Hemşirelikte Meslekleşme

Süreci ve Profesyonellik

Doç. Dr. Gülendam H.Yönt

Meslek nedir?

Profesyonel kimdir?
İŞTEN MESLEĞE
 İŞ

“Bir
sonuç elde etmek, herhangi bir
şey ortaya koymak için güç
harcayarak yapılan etkinlik” ya da
“bir değer yaratan emek”.
 MESLEK
Toplumun
belli bir Uygulamalarını
gereksinimine bilgi ve araştırma
yanıt veren üstüne
temellendirmiş
Görev, yetki ve
sorumlulukları Etik
yasalarla belirlenmiş kurallarını
oluşturmuş
Belli bir ücret
karşılığı yapılan
hizmet
 İŞ MESLEK

• Öğretim iş ortamında • Üniversite eğitimi

yer alabilir
• Öğretim süresi değişir • Eğitim süresi uzundur.
• Genellikle el becerisine • Mental yaratıcılığı
dayalıdır içerir.
• Hazırlık için değer, • Değerler, inançlar ve
inanç ve etik yönler etik yönler hazırlık
gerekli değildir sürecinde yer alır.
.
 İŞ MESLEK

• Kişisel kimlik ve • Kişisel kimlik ve

taahhüt değişir taahhüt güçlüdür
• Çalışanlar denetlenir • Çalışanlar otonomi
• Bireyler sıklıkla iş sahibidir
değiştirirler • Meslek değiştirmek
• Karar verme sürecinde sık görülmez
deneyimler ve • Karar verme sürecinde
denemelerden bilimsel verilerden
yararlanılır yararlanılır
Meslekleşme sürecinin bir ucunda
iş, diğer ucunda meslek yer alır.

Bir mesleğin uyması gereken

ölçütler bu sürecin iş ucunda zayıf,
meslek ucunda ise kapsamlıdır.
 Flexner’in Meslek Olma Kriterleri (1915)
1. Fizikselin tersine temelde entelektüeldir ve yüksek
derecede bireysel sorumlulukla yürütülür.
2. Öğrenilebilen ve araştırmalar yoluyla geliştirilebilen bir
bilgi temeline dayalıdır.
3. Teorik olmanın yanı sıra pratiktir.
4. Yüksek düzeyde özelleşmiş mesleki eğitim süreci ile
kazanılabilir.
5. Üyelerinin bağlı olduğu güçlü bir kuruluşa sahiptir ve
grup bilinci iyi gelişmiştir.
6. Öteki bireylere yardım etme isteği ile motive olan
toplumun kaygılarına tepki veren uygulayıcılara sahiptir.
 Genevieve ve Roy Bixler
İlk kez 1945 yılında hemşireliği meslek
kriterleri açısından incelemiş,
1959 yılında ise hemşireliği kendi
orijinal 7 kriterine göre
değerlendirmişlerdir.
 Bixler
İyi organize edilmiş entelektüel düzeyde özel
bir bilgi temelinden yararlanır.

Bilimsel yöntemi kullanarak eğitim ve

hizmet yöntemlerini geliştirir.

Eğitim yüksek öğretim kurumlarında verilir.

Bilgi yükünü, insan ve toplum refahı için

yaşamsal önem taşıyan hizmetlerde kullanır.
 Bixler
Meslek politikasının şekillenmesinde ve
mesleki aktivitelerin kontrol edilmesinde
özerk olarak işlev görür.

Meslek kriterlerini kazanmış ve seçtikleri

mesleği yaşam boyu sürdüreceklerine
inanan, entellektüel ve kişisel nitelikteki
bireylerle uygulamasını sürdürür.

Uygulayıcılarına özgür davranma, sürekli

mesleki gelişim fırsatı ve ekonomik güvence
verir.
 Povalko (1971)

Bilgi yükü Eğitim

süresi
Sosyallik
Temel sosyal Topluma
değerlerle hizmet
bağlantı sunma
Mesleğe
bağlılık
Meslek Otonomi
ahlakı
Bir Meslek Olarak
Hemşirelik
 Bilgi Yükü
• Bir disiplinin meslek olabilmesi için, belli
bir bilgi birikimine sahip olması
gerekmektedir.
• Bir meslekte bilgi brikimi/ temeli ne kadar
zenginse bu oranda meslekleşme söz
konusudur.
• Bilgi yükü, sürekli yapılan araştırmalarla
genişletilir.
 Yapılan İşin Toplumun Temel Sosyal
Değerleriyle Bağlantısı
• Meslekler kendi varlıklarını hayat, özgürlük ve
mutluluk gibi soyut değerlerle özdeşleştirirler.
• Tüm meslekler toplumun temel sosyal değerleri
ile içiçedir.
• İş düzeyindeki uğraşların ise sosyal değerlerle
yakın bir ilgisi yoktur.
Hemşireliğin toplumun en değerli ve vazgeçilmez
hakkı olan sağlık ile ilgili olması mesleği
vazgeçilmez kılmaktadır.
 “Verilen hizmetler insanlığın ve toplumun
refahı için yaşamsaldır”
Bireylerin, grupların ve toplumların sağlıklarının
sürdürülmesi ve restore edilmesini sağlar.

Hemşirelik insanların ve toplumun iyi

olma durumuna hizmet eder.

Bireylere olabilecek en üst düzeyde esenlik

durumuna ulaşmalarında yardım eder

Bireylere yardım etme, bakım verme profesyonel

hemşireliğin temel işlevidir.
 Eğitim Süresi
• Profesyonel uygulamalarda yüksek eğitim
temel gerekliliktir.
• Hemşirelikte meslekleşme için gerekli eğitim
lisans eğitimidir.
• Mesleğin en yüksek noktasına uzun bir eğitim
sürecinden geçtikten sonra erişilir.
• Bir meslek için gerekli olan bilgi ve eğitimin
yanında her mesleğin üyesi olan bireylerin
geliştirmek zorunda olduğu değerler, kurallar
ve roller vardır.
 Eğitim Süresi
• Meslek üyeleri arasında eğitim düzeyi
farklılıkları nedeniyle uzun yıllar sıkıntılar
yaşanmıştır.
• Bu problemler hemşirelik uygulamalarına
yansıyarak hemşirenin bağımsız
fonksiyonlarından olan bakım verme ve
yardım etme işlevlerini yeterli düzeyde yerine
getirememelerine, mesleki bilgi ve
yeteneklerini etkin kullanamamalarına neden
olmuştur.
Profesyonel statü ve güç mezuniyet
sonrası eğitim ile artmaktadır.
 EĞİTİM

Lisans
diploması Hemşirelikte
meslekleşme eğitim süresi ve
sürecinin bir niteliği farklı
aşaması
Topluma Hizmet Sunma

Meslek üyelerinin
motivasyonunun
artabilmesi için öncelikle
meslek üyeleri
mesleklerini topluma
kabul ettirmeleri
gerekmektedir.
“Hizmetler entelektüel aktiviteleri içerir.
Bireysel sorumluluk güçlüdür.”

Hemşirelik süreci bilişsel bir

aktivite olup, hemşirelik
bakımını vermek için kritik
ve yaratıcı düşünmeyi
gerektirir.
Hemşirelikte bireysel
sorumluluk, hemşirelik
uygulamasında çok
önemlidir
 Otonomi (Bağımsızlık)

• Meslek üyelerinin işlevlerini özgür bir şekilde

düzenlemesi ve kontrol etmesi ve meslek
üyelerinin kendi uygulamaları üzerinde söz
sahibi olmalarıdır.
• En önemli şey örgütlenmenin sağlanmasıdır.
“Mesleğin uygulayıcıları bağımsızdırlar,
kendi politikalarını ve aktivitelerini
kontrol ederler”

Çoğu hemşirelik girişimi

bağımsızdır.
 OTONOMİ

Meslek üyelerinin işlevlerini özgürce

düzenlemeleri ve kontrol etmeleri
İş gruplarının üzerinde grup dışından
baskı ve kontrol vardır.
Gelişmiş mesleklerde meslek üyeleri kendi
kendilerini kontrol ederler.
 OTONOMİ
Hemşirelikte lider açığı
Hekimin kontrol gücü
Hemşirenin yaşadığı rol karmaşası

Ancak hemşirelik düne göre daha

güçlü
 OTONOMİ
Tarih boyunca hemşirelik uygulamasını
kontrol etmeye çalışan gruplar
Tıp
Sağlık yönetimi
 OTONOMİ
Organize hemşirelik bağımsızlık ve otonomi
sağlar.

Mesleki kuruluşlara üyelik, mesleki güç ve

otonominin oluşması için hemşirelerin mücadele
etmesi gereken temel konulardan birisi.......
 Sosyallik

Meslek üyelerinin birbirleriyle kader

birliği içinde olmaları ve aynı alt kültüre
sahip olmaları meslek üyelerinin
mesleksel ve meslek dışı davranışlarını
etkiler.

Mesleğin yasal olarak da tanınması

gerekmektedir.
 Sosyallik
Meslek üyeleri aralarında örgütlenerek ve
meslek örgütlerinin çalışmalarıyla mesleksel
roller tanımlanır,
•ahlak kuralları geliştirilir,
•politikalar saptanır,
•mesleksel hakları elde edebilmek için güçler
birleştirilir,
•yayın organları kurulur
•meslek üyeleri grup bilincine ulaşır
 Mesleğe Bağlılık

• Bir meslek, o mesleğin

üyeleri tarafından yaşam
boyu yapılacak bir uğraş
olarak kabul edilir.
• Hemşirelik çok tercih edilen
bir meslek olmasına rağmen,
meslek üyelerinin mesleğe
bağlılıkları yeterli değildir.
 Mesleğe Bağlılık

Meslek; Yaşam boyu yapılır

İş düzeyindeki uğraşlar kolay terk edilir

Hemşirelik mesleğinin bırakılması,

meslek için profesyonel tutum ve
davranışların gelişmesini
geciktirmiştir.
 Meslek Ahlakı
• Meslek üyeleri, mesleklerine özgü ahlak
kuralları geliştirmişlerdir.
• Kuralların yaptırım gücü meslek güçlenip
geliştikçe artar.
Etik kodlar,
özel durumlarda
karar verici
profesyonel standartları
sağlar.
 “Mesleğin uygulayıcılarını verdikleri
hizmet motive eder ve çalışmanın
yaşamlarının önemli bir parçası olduğunu
düşünürler.”

Hemşireler yüksek ücret istediklerinde

fedakarlıkları sorgulanabilmektedir.
Ekonomik kaygı bir hemşirenin profesyonelliğini
hiçbir şekilde azaltmamalıdır.
 Toplumun temel gereksinimlerinin
karşılanması ve işlevsel bağımsızlık
Meslekleşme ölçütlerinin en önemlileridir.
 PROFESYONELLİK
• Belirli bir alanda “yüksek oranda uzmanlık,
bilgi, beceri, tutum ve davranış biçimine”
profesyonellik denir.
• Profesyonel kişi, “bir alanı meslek olarak
seçen bu alanda derinleşen ve o alandaki bilgi
ve deneyimi ile hayat kazanan kişi” olarak
tanımlamaktadır.
• “Profes" sözcüğünün ilk anlamı dinsel bir
kökten gelmekte ve "dinsel düzen adına yemin
etmeyi" dile getirmektedir.
1675 yılından itibaren, sözcük, dinsel anlamını
yitirmiş ve "yeteri kadar nitelikli olma"

• Profession, bir mesleğe girmek isteyen bir

kişinin işi iyi bildiğini ve gerekli niteliklere
sahip olduğunu ifade etme anlamını taşımaya
başlamıştır.
• Profesyonel kişi, “işini iyi bilen ve bunu
çevresine kanıtlamış olan bilgi düzeyini
sürekli güncel tutan kişidir”.
• Aynı zamanda “kendi kariyerini kendisi
çizen; bireysel niteliğe, yaptığı işin
niteliğine, çevresiyle ilişkilerin niteliğine
özen gösteren kişidir.”
 PROFESYONELLİK

Hizmetin niteliğini arttırmak ve daha güzele

ulaşmak için çaba gösterme, devamlı ilerleme
ile özgünlüğünü ortaya koyma da
profesyonelliği göstermektedir.
 PROFESYONELLİK
Profesyonelliğin kazanılabilmesi için bazı
kriterlerin yerine getirilmesi gerekmektedir.
Bu kriterler şunlardır:
•Meslekle ilgili dernek veya mesleki
kuruluşların var olması,
•Çalışma koşullarında bağımsız hareket etme
serbestliği,
•Uzun süreli, kapsamlı ve etkin bir eğitim,
 PROFESYONELLİK
• Sunulan hizmetin toplumsal çıkarlar
gözetilerek yerine getirilmesi,
• Tercih edilen branşta çalışmak için gerekli
nitelik ve yeterliliğe sahip olmak,
• O işle ilgili belirtilen kurallara uyma
zorunluluğu,
• Mesleğin bilimsel yöntem ve tekniklerden
yararlanılarak yapılan düzenli çalışma ve
yeniliklere açık olması vb.
 Hemşirelik mesleği üyelerinin
profesyonellik değerlerini bilerek
gereklerini yerine getirmesi,
hemşireliğin profesyonelleşmesinde son
derece önem taşımaktadır.
Bu değerler;
• eğitimsel hazırlık,
• araştırma,
• yayın,
• toplumsal hizmet sunma,
• mesleki organizasyonlara katılma,
• hemşirelik kodları,
• otonomi,
• yeterlik ve sürekli eğitimdir.
 Hemşirelikte Profesyonellik
• Hemşirelik mesleğinin tarihsel süreci
hatırlandığında, en ilkel toplulukların yaşadığı
çağlardan, teknolojik ve modern gelişmelerin
birbirini takip ettiği günümüze kadar her
devrin insanları için önemli bir yere sahip
olduğu görülmektedir.
 Hemşirelikte Profesyonellik
• Başlangıçta sadece hasta bireylere hizmet
verme, dinsel bir görev sayma ve sonraları
hekim yardımcısı ile özdeşleşen hemşirelik,
artık bilimsel ve çağdaş yaklaşımlarla
profesyonel bir disiplin olarak anılmaktadır.
• Tedavi edici hizmetlerden çok koruyucu
hizmetlerin ön plana çıkması, hasta bireyden
sağlıklı birey ve ailesine yönelmeyi
gerektirmektedir.
• Bu durum hemşirenin özellikle bakım verici
rolünün yanı sıra eğitici, danışman, karar verici,
yönetici ve koordinatör rollerini ön plana
çıkarmaktadır.
• Böylece hemşirelik mesleği geleneksel
hemşirelik modelinden profesyonelliğe doğru
bir süreç yaşamaktadır
 Araştırmacı

Entelektüel Yeniliklere
Kendilerini
sürekli açık
geliştiren Sorumluluk
sahibi
Sosyal iletişimi
Lider
yüksek

Hemşireler profesyonel hemşireliğe

giden yolda ilerlemektedir
 Amerikan Hemşireler Birliği (ANA);

2004 yılında hemşirelik uygulama

standartlarını ve profesyonel performans
standartlarını belirlemiştir.
Hemşirelik uygulama standartları ile
hemşire;
• Hastanın durumuna özgü bilgiler toplar
• Topladığı bilgileri analiz eder
• Hasta veya duruma uygun beklenen
sonuçları belirler
• Bir plan geliştirir
• Planını uygulamaya geçirir
• Hasta sonuçlarına göre süreci
değerlendirir.
Profesyonel performans standartları
ile hemşire;
• Araştırma sonuçlarını bakıma yansıtır
• Hizmetlerini planlayıp sunarken güvenlik,
etkililik ve maliyet hesaplarını iyi yapar
• Uygulama alanında ve mesleklerinde
liderlik sağlar
Profesyonel performans standartların
yararları
• Hemşirelik uygulamalarının etkinliğini ve
kalitesini artırır
• Güncel bilgi ve beceri sağlar
• Profesyonel uygulamaları değerlendirir
• Hemşirenin hasta, ailesi ve bakımda etkin
diğer kişilerle sürekli iletişimini sağlar
PROFESYONEL HEMŞİRE
DAVRANIŞLARI
Profesyonelin Çevresi

Toplum Yönetim

Kendiniz
Meslektaşlar
ve meslek

Çevre
Danışanlar-müşteriler
 Kendi hemşirelik felsefesinin gelişmiş
olması
Hasta merkezli bakım
Bireyin saygınlığı ve otonomisinin
korunması

Kritik düşünme, karar verme

Hemşirelik sürecini kullanma

 Sorumluluk alma

Hemşirelikle ilgili son yayınlar,

araştırmalar, konferanslar
Mesleki kuruluşlarda aktif üyelik

Diğer sağlık çalışanları ile iletişim,

işbirliği

Yaşam boyu öğrenme, mesleki kuruluşlarda aktif

yer alma
Kendi sınırlarını tanıma, gerektiğinde
yardım alma

Danışmanlık yapma

Meslektaşları, öğrenciler, toplumdaki

bireyler............

Hemşireliğin bilgi temelinin oluşumuna

katkıda bulunma

Araştırmalarda yer alma

Liderlik, sorumluluğun uygun kişilere delege
edilmesi

Mesleğin topluma tanıtılması

Kendini tanıma

Mesleğe bağlılık

Sağlıklı başetme davranışı gösterme

Profesyonel davranmama gerekçeleri

Bilgisizlik-cahillik
• İş ortamımda hangi profesyonel
davranışı kullanacağımı bilmiyorum.
• Bu konuda yeterli bilgim yok.
• Bu konuda yeterli becerim yok.
Profesyonel davranmama gerekçeleri

Kişilik

• Değer sistemimle, gerekli olan profesyonel

davranışlar çatışıyor.
• Ne yapmam gerektiğini biliyorum, ancak
gerektiği biçimde davranamıyorum-çaba
göstermiyorum.
• Kendime güvenim yok, benlik saygım düşük.
• Gerçekleri çarpık biçimde algılıyorum.
• Duygu ve düşüncelerimde samimi değilim.
 Kim Profesyonel değildir??
• “Ben işimi yapar, paramı alır giderim ” diyen kişi
değildir.
• Ruhsuz, heyecansız bir iş üreten
• Sadece bir makam, merci sahibi isteyen,
• İşleri karmaşıklaştıran ve "Şapkamı alır giderim"
diyen,
• İşine sahip çıkmayan, sadece verileni yapan ve kendi
çıkarlarını düşünen kişiler,
• Başkalarının eli ya da kolu olan,
• Sadece lâf ürete, giydiği kıyafetleri ve gösterişi ile ya
da beden güzelliğiyle çevresindekileri yönlendiren
kişi profesyonel değildir.
 Kendi benliğinizin
kendi değerinizin
ve
eğitimini aldığınız mesleğin
anlamının ve öneminin
farkında olduğunuz yarınlar
dilerim… 63