinlerin aynıdır.

4- YANGIN VANALARI
• Gemilerde 1,5 ve 2,5 pusluk yangın vanaları kullanılır,
bunlar dişli veya tırnaklı tiplerde olurlar.
• Gemilerde her müstakil bölme için iki yangın vanası
bulunur.
• Yangın vanalarının ağızları, kullanılmadıkları zaman
kendilerine zincirle bağlı bir kapakla kapatılırlar.

138
Vanaların bakım - tutum ve kontrolleri
1- Haftalık bakım - tutum ve
kontroller:
Vanalar sonuna kadar açılıp
kapatılarak çalışırlılığı kontrol
edilir, gerekiyorsa valf rotu yağlanır
ve alıştırılır. Valf kapakları kontrol
edilir, eksikler tamamlanır. Valf diş
veya tırnakları kontrol edilerek,
temizlenir, bozuksa değiştirilir.
2- 6 aylık bakım - tutum ve
kontroller:
Valfler tamamen sökülüp
dağıtılır, sistemi kontrol edilir,
temiz ve alıştırılmaları yapılır.139
 5- VALF SÜZGEÇLERİ
Valf süzgeçlerinin gemilerde bulunması isteğe bağlıdır,
Bunlar muhtelif pisliklerin nozulları tıkamalarını önlerler.
Filtrelerini temizlemek çok basittir.

Nozulların bakım - tutum ve kontrolleri

Bakım - tutum ve kontrolleri vanaların aynıdır. 140
 6- Y GEYTLER
Y Geytler 2,5 pusluk bir valfa veya hortuma 2 adet 1,5
pusluk hortum donatmak için kullanılırlar. Gemilerde
bulundurulması isteğe tabidir.

Y Geytler bakım - tutum ve kontrolleri

Bakım - tutum ve kontrolleri vanaların aynıdır.
141
7- ULUSLARARASI SAHİL BAĞLANTISI
( International Shore Connection)
• Gemi yangın devresine gemi dışından su alabilmek için
kullanılan bir aparattır.
• Bağlantı 10,5 kgr/cm² veya 150 Lb/pus² basınca mukavim
olacaktır.
• Bu bağlantı, contası , civata ve somunları ile birlikte
muhafaza edilecektir.
Uluslararası sahil bağlantı filencinin ölçüleri:
 Dış çap :178 mm.  Saplama dairesi çapı:132 mm.
 İç çap:64mm.  Filenç delikleri çapı:19 mm.
 Filenç delikleri sayısı:4 mm. Filenç kalınlığı:En az 14,5 mm.
 Saplama ve somun:4 adet 16 mm. çapında, 50 mm. uzunluğunda.
142
Bağlantının bakım - tutum ve kontrolleri
1- Haftalık bakım - tutum ve
kontroller:
Bağlantı ve teferruatının
yerinde olup olmadığı kontrol
edilir. Gerekiyorsa cıvata ve
somunlar yağlanır.
2- 6 aylık bakım - tutum ve
kontroller:
Devreye bağlanarak 10,5
kgr/cm basınçta test edilir.
Gerekiyorsa contası yenilenir.

143
 8- TAŞINABİLİR (PORTATİF)
YANGIN SÖNDÜRME ALETLERİ
(MİNİMAXLAR)
• Minimaxlar; çeşitli büyüklüklerde ve çeşitli türlerde
yapılmışlardır.
• Türlerine göre; sulu, C02 li, foam köpüklü, kuru kimyevi
tozlu, özel kuru tozlu, halon gazlı (BCF), sulu çözeltili, soda
asitli, karbon tetra klorürlü olmak üzere çeşitlere ayrılırlar.
• Gemilerde minimaxların sayısı ve cinsi idarece belirlenir.
• Ancak minimaxlar; 13,5 litreden büyük, 9 litreden küçük
olamaz; taşıdıkları gazların insan sağlığına zararlı, olmaması
gerekir.
• Makine ve kazan dairelerinde 45 litrelik köpüklü
söndürücü ile en az 2 adet köpüklü minimax bulunması
144
gerekir.
 a- CO2’ Lİ MİNİMAX
• Minimaxın gövdesi 3000 Lb/pus2 basınca dayanabilecek
yapıda olup içerisinde basınç altında C02 gazı bulunur. Gaz
850 Lb/pus2 basınç altındadır. Bulunduğu yerin sıcaklığına
göre basınç artar veya eksilir. Tüp normal dolum sıcaklığı
yaklaşık 20° C dir. Sıcaklık artmasıyla basınç artarak infilak
olacağından infilak tehlikesine karşı üç tedbir alınmıştır.
1.Silindir hacminin %68 doldurulur.
2.Emniyet supabı vardır.
3.Aynca Makine ve kazan dairelerindeki
minimaxların içindeki gazın % 10 u (60°C üstündeki
derecelerde) boşaltılmalıdır.
• Minimax kullanıldığında bulunduğu hacimden bir kaç
misli genişler ve sıcaklığı -80°C kadar düşer ve kar şeklinde
görülür. 145
• Minimax tüp üstündeki valfin çevrilmesi veya mandala
basılması ile çalışır. Valf kapatıldığında veya mandala basma
durdurulduğunda C02 çıkışı durur.
• Gaz sıkılırken minimax nozulunun tahta veya plastik olan
sapından tutmalıdır. Aksi takdirde gaz çıkışı sırasında
meydana gelen soğuma elinize zarar verebilir. Meydana gelen
soğuma - 80° C civarındadır.
• C02 gazı boğucu bir gazdır, zehirli değildir.
• Minimaxın nozulu yangına 2-3 metre uzaklıkta olmalıdır.
Rüzgar var ise kullanıcı rüzgarı arkasına alarak tüpü
boşaltmalıdır. Nozul mümkün olduğunca aşağıya tutulmalı ve
yanan yerin üzerınde gezdirilmelidir.

146
 b- KURU KİMYEVİ MADDELİ
MİNİMAX
• Kuru kimyevi tozlu minimaxlar tüp içinde bulunan
sodyum bikarbonat, amonyum fosfat ve amonyum sülfat
tozlarının C02, azot veya nitrojen gazları yardımıyla dışarı
sürülmesi esasıyla çalışır.
• Gemilerde çok yaygın olarak kullanılan bu minimaxlardan
püskürtülen kimyevi tozlar alev üzerinde eriyerek bir örtü
oluşturur ve yangının hava ile temasını keser.
• 30 kgr/cm2 basınca dayanıklı olan gövdeleri ve emniyet
subapları nedeniyle sıcaklık artışları sebebiyle oluşacak iç
basınca karşı emniyetlidirler.
• Kullanırken, kullanıcının toz içinde kalmaması için
rüzgarın veya hava akımının kuIlanıcının arkasında olması
gerekir. 147
 KURU KİMYEVİ MİNİMAX’IN ÇALIŞMA
PRENSİBİ

Sürücü gaz Sürücü gaz Sürücü gaz

minimaks’ın minimaks’ın içinde minimaksın içinde
dışındadır. Küçük ayrı bir tüptedir. gaz ile birlikte
tüpün valfı açılarak Butona basılarak bulunur. Minimaks
gazın minimaks içinde küçük tüp patlatılır. mandalına basılarak
yayılması ve tozun gaz ve tozun dışarı
dışarı çıkmasını çıkması sağlanır.148
sağlar.
 c- HALON GAZLI (BCF) MİNİMAX
• Bu minimaxlarda halon gazı 30 bar basınç altında çelik
tüplerde bulunur. Bu tüplerdeki iç basınç C02 li tüplerdeki iç
basınç kadar yüksek değildir. C02 havadan ağır olduğundan
tabana çökerek bir örtü oluşturur ve ortamdaki oksijeni
azaltarak yangının sönmesine yardımcı olur. Halon gazı ise
hafif olduğundan C02 gazı gibi işlev yapamaz ancak yangının
oluşturduğu kimyasal reaksiyonu bozarak yangının
sönmesine yardımcı olur. Ayrıca tüp boşaltılırken C02 gibi
karlanma olmaz, çıkan halon soğuk değildir ve sprey şeklinde
zerrecikler halinde çıkar.
• Kullanım şekli C02 minimaxların aynıdır. Halon gazı insan
sağlığı açısından zararlı değildir. Ancak halon gazı bulunan
ortamda uzun süre kalınırsa solunum güçlüğü olabilir.
149
 HALON GAZI NEDİR?
• Makina dairesi, Pompa dairesi ve yük yerleri gibi
insanların uygulama esnasında boşaltılması şartıyla kullanılır.
• Halojenlendirilmiş hidrokarbonlar, metan ve etan’ın
hidrojen atomlarının yerine Bromin, Klorin veya Florin gibi
atomların yerlerini alması sonucuyla etkili olurlar.
• Bir molekülde Florin varsa mölekülün eylemsizliğini ve
dengesini artırır.
• Bir molekülde Bromin veya Klorin varsa yangın söndürme
etkinliğini artırır. Alevin zincirleme tepkisini ve iyon
oluşumunu kırar.
• Halon 1301, Halon 1211 ve Halon 2402 onaylanmıştır.
• Bu numaralardaki ilk (1) numara halon gazındaki Karbon
sayısını belirtir. Halon 1301
• Bu numaralardaki ikinci (3) numara halon gazındaki Florin
150
sayısını belirtir. Halon 1301
• Bu numaralardaki üçüncü (0) numara halon gazındaki
Klorin sayısını belirtir. Halon 1301
• Bu numaralardaki dördüncü (1) numara halon gazındaki
Bromin sayısını belirtir. Halon 1301
• Halon gazının % 5’lik karışımı ideal söndürücüdür.
• Halon gazının % 7’lik karışımı ilk 5 dk. içinde insana zarar
vermez. İlerleyen zaman içinde insan solunumu için tehlike
doğurur.
• Sıcaklık düştükçe Halon gazının miktarı artacaktır.
• Halon 1211 “Sabit sistem ve söndürücülerde”
• Halon 1301 “İnfilak ve bastırma sistemlerinde”

151
 d- FOAM KÖPÜKLÜ MİNİMAXLAR
• Foam köpüklü minimaxlar, minimax tüpünün içinde
bulunan su foam karışımının C02 gazı yardımıyla dışarıya
sürülmesi esasıyla çalışır.
• Üç değişik tipi vardır;
• Minimax içinde 1/20 oranında foam maddesi ve 19/20
oranında su karışımı bulunur.
• Bu karışım C02 gazı yardımıyla hızla dışarıya sürülürken
ve karışım ulaştığı yerde herhangi bir cisme çarptığında hava
köpüğü oluşturur.
• Oluşan köpük kalıcı bir köpük olup yatay ve dikey
yüzeylerde kalır. Yaklaşık 24 saatlik bir kalıcılığı söz
konusudur. Foam maddesinin cinsine göre karışım bire, sekiz
ile bire yüz nispetinde genişleyerek köpük oluşturur.
152
 e- SULU MİNİMAXLAR
• Sulu minimax tüpü içinde bulunan suyun C02 gazı
yardımıyla dışarı sürülmesi esasıyla çalışır.
• Üç değişik tipi vardır:
1. Birinci tipte, C02 gazı ve su minimax içinde karışım
halindedir. Minimax çalıştırılmak istendiğinde minimaxın
üstündeki mandala basılarak çıkış sağlanır.
2. ikinci tipte, C02 gazı minimaxın dışında bir tüp
içindedir. Minimax kullanılacağı zaman C02 tüpü valfı açılır
ve çıkış sağlanır.
3. Üçüncü tipte, C02 gazı minimax içinde bulunan bir
tüp içindedir. Mandala basılarak iç tüp açılır ve çıkış olur.
• Çıkan gaz ve su karışımı yüksek süratli bir hüzme
oluşturarak soğutma ve su buharı sağlayarak (su zerrecikleri
hemen buharlaşır) yangını boğar. 153
 f- KİMYASAL KÖPÜKLÜ MİNİMAX

• Kimyasal köpüklü minimaxlar , minimax tüpü içinde

bulunan su , sodyum bi karbonat ve alüminyum sülfat
karışımının C02 gazı yardımıyla dışarı sürülmesi esasıyla
çalışır.
• Foam köpüklü minimaxlara benzeyen üç çeşidi vardır.
• Karışımın çıkışı neticesinde köpük oluşur ve oluşan köpük
örtü oluşturarak yangının oksijen ile temasını keser.
• Karışım , hacminin yaklaşık 15 katı köpük oluşturur.

154
 g- “A-B” İLAÇLI MİNİMAXLAR
• “A-B” ilaçlı minimaxlarda ana tüp içinde suyla karışık sarı
renkli “B” ilacı ve yine ana tüp içindeki küçük cam tüp içinde
suyla karışık beyaz renkli “A” ilacı bulunur.
• Bu minimaxların çalıştırılması cam tüpün içindeki ”A”
ilacının büyük tüpteki “B” ilacı içine boşaltılması ve
karışmasının sağlanması ile olur.
• Bazı tiplerinde tüpün ağzı açıktır. Minimax ters çevrilerek
iki karışım bir biri ile karışır. Bazı tiplerinde ise, cam tüpün
ağzı yumuşak bir plastikle kaplıdır; minimax üzerindeki
butona basılarak bu plastik yırtılır; minimax ters çevrilerek
iki ilacın birbirine karışması sağlanır. Bazı tiplerinde cam
tüpün kapağının, minimax üzerindeki valf yardımıyla
açılması ve ilaçların karışması sağlanır.
155
• İki ilacın karışması neticesinde açığa çıkan gaz, tüp
içerisinde oluşan köpüklü suyu dışarı sürer, köpük yangını
örterek oksijenle temasını keser.
• Bu tip minimaxlar artık pek kullanılmamaktadır.

156
MİNİMAKSLARIN ÇEŞİTLERİNE GÖRE KULLANIM
ALANLARI

157
Minimaxların bakım - tutum ve kontrolleri
1. Haftalık bakım – tutum ve kontroller;
Minimaxların yerlerinde olup olmadıkları kontrol edilir.
2. Aylık bakım - tutum ve kontroller;
Göz muayenesi yapılarak temizlik yapılır. C02 ve halonlu
minimaxlar ile sürücüleri gazlı olan minimaxların gaz
bulunan tüpleri kontrol edilerek gazların kaçıp kaçmadığına
bakılır. %10 eksilme varsa doluma gönderilir.
3. Üç aylık bakım - tutum ve kontroller;
Kuru kimyevi tozlu minimaxlardan sürücüleri ayrı
olanların tozları kontrol edilerek rutubetlenme , ıslanma veya
taşlaşma olup olmadığına bakılır böyle bir durum var ise
yeniden doldurulur.
Kimyasal köpüklü ve A - B ilaçlı minimaxlar kontrol
edilerek karışımlar gözden geçirilir, tortulaşma varsa
yenilenir. 158
 Bütün minimax hortumları ile basınç altında olmayan çıkışlar
kontrol edilerek açık oldukları görülür , değilse açılır.
Sürücüler ayrı tüpte olan sulu ve foamlu minimaxların suları ve
su-foam karışımları kontrol edilerek eksikleri tamamlanır.
4. Yıllık bakım - tutum ve kontroller;
Kimyasal köpüklü , A-B ilaçlı ve sulu minimaxlar boşaltılarak
gövdeleri kontrol edilir ve yeniden doldurulur.
Foam köpüklü minimaxların su ve foam karışımları test edilir
gerekiyorsa değiştirlir minimax gövdeleri kontrol edilir.
C02 ve halon gazlı minimaxlar tartılarak kontrol edilir.
Kuru kimyevi tozlu minimaxların tozları değiştirilerek gövde
kontrolü yapılır.
Yıllık kontrol ve bakımlar yetkili bir firma tarafından
yapılarak belgelenir.
4. Beş yıllık bakım - tutum ve kontroller;
C02 ve halon gazlı minimaxlar ile sürücü gaz tüpleri yetkili bir
firma tarafından basınç testine tabi tutularak gerekli bakımları
159
yapılır ve bunların yapıldıkları belgelenir.
 9- ÖZEL KİMYEVİ TOZLU MİNİMAX
• Bu minimaxlar hafif metal yangınları için kullanılırlar ( D
smıfı yangınlar için). Bunların çalışma prensipleri ve tipleri
kuru kimyevi tozlu minimaxlar gibidir. Farkı minimaxın
içinde bulunan kimyevi maddedir. Bu madde yanan
maddenin cinsine göre değişiklik gösterir.

10- GRUPLU CO2 MİNİMAXLAR

• Bunlar Makine dairesi, kazan önü gibi yerlerde ikili büyük
tüpler şeklinde gruplanırlar ve bir uzun hortumları vardır.
Tüp valflerine kumanda eden tel çekilerek veya tüplerin
valfleri tek, tek açılarak minimaxlar kullanılır.

160
161
 11-TAŞINABİLİR KÖPÜK BAŞLIĞI
VE EJEKTÖRÜ
• Köpük başlığı yaklaşık 55 cm uzunluğunda 5 cm çapında
madeni bir nozuldur. Arka ucunda hava çemberi, alıcı
hortumun takıldığı yuva, ejektör ve yangın hortumunu
bağlamak için kaplin bulunur.

Kullanılması:
Başlık yangın hortumuna bağlanır, alıcı ince lastik hortum
foam tenekesine daldırılır. Su açılır. Su başlıktan geçerken
ejektör sistemi tenekedeki foam’u çeker. Foam ve su başlıkta
birbirlerine karışarak köpük oluştururlar. Bu sistemde 1 litre
foamla 30 litre köpük elde edilir. Yine bu sistemle dakikada
100 litre köpük elde edilir. Köpüğün miktarı foam cinsine
göre artar veya eksilir.
162
 12-TAŞINABİLİR KÖPÜK
MAKİNELERİ
• Bu makinelerin huni ve duplex tipleri ile çalıştırma
şekilleri aşağıda görülmektedir. Her iki tip de ejektör sistemi
ile çalışmaktadır. Huniye veya duplex cihazına konan foam
veya kimyevi toz, su geçerken ejekte edilerek su ile
karışmakta ve köpük oluşmaktadır. Cihazdan sonraki
hortum uzunluğunun 35 metreyi geçmemesi gerekir.

163
 13- KUM
Kum, yangını önlemek üzere kullanılır. Makine ve kazan
dairelerinde bulundurulma mecburiyeti vardır. Yanan
eşyanın üzerine döküldüğünde onu bir örtü gibi kapatarak
oksijen ile temasını keser.

14- YANGIN BATTANİYELERİ

Bunlar yanmaz örtülerdir.

15- SODALI TALAŞ

Bu malzeme de kum gibi yangını önlemek için kullanılır.
Soda ve talaş karışımıdır
164
 16- HORTUM ANAHTARLARI
Hortum kaplinlerini sıkmak için kullanılan
anahtarlardır. Çeşitli tipleri vardır. Bunlar hortumlarla
birlikte muhafaza edilirler.

17- YANGIN BALTALARI

Bu baltaların bir tarafı sivri diğer tarafı ise ağaç baltası
şeklindedir. 165
 18- KAZMA KÜREK

19- YANGIN KANCASI

Yangın kancalarının uçları mızrak gibi sivri olup kanca
kısmı ise 20-25 cm lik çember parçası şeklindedir.

20- ALİMUNYUM MERDİVEN

Alüminyumdan olup uzayabilen tiptedir. Üst uçları kancalı
alt uçları ise oynar pabuçludur.

166
 21- SABİT YANGIN SÖNDÜRME
SİSTEMLERİ

A. Sabit basınçlı su püskürtme sistemi

B. Sabit otomatik su serpme sistemi
C. Sabit elle kumanda edilen serpme su sistemi
D. Sabit stimle söndürme sistemi
E. Sabit gazla yangın söndürme sistemi
F. Sabit 1301 Halon gazlı söndürme sistemi
G. Sabit köpüklü söndürme sistemleri
H. Sabit kuru kimyevi toz devreleri

167
 A- SABİT BASINÇLI SU PÜSKÜRTME
SİSTEMİ
• Makine dairelerinde kullanılır.
• Her metre kareye dakikada 5 litre su püskürtülmesi
esastır. Püskürtme başlıkları bir esasa göre yerleştirilirler.
• Sistem basınca şarjlı olarak bulundurulur ve bir basınç
düşüklüğünde hemen otomatik olarak besleme pompası
devreye girerek devamlı su basar.
• Basıncın düşmesi nozullarda bulunan ve delikleri tıkayan
ve belli sıcaklıkta eriyen metaller yardımıyla sağlanır.
• Besleme pompası her yere gerekli basınç sağlayacak
durumda olmalıdır.
• Sistemin kumanda valfları, pompa ve motorları ile elektrik
tabloları makine dairesinin dışında bulunmalıdır.
168
169
 B- SABİT OTOMATİK SU SERPME
SİSTEMİ
• Yaşam mahalli, makine dairesi ve portuçlarda kullanılır.
• 68° C - 79° C arasında çalışmaya başlar.
• Serpici ucundaki metaller eridiğinde sistemdeki basınç
düşecek ve sistem çalışmaya başlayacaktır. Ana besleme
pompası hemen otomatik olarak devreye girecektir. Basınç
düşüklüğünde köprüüstünde ve yangın kontrol istasyonunda
gözle görünen ve sesli ikaz alarmları çalacaktır. Herhangi
bir arıza olduğunda sistem alarm verecektir.
• Her metre kareye dakikada 5 litre su serpmesi esastır.
• 200 den fazla serpici olmayacaktır.
• Ana besleme pompası 280 metre kare alana serpme
yapılırken gerekli su basıncını sağlayacaktır.
• Pompa Makine dairesinde ve serpme sistemi alanı içinde
bulunmayacaktır. 170
 C- SABİT ELLE KUMANDA EDİLEN
SERPME SU SİSTEMİ
• Bu sistem mağazalarda, portuçlarda kullanılan bir
sistemdir. Gemi yangın devresinden beslenir, kullanılacağı
zaman bölmeye kumanda eden valf açılarak serpme yapılır.

171
Su sistemlerini bakım - tutum ve kontrolleri
1. Haftalık bakım - tutum ve kontroller;
Sistemi basınç altında tutan pompalar ve tanklar kontrol
edilir. Ana besleme pompaları çalıştırılır ve yeterli basınç
sağladıkları görülür.
2. Üç aylık bakım - tutum ve kontroller;
Devreler ve nozullar (başlıklar) gözle kontrol edilir. İhtiyaç
varsa onarım ve bakımı yapılır. Valflar açılıp kapatılarak
kontrol edilir, gerek varsa alıştırılır.
3. Altı aylık bakım - tutum ve kontroller;
En sondaki başlıklardan birine sıcaklık gösterilerek sistemin
çalışırlığı kontrol edilir. En sondaki başlığa (nozula yeterli)
basıncın ulaşıp ulaşmadığına bakılır. Valfler kontrol edilir,
gerekli görülenler overall edilir.
4. Yıllık bakım - tutum ve kontroller;
Yetkili bir firma tarafından bütün sistem kontrol edilerek
172
belge verilir.
 D- SABİT STİMLE SÖNDÜRME
SİSTEMİ
• Makine ve kazan dairesi, tanklar, ambarlar kullanılır.
• Eski gemilerde kullanılan bu sistem buharın bu bölmelere
verilmesi ve verilen buharın hacmi doldurarak havanın yani
oksijenin oradan uzaklaşması esasına dayalı olarak çalışır.
• Bölmelere stim verilmesini sağlayan valflere güvertelerden
veya makine ve kazan dairesi dışında kumanda edilir.
• 0.75 m³ bir alan için saatte 1 kg stim üretilmesi istenir.

Buharlı söndürme sistemlerini bakım -

tutum ve kontrolleri
• Sistem ayda bir defa çalıştırılarak devre ve valfler kontrol
edilir. Tamire muhtaç devreler tamir edilir. Valfler ise
gerekiyorsa alıştırılır. 173
 E- SABİT GAZLA YANGIN
SÖNDÜRME SİSTEMİ
• İnsanları zehirlemeyecek gazlarla çalışır. (C02 , halon)
• Makine ve kazan dairesi, yük bölmeleri, portuç gibi
yerlerde kullanılır. Yaşam mahallerinde kullanılmaz.
• Her bölme için ayrı bir valf bulunur. Sistem için gaz hesabı
en büyük makine veya yük bölmesı için yapılır.
• İki dakika içinde gazın %85’ini boşalabilmelidir.
• Tüpleri güverteye açılan bir kaportası olan mahalde
bulunacak ve kaporta ile perdeler gaz kaçırmayacaktır.
Bölme sıcaklığı 0°C ile 40°C arasında olacaktır.
• Sisteme gaz verilmeden önce insanların ortamı terk
etmelerini sağlamak için otomatik olarak çalışan bir alarm
sistemi olacaktır.
174
• Gazlar (C02 veya Halon) 45 kg.lık tüplerin içinde geminin
bölmelerinin büyüklüğüne göre yetecek sayıda C02 veya halon
dairesinde bulunur.
• Bu tüpler sisteme lastik hortumlar veya bakır borularla
bağlanırlar. Borular ise birbirlerine iştiraklidir.
• Her sistemde bir veya iki ateşleme tüpü bulunur. Bu iki tüp
patlatıldığında bunlardan çıkan gazlar pistonları iterek tellerin
çekilmesini sağlar ve böylece sisteme bağlı tüpler patlar.
• Gaz bölmelere çelik borularla sevk edilir. Gazın bölmeye
yayılması için bölme tavanında muhtelif yerlerde çıkış
nozulları vardır. Aşağıda çıkış nozulları gösterilmektedir.

175
Sabit gazla yangın söndürme sistemi

176
 Sabit gazlı sistemlerini bakım - tutum ve
kontrolleri
1. Haftalık bakım - tutum ve kontroller;
Gaz dairesinde bulunan kontrol kapısı veya kutusu açılarak
alarm çaldırılır. Çalışmıyor ise tamir edilir.
2. Aylık bakım - tutum ve kontroller;
Bütün valflar kontrol edilerek çalışılırlığı görülür veya
sağlanır ve valflar yağlanır. Boru devreleri ve nozullar kontrol
edilir. Tamir gerektiren bir durum var ise tamir edilir. Boru
devreleri hava ile kontrol edilerek tıkalı olmadıkları görülür.
3. Yıllık bakım - tutum ve kontroller;
Tüpler tartılarak kontrol edilir boş tüpler doldurulur, bu iş
yetkili bir firma tarafından yapılır ve belge verilir.
4. Beş yıllık bakım - tutum ve kontroller;
Yetkili firmaca tüpler teste tabi tutulur ve bakımları yapılır,
sertifika verilir. 177
 F- SABİT 1301 HALON GAZLI
SÖNDÜRME SİSTEMİ
• En son gelişen sistemlerden biridir. Halon gazı karışımıdır.
Düşük basınçlarda çalışır. Zehirsizdir, kokuludur. A, B, C, D,
E sınıfı yangınlarda kullanılır.
• Normal hacminin 180 katı fazlasıyla çalışır. 150.000 volt
elektrikte geçirgen değildir.
• Yangını, soğutarak, boğarak, ayırarak ve alev
reaksiyonunu engelliyerek söndürür.
• Makine daireleri, yük ambarları, mağazalar ve portuçlar
içi kullanılır.
• Bakım - tutum ve kontrolü sabit gazlı sistemlerde olduğu
gibidir.

178
Sabit 1301 Halon Gazlı Sistem

179
 G- SABİT KÖPÜKLÜ SÖNDÜRME
SİSTEMİ
• Makine ve kazan dairesi ile tankerlerde tank ve güverte
yangınlarının söndürülmesinde kullanılır.
• Makine dairesinde normal genişlemeli köpük ile, köpüğün
taban alanını 5 dakikada 150 mm. kaplaması gerekir.
Köpüğün genişleme oranı 1/12 olmalıdır. Yüksek genişlemeli
köpük ile 1 dakikada 1 mt. kalınlığında köpük ile alanın
kaplanması gerekir. Köpüğün genişleme oranı 1/1000’i
geçmeyecektir. Her iki durumda da sistem ve kumanda
valfları korunması gereken yerlerin dışında olacaktır.
• Sisteme su sağlayan pompa ya kendi patlamalı motoru ile
çalışacak veya emergency jeneratörden beslenen elektrik
motoru olacaktır.
180
 Köpük oluşturma maddeleri
1. Protein köpüğü:
1’e 8 genişleme yapar; hayvan kanı ve yağı ile bazı
maddelerin karışımından elde edilir.
2. Kimyasal köpük:
Sodyum bi karbonat ile alüminyum sülfat karışımından
elde edilir. 45 kg toz karışımından 3 m³ köpük elde edilir.
3. Sentetik köpük:
Petrol türevidir. Az genişlemeli olanları 1’e 12; orta
genişlemelileri 1’e 150 ve çok genişlemeli olanları 1’e 1000
oranında köpük yaparlar.
4. AFFF köpüğü (Sulu film köpüğü):
Flor esaslıdır. 1’e 10 genişler.
5. Alkol köpüğü:
Alkol yangınlarına karşı kullanıldığı için bu ismi almıştır.
Diğer yangınlarda da kullanılabilirler. 181
 Sabit köpüklü söndürme sistemlerinin
bakım - tutum ve kontrolleri
1. Haftalık bakım - tutum ve kontroller;
Pompası çalıştırılır ve gerekli basınç görülür.
2. Üç aylık bakım - tutum ve kontroller;
Valflar ve devreler kontrol edilir. Valflar alıştırılarak yağlanır,
devrelerde tamirat isteyen yer varsa tamir edilir.
Devrelere düşük basınçta su verilerek tıkalı olmadıkları görülür.
3. Altı aylık bakım - tutum ve kontroller;
Köpük maddesinden numune alınarak kontrol edilir.
Kimyasal maddeler kontrol edilerek nemlenip nemlenmedikleri,
taşlaşıp taşlaşmadıklarına bakılır; gerekirse değiştirilir.
4. Yıllık bakım - tutum ve kontroller;
Sistem çalıştırılarak kontrol edilir. Köpük maddesi
laboratuara gönderilerek incelettirilir ve numune alınır. 182
 H- SABİT KURU KİMYEVİ TOZ
DEVRELERİ
• Bu sistemler daha ziyade gaz taşıyan tankerlerde ve diğer
tankerlerde güverte yangınları için kullanılır.
• Sistem, kimyasal tozların (Glutex) nitrojen gazı ile
sürülmesi esasıyla çalışır.

183
 22- İNERT GAZ DEVRESİ
• Tankerlerde, yük tanklarındaki taze havayı yok
etmek üzere oluşturulmuş sistemdir. Sistemde
kullanılan gaz, baca gazı veya inert jeneratörlerinden
elde edilen gazlar olup filtre edilip soğutulduktan
sonra tanklara verilir. İnert gazının ambardaki oksijen
oranını %5’e indirmesi gerekir. Yük tankları bakım-
tutum zamanları hariç devamlı inertli olarak bulunur.
• Sistem, yük tankları boşaltılırken boşalan hacmi
dolduracak güçte olmalı ve tankta daima artı bir
basınç oluşturmalıdır. Sistemde bir soğutma sistemi ve
iki fan bulunmalıdır.
184
İnert gaz devresi

185
 23- YANGIN İHBAR VE ALARM
SİSTEMLERİ
• Yangın ihbar ve alarm sistemleri, herhangi bir kişinin
müdahalesine gerek olmadan daima otomatik olarak çalışır
vaziyette, bir veya daha fazla yerden gözlenebilir durumda
olmalı ve gözle görülebilen, kulakla duyulabilen alarm
vermelidir.
• Yangının hangi bölgede olduğunu gösterecek yapıda olmalı
ve yine bu cihazlar köprüüstü veya yangın kontrol
istasyonunda merkezileştirilmelidir.
• Cihaz arıza yaptığında, alarm vermelidir.
• Sistemin kumanda ettiği bölmeleri gösterir bir plan ile
kullanma talimatı bulunmalıdır.
• Cihazda test ünitesi olmalıdır.
• Sistem, biri emergency olmak üzere iki ayrı güç
kaynağından beslenmelidir. 186
Yangın ihbar ve alarm sistemleri;

A- Otomatik su serpici yangın ihbar ve alarm sistemleri

B- Sıcaklık dedektörleri ve alarm sistemleri

C- Duman dedektörleri ve alarm sistemleri

D- Duman koku dedektörleri ve alarm sistemleri

E- Alev dedektörleri ve alarm sistemlerinden oluşmuştur.

G- Basınç dedektörleri ve alarm sistemlerinden oluşmuştur.

187
 A- Otomatik su serpici yangın ihbar ve
alarm sistemleri
• Bu sistem daha önce anlatıldığı gibi yangın çıkan bölgede
bulunan su serpicinin oluşan sıcaktan etkilenerek suyu
serpmeye başlaması ile çalışır. Sistem bu arada alarm verir
ve yangının hangi bölmede olduğunu pano üzerinde gösterir.

188
 B- Sıcaklık dedektörleri ve alarm
sistemleri
• Sıcaklık detektörleri, bölmelere, kamaralara, salonlara,
koridorlara, kuzinelere, idari ve teknik bölmelere
yerleştirilmiş dedektörler vasıtası ile sıcaklığı algılayarak
yangın ihbarı yaparlar.
• Detektörler metallerin veya sıvıların genleşmesi esasına
göre çalışır.
• 57°C altında çalışmaması gerekir.
• Her 37 m² alan için bir detektör bulunmalıdır.
• İçinde insan olan her bölmede en az bir tane detektör
olmalıdır.
• Sıcak olan yerlerin detektörleri, 30°C fazla sıcaklıkta
aktife olacak şekilde ayarlanabılir.
• Detektörün algılamasından sonra sistem alarm verir ve
panoda hangi bölgede yangın olduğunu gösterir. 189
 C- Duman dedektörleri ve alarm
sistemleri
• Duman detektörleri; iyonizasyon detektörleri ve optik
detektörler olarak iki çeşittir.
1. İyonizasyon detektörleri yanan mahaldeki gazların iyonize
olmaları neticesinde veya alevlerin oluşturduğu mor ötesi
ışınlardan algılanarak çalışır.
2.Optik detektörler ise dumanın ışık şiddetini etkilemesi esası
ile çalışır.
• Her iki algılama durumunda da sistem alarm verir ve
hangi bölmede yangın olduğunu gösterir.
• Devre alıcılarının yerleştirilmesi, sıcaklık detektörlerinin
yerleştirilme esasının aynıdır.

190
 D- Duman koku dedektörleri ve alarm
sistemleri
• Bu sistemler, yük bölmeleri, mağaza, portuç ve makine
bölmeleri için kullanılır.
• Duman sistemde bulunan emici fan vasıtasıyla bölmelerden
çekilir. Sisteme gelen duman önce cam borulardan geçirilerek
fotosel bölümüne gelir. Duman fotosel ile algılanır ve alarm
çalar. Cam borulara bakan gözlemci, dumanın hangi
bölmeden geldiğini görür. Ayrıca cihazdan çıkan duman
köprü üstüne de verilerek dumanın gözle görülmesi ve
kokusunun burunla algılanması sağlanır.
• Sistem boru donanımı, sabit gazla söndürme sistemi boru
donanımıdır. Bu donanım, hem gaz sevk etmek ve hem de
duman çekmek için kullanılır.
• Duman taşıyıcı boruların açık olup olmadığı, cam borular
içinde bulunan ipliklerin oynaması veya pervanelerin
191
dönmesinden anlaşılır.
 E- Alev dedektörleri ve Alarm sistemleri
• Alevlerin oluşturduğu ultraviole ve kızıl ötesi ışınları
algılanması esası ile çalışır. Güneş ışınlarında da bu ışınlar
bulunduğundan sistem hata yapabilir, bu nedenle detektörler
biçimli yerleştirilmelidir.

F- Basınç dedektörleri ve alarm

sistemleri
• Ortamda bulunan gaz basıncının artmasını algılayarak
çalışan bir sistemdir.

192
 Yangın ihbar sistemlerinin bakım-tutum ve
kontrolleri;
1. Haftalık bakım - tutum ve kontroller;
Alarm ses sistemleri ile alarm ikaz lambaları test butonu
çatıştırılarak kontrol edilir.
2. Üç aylık bakım - tutum ve kontroller;
Detektörlerin %25’ine ısı veya duman gösterilerek sistem
kontrol edilir. Duman - koku detektörünün bölme alıcılarının
birine duman gösterilerek sistem kontrol edilir. Otomatik su
serpici sistemde en sondaki serpiciye ısı gösterilerek sistemin
çalışırlığı kontrol edilir.
3. Altı aylık bakım - tutum ve kontroller;
Sistemdeki borular, devreler, detektörler, valflar, kablolar, su
serpiciler gözle kontrol edilerek gerekleri yapılır.
4. Yıllık bakım - tutum ve kontroller;
Yetkili bir firmaya sistemler kontrol ettirilerek gerekli 193
bakımlar yaptırılır ve belge alınır.
 24- YANGINLA MÜCADELE KİŞİSEL
TEÇHİZATLARI
Kişisel techizat aşağıdaki malzemelerden oluşur:
• Su geçirmez, yangından oluşan ısı ve buhardan deriyi
koruyan maddelerden yapılmış giysi.
• Elektriği geçirmeyen bir maddeden yapılmış eldiven ve
çizme.
• 3 saat yanabilen, onaylanmış tipte elektrik feneri.
• Bir balta
• İdarenin onaylayacağı bir zaman süresince çalışacak güçte
hava tüpü ve maskesi veya körüklü yanmaz hava hortumu.
• Yanmaz can halatı.
• Yedek hava tüpleri, koruyucu başlık.
• Gemilerde bu techizat, uzunluğu 80 metre olan her
bölünmemiş güverte için iki takım olacak ve birbirinden
194
uzak yerlerde muhafaza edilecektir.
 Isı ve su geçirmez giysi
• Bu giysiler, tip, marka ve ölçülerine göre 5 ila 7,5 kg
arasında bir ağırlıktadırlar. Genelde çizme, eldiven ve
başlıkları ayrıdır. Ancak başlıkları da beraber olan tipleri
vardır.
• Başlıklarının ön kısmında konkav 25 x 15 cm ebadında
5mm kalınlığında yanmaz maddeden yapılmış kirlenmez bir
cam mevcuttur.
• Elbise, kumaş üzerine alüminyum kaplanmış
materyalden yapılmaktadır.

195
196
 Hava tüpü ve maskesi
• Hava tüpü içinde filtre edilmiş kuru hava bulunur. İnsan
• İstirahat halinde :10 - 15 litre, / 1 dakika
• Hafif işlerde :20 - 30 litre, / 1 dakika
• Orta ağırlıklı işlerde :30 - 40 litre, / 1 dakika
• Ağır işlerde :35 - 55 litre, / 1 dakika
• Maximum çalışmada ise :50 - 80 litre, / 1 dakika
Hava teneffüs eder...
• Tüpün 30 dakika kullanılır olması gerektiğinden, böyle bir
tüpte 40 x 30 = 1200 litre hava olması lazım gelir. ( SOLAS )
• Hava tüplerinin kapasiteleri ve çalışma süreleri:
Tüp kapasitesi Çalışma basıncı Çalışma süresi
1200 lt. 120 bar 30 dakika
1240 It. 132 bar 31 dakika
1800 lt. 200 bar 45 dakika
• Gemilerde genellikle 1800 litrelik ve 45 dakikalık 197 tüpler
kullanılır.
 Sistemde tüp basıncını gösteren bir saat ile gazın azaldığını
(gaz basıncının düştüğünü) bildirir bir düdük vardır.Tüpteki
basınç 40 - 50 barın altına düştüğünde düdük çalmaya başlar ve
hava bitince durur. Düdük ötmeye başladıktan sonra tüp 10
dakika daha kullanılabilir.
Gemide kaç adet yedek tüp olacağı idarece tespit edilir.

198
 25- SABİT YANGIN POMPALARI
• Gemilerde yangın pompaları normal ve emergency olmak
üzere iki cinstir.
• Normal pompalar özgün tahrik güçlü olurlar ve bu
güçlerini gemi güç kaynağından alırlar. Oysa ki emergency
pompaların müstakil tahrik güçleri vardır ve bunlar makine
dairesi dışında bulunurlar.
• Normal yangın pompalarının sayısı
1. 1000 gros tondan büyük yük gemilerinde 2 adet bulunur.
2. 1000 gros tondan küçük yük gemilerinde idarenin
belirleyeceği sayıda bulunur.
3. 4000 gros tondan büyük yolcu gemilerinde 3 adet bulunur.
4. 4000 gros tondan küçük yolcu gemilerinde 2 adet bulunur.
5. 1000 gros tondan küçük yolcu gemilerinde idarenin
belirleyeceği sayıda bulunur.
6. 1000 gros tondan büyük yük gemilerinde ayrıca su
sağlayan bir araç bulunmaktadır. 199
 7. 2000 gros tondan büyük gemilerde 1 adet emergency yangın
pompası olacaktır.
• Normal yangın pompalarının sağlaması gereken basınç 12, 16,
19 mm.’ lik nozul kullanıldığında tüm yangın vanalarında;
1. 4000 gros tondan büyük yolcu gemilerinde 3.2 kg/cm²
2. 1000 - 4000 gros ton arasındaki yolcu gemilerinde 2.8 kg/cm²
3. 1000 gros tonun altındaki yolcu gemilerinde idarece uygun
4. 6000 gros tondan büyük yük gemilerinde 2.8 kg/cm²
5. 1000 - 6000 gros ton arasındaki yük gemilerinde 2.6 kg/cm²
6. 1000 gros tonun altındak yük gemilerinde idarece uygun
basınçları sağlamalıdırlar.
• Emergency yangın pompaları, idarenin kanısına uygun iki su
jeti oluşturacak basıncı sağlayacaktır.
• Sintine, genel hizmet, balast ve transfer pompaları özel ayırma
sistemleri olduğu takdirde yangın pompası olarak kullanılabilir.
• Yük gemilerinde ise iki pompa toplam kapasitesinin saatte 180
m³ ten fazla olması istenmez. 200
 Pompaların bakım - tutum ve kontrolleri
1. Haftalık bakım - tutum ve kontroller;
• Normal pompalar çalıştırılarak kontrol edilir, valflar
çalıştırılarak tam açılıp kapandıkları görülür.
Emergency pompalar çalıştırılır (5 dakika). Pompa çalıştırılarak
su bastığı görülür (5 dakika). Valflar çalıştırılır.
Motorun yakıtı ve yağı kontrol edilir, eksikse tamamlanır.
2. Altı aylık bakım - tutum ve kontroller;
• Normal pompaların kilistin sandıkları kontrol edilir,
temizlenir. Valflara bakım yapılır. Pompa motorlarına ve
pompalara temizlik ve bakım yapılır. Pompaların basınçları
kontrol edilir.
Emergency pompaların kilistin sandığı ve valfları kontrol edilir,
Motor ve pompaya bakım ve basınç kontrolu yapılır.
3. Beş yıllık bakım - tutum ve kontroller;
• Bütün motor ve pompalar sörveye açılarak kontrolleri, bakım,
onarım veya yenilemeleri yapılır. 201
 26- SEYYAR POMPALARI
• Emergency pompanın olmaması halinde, 1000 gros tonun
üstündeki gemilerde bulundurulması mecburi olan seyyar
pompaların, mecburiyet olmayan diğer gemilerde de
bulundurulmasında yarar vardır. Bunlar yangın pompası
olarak kullanılabildiği gibi, tahliye poınpası olarak da
kullanılırlar. Bilhassa sintine devreleri tıkalı bölmelerde su
tahliyesinde önemli görevler ifa ederler.
Seyyar pompaların;
1. Elektrikle tahrikli dalgıç,
2. Hava ile tahrikli dalgıç,
3. Elektrikle tahrikli santrifüjlü,
4. Hava ile tahrikli santrifüjlü,
5. Benzinli motorla tahrikli santrifüjlü,
6. Diesel motorla tahrikli santrifüjlü, tipleri vardır.
202
• Seyyar pompaların çeşitli kapasite ve büyüklükte olanları
vardır.
• Seyyar pompa seçiminde önemli olan pompanın alıcısının
(çalparasının) pompadan olan yüksekliği ile verici
hortumunun yüksekliğidir. Uygun olan pompa seçilemezse
yeterli mesafeden su çekilemez veya yeterli yükseklığe su
basılamaz. Örnek olarak güvertede bulunan bir pompa ile
denizden su çekilemez veya yük ambarından güverteye su
basılamaz. Büyük gemilerde bu mesafeler de büyük
olduğundan buna bilhassa dİkkat edilmelidir. Yüksek bordalı
gemilerde güvertede bulunan motor pompayla su çekme
olanağı olmadığı takdirde alıcı ucun önüne bir dalgıç pompa
koşulur. Dalgıç pompanın bastığı su motor pompayla çekilir.

203
 Seyyar pompaların bakım - tutum ve
kontrolleri
• Dalgıç pompalann kullanımdan sonra temizlenmeleri dışında
herhangi bir periyodik bakımları yoktur. Ancak kullanım
kılavuzlarına göre hareket edilmelidir.
• Elektrik motorlu pompalar haftada bir kere çalıştırılarak
kontrol edilmeli, yılda bir kere motor ve pompasına bakım
yapılmalıdır.
• Patlamalı motorla tahrikli seyyar pompaların bakım tutumu
emergency pompalarda olduğu gibi olup ancak burada kilistin
sandığı yerine çalpara valfi kontrol edilmelidir.

204
 27- YANGIN KONTROL PLANLARI
Yangın kontrol planları, yangın savunmasına yardımcı olmak
üzere hazırlanmış ve aşağıda bölümleri hususları içerir.
• Bölmeler,
• Alarmlar,
• Yangın araştırma sistemleri,
• Sabit yangın söndürme sabit sistemleri,
• Yangın söndürme echizeleri,
• Bölmelere ulaşma yolları,
• Fan ve havalandırma sistemleri, bunların kumanda yerleri ile
damperlerinin yerleri yer almalıdır.
Planlar ana lisanda olmalıdır. Ayrıca İngilizce veya Fransızca
bir kopyası da bu kitapçığa eklenmelidir.
Ayrıca yangın savunma araç ve gereçlerinin kullanımını
gösteren bir kitapçık da çabuk ulaşılabilecek bir yerde olmalıdır.
Yangın planları su geçirmez bir muhafaza içinde gemi
girişine yakın bir yerde güvertede bulunmalıdır. 205
 28- ALARMLAR
Sabit sistemlerin ikazıyla çalışmaya başlayan otomatik alarm
sistemlerinden ayrı olarak, gemi emergency devresinden de
beslenen, elle kumandalı alarm ikaz sistemleri olmalıdır. Bu
sistemlere geminin herhangi bir yerinden kumanda edebilmek
için, alarm anahtarları geminin muhtelif yerlerinde bulunmalı
ve yangını ilk gören kişi bunu kullanabilmelidir.

206