Biološka psihologija - Nervni sistem

irmela_mujkic@hotmail.com
 NERVNI SISTEM

•-reguliše rad organa i usklađuje funkcije u organizmu

• -omogućuje realitetne veze između organizma

i vanjske realnosti

• -on je fiziološka osnova psihičkom životu

 GRAĐA NERVNOG SISTEMA

• Neurona (nervnih ćelija)

• Neuroglija učvršćuju nervno tkivo i pomažu ishranu
nervnih ćelija.

Neuron se sastoji od:

Tijela,sa brojnim produžetcima koji se nazivaju dendriti i
jednog aksiona.
 Aksoni ili produžeci

- Ogromna količina kablova kojim se prostiru

informacije.

- Svi kablovi povezuju različite dijelove mozga i

upućuju informacije iz jednog u drugi dio.
• Aksion šalje signal u nervne završetke šalju signal
preko sinapse u drugi neuron ili mišić.

• Nervna vlakna (nervi) se nazivaju teledendroni, na

njihovim krajevima su male kvržice u kojima se
nagomilavaju molekule neurotransmitera koje nakon
nagomilavanja prskaju

• Imaju važnu ulogu u prijenosu nervnog uzbuđenja

biohemijskim putem.
• Prijenos nervnog uzbuđenja na mjestu susreta ili dodira
dva neurona naziva se sinapsa.

Tijelo neurona sadrži jedro i citoplazmu

• Jedro = hromosomi sa genima

• Citoplazma = neurofibrili, tanke niti koje služe za

sprovođenje nervnog uzbuđenja kroz nervnu ćeliju-
električnim putem, jer su te niti naelektrisane.
• Osim njih tu su i neurotransmiteri (neuroprijenosnici)
koji vrše prijenos biohemijskim putem.

• Tako se nervni impuls kroz neuron kreće električnim

putem (neurofibrili) i biohemijskim putem
(neurotransmiteri).
Dvije su vrste nervnih vlakana koja udružena čine
nerve.

• Senzorna aferentna ili dovodna vlakna prenose različite

osjete sa kože (temperatura, bol, dodir) do određenih
centara u mozgu pa se prema tome nazivaju i osjetna

• Eferentna ili odvodna vlakna odvode odgovarajući

motorički odgovor od CNS-a do efektora, odnosno
poprečnoprugastog mišića
 Nervni sistem

Perifervni nervni sistem Centralni nervni sistem

Somatska Autonomna Mozak Kičmena moždina

podjela podjela

simpatički

parasimpatički
• PERIFERNI NERVNI SISTEM čine nervna vlakna koja
su grupisana u nervne snopove

• Živac nastaje spajanjem prednjeg i stražnjeg korijena koji

izlaze iz prednjeg i stražnjeg dijela kralježnične moždine.
 Funkcija perifernog nervnog sistema

• Povezuje razne organe sa CNS-om

• Prenošenje senzorskih i motoričkih poruka izmedu CNS,
s jedne strane, i mišića, žlezda i organa čula, s druge
strane
Periferni nervi sistem se dijeli na dva glavna dijela:

spoljašnji sistem - somatski nervni sistem

unutrašnji - autonomni nervi sistem.
Somatski sistem specijaliziran za kontrolu voljnih pokreta
sistema (pokret oka dok prati ovu stranicu) ima dvostruku
ulogu:

1. Sakuplja informacije iz organa čula i prenosi ih do

centralnog nervnog sistema

2. Prenosi signale iz centralnog nervnog sistema do

poprečno - prugastih, skeletnih, mišića, kao odgovor na
primljenu informaciju i na taj način se inicira pokret.
Autonomni nervni sistem fokusiran na dijelove tijela koji
nas održavaju u životu.

Regulacija rada unutrašnjih organa i žlezda - poput srca,

stomaka, bubrega i pankreasa i drugih organa koji
funkcioniraju na nervnoj bazi bez učešća svijesti

• Npr. dok sad čitate ovaj text ANS pumpa krv kroz vaše
krvne sudove, tjera pluća na rad- a sve to da vi toga niste
ni svjesni
• Fiziološke promjene- (iznenadnog straha)- rezultat aktivacije
jednog dijela autonomnog nervnog sistema

• Simpatički dio – priprema tijelo u iznenadnim stresnim

situacijama angažujući sve resurse organizma da odgovore
na prijetnju

• Parasimpatiči dio ANS - djeluje tako što smiruje tijelo.

 CENTRALNI NERVNI SISTEM

1. Mozak
2. Kičmena moždina – smještena u kičmenom stubu
između pršljenova.

• Splet nerava debljine olovke koja izlazi iz mozga -

cijelom dužinom leđa.

Glavno sredstvo prenošenja poruka između mozga i tijela.

 Dvostruka zadaća kičmene moždine

1. Sprovodi nervne impulse između centara i periferije i

obrnuto od periferije ka centrima.

2. U kičmenoj moždini i niže smješteni su centri refleksnih

radnji (urođeni, automatski pokreti određenih dijelova
tijela koji reaguju na draži – trzaji na ubod ili vrelinu.)
 MOZAK

(Najsloženiji nervni organ i najviši komandni centar) svijest.

• Kod čovjeka svi procesi koji se odvijaju samo u kičmenoj

moždini, produženoj moždini i malom mozgu nisu prađeni
sviješću.
• Smješten je u lobanjskoj kosti

• Prosječna težina kod odrasle osobe oko 1400 gr,

2%ukupne tjelesne mase, u samom mozgu je oko 3/4
neurona od ukupnog broja neurona
 GLAVNI DIJELOVI MOZGA

• Veliki mozak
(TELENCEFALON)
• Međumozak
(DIENCEFALON)
• Srednji mozak
(MEZENCEFALON)
• Zadnji mozak
(METENCEFALON)
• Produžena moždina
(MIELENCEFALON)
 Veliki mozak – Prednji mozak
• Podijeljen uzdužnom brazdom na dvije hemisfere spojene
poveskom nervnog tkiva (corpus callosum).
• Površina velikog mozga iznosi oko 2000 kvadratnih
centimetara, i to je oko 80 % cjelokupne težine moždane
mase.
• Moždana kora obje hemisfere se dijeli na četiri režnja :
1.potiljačni ili okcipitalni sa centrima za vid
2.sljepoočni ili temporalni za zvuk i govor
3.tjemeni ili parijetalni za kretanja, dodir i prepoznavanje
4.čeoni ili frontalni za mišljenje i planiranje.
 Međumozak
• Ispred srednjeg mozga i pokriven je dijelovima velikog
mozga.

• Sastoji se od:
1. Talamusa (vidnih brežuljaka ili kvržica),
2. Hipotalamusa (dna)
3. Epifize.
• Talamus - sastavljen od različite skupine neurona, smješten u
neposrednoj blizini kore velikog mozga, a kroz talamus
prolaze nervni putevi vrši se selekcija impulsa

• Hipotalamus - se nalazi ispod talamusa i on ima važnu ulogu

u stimulisanju i regulisanju žlijezda sa unutrašnjim lučenjem.
Hipotalamus je centar vegetativnih funkcija (disanje, rad srca
i dr.). Utiče i na rad hipofize

• Hipofiza - žlijezda sa kojom je hipotalamus povezan jednom

nervnom drškom.

• Epifiza - luči hormone i utiče na prilagođavanje spoljnim

uvjetima.
 Srednji mozak
• To je najmanji dio mozga.

• U njemu se nalaze centri regulacije složenih

automatskih pokreta i onih koji prate voljne pokrete
tijela.
 Mali mozak
• Ima najveću važnost za motoriku jer koordinira voljne pokrete.

• Smješten je u zadnjem dijelu i sastoji se iz tri dijela: lijeva i desna

hemisfera i srednji dio ili vermis.

• U unutrašnjosti malog mozga je bijela supstanca, odnosno nervni

završeci, u obliku razgranatog drveta, pa je zato zovu i “drvo
života”.

• Ispupčenje koje se nalazi na centralnoj strani zadnjeg mosta, gdje

su smješteni važni centri, za sluh, ravnotežu, osjetljivost kože lica
te i centri za inervaciju muskulature lica, očiju i pljuvačnih žlijezda.
 Produžena moždina
• Nastavlja se na mozak i sliči kičmenoj moždini, s tim što siva
masa nije homogena, nego se u njoj nalaze mala ostrvca bijele
mase, odnosno nervni završeci.

• Ovi nervni završeci predstavljaju važne centre za reguliranje rada

srca, pluća, jezika, crijeva i grkljana.

• Tu su i centri za kihanje, kašljanje, žvakanje, gutanje, plakanje

(beba).

• Ovaj dio mozga učestvuje i u regulaciji održavanja ravnoteže

tijela.
Moždana kora
 Endokrini sistem kod čovjeka

• Pod uticajem informacija iz spoljašnje ili unutrašnje sredine, sintetišu

se hormoni koji su odgovor na te informacije.

• Regulišu se mnoge aktivnosti u našem organizmu: metabolizam,

seksualne aktivnosti, rast, količina vode i minerala u organizmu.

• Hormoni su organska jedinjenja različite hemijske prirode, koja se

(putem krvi, limfe ili cerebrospinalne tečnosti) izlučuju iz žlijezda i
dospijevaju do raznih oragana u ljudskom organizmu.
 HIPOFIZA (PITUITARNA ŽLIJEZDA) najvažnija žlijezda sa
unutarnjim lučenjem.

Prednji režanj hipofize luči 6 osnovnih i nekoliko sporednih

hormona.
To su hormon rasta ostali hormoni prednjeg režnja hipofize stimulišu
lučenje hormona drugih žlijezda
Zadnji režanj hipofize luči dva hormona
•jedan reguliše količinu tečnosti u organizmu,
•drugi stimuliše rad mliječnih žlijezda.
ŠTITNA (tireoidna žlijezda) smještena ispod dušika, u prednjem dijelu vrata

Luči hormon TIROKSIN

• Tiroksin reguliše metabolizam gotovo cijelog organizma.

Hiperfunkcija štitnjače -višak tiroksina

povećanje umora, pada tjelesne težine, hiperaktivnost, napetost u
mišićima, razdražljivost, ubrzan rad srca, nesanicu, neurozu.
 Nadbubrežne žlijezde parne žlijezde smještene iznad bubrega

Kora luči dva hormona

jedan = porast imuniteta prema stresu i infekciji,
drugi = prerano polno sazrijevanje
maskularizacija i feminizam
Srž nadbubrežnih žlijezda luči
ADRENALIN – hormon koji stimuliše simpatikus i sve organe
povećava aktivnost organizma - šećer u krvi.
 Polne žlijezde

• Endokrina uloga testisa ogleda se u aktivnosti Lejdigovih

ćelija koje luče testosteron koji, u pubertetu, dovodi do rasta
polnih organa i razvića sekundarnih polnih odlika dječaka.
• Ovarijum luči estrogene i progesteron.
• Estrogeni u pubertetu utiču na razvoj polnih organa i
sekundarnih polnih odlika djevojčica. Oba hormona regulišu
menstrualni ciklus
• Progesteron ima važnu ulogu i u trudnoći,održava trudnoću
dok se na obrazuje placenta. Tada placenta preuzima ulogu
održavanja trudnoće lučenjem ovih hormona.
• Hormoni regulišu i održavaju cjelokupan metabolizam, sastav krvi
i drugih tjelesnih tečnosti i normalno funkcionisanje organa.

• Oni vrše kontrolu i obezbjeđuju rast i razvoj različitih tkiva,

organa i cjelokupnog organizma. Gotovo da nema procesa koji
nije neposredno ili posredno pod uticajem jednog ili više
hormona.
• Svaki hormon ima specifične uticaje na metabolizam i funkciju
posebnih organa.

• Uslijed nedostatka, smanjenje sinteze ili povećanog stvaranja

hormona mogu nastati promjene u hemijskim reakcijama koje
remete metabolizam i tako izazivaju razne poremećaje i bolesti.
Posebna struktura u limbičkom sistemu je HIPOKAMUS značajan za
proces pamćenja.

• Igra važnu ulogu u konsolidaciji informacija iz kratkoročnog

pamćenjaza dugoročno pamćenje i prostornu navigaciju.
U središtu ovog prstena sa obiju strana (LIMBIČKOG SISTEMA)
AMIGDALA u obliku badema.

• Učestvuje u emocionalnom reagovanju, posebno u izražavanju

emocija straha i bijesa.

Centar emocionalnog reagovanja.

 RECEPTORI

• Locirani su na raznim mjestima u organizmu.

• Naša su čula svakog trenutka podraživana

elektromagnetnim (svjetlosnim), mehaničkim i
hemijskim signalima koje nakon toga prima mozak i
pretvara u osjet i svjesni psihički proces.
• Interoreceptori - reaguju na podražaje iz tijela
(organski osjeti gladi, unutrašnje boli i umora).

• Eksteroreceptori - reagiraju na podražaje iz vanjskog

svijeta (mrežnjača u oku, sluznice u nosu, puž u uhu
itd.).

• Propiroreceptori - smješteni su u mišićima i

zglobovima i u unutrašnjem uhu, oni nam stvaraju
osjet promjena u tijelu i položaja.
 Receptor vida je mrežnjača ili retina - dio oka najodgovorniji za
viđenje.

• Mrežnjača ima receptivne ćelije (ČEPIĆE I ŠTAPIĆE)

• U ovim ćelijama su hemijske supstance osjetljive na svjetlost
(Fotoceptori).
• Čepići - hromatske boje (crvenu, žutu, plavu i zelenu).
• Štapići - sivo, bijelo i crno (ahromatske boje)
 Čulo sluha sastoji se iz tri dijela

• vanjskog uha (školjka),

• srednjeg uha (čekić, nakovanj, uzengije),
• unutrašnjeg uha (puž-organ kojim čujemo i Vestibularni
aparat-odgovoran za ravnotežu)

• Ljudsko uho može registrovati od 16-120 decibela, od

šapata do zvuka mlaznog aviona.
 NOS

• Receptori mirisa su u gornjem dijelu nosne sluznice,

smješteni u mirisnoj membrani.

• Tu su snopići mirisnih treplji na koje se lijepe i

rastvaraju čestice mirisnih materija i plinova, te ih sa
njih prenose do nervnih centara koji se nalaze u
senzornim centrima sa donje strane čeonog režnja.
 JEZIK
• Na jeziku smještene gustativne(probne) kvržice - PAPILE

• One se obnavljaju svaka 2-3dana. Iz dna gustativnih kvržica vire

nervni končići.
• Postoje 4 okusa -slatko, gorko, slano, kiselo.
Centar za okus je u tjemenom dijelu senzornog korteksa.
 KOŽA
• ima zaštitnu ulogu
• Gornji epitela i donji endoderma u kojem su žlijezde znojnice i
lojnice, korijen dlake, krvni sudovi i završeci neurona (KOŽNI
RECEPTORI).

• Receptori za toplo i hladno reaguju kad su temperature iznad ili

ispod temperature tijela.
• KINESTETIČKI (statički) RECEPTORI nam uz pomoć
Vestibularnog aparata omogućava da znamo položaj vlastitog
tijela.

• Kinestetički receptori smješteni su u mišićima, tetivama i

zglobovima, a njihovi centri locirani su u malom mozgu.
 MIŠIĆI –EFEKTORI

• U njima svoj put završavaju ogranci

eferentnih (motornih) NEURONA.

• Mišići izvršavaju pokrete koje su

dobili komandu iz motornih
područja korteksa koji se nalazi u
stažnjem dijelu čeonog ražnja i
izvršavaju voljne pokrete za koje
postoje svjesni impulsi.
HVALA VAM NA PAŽNJI 