Dr Hj Ahmad Nasir Mohd Yusoff

Pensyarah Kanan
Jabatan Pengajian Ketamadunan dan
Kenegaraan (JPKK)
Fakulti Ekologi manusia
013 9966057 / ahmadnasir@upm.edu.myi
Selepas mempelajari bab ini, para pelajar dapat:
1. Menjelaskan konsep perpaduan dalam
kepelbagaian.
2. Menerangkan konsep kesepaduan sosial.
3. Menghuraikan dinamika sejarah hubungan
etnik di Malaysia.
 Tumpuan modul kepada;
 Bentuk, tahap, tingkat intensiti hubungan antara
kumpulan etnik.
 Mempelajari, menganalisis serta memahami
negara dan masyarakat di Malaysia.
 Hubungan individual dalam masyarakat tidak
hanya dipengaruhi oleh unsur-unsur etnik;
dipengaruhi juga oleh unsur-unsur sosial yang
lain seperti kelas, status, agama, gender, bahasa,
kedudukan sosioekonomi, ideologi politik dan
wilayah.
 Sebuah Negara, Dua Imaginasi
Sosiologikal: Antara Perpaduan
atau Kesepaduan
Definisi Perpaduan ialah satu proses yang
menyatupadukan anggota masyarakat dan
negara seluruhnya melalui ideologi negara
supaya tiap-tiap anggota masyarakat dapat
membentuk satu identiti dan nilai bersama
serta satu perasaan kebangsaan bersama di
kalangan mereka.
Perpaduan ialah KeSAMAan atau keSATUan -
1 bangsa, 1 agama, 1 bahasa dan 1 negara.
Kesepaduan sosial boleh difahami sebagai
jalinan hubungan kerjasama antara kaum dan
kelompok, berkongsi aktiviti budaya dan
pinjam meminjam unsur budaya masing-
masing.
Jalinan hubungan terjelma dalam putaran
ekonomi dan pasaran yang menyebabkan
saling kebergantungan melalui kegiatan
ekonomi seharian.
1. Terdapat TIGA perspektif :
 Psikologi Sosial – rasa kesatuan merentas
pemisahan fizikal dan psikologikal.
 Antropologi-sosiologi: aspek epistemologi-
ialah bagaimana manusia mengurus abstrak dan
nyata serta perbezaan sosial sedia ada.
 Aspek Ontologi- mengurus dan menyusun
perbezaan untuk mewujudkan keadaan aman
dan stabil bagi meraih kesenangan dan
kemewahan material.

2. Memahami ‘perpaduan ’ dalam konteks cogan

kata ‘perpaduan dalam kepelbagaian’.
3. Konsep ‘kesepaduan sosial’ adalah
fenomena praperpaduan dan difahami
menerusi konsep ‘takrifan harian’
(everyday define) dan ‘takrifan autoriti’
(authority define).

 Justeru setiap anggota masyarakat bebas

bertindak dan berperilaku demi survival
diri, keluarga dan kelompok sosial.
 Contoh Takrifan
 Autoriti
 Cenderung bersifat tetap
 Contoh: Melayu-menganut agama Islam, bertutur dalam
bahasa Melayu, dan mengamalkan adat resam dan budaya
Melayu

 Harian
 Takrifan masyarakat awam berbeza dalam kehidupan
seharian.
 Contoh: Melayu-sebahagian bertutur dalam bahasa
Inggeris. Adakah layak dipanggil Melayu?

Kesepaduan sosial memberi pengiktirafan terhadap takrifan

harian oleh anggota masyarakat dan ia menjadi pelekat sosial
dalam konteks hubungan etnik tanpa campur tangan
daripada pihak negara.
 Dinamika Hubungan Etnik di
Malaysia
A. ERA KONFLIK (1945-1960)

 Pasca Perang Dunia Kedua (PD2)

◦ Rusuhan etnik
◦ Huru-hara Buruh
◦ Darurat dan Pengganas
◦ Perubahan governans: Unitari ke Federalisme

 Tiang seri pembinaan semula

◦ Keselamatan
◦ Pembangunan Lima Tahun
◦ Perundingan Etnik
 A | ERA KONFLIK (1945 – 60) A | ERA KONFLIK (1945 – 60)
Rumusan Era Konflik (1945-1960) di Malaya
sebenarnya era cukup kritikal dari semua
aspek antaranya:
o Asas pembentukan negara Malaysia
o Sistem pemerintahan
o Pengagihan kuasa
o Sistem perundangan
o Tadbir Urus
o Penentuan hak-hak rakyat dalam
sebuah sistem demokrasi
 B. ERA STABIL TAPI TEGANG
(1961 – 1970)

 Pelbagai cabaran masih wujud menguji kesepaduan

sosial.
 Pembentukan Malaysia 16 Sept 1963: Kesan positif
& negatif
 Konfrontasi melibatkan Indonesia dan Malaysia-
sebab konsep M’sia tidak diterima oleh Indonesia.
 Konflik etnik terbuka 1964 & 1969
◦ 21 Julai & 3 September 1964, Singapura (masih
dalam Malaysia)
◦ 13 Mei 1969, di Kuala Lumpur & 3 tempat lain
 Singapura & Malaysia berpisah 9 Aug. 1965
Selepas 13 Mei 1969 – pelbagai usaha pihak
kerajaan (top down) dilaksanakan seperti:
 Majlis Perundingan Rakyat
 JPNIN
 Rukun Negara
 Dasar Ekonomi Baru
 Ranc. M’sia Kedua (RMK2) – Bermulalah
perpaduan dijadikan sebagai harapan
nasional rakyat M’sia.
C. ERA KESEPADUAN SOSIAL (1971-
2011)

 Lebih 40 tahun keamanan dan kestabilan,

kecuali pada 2001 peristiwa Kg. Medan yang
mengingatkan bahawa faktor ekonomi sangat
penting untuk kesepaduan sosial.
 Harapan untuk ‘perpaduan’ tetap ada:
1Malaysia
Apakah anak kunci kesepaduan sosial
Malaysia???
 Hubungan stabil, sama ada di Peringkat
Masyarakat, Negara, Pasaran = M+N+P-
meskipun sewaktu krisis global.
 Masyarakat Malaysia yang matang:
◦ Suka bertikam lidah tetapi tidak
berparangan
◦ Konflik wujud, namun masih hidup dalam
kesepaduan
◦ Keterbukaan rakyat M’sia menyuarakan
pandangan/tidak puas hati
 Rumusan ekonomi pesat & politik stabil
paksi kepada KESEPADUAN SOSIAL.
 ANTARA KONFLIK SOSIAL & KESEPADUAN SOSIAL|
Perbandingan Malaysia & Sri Lanka (1945-2011)
MALAYSIA

1948 - 1960 1964 1969 2001

1945 2011

1940-1950 1951-1960 1961-1970 1971-1980 1981-1990 1991-2010

SRI LANKA
KEAMANAN ditakrif sebagai “the absence of violence” (GPI 2011). Konflik berdarah berlaku di Malaysia dan Sri Lanka semenjak 1945. Bukti
menunjukkan bahawa keadaan kesepaduan sosial mendominasi hidup di Malaysia di Sri Lanka didominasi oleh pertumpahan darah,
meragut lebih dari 100,000 nyawa. Untuk sebuah analisis perbandingan terbaik sila lihat, Sirimal Abeyratne, “Economic Development and
Political Conflict: Comparative Study of Sri Lanka and Malaysia, “ South Asia Economic Journal 9:2(2008): 393-417
 Global Peace Index
2007 2008 2009 2010 2011 2012
World World World World World World
Ranking Ranking Ranking Ranking Ranking Ranking
37. 37. 26. 22. 19. 20.
Malaysia Malaysia Malaysia Malaysia Malaysia Malaysia

Asia Asia Asia Asia Asia Asia

Ranking Ranking Ranking Ranking Ranking Ranking
9. Malaysia 8. Malaysia 6. Malaysia 4. Malaysia 4. Malaysia 4. Malaysia
 10.0 Indek Ketegangan Masyarakat (IKM)

2008 2009 2010

Keganasan/Rusuhan : Tiada Tiada Tiada
Demonstrasi/Protes : 398 456 482
Serangan/Pergaduhan : 1522 1104 1046
Isu : 493 234 371
Jumlah : 2413 1794 1899
IKM : 27.9 21.6 22.5
/sejuta penduduk
 MASYARAKAT
PELBAGAI
ETNIK -
MALAYSIA

Kumpulan etnik, Kumpulan etnik, Kumpulan etnik,

Subetnik, Suku, Subetnik, Suku, Subetnik, Suku,
Kumpulan Bahasa Kumpulan Bahasa & Kumpulan Bahasa &
& Dialek - Dialek - Dialek -
Semenanjung Sabah Sarawak
 Indeks Ikatan Sosial 1990-2012
3

2 2.13
1.77
1.54 1.61
1.37 1.40 1.40
1.26 1.29
1.13 1.21 1.15 1.16 1.04 1.01
1 1.08 0.96 1.13
1.05 1.04 0.91 1.06
0.89 0.99
0.84 0.85 0.83
0.83
0.99
0.98
0.96
0.93 0.90 0.91 0.87 0.87
0.7 0.58 0.74 0.68 0.71 0.78 0.78
0.74 0.7 0.64
0.51 0.45 0.43 0.49 0.55
Nisbah ganjil

0 0.00
1990 1992 1993 1995 1996 1998 1999 2000 2001 2005 2006 2007 2009 2010 2011 2012
-0.94 -0.81 -0.72 -0.73 -0.70 -0.81 -0.93
-1 -1.17 -1.10 -1.00
-1.37

-2

-3
-3.31

-4
Tahun

Material Status Tuntutan sosial Index

 Potret Hubungan Etnik di Malaysia
 Negara Malaysia dengan kerencaman demografi
terus kukuh, maju dan membangun malah disegani
oleh jiran tetangga dalam konteks negara berbilang
etnik.
 Keadaanyang aman damai telah melahirkan suatu
bentuk kestabilan politik, ekonomi dan sosial yang
baik.
 Malaysiaberjaya mencapai tahap negara
berpendapatan sederhana dalam tempoh kurang
daripada 50 tahun.
 Keunikantadbir urus negara mengurus perpaduan
dalam kepelbagaian amat penting.
 Hubungan Etnik dari Perspektif Konflik

 Terdapat pandangan - masyarakat yang memiliki

kerencaman budaya, bahasa, agama seperti di
Malaysia akan terpisah dan terasing mengikut
kumpulan etnik masing-masing.
 Perbezaan etnik akan melahirkan persaingan antara
kumpulan etnik dan berlaku kepupusan ciri-ciri
etnik.
 Etnik yang dominan menguasai etnik minoriti.
 Media massa sering memotretkan hubungan etnik
di Malaysia dalam perspektif yang sempit -
membangkitkan sentimen etnik atau agama dalam
laporan berita.
 Kebanyakan kajian tentang hubungan etnik di
Malaysia menggunakan paradigma konflik untuk
menganalisis dan memahami setiap permasalahan
yang wujud dalam masyarakat.
 Pandang sedemikian mengandaikan masyarakat
Malaysia sentiasa berada dalam persengketaan,
saling bersaing khususnya antara kumpulan yang
berlainan etnik dan agama.
 Hakikat mengangkat paradigma konflik sebagai
teras memahami permasalahan masyarakat di
Malaysia adalah kurang tepat kerana realitinya,
masyarakat hidup dalam aman dan stabil.
 Masyarakat Malaysia terhasil daripada perkongsian
sejarah – membina struktur sosial, ekonomi, politik
dan budaya.
 Masyarakat Malaysia bersifat dinamik – membina
kesepaduan sosial melalui interaksi dan amalan
harian secara langsung dan tidak langsung secara
berterusan.
 Kesepaduan sosial juga terbina menerusi proses
akomodasi, akulturasi, amalgamasi dan asimilasi –
mekanisme untuk mengekalkan toleransi.
Hubungan Saling Terkait &
Saling Bergantungan
Jalinan hubungan sosial terbina secara
berterusan…Contoh cerita sepinggan nasi
 Dari manakah datangnya sepinggan nasi yang
anda makan pada tengahari ini?
 Siapakah yang terlibat untuk memastikan anda
dapat menjamah sepinggan nasi sebentar tadi?
 Di manakah anda membeli makanan tengahari
anda tadi?
 Kesimpulan
 “Kesepaduan dalam kepelbagaian”, bukan
“perpaduan dalam kepelbagaian”.
 Perpaduan adalah ‘work in progress’ .
 Kesepaduan sosial sedia ada perlu dikekalkan
dan dipertahankan.
 Hubungan etnik di M’sia perlu dilihat dari
dimensi KESEPADUAN SOSIAL –formula
kesejahteraan masyarakat pelbagai etnik.