ČISTIJA PROIZVODNJA

Prof. dr Božidarka Arsenović

 U drugoj polovini prošlog vijeka ljudske aktivnosti su značajno
doprinijele degradaciji ŽS i umanjenju raspoloživih prirodnih resursa.

Zagađenja koja izazivaju proizvodni procesi u odnosu

na ŽS, mogu se ublažiti primjenom jednog od dva
osnovna principa:

Primjenom tehničkih Prevencija zagađenja, tj.

rješenja zasnovanih na čistijom proizvodnjom.
kontroli zagađenja
(tehnologija tretmana
zagađenja na kraju
proizvodnog procesa- end
of pipe tehnologies, EOP)
 UVOD
 Čistija
proizvodnja, ČP je savremeni princip
u sprečavanju nastajanja zagađenja koji je
pružio najveće doprinose u sektoru
proizvodnje, posebno u industriji.

ČP je dio
koncepta
koji vodi da prihvati određenu
računa o
održivog tome
količinu zagađujućih
razvoja materija tako da

ne nastupi nepovratna
šteta u ŽS
Ovo se prvenstveno odnosi na industriju i industrijska zagađenja .
  Ključne industrijske grane i pojedinačna preduzeća moraju da
uvedu značajne promjene u cilju ostvarenja potreba budućih
generacija.
 Stoga, je ČP dugoročna politika preduzeća, a ne poslovna
praksa koju preduzeće primjenjuje u nekom vremenskom
periodu.
 U Rio de Žaneiru 1992. god održana je konferencija UN za ŽS i
razvoj. Čistija proizvodnja je tada prihvaćena kao pristup
ostvarivanju održivog razvoja. Od tada do danas, čistija
proizvodnja, na različite načine, uspiješno se primjenjuje u
velikom broju zemalja.
 Svjetski samit o održivom razvoju, održan u Johanesburgu
2002. god, identifikovao je ČP kao preventivnu strategiju ZŽS i
održivog razvoja, koja se odnosi na proizvodne procese,
proizvode i usluge, čija primjena može dovesti do:

povećanja efikasnosti korišćenja

smanjenja emisija smanjenja otpada resursa
 NA SAMITU SU PREDLOŽENE PROMJENE PRISTUPA POTROŠNJI I
PROIZVODNJI U PRAVCU ODRŽIVOG RAZVOJA, A KOJE PROMOVIŠU
PRINCIPE ČISTIJE PROIZVODNJE.

U posljednje dvije decenije aktivnosti Programa UN za ŽS

(UNEP) i više međunarodnih i nacionalnih organizacija ili
agencija, poput

Organizacije UN za razvoj ČP u
usmjeravale su
industrijski razvoj (UNIDO) svijetu

 Iskustvo u primjeni programa ČP u svijetu ukazuje da je veliki

broj zemalja ostvario napredak.
 Zemlje u razvoju, uz pomoć Programa UN za ŽS (UNEP) i
Organizacije UN industrijski razvoj (UNIDO), uspostavile su
nacionalne centre za čistiju proizvodnju (ukupno 34 centra u
Južnoj Americi, Aziji, Africi i Evropi).
 Organizacija UN za industrijski razvoj (UNIDO) započinje
implementaciju projekta „Nacionalni program ČP
(National Cleaner Production Programme - NCPP) u BiH“.

Projekt finansira Vlada R Slovenije, a

njegovu implementaciju podržalo je
Ministarstvo vanjske trgovine i ekonomskih
odnosa BiH. Glavni cilj projekta jeste
unapređenje efikasnosti korištenja
prirodnih resursa i poboljšanje rezultata na
polju ZŽS poslovnih organizacija u BiH.

 Početak projekta obilježen je prezentacijom projekta u prostorijama UN

Sarajevu na kojoj su predstavljene informacije o projektu, primjeri i koristi
koje efikasno korištenje resursa i ČP imaju za industriju.
 Taj projekat doprinijet će održivom industrijskom razvoju u BiH, te
povećanju zapošljavanja i prihoda kroz implementaciju praksi i politika
„Efikasnog korištenja resursa i ČP“, a u sklopu podrške BiH u dostizanju
nedavno usvojenih ciljeva održivog razvoja Ujedinjenih naroda do 2030.
godine i ispunjavanju uslova predpristupnog procesa za priključenje EU.
 TOKOM IMPLEMENTACIJE PROJEKTA 20 DOMAĆIH STRUČNJAKA PROŠLO JE
ADEKVATNU OBUKU, A U 10 DOMAĆIH KOMPANIJA ĆE SE IMPLEMENTIRATI MJERE ČP,
UZ UŠTEDE RESURSA I ENERGIJE. PROJEKAT ĆE POMOĆI BIH DA POVEĆA
PRODUKTIVNOST, SMANJI EMISIJE ŠTETNIH GASOVA I EFIKASNIJE KORISTI PRIRODNE
RESURSE, UZ POBOLJŠANJE DOBROBITI ZAPOSLENIH I LOKALNIH ZAJEDNICA.

 Projekt podrazumijeva svjesnu i

dobrovoljnu odluku kompanije da zamjeni
klasične načine postizanja konkurentnosti i
produktivnosti principom sprječavanja i
smanjenja otpadnih tokova na sljedeće načine:

• racionalnijom upotrebom sirovina, vode i energije,

• smanjenjem troškova proizvodnje,
• smanjenjem količine otpada i emisija,
• povećanjem stepena produktivnosti i boljeg kvaliteta
proizvoda,
• stvaranjem kompanije koje će biti »prijatelj« životne
sredine.
U OKVIRU PROJEKTA UKLJUČENO JE SLJEDEĆE:

1) OBUKA ZAPOSLENIH ZA PROVOĐENJE RECP DIJAGNOSTIKE U KOMPANIJI

2) METODOLOŠKE SMJERNICE ZA INTEGRACIJU RECP U POSLOVANJE KOMPANIJE

3) KONZALTING DOMAĆIH I MEĐUNARODNIH STRUČNJAKA, NA IZRADI IZVJEŠTAJA

O OPCIJAMA ZA UŠTEDU VODE I SIROVINA, POVEĆANJE ENERGETSKE
EFIKASNOSTI I SMANJENJE EMISIJA,

4) JAVNA PROMOCIJA POSTIGNUTIH REZULTATA KOMPANIJE PUTEM WEB PORTALA

PROJEKTA ( NCPP.BA) PUTEM, DRUŠTVENIH MREŽA, NA ZAVRŠNOJ KONFERENCIJI
PROJEKTA,

5) UNIDO CERTIFIKAT O UČEŠĆU U PROJEKTU.

 PROJEKT IMPLEMENTIRA UNIDO U SARADNJI SA DOMAĆIM PARTNERIMA FIRMOM
ENOVA IZ SARAJEVA I TEHNOLOŠKIM FAKULTETOM IZ BANJA LUKE. U PRVOJ FAZI
PROJEKTA (DECEMBAR 2015- JUL 2016) UČESTVOVALO JE 10 KOMPANIJA IZ BIH:

Kompanije Sektor Mjesto

Sarajevska Pivara Proizvodnja piva i bezalkoholnih pića Sarajevo
Cementara Kakanj Heidelberg Cement Kakanj
Prevent Tekstilna vlakna i proizvodi Visoko

Madi Klanje i prerada pilećeg mesa Tešanj

Menprom Klanje i prerada pilećeg mesa Tuzla
Bentoproduct Proizvodi na bazi Bentonita Šipovo
Prijedorčanka Prerada voća Prijedor
Atlantik Štamparija Banja Luka

Colorit Proizvodnja boja za unutarnje i vanjsko Banja Luka

bojenje

Biser Pekara Banja Luka

 U II FAZI PROJEKTA, KOJA JE ZAPOČELA U SEPTEMBRU 2016.,
PLANIRANO JE UKLJUČIVANJE NOVIH 10 KOMPANIJA

AKTIVNOSTI KOJE SU PRELIMINARNO PREDVIĐENE U OKVIRU II FAZE PROJEKTA

UKLJUČUJU:
- NAJAVNA KONFERENCIJA- SEPTEMBAR 2016.

- PRVI TRENING – UPOZNAVANJE SA FAZAMA I METODAMA RADA- OKTOBAR 2016

- PRVI OBILAZAK KOMPANIJE – PRELIMINARNA PROCJENA STANJA U KOMPANIJAMA –

TEHNIKOM „WALK THROUGH“- NOVEMBAR 2016.

- DRUGI TRENING I OBILAZAK KOMPANIJE – PRIKUPLJANJE PODATAKA O TEHNOLOGIJI

PROIZVODNJE, POGONIMA I POSTROJENJIMA, POTROŠNJI OSNOVNIH I POMOĆNIH
SIROVINA, EMISIJAMA U ŽS, DECEMBAR 2016.

- TREĆI OBILAZAK KOMPANIJE–MATERIJALNI I ENERGETSKI BILANS, DISKUSIJA O

MOGUĆIM OPCIJAMA ZA POBOLJŠANJE, FEBRUAR 2017.
Troškove provedbe RECP dijagnostike, programa
obuke i promocije aktivnosti snosi Vlada
- IZRADA IZVJEŠTAJA –MART 2017. R Slovenije kao donator programa.
Kompanije plaćaju učešće u iznosu od 500 €.

- PREZENTACIJA IZVJEŠTAJA UPRAVI KOMPANIJE – APRIL 2017.

- IZRADA BROŠURE O REZULTATIMA PROJEKTA I ZAVRŠNA KONFERENCIJA – MAJ 2017.

 U ZEMLJAMA REGIONA JUGOISTOČNE EVROPE, POSTOJI FORMIRAN VEĆI BROJ
CENTARA ZA ČISTIJU PROIZVODNJU, OD KOJIH VEĆINA IMA (ILI PRETENDUJE DA IMA)
NACIONALNI KARAKTER I TO U: HRVATSKOJ, SLOVAČKOJ, MOLDAVIJI, MAĐARSKOJ,
ČEŠKOJ I MAKEDONIJI.

 Albanija, BiH, Bugarska i Rumunija nemaju formirane centre

za čistiju proizvodnju, ali planiraju ili izvode aktivnosti u ovoj
oblasti.
 Čistija proizvodnja je u svijetu danas globalno prepoznatljiva.

Pojam „čistija proizvodnja”, objašnjen je definicijom

Programa UN za ŽS (UNEP):

Čistija proizvodnja predstavlja primjenu sveobuhvatne

preventivne strategije zaštite životne sredine na proizvodne
procese, proizvode i usluge, sa ciljem povećanja ukupne
efikasnosti i smanjenja rizika po zdravlje ljudi i životnu sredinu.

ČP može se primjeniti na bilo koje procese u industriji, na same

proizvode i na različite usluge koje se pružaju u društvu.
 1) KOD PROIZVODNIH PROCESA, ČP se odnosi na

očuvanje sirovina smanjenje primjene toksičnih i

(vode i energije) opasnih sirovina

smanjenje količina i toksičnosti smanjenje otpada na izvoru

svih emisija proizvodnog procesa

2) KOD PROIZVODA, ČP teži da

zdravlje i bezbjednost, od
smanji uticaje, tokom cijelog eksploatacije sirovina,
životnog ciklusa proizvoda na preko prerade i korišćenja,
životnu sredinu do konačnog odlaganja

brige za ZŽS pri projektovanju i

3) KOD USLUGA, ČP uključivanje pružanju usluga
 INDUSTRIJSKA PROIZVODNJA predstavlja daleko veći problem.
INDUSTRIJSKI SEKTOR je veoma raznolik i uključuje proizvodnju:

1. proizvodnju hrane i pića 4. naftnih derivata

2. hemikalija i hemijskih
proizvoda 5. minerala nemetala

3. proizvodnju metala 6. mašina i uređaja

7. električnih uređaja i opreme

 Kod karakterizacije aktuelnog statusa industrije bitno
je naglasiti činjenicu da je u postrojenja procesne industrije
„ugrađeno” najmanje 20 godina zaostatka na planu
tehnološko-tehničkog progresa u odnosu na konkurente iz
industrijski razvijenih zemalja.
 Doduše, sa procesom privatizacije i ulaskom nekih
ozbiljnih ino-kompanija, posebno u sektorima
proizvodnje metala i nemetala, situacija se lagano
popravlja. Međutim, situacija je i dalje veoma ozbiljna,
a obim proizvodnih i razvojnih aktivnosti u nekim od
nekadašnjih centara industrije je na najnižim
granama.
 Glavni izvori zagađenja vode su neprečišćene
industrijske i komunalne otpadne vode, poljoprivredni
odvodi, procjedne vode sa deponija kao i zagađenje
vezano za riječni saobraćaj i termoelektrane.
 1. KARAKTERISTIKE ČISTIJE PROIZVODNJE
 Razvijene zemlje postepeno ostvaruju promjene u svojim
sredinama i transformišu pristup zasnovan na kontroli
zagađenja i aktivnosti zasnovane na čištijoj proizvodnji.
 Zemlje u razvoju imaju daleko niži stepen kontrole zagađenja
od razvijenih zemalja i pred sobom daleko teži zadatak da
promjene ka ČP uvedu relativno brzo i efikasno, pri tom ne
ugrozivši postojanje i funkcionisanje postojeće proizvodnje.
Cilj prevencije zagađenja i ČP je efikasno smanjenje
zagađenje vazduha, vode i zemljišta i smanjenje nastajanja
otpada.
 ČP utiče na smanjenje nivoa korištenja resursa na izvoru
razvojem novih, čistih proizvoda i proizvodnih metoda.
 Razvoj pristupa ČP i uvođenje čistih tehnologija u
proizvodne procese često su ograničeni unutrašnjim
ograničenim slabostima preduzeća.
 ČP ZAHTIJEVA:

promjene u odgovorno upravljanje osmišljavanje i sprovođenje

ponašanju zaštitom ŽS odgovarajuće politike

stalni procesi različitih tehnoloških opcija

ČP JE FOKUSIRANA NA:
uzroke problema u
a ne na njihove posljedice
vezi sa ŽS

već se može primjeniti na cijeli životni

ne bavi se samo
ciklus proizvoda, od početka njegovog
procesima proizvodnje
razvoja, preko potrošnje do faze odlaganja

ZADATAK ČP je a) očuvanje b) eliminaciju c) smanjenje

da obezbijedi resursa opasnih sirovina otpada
 PET OSNOVNIH TEHNIKA PRIMJENE
ČISTIJE PROIZVODNJE SU:

1. 2. 3.
domaćinsko optimizacija zamjena
poslovanje procesa sirovina

4. 5.
nova razvoj novog
tehnologija proizvoda
 ČP ČUVA ŽS:

prevencijom neefikasnog sprečavanjem nastanka otpada koji

i
korištenja resursa se može izbjeći

PREDUZEĆA KOJA PRIMJENJUJU ČP, TREBALO

BI DA OSTAVE EKONOMSKU DOBIT KROZ:

4 smanjenje zagađivanja ŽS itd.

1 smanjenje troškova rada

smanjen obim tretmana Investiranje u ČP dugoročno utiče na

2
otpada bolje ekonomske rezultate preduzeća i
smanjuje troškove u odnosu na
primjenu rješenja za tretman već
smanjenje troškova
3 odlaganja
nastalog otpada
 2.OEP TEHNOLOGIJE ČISTE PROIZVODNJE

Tradicionalan način za ovladavanje problemima

ZŽS zasniva se na EOP tehnologijama koje se koriste
za tretman otpadnih tokova iz odgovarajućih
industrijskih postrojenja.

Tretman otpadnih tokova EOP tehnologijama je još

uvijek nezamjenjivo rješenje u velikom broju slučajeva i
ono uključuje:

tretman otpadnih voda gasova nastalog otpada

 TEHNOLIOGIJE TRETMANA
OTPADNIH VODA uključuju:
a) Mehaničku
b) Hemijsku i
c) Biološku preradu
prije ispuštanja u riječni recipijent
Jonski izmjenjivači
OTPADNI GASOVI se prerađuju
a) U različitim filterskim
sistemima
b) Ciklonima i
c) Drugim uređajima koji
sprječavaju emisije neželjenih
materija u ŽS
Mokri prečistači vazduha
 Odlike tretmana nastalog otpada su različite,
a) od reciklaže nastalog otpada do
b) odlaganja otpada na deponije.

Za svaki tok otpada postoji niz prihvatljivih tehnoloških

rješenja tretmana koja se međusobno razlikuju po:

a) cijeni b) kvalitetu

c) efektima na ŽS
 Razlike između principa EOP tehnologije i čistije proizvodnje
EOP tehnologija
Daje odgovore na pitanje: na koji
način tretirati nastali otpad i emisije?
Reakcija na problem
Otpad i emisije se ograničavaju
postojenjima za tretman i skladištima
otpada
ZŽS se pokreće nakon razvoja
proizvoda i procesa
Problemi ZŽS se rješavaju sa
tehničko-tehnološke tačke gledišta
ZŽS je predmet rada kompetentnih
stručnjaka
Tehnologija tretmana se nabavlja na
tržištu
Čistija proizvodnja
Daje odgovor na pitanje gdje nastaju otpad i
emisije
Akcija uklanjanja izvora problema
Otpad I emisije se rješavaju prevencijom
stvaranja I izbjegavaju se procesi sa
toksičnim materijama
Zaštiata životne sredine je sastavni dio
proizvoda, procesa i postrojenja
Problemima zaštite životne sredine se
pristupa u svim područjima i na svim
nivoima
Zaštitom životne sredine se bave svi
ČP je rezultata inovativnog rada preduzeća
 PODRUČJA AKTIVNOSTI TRETMANA OTPADA NA KRAJU PROCESA I ČP
BITNO SE RAZLIKUJU I U ODNOSU NA STRUKTURU SVOJIH AKTIVNOSTI
 Za razliku od tretmana otpada koji ima samo jedno područje aktivnosti,
čistija proizvodnja ima mnogo, kao što su npr:
 Smanjenje količine otpada: cilj ČP je smanjenje svih vrsta otpada,
posebno opasnog otpada. Najveći cilj ČP je sprječavanje nastalog
otpada.
 Proizvodnja bez zagađenja: idealni proizvodni proces zasnovan na ČP
se izvodi uz reciklažu u toku procesa i bez ispuštanja ili emitovanja
zagađenja.
 Energetski efikasna proizvodnja: ČP zahtijeva najviši mogući nivo
energetske efikasnosti i očuvanja energetskih resursa
 Bezbjednost pri radu: čistija proizvodnja minimalizira pojavu uslova da
dođe do udesa i pruža bezbjedne i zdrave uslove za rad ljudi u procesu
proizvodnje.
 Proizvodi u skladu sa ŽS: ČP teži da glavni i sporedni proizvodi budu u
skladu sa ŽS. Sve probleme u vezi sa proizvodom treba rješavati u
okviru razvoja i projektovanja proizvoda, imajući na umu njegov
cjelokupni životni ciklus.
 Ambalaža u skladu sa ŽS: uticaj ambalaže proizvoda
treba svesti na najmanju moguću mjeru.
 ČP i tehnologija tretmana na kraju procesa imaju
potpuno različito usmjeren fokus svojih aktivnosti.
 Dok se EOP tehnologije usmjeravaju na sam kraj
tehnoloških procesa proizvodnje, ČP ima potpuno
suprotan smjer i koristi tehnike smanjenja zagađenja
na izvoru nastanka.
 Postoji više metoda ČP za smanjenje zagađenja na
izvoru, koje su prikazane u sljedećoj tabeli.
 Metode ČP za smanjenje zagađenja na izvoru

Tehnika smanjenja
zagađenja Opis Primjeri
na izvoru
Nova oprema za bojenje
Projektovanje novih ili metalnih dijelova pod niskim
Unapređenje
izmjenom postojećih sistema pritiskom; centralizovani sistemi
efikasnosti
postiže se veća efikasnost i za distribuciju fluida;
procesa ograničavanje protoka vode;
štede sirovine i resursi
štedljiva rasvjeta
Zamijeniti opasne hemikalije Korištenje vodorastvorivih
Zamjena premaza i lakova umjesto
manje opasnim uz zadržavanje
materijala premaza i lakova na bazi
željenih svojstava rastvarača
Kontrola Smanjiti gubitke proizvoda od Ograničiti pristup skladištima;
zaliha ispadanja, prosipanja i sl. definisati procedure čuvanja
Redovna inspekcija proizvodne
Uključuje sve aktivnosti koje opreme i skladišnih rezervoara;
Preventivno imaju za cilj prevenciju lošeg momentalna popravka pri
održavanje rada opreme i ispuštanja javljenju problema; definisanje i
zagađujućih materija sprovođenje standardnih
procedura održavanja
 Nastavak tabele

Tehnika smanjenja
Opis Primjeri
zagađenja na izvoru
Održavanje radnih prostora u Održavanje radnih prolaza
Poboljšanja urednom stanju čuva čistim I nezakrčenim;
domaćinskog material i resurse, momentalno čišćenje prosutog
poslovanja onemogućuje pojavu materijala; održavanje
gubitaka materijala skladišnih polica
Ponovno korištenje izlaznih
Protivstrujni tok u
materijala, koji potencijalno
elektrohemijskim procesima
predstavljaju otpad, u
prevlačenja materijala;
Interna reciklaža procesu proizvodnje.
recirkulacija vodenih tokova;
Rezultat je da se otpad ne
ukršteni višestepeni grejno-
stvara i smanjenje zagađenja
rashladni sistemi
se ostvaruje na izvoru
 ČISTIJA PROIZVODNJA JE METOD PREVENCIJE STVARANJA
PROBLEMA U VEZI SA ŽIVOTNOM SREDINOM.

 Primjena EOP tehnologija je primjer ispunjavanja

obaveza vezanih za kontrolu zagađenja.
 Sistemi upravljanja ZŽS i provjere zahtijevaju
korištenje prevencije pri formiranju politike ZŽS
preduzeća.
 ČP u potpunosti podržava ovaj zahtjev jer se
fokusira na prevenciju nastanka problema, za
razliku od EOP tehnologije koje rješavaju već
nastale probleme.
 Tehnika ČP i pomenuti sistemi upravljanja ŽS se u
praksi preduzeća vrlo dobro slažu pri ostvarenju
zajedničkih ciljeva sprovođenja stalnih
unapređenja.
 DOPRINOSI KOJE DONOSI PRIMJENA ČP SU DALEKO VEĆI I MOGU
SE DIREKTNO POVEZATI SA EKONOMSKIM INTERESIMA
PREDUZEĆA, NA PRIMJER:

 ČP smanjuje štete koje se prirodnom okruženju nanose pri vađenju

ruda i procesima njihovog prečišćavanja i smanjuje rizke od
ispuštanja emisija iz proizvodnog procesa i za vrijeme tretmana ili
odlaganja otpada;
 ČP smanjuje troškove rada postrojenja i preduzeća. Troškovi koji su
vezani za tretman otpada, skladištenje i odlaganje otpada se
smanjuju primjenom aktivnosti i programa čistije proizvodnje.
Ušteđena sredstva mogu se iskoristiti za ulaganja čistije proizvodnje.
Čistija proizvodnja takođe štedi sirovinu, energiju i pomoćne materije.
 Učešće u aktivnostima ČP može smanjiti rizik i troškove od tretmana
otpada. Ovaj doprinos je izuzetno značajan za preduzeća ako otpadni
materijal imaju karakterisdtike opasnog otpada. ČP olakšava
dovođenje aktivnosti preduzeća u sklad sa propisima ZŽS.
 Primjena ČP poboljšava imiđž preduzeća.
 2.1.SLOŽENOST RAZVOJA PRIMJENE ČP

 U posljednih nekoliko decenija, postepeno, počevši od

razvijenih zemalja, konstantno se uvodi sve viši nivo kontrole
zagađenja koje stvara industrija. Tehnologije ČP nisu uvijek
univerzalno primjenjiva rješenja već, po pravilu, predstavljeju
rješenja po mjeri pojedinog subjekta i industrijske lokacije.
Stoga tehnologije ČP, po pravilu, sadrže i dio razvojne
aktivnosti.
 ČP, pored visokih ulagača, zahtijeva rad preduzeća u uslovima
stalnih promjena. Ovakva dinamička situacija zahtijeva i skuplje
tehnološke i kadrovske resurse.
 ČP je princip u kome svi dobijaju: preduzeće, zaposleni,
potrošač, društvo. To je princip kojim zemlje u razvoju mogu
smanjiti svoj jaz u odnosu na razvijene zemlje i realizovati
održivi razvoj.
 1.3 PREDNOSTI PRIMJENE ČISTIJE PROIZVODNJE –
EKONOMSKE I DRUŠTVENE KORISTI

 Uvođenje ČP može se postići stalnim razvojem i širokim

raspostiranjem znanja i sposobnosti. Uvođenje čistije
proizvodnje se može stimulisati uvođenjem razlike u
troškovima između EOP tehnologija i tehnologije ČP,
posebno uvećanjem troškova za otpad, resursa i
energije.
 Koristi primjene čistije proizvodnje
Aktivnosti ČP Koristi preduzeća
Uštede materijala
Smanjenje otpada Uštede troškova tretmana i
odlaganja
Olakšan process proizvodnje
Zamjena materijala Smanjenje rizika
manje opasnim Smanjenje pojave opasnog
otpada
Poboljšanje Održavanje radnih prostora
domaćinskog urednim
poslovanja Uštede materijala i energije
Interna reciklaža Uštede materijala i energije
Uštede materijala i energije
Uštede tretmana u odlaganju
Eksterna reciklaža otpada
Prihod od prodaje
Društvene koristi
Smanjenje zagađenja ŽS.
Smanjenje količine opasnog
otpada
Smanjenje negativnih uticaja
po životnu sredinu
Očuvanje materijalnih resursa
i energergetskih resursa
Očuvanje materijalnih resursa
i energetskih resursa
Očuvanje materijalnih resursa
i energetskih resursa
 Nastavak tabele
Aktivnosti ČP Koristi preduzeća Društvene koristi
Smanjenje negativnih uticaja
Povećanje enrgetske Uštede energije
po životnu sredinu
efikasnosti Smanjenje troškova
Prevencija udesa
Prevencija udesa Prevebcije udesa
Povećanje Eliminacija šteta na Smanjenje rizika i mogućih po
bezbjednosti postrojenjima ŽS
procesa Očuvanje zdravlja zaposlenih Očuvanje zdravlja stanovnika
Uvođenje proizvoda Smanjenje negativnih uticaja
Razvoj novih eko- proizvoda
u skladu sa ŽS po ŽS
Reciklaža i ušteda materijala Smanjenje negativnih uticaja
Eko pakovanje Uštede na troškovima po ŽS
proizvoda odgovornosti za cio životni
ciklus
 Nastavak tabele
Aktivnosti ČP Koristi preduzeća
Prevencija zastoja
Preventivno
Prevencija nastajanja otpada
održavanja
Povećanje produktivnosti
Dodatno angažovanje ljudskih
Zapošljavanje
resursa
Pomaže uvođenju ISO 14001 i
HACCP
Ostvarene uštede oslobađaju
finansijska sredstva za razvoj
Prateće aktivnosti
Uključivanje u međunarodnu
podjelu rada
Unapređenje upravljanja
Razvoj preduzeća
Društvene koristi
Prevencije udesa
Smanjenje rizika i mogućih
šteta po životnu sredinu
Povećanje procenta
zaposlenosti
Razvoj savremenih sistema
unapređenja kvalitetom u
industriji
Uključivanje u međunarodnu
podjelu rada
Jačanje industrijskih sektora
Ispunjavanje obaveza
međunarodnih konvencija
 ULOGA STRATEGIJE UVOĐENJA ČISTIJE PROIZVODNJE

 Čistija proizvodnja je preventivni pristup ZŽS, prvenstveno

usmjeren ka povećanju efikasnosti korišćenja resursa i
smanjenju nastajanja zagađenja i otpada na izvoru.
 Težište čistije proizvodnje je smanjenje nastanka zagađenja
ŽS, odnosno, potpuna eliminacija izvora zagađenja gdje
god je to moguće, a ne tretman otpadnih tokova.
 Uvođenjem ČP raspoloživi materijali i energija se racionalno
koriste i smanjuje se nastanak otpada.
 ČP ima dvije uloge:

a)zaštitu životne sredine i

b) podršku savremenom razvoju proizvodnje.
 1.3 PREDNOSTI PRIMJENE ČISTIJE PROIZVODNJE –
EKONOMSKE I DRUŠTVENE KORISTI
Uvođenje ČP
može se postići

širokim rasprostiranjem
stalnim razvojem
znanja i sposobnosti

Uvođenje ČP
se može stimulisati

uvođenjem razlike u troškovima između EOP

tehnologija i tehnologije ČP, posebno uvećanjem
troškova za otpad, resursa i energije