PhÇn mét

KiÕn thøc tæng qu¸t

Ch¬ng I
nh÷ng nguyªn lý c¬ b¶n cña kiÓm tra kh«ng
ph¸ huû (NDT)
1. ĐÞnh nghÜa vµ tÇm quan träng

1.1. ®Þnh nghÜa vµ b¶n chÊt

+ Định nghĩa
+ Bản chất - Đặc điểm
- Sö dông mét m«i trêng kiÓm tra
- NÕu m«i trêng cã sù thay ®æi th× chøng tá cã k/tËt
- NDT lµ ph¬ng tiÖn ®Ó ph¸t hiÖn sù thay ®æi
- Gi¶i ®o¸n ®Ó nhËn ®îc th«ng tin
1.2 TẦM QUAN TRỌNG CỦA NDT

+ NDT dùng để kiểm tra :

- Các phôi dùng để chế tạo sản phẩm
- Các quá trình gia công
- Các thành phẩm trước khi đưa vào sử dụng
+ Hiệu quả :
- Làm tăng mức độ an toàn và tin cậy
- Làm giảm chi phí sửa chữa trước khi đưa sản
phẩm ra thị trường.
- Đảm bảo chất lượng sản phẩm cho nhà sản
xuất
 2. CÁC PHƯƠNG PHÁP NDT

Được chia thành 2 nhóm: Thông thường và đặc biệt:

• Phương pháp thông thường:
- Phương pháp kiểm tra bằng mắt
- Phương pháp kiểm tra bằng chất thẩm thấu lỏng
- Phương pháp kiểm tra bằng hạt từ
- Phương pháp kiểm tra bằng dòng điện xoáy
- Phương pháp kiểm tra bằng chụp ảnh bức xạ
- Phương pháp kiểm tra bằng siêu âm
• Phương pháp đặc biệt: Chụp ảnh nơtron, bức xạ
âm, kiểm tra nhiệt và hồng ngoại, kỹ thuật vi
sóng, kiểm tra rò rỉ…

3
 2.1 ph¬ng ph¸p kiÓm tra b»ng m¾t

• Yªu cÇu: Cã ®ñ ®é s¸ng, cã tÇm nh×n thÝch hîp vµ ngêi

kiÓm
tra ph¶i hiÓu vÒ s¶n phÈm, qu¸ tr×nh gia
c«ng, tiªu
chuÈn kiÓm tra…

• ThiÕt bÞ vµ dông cô:

- ĐÌn x¸ch tay
- G¬ng cã tay cÇm
- KÝnh lóp cã tay cÇm (cã ®é phãng ®¹i 2-3x )
- ThiÕt bÞ khuÕch ®¹i ¸nh s¸ng (cã ®é k/® 5-10x )
 2.2 ph¬ng ph¸p kiÓm tra b»ng chÊt thÊm láng

• Ph¹m vi øng dông:

Ph¸t hiÖn nh÷ng bÊt liªn tôc hë bề mặt ë trªn nh÷ng vËt liÖu
kh«ng xèp.

• Nguyªn lý vµ c¸c bíc thùc hiÖn :

- Lµm s¹ch bÒ mÆt
- Phun chÊt thÊm láng lªn bÒ mÆt vµ lu l¹i mét thêi gian nhÊt
®Þnh,
ChÊt thÊm sÏ thÊm vµo k/tËt
 2.2 ph¬ng ph¸p kiÓm tra b»ng chÊt thÊm láng

-Lo¹i bá chÊt thÊm cßn d, chØ cßn l¹i chÊt thÊm trong k/tËt

- Phun chÊt hiÖn lªn bÒ mÆt, chÊt hiÖn sÏ hÊp thô chÊt thÊm
®Ó t¹o
ra chØ thÞ nh×n thÊy ®îc.
2.2 ph¬ng ph¸p kiÓm tra b»ng chÊt thÊm láng

• Ưu ®iÓm cña ph¬ng ph¸p thÈm thÊu chÊt láng:

- Phát hiện rất tốt các khuyết tật bề mặt.
- Kh«ng lµm háng bÒ mÆt
- ThiÕt bÞ rÎ tiÒn
• H¹n chÕ :
- Kh«ng øng dông ®îc cho c¸c vËt xèp
- Kh«ng ph¸t hiÖn ®îc k/tËt t¹i n¬i tríc ®ã ®· dïng
p/p h¹t tõ
- Cã lo¹i chÊt thÊm khã tÈy röa vµ cã lo¹i dÔ ch¸y
- ĐiÒu kiÖn bÒ mÆt cã ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶
2.3 ph¬ng ph¸p kiÓm tra b»ng h¹t tõ

TÝnh chÊt cña tõ trêng:

- T¹o nªn c¸c ®êng vßng liªn tôc, kh«ng gÊp khóc vµ
lu«n khÐp kÝn
- Lµ ®¹i lîng cã híng: N  Kh«ng khÝ  S  N
- Tõ hãa vËt liÖu
- T¹o ra cực từ trường mới khi bị đứt gãy.
- NÕu ®êng søc bÞ ®øt ®o¹n bëi k/tËt th× chóng ®i ra
ngoµi kh«ng khÝ vµ quay trë l¹i ®Ó t¹o ra từ trêng rß
cã kh¶ n¨ng hót c¸c h¹t tõ. ®©y lµ nguyªn lý cña
ph¬ng ph¸p.

S N

N  S N S

8
Kü thuËt tõ hãa
- Trùc tiÕp b»ng dßng ®iÖn:

- B»ng tõ th«ng:

9
 PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA BẰNG HẠT TỪ

• Ưu ®iÓm
- Ph¸t hiÖn c¸c khuyÕt tËt hë bÒ mÆt vµ n»m
gÇn bÒ mÆt
- Kh«ng cÇn loại bá c¸c líp máng b¶o vÖ bÒ mÆt
(t lớp sơn <=0.15 mm)
- Thùc hiÖn nhanh, cho kết quả lập tức
- Cho ®é nh¹y cao
• H¹n chÕ
- Kh«ng dïng ®îc cho c¸c vËt liÖu kh«ng nhiÔm
tõ
- ChØ nh¹y víi khuyÕt tËt cã gãc 450 - 900 so víi h-
íng
®êng søc

10
 2.4 PHƯƠNG PHÁP DÒNG ĐIỆN XOÁY
• Nguyªn lý
- Tõ trêng cña cuén c¶m (tõ trêng s¬ cÊp )
t¹o ra dßng ®iÖn xo¸y trong vËt liÖu dÉn ®iÖn
- Dßng ®iÖn xo¸y t¹o ra tõ trêng thø cÊp
cã chiÒu ngîc l¹i vµ
lµm gi¶m tõ trêng s¬ cÊp
- NÕu trong vËt liÖu cã khuyÕt tËt
th× tõ trêng thø cÊp vµ Trường điện từ sơ cấp
¶nh hëng cña nã tíi tõ
Trường điện từ thứ cấp
trêng s¬ cÊp bÞ thay ®æi.

Đường đi của dòng điện xoáy 11

2.4 PHƯƠNG PHÁP DÒNG ĐIỆN XOÁY

• Ưu ®iÓm
- Cho ®¸p øng tøc thêi
- DÔ tù ®éng hãa
- Kh«ng cÇn tiÕp xóc trùc tiÕp
- ThiÕt bÞ dÔ di chuyÓn

• H¹n chÕ
- Ngêi thùc hiÖn cÇn cã nhiÒu kinh nghiÖm
- ChØ dïng ®îc cho c¸c vËt liÖu dÉn ®iÖn
- Giíi h¹n vÒ kh¶ n¨ng xuyªn s©u
- Khã ¸p dông trªn nh÷ng vËt liÖu s¾t tõ

12
 2.5 PHƯƠNG PHÁP CHỤP ẢNH PHÓNG XẠ
• Nguyªn lý
- VËt kiÓm ®îc ®Æt gi÷a chïm bøc x¹ (tia X hoÆc
gamma) vµ phim
- Cêng ®é chïm tia ®i qua vËt bÞ thay ®æi tïy thuéc
vµo cÊu tróc bªn trong vËt thÓ vµ cho sù thay ®æi
®é ®en trªn phim
- Sau khi xö lý phim vµ Điểm
Anode
gi¶i ®o¸n h×nh ¶nh sÏ hội tụ
thu ®îc th«ng tin vÒ Chuẩn trực
khuyÕt tËt bªn trong
s¶n phÈm
Vật kiểm
Khuyết tật

Phim
13
2.5 PHƯƠNG PHÁP CHỤP ẢNH PHÓNG XẠ

• Ưu ®iÓm
- KiÓm tra diÖn tÝch lín chØ trong mét lÇn
- Dïng ®îc cho tÊt c¶ c¸c lo¹i vËt liÖu
- Ph¸t hiÖn c¸c khuyÕt tËt bªn trong
- KÕt qu¶ lu gi÷ ®îc l©u dµi
- Cã thiÕt bÞ kiÓm tra chÊt lîng phim
- Cã ®iÒu kiÖn tèt ®Ó gi¶i ®o¸n phim
• H¹n chÕ
- Nguy hiÓm cho søc kháe con ngêi
- Khã ph¸t hiÖn khuyÕt tËt d¹ng ph¼ng
- CÇn tiÕp xóc dîc c¶ hai mÆt
- Giíi h¹n vÒ chiÒu dµy
- Phô thuéc vµo cÊu h×nh vËt kiÓm tra
- ®é nh¹y gi¶m theo chiÒu dµy
- ®ắt tiÒn vµ kh«ng dÔ tù ®éng hãa
- Ngêi kiÓm tra cÇn cã nhiÒu kinh nghiÖm
14
 2.5 PHƯƠNG PHÁP CHỤP ẢNH PHÓNG XẠ

• Mét sè ®iÓm cÇn biÕt liªn quan ®Õn an toµn bøc x¹ trong
x¹ h×nh c«ng nghiÖp
- Bøc x¹ phãng x¹ lµm tæn h¹i ®Õn c¸c tÕ bµo sèng th«ng qua qu¸ tr×nh ion hãa
- LiÒu chiÕu chØ dïng cho bøc x¹ tia X vµ gamma trong kh«ng khÝ, ®îc ®o
b»ng Roentgen (R)
• Giíi h¹n liÒu trong chiÕu x¹ nghÒ nghiÖp:

- Đèi víi nh©n viªn bøc x¹ : 20 m Sv trong 1 n¨m hiÖu dông lÊy trung
b×nh trong thêi gian 5 n¨m liªn tôc vµ 50 m Sv liÒu hiÖu dông cho 1
n¨m riªng lÎ bÊt kú
- Đèi víi nh÷ng häc sinh, sinh viªn tõ 16 - 18 tuæi : 6 m Sv liÒu hiÖu
dông trong 1 n¨m
- ®èi víi d©n chóng : 1 m Sv trong 1 n¨m
- SuÊt liÒu t¹i ranh giíi khu vùc kiÓm so¸t kh«ng ®îc vît qu¸ 7.5
Sv/h

15
 2.6 PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA SIÊU ÂM
Nguyên lý
- Dải tần số : 0,5 – 20 MHz;
- Sóng siêu âm khi đi vào vật liệu sẽ bị phản xạ hoặc hấp thụ chỉ
một phần truyền qua được vật kiểm;
- Cường độ phản xạ và truyên qua phụ thuộc vào tính chất vật liệu;
- Phân tích sóng phản xạ hoặc truyền qua sẽ thu được thông tin về
trạng thái vật lý của vật kiểm

Đầu dò Đầu dò
Đầu dò
Bộ Bộ
Bộ Bộ phát thu
phát thu

16
 2.6 PHƯƠNG PHÁP KIỂM TRA SIÊU ÂM

• Phạm vi ứng dụng

- Ph¸t hiện khuyết tật bên trong vật liệu và bề mặt.
- Đo chiều dày vật liệu.
- Cho kết quả tức thì.
- Kiểm tra tự động hoặc bán tự động với Advanced UT

• Ưu điểm
- Độ nhạy cao
- Độ xuyên sâu lớn
- Chính xác trong việc xác định vị trí khuyết tật
- Cho kết quả nhanh và cho phép kiểm tra tự động
- Chỉ cần tiếp xúc từ một phía

• Hạn chế
- Khó khăn do hình dạng vật kiểm
- Khó khăn do cấu trúc bên trong phức tạp
- Phải sử dụng chất tiếp âm
- Hướng khuyết tật ảnh hưởng đến độ nhạy 17
- Thiết bị đắt tiền, nhân viên kiểm tra cần có nhiều kinh
 3. Các bất liên tục và khuyết tật trong mối hàn

- Tạp chất dạng khí: Chất khí bị kẹt lại trong bể

kim loại nóng chảy
+ Nguyên nhân: Phản ứng hóa học xảy ra trong
quá trình hàn, hàm lượng lưu huỳnh hoặc
điện cực cao, độ ẩm và điện cực quá cao, cột
hồ quang qúa ngắn, dòng hàn không đúng…
+ Phân loại:
a. Rỗ khí phân tán đồng đều
b. Rỗ khí tập trung thành đám
c. Rỗ khí phân bố theo đường
- Tạp chất dạng xỉ
+ Nguyên nhân: từ lớp vỏ bọc điện cực, do thiếu làm sạch
bề mặt trên mối hàn nhiều lớp, các bề mặt bị bẩn và không
đồng đều, đi kèm với khuyết tật không thấu

18
- Hàn không thấu: tại chân mối hàn không được điền đầy đủ. Nguyên
nhân: Khe hở tại chân mối hàn quá nhỏ, điện cực
quá lớn, tốc độ hàn nhanh, vát mép không thích hợp …
- Hàn không ngấu: Tại các nơi kim loại cỏ bản tiếp giáp nhau hoặc
kim loại cơ bản tiếp giáp với kim loại hàn không
đạt đến độ nóng chảy cần thiết để hoà quyện với nhau
- Nứt: Đứt gãy kim loại theo dạng đường dưới tác dụng của ứng
suất. Thường xảy ra ở nơi kim loại đông đặc sau cùng, ở nơi
có chênh lệch nhiệt độ;
- Lõm tại chân mối hàn: Kim loại bị hút vào do tác dụng của trọng
lực;
- Rãnh khuyết:ở bước hàn cuối cùng cạnh mép, kim loại bị chìm
xuống
- Cháy thủng: Xuyên thấu quá mạnh, kim loại hàn bị chảy đi
19
 Ch¬ng III. ChÊt lîng vµ tiªu chuÈn hãa

1. Sù cÇn thiÕt cña viÖc kiÓm tra vµ ®¶m b¶o chÊt lîng

- ChÊt lîng lµ mét yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh sù

thµnh
c«ng ë ph¹m vi kinh tÕ vµ kü thuËt cña s¶n phÈm;
- T¨ng cêng sù c¹nh tranh trªn quèc tÕ;
- ®¸p øng sù ®ßi hỏi ngµy cµng cao cña thÞ trêng vµ ng-
êi
tiªu dïng;
- ®Ó xem chÊt lîng cã ®¹t yªu cÇu kh«ng th× ph¶i kiÓm
tra;
- C¶i thiÖn ®îc quan hÖ gi÷a ngêi mua vµ nhµ s¶n xuÊt;
- ®Ó thùc hiÖn viÖc kiÓm tra ph¶i cã nh÷ng nh©n viªn
kiÓm tra
®îc ®µo t¹o theo tiªu chuÈn;
20
2. qu¸ tr×nh tiªu chuÈn hãa
- C¸c ph¬ng ph¸p NDT x¸c ®Þnh nh÷ng khuyÕt tËt qua b¶n
chÊt,
kÝch thíc vµ vÞ trÝ cña chóng
- Đé nh¹y ph¸t hiÖn khuyÕt tËt phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè
- ĐÓ cã ®îc kÕt qu¶ tin cËy ph¶i chuÈn bÞ nh÷ng quy tr×nh
kiÓm tra
thèng nhÊt
- ĐÓ gi¶i ®o¸n khuyÕt tËt vµ kÕt luËn vÒ viÖc chÊp nhËn hoÆc
lo¹i bá
ph¶i c¨n cø vµo tiªu chuÈn

21
 Xin chân thành
cảm ơn sự theo dõi
của mọi người !