ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГО, ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН

ХУУЛЬ БОЛОН ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ ЖУРМЫН
ТАНИЛЦУУЛГА
ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГО, ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН
ГАЗРЫН АХЛАХ МЭРГЭЖИЛТЭН
Д.БАТБАЯР
www.nda.gov.mn

2019.10.23
 АГУУЛГА
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

 Хөгжлийн тухай ойлголт

 Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн тухай хууль
• Хөгжлийн бодлогын баримт бичиг
боловсруулах нийтлэг журам
 ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

Хөгжил гэдэг бол ерөнхийлж хэлбэл юмс, үзэгдэл, өөрөөсөө салаалан цэцэглэж,
салаалсан нь бие даан төгөлдөржиж, улмаар нэгдмэл болгодог холбоонд орж
найрсах үйл явц, найрссан төрх байдлыг заасан нэр томьёо юм.
 ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

Хөгжлийн суурь зарчим

Аливаа нэгэн улс орон хөгжихдөө юуны өмнө өөрийн орны

байгалийн баялаг, түүхий эд, хүний оюуны чадавхи, үйлдвэрлэх
хүчний нөөц, үйлдвэрлэлийн технологи, хэрэглэх техникийн
боломжид дүн шинжилгээ хийж, тэдгээрийг дэлхийн тив, бүс
нутгийн бусад орнуудтай зэрэгцүүлэн чухам юугаар тэднээс
харьцангуй давуу болохоо тоо, чанарын үзүүлэлтээр тодорхойлж,
түүндээ түшиглэн алс хэтийг харсан хөгжлийн оновчтой бодлогыг
тодорхойлж хэрэгжүүлдэг байна.
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

Хөгжлийн шалгуур

Аливаа улс орны аж ахуй, эдийн засаг бол тухайн улс гүрний
нийгэм, соёлын хөгжил, ард олны ахуй амьдралын түвшин,
чансаа, батлан хамгаалах хүчин чадавхи болон олон улсын
тавцан дахь байр суурь, сүр хүчийг тодорхойлдог, тэр бүхний
язгуур үндэс болдог билээ.
 1940-1990
Аж үйлдвэрийн салбарын эдийн засагт эзэлдэг байр суурь болон үндсэн үзүүлэлтийн өсөлт
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР 1986 оны зэрэгцүүлэх үнээр
Үндсэн үзүүлэлт 1940 1960 1970 1980 1989 1990
1 Нийгмийн нийт бүтээгдэхүүн (ННБ)
955.8 3581.2 5752.3 10,895.70 18,883.30 17.752.3
сая төгрөг
2 Аж үйлдвэрийн нийт бүтээгдэхүүн
116.5 715.4 1875.6 4846.3 9181.9 8774.1
(АҮНБ) сая төгрөг
12.2 20.0 32.6 44.5 48.6 49.4
-ННБ-д эзлэх хувь, %
100.0 433.6 16.1дах. 41.6дах. 78.8дах. 75.3дах.
-АҮНБ- ий өсөлт, %
3 Үйлдвэрлэсэн үндэсний орлого сая
554 2097.1 2726.1 4939.8 8461.9 8143.9
төг
4 Аж үйлдвэрийн цэвэр бүтээгдэхүүн 38,7 200.9 534.8 1575.2 2902.3 2892.8
(АҮЦБ), сая төг
- үндэсний орлогод АҮЦБ-ний эзлэх 7.0 9.6 19.6 31.9 34.3 35.5
хувь, %
-АҮЦБ- ий өсөлт,% 100.0 519.1 13.8дах. 40.7дах. 75дах. 74.7дах.
5 Нийт үйлдвэрлэлийн үндсэн
1350.8 2752.8 6409.8 15,669.80 33,331.60 34,478.50
хөрөнгө (НҮҮХ) сая төг
6 Аж үйлдвэрийн үндсэн хөрөнгө
28.9 540.6 2033.5 6739.2 16,508.1 17.111.0
(АҮҮХ) сая төг
2.1 19.6 31.7 43.0 49.5 49.6
- НҮҮХ -д аж үйлдвэрийн эзлэх
хувь,%
100.0 18.7дах. 70дах. 233дах. 571дах. 592дах.
- АҮҮХ- ийн өсөлт,%
 ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР Хүснэгтийн үргэлжлэл

Үндсэн үзүүлэлт 1940 1960 1970 1980 1989 1990

7 Улс ардын аж ахуйд

242.8 418 387.4 511.2 633.2 648.7
ажиллагчидмян.хүн
8
13.5 50.4 60.0 81.6 119.6 123.4
Аж үйлдвэрт ажиллагчдын тоо мян.хүн

- Аж үйлдвэрийн ажиллагчдын эзлэх 5.5 12.0 15.5 15.9 18.9 19.0

хувийн жин, %

- Аж үйлдвэрийн ажиллагчдын өсөлт,%

100.0 373.3 444.4 604.4 885.9 914.0

9 Нийгмийн хөдөлмөрийн бүтээж, мян.төг

2.4 5.8 8.7 12.7 18.7 17.5
(үндэсний орлогоор)
10 Аж үйлдвэрийн хөдөлмөрийн бүтээж, 2.8 4.0 8.9 19.3 24.2 23.4
мян.төг

- Аж үйлдвэрийн хөдөлмөрийн
бүтээмжийн өсөлт,% 100.0 142.8 317.8 689.3 864.2 835.7
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

ДОТООДЫН НИЙТ БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ САЛБАРЫН Эх сурвалж: WWW.1212.mn

БҮТЭЦ, салбараар хувиар
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

ДОТООДЫН НИЙТ БҮТЭЭГДЭХҮҮН, бүсээр

Эх сурвалж: WWW.1212.mn
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

АЖИЛГҮЙ ИРГЭДИЙН ТОО (бүсээр) Эх сурвалж: WWW.1212.mn

50,000.

45,000.

40,000.

35,000.

30,000.

25,000.

20,000.

15,000.

10,000.

5,000.

0.
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Баруун бүс Бүгд Бүгд Хангайн бүс Бүгд Бүгд Төвийн бүс Бүгд Бүгд
Зүүн бүс Бүгд Бүгд Улаанбаатар Бүгд Бүгд
 ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН ТҮВШИН (бүсээр) Эх сурвалж: WWW.1212.mn

80.

70.

60.

50.

40.

30.

20.

10.

0.
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
Баруун бүс Бүгд Хангайн бүс Бүгд Төвийн бүс Бүгд Зүүн бүс Бүгд Улаанбаатар Бүгд
 ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГО ТӨЛӨВЛӨЛТИЙН ТУХАЙ ХУУЛЬ

1.1.Энэ хуулийн зорилт нь Монгол Улсын хөгжлийн

бодлогын баримт бичгийг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, хяналт-
шинжилгээ, үнэлгээ хийх үе шат, баримтлах зарчим,
оролцогч талуудын эрх, үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлох,
хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн нэгдсэн тогтолцоог
бүрдүүлэхэд оршино.
 ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

УРТ 15-20 жил

Монгол Улсын хөгжлийн үзэл ДУНД 8-10, 3-5 жил
баримтлал
- Төрөөс баримтлах бодлого;
БОГИНО 1 жил

8-10
- Бүсчилсэн хөгжлийн бодлого;
- Улсын эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн
- Аймаг, нийслэлийг хөгжүүлэх
чиглэл;
хэтийн зорилт
“МОНГОЛ УЛСЫН
ТОГТВОРТОЙ ХӨГЖЛИЙН - Засгийн газрын үйл
ҮЗЭЛ БАРИМТЛАЛ 2030” - Аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн эдийн засаг,
ажиллагааны хөтөлбөр;
нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл;
- Засаг даргын үйл ажиллагааны
ДЭЛХИЙН хөтөлбөр;
3-5

- Үндэсний хөтөлбөр болон дэд

ТОГТВОРТОЙ хөтөлбөр;
- Энэ хуулийн 6.5.1-д заасан үндсэн чиглэлд
ХӨГЖЛИЙН - Улсын хөрөнгө оруулалтын нийцүүлэн боловсруулсан улсын болон орон
ЗОРИЛТУУД хөтөлбөр нутгийн төсөв
 ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

Хүчин төгөлдөр үйлчилж буй хөгжлийн бодлогын баримт бичгүүд

УИХ-ын тогтоолоор баталсан - 55 Засгийн газрын тогтоолоор
баталсан - 115
№ Баримт бичгийн төрөл Тоо № Баримт бичгийн төрөл Тоо
1 Үзэл баримтлал 5 1 Бодлого 7
2 Бодлого 25 2 Стратеги 9
3 Бодлогын үндэс 1 3 Үндэсний хөтөлбөр 48
4 Стратеги 3 4 Хөтөлбөр 32
5 Үндсэн чиглэл 6 5 Дэд хөтөлбөр 2
6 Үндэсний хөтөлбөр 7 6 Мастер төлөвлөгөө 1
7 Хөтөлбөр 3 7 Төлөвлөгөө 7
8 Төлөвлөгөө 3 8 Чиглэл 5
9 Чиглэл 1 9 Жагсаалт 4
10 Жагсаалт 1
 ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

Хөгжлийн бодлогын баримт бичгийн төрөл, хугацаа

(Хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн хуулийн дагуу)

Түвшин Бодлогын баримт бичгийн төрөл Хугацаа

1. Орон нутгийн 1.Аймаг, нийслэлийг хөгжүүлэх хэтийн зорилт 8-10 жил
түвшинд: 2.Дэд хөтөлбөр 3-5 жил
3.Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөр 3-5 жил
4.Эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл 1 жил
1. Үндэсний 1.Монгол Улсын хөгжлийн үзэл баримтлал 15-20 жил
түвшинд: 2.Бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал 8-10 жил
3.Төрөөс баримтлах бодлого 8-10 жил
4.Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөр 3-5 жил
5.Улсын хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр 3-5 жил
6.Үндэсний хөтөлбөр 3-5 жил
7.Улсын эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл 1 жил
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

Засгийн газрын 2016 оны 249 дүгээр

тогтоолын хавсралт

ХӨГЖЛИЙН БОДЛОГЫН БАРИМТ БИЧИГ

БОЛОВСРУУЛАХ НИЙТЛЭГ ЖУРАМ
 2. Бодлогын зорилтуудын зорилтот түвшинг
тодорхойлох аргачлал
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

2. Бодлогын зорилтуудын зорилтот түвшинг тодорхойлох аргачлалын танилцуулга

(Журмын 58.6, 58.7)
2.1 Бодлогын зорилтуудын зорилтот түвшинг тодорхойлох аргачлалын ерөнхий зарчим

2.2 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой байгаа үед завсрын зорилтот түвшинг
тодорхойлох үе шатууд / МУТХҮБ-2030-ын жишээн дээр/

2.3 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой биш байгаа үед завсрын зорилтот түвшинг
тодорхойлох үе шатууд /ДТХЗ-ын жишээн дээр/
 2.1 Бодлогын зорилтуудын зорилтот түвшинг
тодорхойлох аргачлалын ерөнхий зарчим
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

Зорилтот түвшинг тодорхойлох үндсэн зарчим

• Бодлогын баримт бичгийн зорилго, зорилт бүрийг шалгуур
үзүүлэлтээр илэрхийлж, мэдээллийг эх сурвалжийг
тодорхойлон, үзүүлэлт тус бүрд суурь түвшинг тооцно.
• Шалгуур үзүүлэлтүүд тодорхойлогдсоны дараа зорилго,
зорилтуудын зорилтот түвшинг нөхцөл байдлын шинжилгээг
үндэслэн тогтооно.
• Шаардлагатай хөрөнгө оруулалтын тооцоог тооцооллын
загвар ашиглан гаргана.
• Шалгуур үзүүлэлтийг өнөөгийн байдлаар хэмжих боломжгүй
байгаа зорилтын хувьд манай улстай ойролцоо шинж бүхий
улсын үзүүлэлтийг баримжаа болгон авч болно.
 2.2 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой байгаа үед
завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох үе шатууд
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР /МУТХҮБ-2030-ын жишээн дээр/

Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой байгаа үед завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох үе
шатууд
• 3.1. Нэгдүгээр үе шатанд жилийн дундаж өөрчлөлт /өсөлт, бууралт/-ийн хувийг ашиглан жил
бүр жигд өөрчлөлттэй нөхцөлд зорилтот түвшинг төсөөлнө. Үүний тулд одоогийн суурь
түвшнээс зорилтот эцсийн зорилтот түвшин хүртэлх завсрын онуудын жилийн дундаж
өөрчлөлтийн хувийг тооцно.
• 3.2. Хоёрдугаар үе шатанд үзүүлэлтийн өмнөх онуудын түвшний талаарх шаардлагатай нэмэлт
судалгаа, тооцоог хийнэ. Зорилтот түвшинг тооцох явцад наад зах нь сүүлийн 10 жилийн уг
үзүүлэлтийн өөрчлөлтийн талаарх нэмэлт судалгаа, тооцоог хийсэн байх бөгөөд дундаж
өөрчлөлтийн хувийг тооцож гаргана. Өмнөх онуудын дундаж өөрчлөлтийн хувийг нэгдүгээр
үе шатанд гаргаж авсан дундаж өөрчлөлтийн хувьтай харьцуулна.
• 3.3. Гуравдугаар үе шатанд жигд өөрчлөлтийн тооцоог бодит нөхцөлд аль болох тохируулан
засварлана. Гадаад, дотоод бодит нөхцөл байдал, чиг хандлагыг харгалзан засвар
өөрчлөлтийг ялангуяа дунд хугацааны төлөвлөлтийн хүрээнд зорилтот түвшинд тусгах
шаардлагатай. Ялангуяа, томоохон төсөл, арга хэмжээ хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн бол
зорилтот түвшинг уялдуулан өөрчлөх шаардлагатай.
 2.2 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой байгаа үед
завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох үе шатууд
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР /МУТХҮБ-2030-ын жишээн дээр/

1-р шат: Нэг хүнд ногдох үндэсний нийт орлогын хүрэх түвшинг тооцох жишээ

• МУТХҮБ-2030 –д 2030 он гэхэд нэг хүнд ногдох үндэсний нийт орлогыг (ҮНО)
17500 америк долларт хүргэх зорилт тавьсан.
• МУТХҮБ-2030 –ын зорилтуудын суурь он болох 2014 онд Дэлхийн банкны
эмхтгэлд тодорхойлсноор Монгол Улсын нэг хүн амд ногдох үндэсний нийт
орлого 4280 америк доллар байсан.
• Энэхүү 2 оны өгөгдлөө ашиглан жилийн дундаж өсөлтийн хувийг тооцно.
• 2014-2030 оны хооронд нийтдээ 16 жилийн хугацаа байгаа бөгөөд энэ
хугацаанд нэг хүн амд ногдох үндэснийт нийт орлогыг 4,1 дахин буюу жилд
𝑦 16
дунджаар 𝑥 = 4.1= 1.092 буюу 9.2% өсгөх зорилт тавьсан.
 2.2 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой байгаа үед
завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох үе шатууд
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР /МУТХҮБ-2030-ын жишээн дээр/

ҮНО-ын 2030 он хүртэлх түвшний тооцоо (жилийн дундаж тогтмол 9.2

хувь байх нөхцөлд)

• Жилийн дундаж өсөлтийн хувиа ашиглан Монгол Улсын ҮНО-ын түвшин

жил бүр жигд 9.2 хувиар өсөх нөхцөлд ямар түвшинд хүрч болохыг доорх
хүснэгтэд харуулснаар тооцно.

2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

Нэг хүн амд ногдох
ҮНО, ам. доллар 4280 4673.7 5103.7 5573.3 6086.0 6645.9 7257.4 7925.1
2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030
8654.2 9450.3 10319.8 11269.2 12306.0 13438.1 14674.4 16024.5 17498.7
Энэхүү арга нь хүрэх түвшинг жил бүр жигд тэнцүү өсөлттэйгөөр төсөөлдөг бөгөөд энэ нь үнэндээ
амьдралд ийм байдаггүй. Гэхдээ энэхүү тооцоо нь бидэнд тодорхой баримжаа өгч байгаагаараа ач
холбогдолтой завсрын тооцоо юм.
 2.2 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой байгаа үед
завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох үе шатууд
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР /МУТХҮБ-2030-ын жишээн дээр/

2-р шат: өмнөх онуудын түвшний судалгаа

• Хүрэх түвшинг тооцох явцад наад зах нь сүүлийн 10 жилийн уг үзүүлэлтийн өсөлт, өөрчлөл-тийн
талаарх нэмэлт судалгаа, тооцоог заавал хийнэ. Энэ нь бидний 2030 он хүртэлх төлөвлөсөн хэмжээ
өнгөрсөн он жилүүдийн бодит өгөгдөлтэй хэр нийцэх, тавьсан зорилт сонгосон үзүүлэлтээр
үнэхээр хүрэх боломжтой эсэхэд дүгнэлт өгөхөд чухал шаардлагатай байх болно.

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Нэг хүн амд ногдох

ҮНО, ам. доллар 390 400 430 480 600 690 1000 1290 1670 1630 1870 2310 3160 3770 4280 3870

Эх үүсвэр: World Bank, World Development Indicators, 2002- 2017

Нэг хүн амд ногдох ҮНО-ын 2000-2015 оны жилийн дундаж өсөлт 16.5 гарч байгаа нь бидний
2030 он хүртэлх 9.2% –иас өндөр гарч байна. Энэ нь өнгөрсөн он жилүүдийн динамик бодит
өөрчлөлтөөр тооцоход бидний тооцоонд авсан 9.2 хувийн дундаж өсөлт биелэгдэх боломжтой
байж болох талтайг харуулж байна.
 2.2 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой байгаа үед
завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох үе шатууд
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР /МУТХҮБ-2030-ын жишээн дээр/

3-р үе шат: Жигд өсөлтийн тооцоог бодит нөхцөлд аль болох

тохируулан засварлах

• Амьдрал дээр бодит байдалд эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийн үзүүлэлтүүд

бидний тооцсон шигээр жил бүр тогтмол жигд өсдөггүй.
• Тэгэхээр энэ бүх бодит нөхцлийг харгалзсан засвар өөрчлөлтийг ялангуяа
дунд хугацааны төлөвлөлтийн хүрээнд, тухайлбал, манай жишээгээр 2018-
2025 оны хүрэх түвшинд тусгах шаардлагатай.
• ҮСХ нь Монгол Улсын нэг хүн амд ногдох ҮНО-ын орлогын хэмжээг Атла-сын
аргаар Дэлхийн банкнаас хамааралгүй өөрсдөө бие даан тооцож ирсэн. Энэ
үзүүлэлт нь өөрөө хүн амын дундаж тоо болон үндэсний нийт орлогыг АНУ-
ын долларт шилжүүлсэн хэмжээ 2-оос тооцдог тул энэ 2 үзүүлэлтээ тус бүрд
2018-2025 оноор тооцож, түүнээсээ ҮНО-ын хэмжээг тооцох шаардлагатай.
 2.2 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой байгаа үед
завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох үе шатууд
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР /МУТХҮБ-2030-ын жишээн дээр/

Үргэлжлэл
• Монгол Улсын нэг хүн амд ногдох ҮНО-ын хүрэх түвшинг аль болох боди-той
төсөөлөхдөө эдийн засгийн өсөлт аль онд үнэхээр өндөр байхыг оновчтой
тогтоох нь чухал юм. Эхлээд ДНБ-нй өсөлтөө юуны түрүүнд 2018-2025
оноор бодитой таамаглах шаардлага гарна. Ялангуяа үйлдвэрлэл,
үйлчилгээний томоохон шинэ хүчин чадал, объектуудыг хэзээ ашиглалтанд
оруулж, ДНБ-ний хэмжээг мэдэгдэхүйц нэмэгдүүлэхийг бодитой тооцох
шаардлагатай.
• ҮСХ-ноос 2017 онд гаргасан хүн амын шинэчилсэн хэтийн тооцоогоор 2018-
2025 оны хүн амын дундаж тоог дундаж хувилбараар доорх байд-лаар
бэлэн тооцсон байгаа билээ.
2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025
Хүн амын тоо, мянга 3089.6 3153.2 3216.5 3279.4 3341.6 3403.1 3463.6 3523.0 3581.3
Эх үүсвэр: ҮСХ, Хүн амын 2015-2045 оны шинэчилсэн хэтийн тооцоо. 2017 он
 2.3 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой биш байгаа
үед завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох үе шатууд
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР /ДТХЗ-ын жишээн дээр/

Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой биш байгаа үед завсрын

зорилтот түвшинг тодорхойлох үе шатууд
- Нэгдүгээр үе шатанд олон жилийн (наад зах нь өмнөх 10 жилийн) өгөгдөлөөс жилийн дундаж
өөрчлөлтийн хувийг тооцно.
- Хоёрдугаар үе шатанд өмнөх онуудын жилийн дундаж өөрчлөлтийн хувийг 3 хувилбараар (олон
жилийн дунджаас доогуур, олон жилийн дундаж орчим, олон жилийн дундажаас дээгүүр) авч, суурь
оноос эхлэн зорилтот түвшинг тооцно. Ингэхдээ жил бүр тогтмол өөрчлөлттэй байх нөхцөлөөр
тооцоо хийнэ.
- Гуравдугаар үе шатанд жигд өсөлт, бууралтаар хийсэн тооцоог бодит нөхцөлд аль болох тохируулан
засварлана. 3 хувилбараар хийсэн тооцоог бодит нөхцөлд аль болох тохируулан засварлах бөгөөд
бодлого төлөвлөгч нь хувилбаруудаас сонголт хийн зорилтот түвшинг эцэслэн тооцно.
 2.3 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой биш
байгаа үед завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР үе шатууд /ДТХЗ-ын жишээн дээр/

1-р шат: ДТХЗ-ын Зорилго 8-ын Зорилт 8.2 –ын хүрэх түвшинг тооцох жишээ

• Зорилт 8.2: “Эдийн засгийг төрөлжилт, технологийн шинэчлэл, инновациар

дамжуулан, түүний дотор өндөр өртөг шингэсэн, ажиллах хүч ихээр шаарддаг
салбаруудад голлон анхаарч эдийн засгийн бүтээмжийн өндөр түвшинд
хүрэх” гэсэн зорилт бөгөөд үүнийг үнэлэх гол үзүүлэлт нь “Ажил эрхэлж буй
нэг хүнд ногдох ДНБ-ий өсөлт” гэсэн нийгмийн хөдөлмөрийн бүтээмжийн
үзүүлэлт юм. Энэ үзүүлэлт МУТХҮБ-2030-д тусгагдаагүй бөгөөөд өмнөх
онуудын тоо мэдээлэл хангалттай байгаа билээ.
 2.3 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой биш
байгаа үед завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР үе шатууд /ДТХЗ-ын жишээн дээр/

Ажил эрхэлж буй нэг хүнд ногдох ДНБ-ий 2000-2016 оны хэмжээ, өсөлт
ДНБ, 2010 оны зэрэгцүүлэх Ажиллагсдын Хөдөлмөрийн Өсөлтийн
үнээр, тэрбум төгрөгөөр тоо,мянган хүн бүтээмж, мянган төг. индекс 2000=1

2000 5417.5 809 6696.5 1.0

2001 5471.7 832.3 6574.2 0.98
2002 5690.5 870.8 6534.8 0.98
2003 6009.2 923.5 6507.0 0.97
2004 6646.2 950.5 6992.3 1.04
2005 7128.3 968.3 7361.7 1.10
2006 7738.3 1009.9 7662.4 1.14
2007 8531.3 1024.1 8330.5 1.24
2008 9290.6 1041.2 8923.0 1.33
2009 9172.7 1006.3 9115.3 1.36
2010 9756.6 1033.7 9438.5 1.41
2011 11443.6 1037.7 11027.9 1.65
2012 12853.4 1056.4 12167.2 1.82
2013 14350.7 1103.6 13003.5 1.94
2014 15482.3 1110.7 13939.2 2.08
2015 15847.2 1151.2 13765.8 2.06
2016 16001.8 1147.8 13941.3 2.08
 2.3 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой биш
байгаа үед завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР үе шатууд /ДТХЗ-ын жишээн дээр/

2-р үе шат: Жилийн дундаж өсөлтийн хувийг тооцох

• Хүснэгтээс харахад нийгмийн хөдөлмөрмөрийн бүтээмж 2000-

2016 оны хооронд 2.1 дахин нэмэгдсэн байна. Эндээс 16 жилийн
𝑦 16
дундаж өсөлт 𝑥 = 2.08 = 1.0468 буюу жилд 4.7 хувь өссөн
гарч байна. Одоо бид 2025 болон 2030 онд хүрэх түвшингээ 3
хувилбараар төсөөлөхийн тулд жилийн дундаж өсөлтийн хувиа
эхний бага хувилбараар 4.4, өмнөх 16 жилийн дундажаар 4.7%
өндөр буюу өөдрөг хувилбарыг жилийн 5.0 % өсөлттэй-гөөр авъяа.
Хувилбаруудын зөрүүг янз бүрээр нэмэгдүүлж, хүрэх түвшинг
олон хувилбараар тооцож, зөрүүгээ сонгон тогтоож болно.
 2.3 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой биш
байгаа үед завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР үе шатууд /ДТХЗ-ын жишээн дээр/

Нийгмийн хөдөлмөрийн бүтээмжийн хэтийн тооцоо, 3 хувилбараар

Жилийн дундаж өсөлтийн 3 хувилбараар

Он 4.3% 4.7% 5.0%
2017 14540.8 14596.5 14638.3
2018 15166.0 15282.6 15370.3
2019 15818.2 16000.8 16138.8
2020 16498.3 16752.9 16945.7 Энэ нь дээр
2021 17207.8 17540.3 17793.0 дурдсанаар жил бүр
2022 17947.7 18364.7 18682.6 тогтмол өсөлттэй байх
2023 18719.4 19227.8 19616.8 нөхцлөөр хийсэн 3
хувилбартай тооцоо
2024 19524.4 20131.5 20597.6
юм.
2025 20363.9 21077.7 21627.5
2026 21239.5 22068.3 22708.9
2027 22152.8 23105.5 23844.3
2028 23105.4 24191.5 25036.5
2029 24098.9 25328.5 26288.4
2030 25135.2 26518.9 27602.8
 2.3 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой биш
байгаа үед завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР үе шатууд /ДТХЗ-ын жишээн дээр/

Өмнөх онуудын өсөлтийн чиг хандлагаар хийсэн хэтийн тооцоо

Дээрх 3 хувилбар дээр нэмэлтээр өмнөх 16 жилийн өсөлтийн шулуун шугаман чиг хандлагаар
энэ үзүүлэлтийн прогнозыг EXCEL программ дээр графикаар байгуулж болно.

Зураг №4.Хөдөлмөрийн бүтээмж, мянган төгрөг

23000.0
y = 542.26x + 4647.9
21000.0 R² = 0.9257
19000.0

17000.0

15000.0

13000.0

11000.0

9000.0

7000.0

5000.0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030
 2.3 Эцсийн зорилтот түвшин нь тодорхой биш
байгаа үед завсрын зорилтот түвшинг тодорхойлох
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР үе шатууд /ДТХЗ-ын жишээн дээр/

3-р үе шат: Хувилбаруудаас сонгож зорилтот түвшинг эцэслэн тогтоох

• Дээрх зургаас харахад 2030 онд энэ үзүүлэлтийн түвшин 21300 мянган төгрөг
орчин гарч байна. Гэтэл манай доод хувилбараар 25135.3 гарсан билээ.
Үүнийг хувилбар сонгохдоо харгалзан үзэж болно.
• Энэ шатанд жигд өсөлтөөр тооцсон 3 хувилбар болон прогнозоос бодит
нөхцөлд аль болох тохируулан сонгож дээр нь засварлалт хийж зоритот
түвшинг эцэслэн тогтооно. Ингэхдээ жишээгээр авсан үзүүлэлт нь аль нэг
салбарын үзүүлэлт бус, макро түвшний үзүүлэлт тул хамгийн гол нь дээрх
үзүүлэлтэд оролцсон 2 үзүүлэлт, тухайлбал, ДНБ-ний хэмжээ болон ажил
эрхэлэх хүн амын тоог он тус бүрд нь зөвөөр төсөөлж тооцох шаардлага гарч
байна. Энд ДНБ-ний хэмжээг CGE загвараар 2025 он хүртэл хийсэн тооцоо
болон ҮСХ-ноос гаргасан хүн амын хэтийн тооцоог үндэслэн өмнөх онуудын
ажил эрхлэлтийн дундаж түвшингөөр ажил эрхлэх хүний тоог 2030 он хүртэл
тооцож болно.
ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ГАЗАР

АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛАА!