PRAVNA REGULATIVA I

GRAĐEVINARSTVO

V. prof. dr Ljubo Marković, dipl. ing. građ.

1
Država je uređeni sistem koji se sastoji od pojedinih
elemenata između kojih postoje relacije i u kome se zna šta se
sme a šta ne sme.

Društvene norme su pravila koja regulišu međusobne

odnose ljudi koji su članovi društva u kome žive.

Društvene norme se dele na:

• Običajne norme
• Moralne norme
• Pravne norme
2
Običaji su nepisana pravila ponašanja u društvu koja
nastaju dužim (kontinuiranim) ponavljanjem određenih
odnosa između ljudi, čime se u svesti pojedinca stiče
shvatanje o nužnosti takvog postupka

Osnova obaveznosti običaja leži u navici (svi su navikli

tako), a sankcije mogu biti vrlo različite i mogu imati
različitu snagu ( ne prihvatanje u društvu ...)

3
Moralne norme su vrste društvenih normi i one
određuju odnos čoveka prema drugim ljudima, prema
društvu ili prema samom sebi (različiti delovi društva
mogu imati totalno različite moralne norme).
Društvo nameće određena pravila kako neko mora da
se ponaša ( šta sme činiti a šta ne).
Sankcija za prekršaj moralne norme može biti :
spoljnja kazna je najčešće prezir okruženja
ili moralna osuda
unutrašnja kazna (unutar čoveka) je griža savesti
Moralne norme se stiču i usađuju u svest svakoga od
nas u postupku socijalizacije u društvo.

4
Pravne norme - iza takvih pravila stoji država

(ako se neko ne pridržava tih pravila onda država kroz

mehanizme prinude natera pojedinca da se ponaša u
skladu sa pravnim normama)

Skup svih pravnih normi u jednoj državi čini pravni

sistem jedne države.

5
Svaka pravna norma kao pravilo ponašanja ima dva
dela:

Dispozicija – je deo pravne norme koja predstavlja

osnovno pravilo ponašanja (ono što država traži)

Sankcija – drugi deo pravne norme, koji predstavlja

kaznu za one koji se ne pridržavaju osnovnog pravila
ponašanja.

U pravu postoje izuzetci (bez sankcija) - npr. Sudija je

dužan da donese presudu u roku od 30 dana, ali ne
postoji sankcija ako on tako ne postupi. 6
Sve pravne norme se dele u dve kategorije:

Opšte pravne norme

Pojedinačne pravne norme

Opšte pravne norme sadrže pravila ponašanja koja se

odnose na sva lica koja se nađu u određenoj situaciji
koja je predviđena opštom pravnom normom

(npr. Pešak koji prelazi ulicu van pešackog prelaza >

odnosi se na sve pešake – svuda)

7
Pojedinačne pravne norme se odnose na pravilo
koje se primenjuje na tačno određeno lice u
konkretnoj situaciji

(npr. Petar Petrović je ukrao kameru u toj i toj radnji

i ............... > pa je sudska presuda ta norma koja se
odnosi samo na Petra).

Pojedinačne norme se najčešće donose na osnovu

opšti pravnih normi.

8
Druga podela pravnih normi je na:

Naređujuće pravne norme

Zabranjujuće pravne norme
Ovlašćujuće pravne norme

Naređujuće pravne norme predstavljaju naredbu da se

svako (onaj) ko se nađe u datoj situaciji mora ponašati
na predviđeni način.
Zabranjujuće pravne norme – zabranjuju nešto
Ovlašćujuće pravne norme – svaki subjekat slobodno
odlučuje da li će da iskoristi to ovlašćenje ili neće
(npr. Podela besplatnih akcija – možeš da uzmeš a i ne
moraš)
9
Pravne norme se dele i na :

Imperativne
Dispozitivne

Imperativne pravne norme su obavezujuće pravne

norme, a pojedinci svojom voljom ne mogu da
uređuju međusobne odnose na drugačiji način nego
što je to predviđeno imperativnim pravnim normama.
Dispozitivne pravne norme - zakonodavac dozvoljava
da pojedinac slobodno uređuje međusobne odnose, a
dispozitivne norme primenjuje se samo u slučaju kada
se dogovorne strane nisu drugačije dogovorile
(uredile međusobni odnos).
10
Što znači da su i dispozitivne pravne norme
obavezujuće samo što ih primenjujemo u
slućajevima kada nije drugačije navedeno.

(npr. Pozajmiš nekom 1000 din i kažeš da ti vrati za

7 dana ali ne kažes ko (koje mesto) je nadležan za
slučaj spora, jer ako ti ne vrati pare ti ćes ga tužiti ali
ako je npr. on iz Raške ti ćeš tada ići u Rašku sem
ako predhodno nisi sa njim dogovorio da je KM
nadležna za slučaj spora i nesuglasice – znači
dispozitivna mera bi bila ako ne navedete KM pa se
onda podrazumeva (dispozitivna pravna norma) da
idete u Rašku)
11
Pravna Regulativa

12
Regulativa (novolatinski regulativa) znači uredba,
propis, pravilnik, poslovni red.

Međusobni odnosi između pravnih subjekata, koji

mogu biti

pravna ili fizička lica

uređeni su građevinskom regulativom, i to:

13
 REGULATIVA KOJA SE ODNOSI NA
PROJEKTOVANJE I GRAĐENJE

 Pravna regulativa:
 Opšta pravna regulativa (Ustav, Zakon o upravnom
postupku, Zakon o obligacionim odnosima...)
 Posebna pravna regulativa (zakoni, zakonski propisi,
uredbe, zakonski pravilnici, uputstva i zakonska akta) -
Zakon o javnim nabavkama, Zakon o standardizaciji, Zakon o
zaštiti na radu i njihovi pravilnici
 Tehnička regulativa
 (tehnički pravilnici, standardi, uredbe, uputstva, naredbe
i rešenja)

14
 Opšta pravna regulativa
USTAV REPUBLIKE SRBIJE
TREĆI DEO - EKONOMSKO UREDJENJE I JAVNE
FINANSIJE
Član 85.
Strana fizička i pravna lica mogu steći svojinu na nepokretnostima, u skladu sa
zakonom ili medjunarodnim ugovorom.
Stranci mogu steći pravo koncesije na prirodnim bogatstvima i dobrima od
opšteg interesa, kao i druga prava odredjena zakonom.

Ravnopravnost svih oblika svojine

Član 86.
Jemče se privatna, zadružna i javna svojina. Javna svojina je državna svojina,
svojina autonomne pokrajine i svojina jedinice lokalne samouprave. Svi oblici
svojine imaju jednaku pravnu zaštitu.
Postojeća društvena svojina pretvara se u privatnu svojinu pod uslovima, na
način i u rokovima predvidjenim zakonom.
Sredstva iz javne svojine otudjuju se na način i pod uslovima utvrdjenim
zakonom. 15
 Državna imovina
Član 87.
Prirodna bogatstva, dobra za koje je zakonom odredjeno da su od opšteg interesa i
imovina koju koriste organi Republike Srbije u državnoj su imovini. U državnoj imovini
mogu biti i druge stvari i prava, u skladu sa zakonom.
Fizička i pravna lica mogu steći pojedina prava na odredjenim dobrima u opštoj
upotrebi, pod uslovima i na način predvidjen zakonom.
Prirodna bogatstva koriste se pod uslovima i na način predvidjen zakonom.
Imovina autonomnih pokrajina i jedinica lokalne samouprave, način njenog korišćenja
i raspolaganja, uredjuju se zakonom.

Zemljište
Član 88.
Korišćenje i raspolaganje poljoprivrednim zemljištem, šumskim zemljištem i gradskim
gradjevinskim zemljištem u privatnoj svojini, je slobodno.
Zakonom se mogu ograničiti oblici korišćenja i raspolaganja, odnosno propisati uslovi
za koriščenje i raspolaganje da bi se otklonila opasnost od nanošenja štete životnoj
sredini ili da bi se sprečila povreda prava i na zakonom zasnovanih interesa drugih lica.

16
 Opšta pravna regulativa

ZAKON O OPŠTEM UPRAVNOM POSTUPKU

( "Sl. list SRJ", br. 33/97, 31/01)

Po ovom zakonu dužni su da postupaju državni organi kad u

upravnim stvarima, neposredno primenjujući propise,
rešavaju o pravima, obavezama ili pravnim interesima fizičkog
lica, pravnog lica ili druge stranke, kao i kad obavljaju druge
poslove utvrđene ovim zakonom.

17
 Opšta pravna regulativa

ZAKON O OBLIGACIONIM ODNOSIMA (ZOO)

( "Sl. list SCG", br. 1/2003 - Ustavna povelja)

Ovim zakonom uređuju se obligacioni odnosi koji nastaju iz

ugovora, prouzrokovanja štete, sticanja bez osnova,
poslovodstva bez naloga, jednostrane izjave volje i drugih
zakonom utvrđenih činjenica.

Obligacija (latinski obligatio) znači obaveza, obaveznost,

dug, obveznica

18
Zakon o obligacionim odnosima reguliše pravne
odnose između subjekata koji nastaju u oblasti prometa
robe i usluga.

Pored ostalog, ZOO predviđa pravičnu naknadu, kroz

načelo jednake vrednosti davanja u dvostranim ugovorima

Posebno smatra relevantnim one okolnosti koje nastupe

posle zaključenja ugovora, naročito koje otežavaju
ispunjenje obaveza jedne strane

19
 ZAKON O OBLIGACIONIM ODNOSIMA
NEKE ODREDBE KOJE SE ODNOSE NA GRAĐEVINARSTVO

 NOVČANE OBAVEZE
 UGOVOR O GRAĐENJU
 ODGOVORNOST ZA NEDOSTATKE
 NADZOR NAD IZVOĐENJEM RADOVA
 ODGOVORNOST IZVOĐAČA I
PROJEKTANTA ZA SOLIDNOST GRAĐEVINE

 USTUPANJE UGOVORA
20
Proces realizacije objekta - od ideje investitora do
dobijanja upotrebne dozvole za taj objekat i njegove
uknjižbe, je često dugotrajan, komplikovan i kompleksan,
što zavisi od značaja, vrste i tipa objekta koji treba da se
izgradi.
Taj proces obuhvata:
• izradu tehničke dokumentacije za izgradnju objekata,
• proveru da li je ta tehnička dokumentacija izrađena prema
važećim zakonima, propisima, standardima, normativima,
uslovima i etikom struke, kako bi na osnovu toga mogao biti
potvrđen prijem glavnog projekta za početak izgradnje
objekta.
• izgradnju objekta
• tehnički pregled izvedenog objekta ili dela objekta koji
predstavlja funkcionalnu celinu,
• izdavanje upotrebne dozvole i
• na kraju uknjižbu tog objekta. 21
 Procedura realizacije objekata

prema

ZAKONU O PLANIRANJU I
IZGRADNJI
(Službeni glasnik Republike Srbije br. 47/03 sa
izmenama i dopunama 34/2006, 72 /09, 81/09, 64/2010
odluka US, 24/2011,121/12,40/2013,50/2013, 98/2013 -
одлука УС, 132/2014 и 145/2014)

22
ZAKON O PLANIRANJU I IZGRADNJI

Prvi zakon 2003. godine (Službeni glasnik

Republike Srbije br. 47/03)

izmene i dopune 34/2006, 72 /09, 81/09, 64/2010

odluka US, 24/2011, 121/12, 40/2013, 50/2013,
98/2013 - odluka US, 132/2014 и 145/2014)

Aktuelni zakon 2015. godine (Službeni glasnik

Republike Srbije 22/2015)
23
1. Predmet uređivanja
Zakonom o planiranju i izgradnji uređuju se uslovi i
način:
 planiranja i uređenja prostora,
 uređivanja i korišćenja građevinskog zemljišta i
izgradnje objekata,
 vršenje nadzora nad primenom odredaba ovog zakona i
inspekcijski nadzor;
 druga pitanja od značaja za uređenje prostora, uređivanje i
korišćenje građevinskog zemljišta i za izgradnju objekata.

Odredbe ovog zakona ne odnose se na izgradnju objekata koji se u

smislu zakona kojim se uređuju poslovi odbrane smatraju vojnim
objektima.
24
2. Osnovni pojmovi prema ovom Zakonu:

Namena zemljišta jeste način korišćenja zemljišta

određen planskim dokumentom

Pretežna namena zemljišta jeste način korišćenja

zemljišta za više različitih namena, od kojih je jedna
preovlađujuća;

Površina javne namene jeste prostor određen

planskim dokumentom za uređenje ili izgradnju
objekata javne namene ili javnih površina za koje je
predviđeno utvrđivanje javnog interesa u skladu sa
posebnim zakonom (ulice, trgovi, parkovi i dr.);
25
Obuhvat plana jeste prostorno ili administrativno
određena celina za koju je predviđena izrada nekog
prostornog ili urbanističkog plana u skladu sa zakonom;

Urbana obnova jeste skup planskih, graditeljskih i

drugih mera kojima se obnavlja, uređuje ili rekonstruiše
izgrađeni deo grada ili gradskog naselja;

26
Regulaciona linija jeste linija koja razdvaja površinu
određene javne namene od površina predviđenih za
druge javne i ostale namene;

Građevinska linija jeste linija na, iznad i ispod

površine zemlje i vode do koje je dozvoljeno građenje
osnovnog gabarita objekta;

Bruto razvijena građevinska površina jeste zbir

površina svih nadzemnih etaža objekta, merenih u nivou
podova svih delova objekta - spoljne mere obodnih
zidova (sa oblogama, parapetima i ogradama);

27
Indeks zauzetosti parcele jeste odnos gabarita
horizontalne projekcije izgrađenog ili planiranog
objekta i ukupne površine građevinske parcele, izražen
u procentima;

Indeks izgrađenosti parcele jeste odnos (količnik)

bruto razvijene građevinske površine izgrađenog ili
planiranog objekta i ukupne površine građevinske
parcele;

28
ESPON jeste evropska mreža institucija koje se bave
prikupljanjem informacija i pokazatelja za prostorno
planiranje;

Direktiva Inspire je dokument kojim se postavljaju

osnovna pravila usmerena ka uspostavljanju
Infrastrukture prostornih informacija u Evropskoj
uniji, a u Srbiji se sprovodi kroz Nacionalnu
infrastrukturu geoprostornih podataka;

29
Naseljeno mesto jeste izgrađeni, funkcionalno
objedinjeni prostor na kome su obezbeđeni uslovi za
život i rad ljudi i zadovoljavanje zajedničkih potreba
stanovnika;

Grad jeste naselje koje je kao grad utvrđeno zakonom;

Selo jeste naselje čije se stanovništvo pretežno bavi

poljoprivredom, a koje nije sedište opštine

30
Građevinsko područje jeste uređeni i izgrađeni deo
naseljenog mesta, kao i neizgrađeni deo područja
određen planskim dokumentom za zaštitu, uređenje ili
izgradnju objekta;

Građevinska parcela jeste deo građevinskog

zemljišta, sa pristupom javnoj saobraćajnoj površini,
koja je izgrađena ili planom predviđena za izgradnju;

Građevinski kompleks predstavlja celinu koja se

sastoji od više međusobno povezanih samostalnih
funkcionalnih celina, odnosno katastarskih parcela, koje
mogu imati različitu namenu;

31
Objekat jeste građevina spojena sa tlom, koja predstavlja
fizičku, funkcionalnu, tehničko-tehnološku ili
biotehničku celinu (zgrade svih vrsta, saobraćajni,
vodoprivredni i energetski objekti, objekti
infrastrukture elektronskih komunikacija - kablovska
kanalizacija, objekti komunalne infrastrukture
priključak na elektroenergetsku mrežu, industrijski,
poljoprivredni i drugi privredni objekti, objekti sporta i
rekreacije, groblja, skloništa i sl.) koji može biti
podzemni ili nadzemni

32
Objekti javne namene su objekti namenjeni za javno
korišćenje i mogu biti objekti javne namene u javnoj
svojini po osnovu posebnih zakona (linijski
infrastrukturni objekti, objekti za potrebe državnih
organa, organa teritorijalne autonomije i lokalne
samouprave itd.) i ostali objekti javne namene koji
mogu biti u svim oblicima svojine (bolnice, domovi
zdravlja, domovi za stare, objekti obrazovanja,
otvoreni i zatvoreni sportski i rekreativni objekti,
objekti kulture, saobraćajni terminali, pošte i drugi
objekti);
Klasa u smislu ovog zakona predstavlja grupu
građevinskih objekata, odnosno radova, svrstanih
prema zajedničkim karakteristikama u pogledu
strukturne i tehnološke složenosti, uticaja na životnu
sredinu i namene, odnosno rizika koji prati njihovo
izvođenje odnosno korišćenje; 33
Zgrada jeste objekat sa krovom i spoljnim zidovima,
izgrađena kao samostalna upotrebna celina koja pruža
zaštitu od vremenskih i spoljnih uticaja, a namenjena je
za stanovanje, obavljanje neke delatnosti ili za smeštaj i
čuvanje životinja, robe, opreme za različite proizvodne i
uslužne delatnosti i dr. Zgradama se smatraju i objekti
koji imaju krov, ali nemaju (sve) zidove (npr.
nadstrešnica), kao i objekti koji su pretežno ili potpuno
smešteni ispod površine zemlje (skloništa, podzemne
garaže i sl.);

Pomoćni objekat jeste objekat koji je u funkciji

glavnog objekta, a gradi se na istoj parceli na kojoj je
sagrađen ili može biti sagrađen glavni stambeni, poslovni
ili objekat javne namene (garaže, ostave, septičke jame,
bunari, cisterne za vodu i sl.);
34
Ekonomski objekti jesu objekti za gajenje životinja
(staje za gajenje konja, štale za gajenje goveda, objekti
za gajenje živine, koza, ovaca i svinja, kao i objekti za
gajenje golubova, kunića, ukrasne živine i ptica); prateći
objekti za gajenje domaćih životinja (ispusti za stoku,
betonske piste za odlaganje čvrstog stajnjaka, objekti za
skladištenje osoke); objekti za skladištenje stočne hrane
(senici, magacini za skladištenje koncentrovane stočne
hrane, betonirane silo jame i silo trenčevi), objekti za
skladištenje poljoprivrednih proizvoda (ambari, koševi)
i drugi slični objekti na poljoprivrednom gazdinstvu
(objekti za mašine i vozila, pušnice, sušionice i sl.);

35
Linijski infrastrukturni objekat jeste javni put,
javna železnička infrastruktura, elektroenergetski vod,
naftovod, produktovod, gasovod, objekat visinskog
prevoza, linijska infrastruktura elektronskih
komunikacija vodovodna i kanalizaciona infrastruktura
i sl. koji može biti nadzemni ili podzemni, čija izgradnja
je predviđena odgovarajućim planskim dokumentom;

Tuneli (putni, železnički ili za posebnu namenu) su

posebna vrsta podzemnih infrastrukturnih objekata,
čijom izgradnjom se ne narušava korišćenje zemljišta na
površini terena postojeće namene, uz eventualna
tehnička ograničenja koje definiše planski dokument;

36
Komunalna infrastruktura jesu svi objekti
infrastrukture za koje rešenje za izvođenje radova,
odnosno građevinsku dozvolu izdaje jedinica lokalne
samouprave;

Klizište je vid erozije zemljišta koja se odvija pod

uticajem prirodnih i seizmoloških prilika pri čemu se
deo stenovite ili rastresite mase odvaja od podloge i
nekontrolisano klizi po kliznoj površini;

37
Izgradnja objekta je skup radnji koji obuhvata:

pripremne (prethodne) radove,

izradu i kontrolu tehničke dokumentacije,
pripremne radove za građenje,
građenje objekta i
stručni nadzor u toku građenja objekta;

Izgradnja objekata se vrši na osnovu odobrenja za

izgradnju, a prema tehničkoj dokumentaciji za
izgradnju objekta.

38
Pripremni radovi jesu radovi koji prethode građenju
objekta i odnose se naročito na:
• rušenje postojećih objekata na parceli,
• izmeštanje postojeće infrastrukture na parceli,
raščišćavanje terena na parceli,
• obezbeđenje prostora za dopremu i smeštaj građevinskog
materijala i opreme,
• građenje i postavljanje objekata, instalacija i opreme
privremenog karaktera za potrebe izvođenja radova
(postavljanje gradilišne ograde, kontejnera i sl.), zemljani
radovi,
• radovi kojima se obezbeđuje sigurnost susednih objekata,
odnosno sigurnost i stabilnost terena (šipovi, dijafragme,
potporni zidovi i sl.),
• obezbeđivanje nesmetanog odvijanja saobraćaja i
korišćenje okolnog prostora; 39
Tehnička dokumentacija jeste skup projekata koji se
izrađuju radi: utvrđivanja koncepta objekta, razrade
uslova, načina izgradnje objekta i za potrebe održavanja
objekta;

40
Građenje je izvođenje građevinskih i građevinsko-zanatskih
radova, ugradnja instalacija, postrojenja i opreme.

Građenju objekta, odnosno izvođenju pojedinih radova može

se pristupiti i bez prethodno pribavljenog odobrenja za
izgradnju ako se objekat gradi neposredno pred
nastupanje ili za vreme elementarnih nepogoda, kao i radi
otklanjanja štetnih posledica od tih nepogoda, neposredno
posle njihovog nastupanja, kao i u slučaju rata ili
neposredne ratne opasnosti.

Ovi objekti mogu ostati kao stalni ako investitor pribavi

odobrenje za izgradnju u roku od šest meseci od prestanka
okolnosti koje su prouzrokovale njegovo građenje.

41
Rekonstrukcija je izvođenje građevinskih radova na
postojećem objektu u gabaritu i volumenu objekta,
kojima se: utiče na stabilnost i sigurnost objekta i zaštitu
od požara; menjaju konstruktivni elementi ili tehnološki
proces; menja spoljni izgled objekta ili povećava broj
funkcionalnih jedinica vrši zamena uređaja, postrojenja,
opreme i instalacija sa povećanjem kapaciteta ;

Rekonstrukcija linijskog infrastrukturnog objekta

jeste izvođenje građevinskih radova u zaštitnom pojasu,
u skladu sa posebnim zakonom, kojima se može
promeniti gabarit, volumen, položaj ili oprema
postojećeg objekta;

42
Dogradnja
jeste izvođenje građevinskih i drugih radova kojima se
izgrađuje novi prostor van postojećeg gabarita objekta,
kao i nadziđivanje objekta, i sa njim čini građevinsku,
funkcionalnu ili tehničku celinu;

Adaptacija je izvođenje građevinskih i drugih radova

na postojećem objektu kojima se vrši promena
organizacije prostora u objektu, zamena uređaja,
postrojenja, opreme i instalacija istog kapaciteta,
kojima se ne utiče na stabilnost i sigurnost objekta, ne
menjaju konstruktivni elementi, ne menja spoljni izgled
i ne utiče na bezbednost susednih objekata, saobraćaja i
životne sredine.

43
Sanacija je izvođenje građevinskih i drugih radova na
postojećem objektu kojima se vrši popravka uređaja,
postrojenja i opreme, odnosno zamena konstruktivnih
elemenata objekta, kojima se ne menja spoljni izgled, ne
utiče na bezbednost susednih objekata, saobraćaja i životne
sredine i ne utiče na zaštitu prirodnog i nepokretnog
kulturnog dobra, evidentirane nepokretnosti, dobra koje
uživa prethodnu zaštitu, njegove zaštićene okoline, osim
konzervatorsko - restauratorskih radova.

Sanacija klizišta obuhvata sve radove kojima se vrši

saniranje klizišta nastalih na građevinskom, šumskom,
poljoprivrednom, putnom ili drugoj vrsti zemljišta. Ovi
radovi obuhvataju raščišćavanje i otklanjanje nanosa
nastalih kao posledica klizanja tla, projektovanje,
obezbeđenje potrebne tehničke dokumentacije, potrebnih
građevinskih uslova i izvođenje građevinskih radova
potrebnih za sanaciju i zaštitu od pojave novog klizišta; 44
Investiciono održavanje je izvođenje građevinsko-
zanatskih, odnosno drugih radova zavisno od vrste
objekta u cilju poboljšanja uslova korišćenja objekta u
toku eksploatacije;

Tekuće (redovno) održavanje objekta jeste izvođenje

radova koji se preduzimaju radi sprečavanja oštećenja
koja nastaju upotrebom objekta ili radi otklanjanja tih
oštećenja, a sastoje se od pregleda, popravki i
preduzimanja preventivnih i zaštitnih mera, odnosno
svi radovi kojima se obezbeđuje održavanje objekta na
zadovoljavajućem nivou upotrebljivosti, a radovi na
tekućem održavanju stana jesu krečenje, farbanje,
zamena obloga, zamena sanitarija, radijatora i drugi
slični radovi;
45
Restauratorski, konzervatorski i radovi na
revitalizaciji kulturnih dobara su radovi koji se
izvode na nepokretnim kulturnim dobrima i njihovoj
zaštićenoj okolini, u skladu sa posebnim i ovim
zakonom;

Uklanjanje objekta ili njegovog dela jeste izvođenje

radova na rušenju objekta ili dela objekta;

46
Investitor je lice za čije potrebe se gradi objekat, i na
čije ime glasi građevinska dozvola.

Finansijer jeste lice koje po osnovu zaključenog i

overenog ugovora sa investitorom finansira, odnosno
sufinansira izgradnju, dogradnju, rekonstrukciju,
adaptaciju, sanaciju ili izvođenje drugih građevinskih
odnosno investicionih radova predviđenih ovim zakonom i
na osnovu tog ugovora stiče određena prava i obaveze koje
su ovim zakonom propisane za investitora u skladu sa tim
ugovorom, osim sticanja prava svojine na objektu koji je
predmet izgradnje.

47
Separat o tehničkim uslovima izgradnje (u daljem
tekstu: separat) jeste dokument koji donosi imalac
javnih ovlašćenja u okviru svoje nadležnosti kad planski
dokument ne sadrži uslove, odnosno podatke za izradu
tehničke dokumentacije, koji sadrži odgovarajuće
uslove i podatke za izradu tehničke dokumentacije, a
naročito kapacitete i mesto priključenja na komunalnu i
drugu infrastrukturu prema klasama objekata i
delovima područja za koje se donosi;

Imaoci javnih ovlašćenja su državni organi, organi

autonomne pokrajine i lokalne samouprave, posebne
organizacije i druga lica koja vrše javna ovlašćenja u
skladu sa zakonom;

48
Standardi pristupačnosti jesu obavezne tehničke
mere, standardi i uslovi projektovanja, planiranja
i izgradnje kojima se osigurava nesmetano
kretanje i pristup osobama sa invaliditetom, deci i
starim osoba:

• Objekti visokogradnje - javne i poslovne

namene

• Stambene i stambeno-poslovne zgrade sa deset i

više stanova moraju se projektovati i graditi
tako da se osobama sa invaliditetom, deci i
starim osobama omogućava nesmetan pristup,
kretanje, boravak i rad.

49
3. Načela za uređenje i korišćenje prostora
Uređenje i korišćenje prostora zasniva se na načelima:

• održivog razvoja kroz integralni pristup u

planiranju;

Održivi razvoj iz stava predstavlja usklađivanje

ekonomskih, socijalnih i ekoloških aspekata razvoja,
racionalno korišćenje neobnovljivih i obezbeđenje uslova
za veće korišćenje obnovljivih resursa, što sadašnjim i
budućim generacijama omogućava zadovoljavanje
njihovih potreba i poboljšanje kvaliteta života.

50
• ravnomernog teritorijalnog razvoja;
• racionalnog korišćenja zemljišta podsticanjem
mera urbane i ruralne obnove i rekonstrukcije;
• racionalnog i održivog korišćenja neobnovljivih
resursa i optimalnog korišćenja obnovljivih
resursa;
• zaštite i održivog korišćenja prirodnih dobara i
nepokretnih kulturnih dobara;

51
• prevencije tehničko-tehnoloških nesreća, zaštite od
požara i eksplozija, zaštite od prirodnih nepogoda,
otklanjanja uzroka koji izazivaju klimatske
promene; planiranja i uređenja prostora za
potrebe odbrane zemlje;
• usaglašenosti sa evropskim propisima i
standardima iz oblasti planiranja i uređenja
prostora;
• unapređenja i korišćenje informacionih
tehnologija koje doprinose boljoj efikasnosti i
ekonomičnosti rada javne uprave na poslovima
izgradnje;
• učešća javnosti;

52
 • očuvanja običaja i tradicije;
• očuvanja specifičnosti predela;
• horizontalne i vertikalne koordinacije.

Horizontalna koordinacija podrazumeva povezivanje sa

susednim teritorijama u toku planiranja radi rešavanja
zajedničkih funkcija i interesa, kao i povezivanje i
participaciju svih učesnika u prostornom razvoju javnog i
civilnog sektora i građana.

Vertikalna koordinacija podrazumeva uspostavljanje veza

svih nivoa prostornog i urbanističkog planiranja i uređenja
prostora, od nacionalnog ka regionalnom i dalje ka
lokalnom nivou, kao i informisanje, saradnju i koordinaciju
između lokalnih inicijativa, planova i projekata sa
regionalnim i državnim planovima i akcijama. 53
Pauza

54
 DOKUMENTI PROSTORNOG I
URBANISTIČKOG PLANIRANJA

planski dokumenti;

dokumenti za sprovođenje prostornih planova;

urbanističko-tehnički dokumenti.

55
 PLANSKI DOKUMENTI

 Strategija prostornog razvoja Republike Srbije;

 Šeme prostornog razvoja;

 Prostorni plan područja posebne namene;

 Regionalni prostorni plan;

 Prostorni plan opštine

56
Strategija prostornog razvoja Republike Srbije donosi se
za teritoriju Republike Srbije (evropski NUTS 1
standard veličine prostornih jedinica).

Strategijom se određuju dugoročni ciljevi prostornog

planiranja i razvoja u skladu sa ukupnim ekonomskim,
socijalnim, ekološkim i kulturno-istorijskim razvojem.

Strategijom se posebno definišu pitanja, oblasti i

modaliteti transgranične i međunarodne saradnje u
oblasti prostornog planiranja i razvoja.

Strategiju donosi Narodna skupština Republike Srbije,

na predlog Vlade Republike Srbije.
57
Šeme prostornog razvoja su planski dokumenti kojima
se bliže određuje prostorni razvoj pojedinih oblasti za
koje su osnove prostornog razvoja utvrđene u Strategiji
i to:
• visokog obrazovanja i naučno-istraživačkog rada;
kulture;
• zdravstva i socijalne zaštite;
• informacija i telekomunikacija;
• multimodalnog transporta;
• rudarstva i energetike;
• kapitalne privrede;
• prirodnih i ruralnih područja;
• sporta i rekreacije.

58
Prostorni plan područja posebne namene donosi se za:
•područje nacionalnog parka;
•područje koje, zbog svojih karakteristika, ima posebnu
namenu koja zahteva poseban režim organizacije,
uređenja, korišćenja i zaštite prostora;
•područje određeno Strategijom, odnosno regionalnim
prostornim planom, odnosno područje za koje organ
nadležan za donošenje plana utvrdi da postoji potreba
planiranja njegovog uređenja tom vrstom plana.
Prostorni plan područja posebne namene se po pravilu
izrađuje i za objekte za koje odobrenje za izgradnju
izdaje ministarstvo nadležno za poslove građevinarstva.
Prostorni plan područja posebne namene izrađuje se na
osnovu prethodne studije opravdanosti.
59
Regionalni prostorni plan donosi se za teritoriju
autonomne pokrajine.

Regionalni prostorni plan može da se donese i za

područje prostornih jedinica veličine evropski NUTS 2 i
3 standard.

Regionalni prostorni plan za područje grada Beograda

donosi Skupština grada Beograda, uz prethodno
pribavljeno mišljenje Agencije, ako zakonom nije
drugačije propisano.

60
 Prostorni plan opštine donosi se za područje opštine.
Prostorni plan opštine donosi skupština opštine. Dve ili
više opština (do evropskog NUTS 4 standarda veličine
prostornih jedinica) mogu doneti prostorni plan za
područje tih opština.

61
 Planska dokumenta može da izrađuje preduzeće,
odnosno drugo pravno lice koje je upisano u
odgovarajući registar za obavljanje poslova prostornog
planiranja i izrade planskih dokumenata. Izradom
planskog dokumenta rukovodi odgovorni planer.

Odgovorni planer može biti lice sa visokom

stručnom spremom i najmanje pet godina radnog
iskustva, koje ima stručne rezultate na izradi planskih
dokumenata, preporuke najmanje dva odgovorna
planera ili Inženjerske komore i položen stručni ispit.

62
 Pre podnošenja predloga planskog dokumenta
organu nadležnom za njegovo donošenje, planski
dokument podleže stručnoj kontroli i izlaže se na javni
uvid.

Stručna kontrola obuhvata proveru usklađenosti

planskog dokumenta sa odlukom o njegovoj izradi i
proveru opravdanosti planskog rešenja, proveru
usklađenosti planskog dokumenta sa zakonom,
standardima i normativima i drugim propisima donetim
na osnovu zakona.

63
URBANISTIČKO PLANIRANJE
Planiranjem i uređenjem prostora i naselja obezbeđuje
se:
•prostorna organizacija naselja, kojom se stvaraju
kvalitetniji životni uslovi;
•očuvanje i unapređenje ukupnog graditeljskog nasleđa;
•dopuna postojećih i stvaranje novih urbanih vrednosti;
•obnova i rekonstrukcija istorijskih i ambijentalnih
celina;
•očuvanje zemljišta pogodnog za poljoprivredu,
prirodnih vrednosti i životne sredine tog naselja,
susednog naselja i regiona;
•usklađenost izgradnje infrastrukture i drugog uređenja
javnog građevinskog zemljišta.
64
Urbanistički planovi su:

 Opšti urbanistički planovi su generalni plan i plan opšteg

uređenja.
 Regulacioni planovi su plan generalne regulacije i plan
detaljne regulacije.

65
Opšti urbanistički planovi
Generalnim planom određuje se dugoročna
projekcija razvoja i prostornog uređenja naselja.
Generalni plan se donosi za grad, odnosno grad
Beograd. Generalni plan može se doneti i za gradska i
ostala naselja.
Generalnim planom uređuju se i utvrđuju, naročito:
•građevinski reoni;
•namene površina koje su pretežno planirane u
građevinskom reonu;
•pravci, koridori i kapaciteti za saobraćajnu,
energetsku, vodoprivrednu, komunalnu i drugu
infrastrukturu;
•zone ili celine za koje će se raditi urbanistički planovi i
zone ili celine za koje generalni plan sadrži ista pravila
građenja. 66
 Planom opšteg uređenja određuje se dugoročna
projekcija razvoja i prostornog uređenja naselja,
osnovna regulacija i pravila građenja.
Plan opšteg uređenja donosi se za manja naselja i
sela, za koja se ne donosi generalni plan ili plan
generalne regulacije.
Plan opšteg uređenja donosi se i za delove naselja,
ako je tako određeno generalnim planom ili planom
generalne regulacije.
Planom opšteg uređenja utvrđuju se naročito:
• namene površina koje su pretežno planirane u
građevinskom reonu;
• pravci i koridori za saobraćajnu, energetsku,
vodoprivrednu, komunalnu i drugu infrastrukturu;
• zone ili celine sa istim pravilima građenja.
67
 Regulacioni planovi

Plan generalne regulacije donosi se za naselja za

koja se ne donese generalni plan, kao i za manja naselja
i sela, za koja se ne donese plan opšteg uređenja.

Planom generalne regulacije koji se radi za celo

naselje određuje se dugoročna projekcija razvoja i
prostornog uređenja naselja, kao i pravila regulacije,
uređenja i građenja.

Ovaj plan može da se donese za deo naselja, ako je

tako određeno generalnim planom.

68
 Plan generalne regulacije određuje, odnosno bliže
razrađuje:

• podelu građevinskog reona na javno građevinsko

zemljište i ostalo građevinsko zemljište;
• trase, koridore i kapacitete za saobraćajnu,
energetsku, vodoprivrednu, komunalnu i drugu
infrastrukturu;
• visinske kote raskrsnica ulica (nivelacioni plan);
• namene površina koje su pretežno planirane u
građevinskom reonu;
• podelu na zone ili celine sa istim pravilima građenja;
• lokacije za javne objekte.

69
 Plan detaljne regulacije donosi se za delove naselja, u
skladu sa generalnim planom, odnosno planom
generalne regulacije. Plan detaljne regulacije može da se
donese i za celo naselje, u kom slučaju se ne donosi plan
generalne regulacije. Plan detaljne regulacije može da se
donese i za izgradnju objekata za koje odobrenje za
izgradnju izdaje ministarstvo nadležno za poslove
građevinarstva.
Planom detaljne regulacije, određuju se, odnosno
bliže se razrađuju, naročito:
• granice javnog građevinskog zemljišta sa
elementima za obeležavanje na katastarskoj podlozi;
• regulacione linije ulica i javnih površina i
građevinske linije;
• nivelacione kote ulica i javnih površina (nivelacioni
plan).
70
Sastavni delovi urbanističkih planova su:

•pravila uređenja;
•pravila građenja;
•grafički deo.

Pravila uređenja sadrže opis i objašnjenje grafičkog dela,

opšte urbanističke uslove i potrebne elemente definisane
programom iz Zakona.

Pravila građenja sadrže sve uslove koji se odnose na

izgradnju objekata i koji se određuju po zonama ili
celinama iz plana, prema specifičnostima i potrebama
naselja.

71
 Grafičkim delom plana prikazuju se planirano
rešenje, regulacija i nivelacija.

Izradi urbanističkog plana pristupa se na osnovu

odluke o izradi urbanističkog plana, koju donosi organ
nadležan za njegovo donošenje.
Urbanističke planove mogu da izrađuju preduzeća,
odnosno druga pravna lica koja su upisana u
odgovarajući registar za obavljanje poslova
urbanističkog planiranja i izrade urbanističkih planova.
Urbanističke planove može da izrađuje i preduzeće,
odnosno druga organizacija, koje osnuje opština za
obavljanje poslova urbanističkog planiranja. Izradom
urbanističkih planova rukovodi odgovorni urbanista.
72
 Odgovorni urbanista može biti lice sa visokom
školskom spremom odgovarajuće struke i najmanje pet
godina odgovarajućeg radnog iskustva, koje ima stručne
rezultate na izradi urbanističkih planova i druge
urbanističke dokumentacije ili nagrade na konkursima
za urbanistička rešenja, preporuku najmanje dva
odgovorna urbanista ili Inženjerske komore i položen
stručni ispit.

73
 Posle izvršene stručne kontrole i postupanja po
datim primedbama, a pre podnošenja predloga
urbanističkog plana organu nadležnom za njegovo
donošenje, obavlja se javni uvid, putem oglašavanja u
dnevnom i lokalnom listu.

Javni uvid traje najmanje 15 a najduže 30 dana od

dana oglašavanja.

Urbanistički plan donosi skupština opštine, odnosno

grada, odnosno grada Beograda, uz pribavljeno
mišljenje Komisije.

Doneti urbanistički plan mora biti dostupan

javnosti.
74
 OBAVEŠTENJE O MOGUĆNOSTIMA ILI
OGRANIČENJIMA ZA GRAĐENJE NA
NEKOM ZEMLJIŠTU

Izgradnja objekata bilo koje vrste može da se izvrši samo

na delu zemljišta koje je odgovarajućim planom određeno
kao građevinsko zemljište.

Ukoliko postoji odgovarajući urbanistički plan, na zahtev

zainteresovanog lica nadležna gradska, odnosno opštinska
uprava, odnosno ministarstvo nadležno za poslove
urbanizma, izdaje izvod iz urbanističkog plana, koji sadrži
podatke o urbanističkim uslovima za uređenje prostora
utvrđenim urbanističkim planom.

75
Izvod iz urbanističkog plana sadrži sve uslove i podatke
neophodne za izradu idejnog projekta, a naročito
regulacionu i građevinsku liniju i nivelacione uslove.

Za izgradnju objekata na području za koje nije

predviđena izrada urbanističkog plana, na zahtev
zainteresovanog lica nadležna gradska, odnosno opštinska
uprava, odnosno ministarstvo nadležno za poslove
urbanizma izdaje akt o urbanističkim uslovima u skladu
sa prostornim planom.

76
Akt o urbanističkim uslovima sadrži pravila građenja,
regulacionu i građevinsku liniju, nivelacione uslove,
mogućnosti i tehničke uslove za priključenje na
saobraćajnu, komunalnu i drugu infrastrukturu, kao i
druge uslove.

Akt o urbanističkim uslovima za izgradnju objekata iz

člana 89. stav 4. Zakona, pored navedenih elemenata sadrži
i podatke o prethodnim radovima, koje je neophodno
obaviti.

77
4. GRAĐEVINSKO ZEMLJIŠTE
Građevinsko zemljište je zemljište na kojem su
izgrađeni objekti i zemljište koje služi redovnoj upotrebi
tih objekata, kao i zemljište koje je, odgovarajućim
planom predviđeno za izgradnju i redovno korišćenje
objekata.
Građevinsko zemljište može biti:
javno građevinsko zemljište;
ostalo građevinsko zemljište.
Pripremanje zemljišta obuhvata istražne radove,
izradu geodetskih i drugih podloga, izradu planske i
projektne dokumentacije, programa za uređivanje
zemljišta, raseljavanje, rušenje objekata koji su planom
za to predviđeni, saniranje terena i druge radove.
Opremanje zemljišta obuhvata izgradnju objekata
komunalne infrastrukture i uređenje javnih površina
78
Građevinsko zemljište na kojem su, do dana stupanja
na snagu Zakona o planiranju i izgradnji, izgrađeni
javni objekti od opšteg interesa i javne površine i koje je
u državnoj svojini je javno građevinsko zemljište.

To je zemljište koje je namenjeno za izgradnju javnih

objekata od opšteg interesa i za javne površine i koje je
u državnoj svojini.

Javno građevinsko zemljište određuje opštim aktom

opština, u skladu urbanističkim planom. Javno
građevinsko zemljište ne može se otuđiti iz državne
svojine.

79
Javno građevinsko zemljište može biti uređeno i
neuređeno, izgrađeno i neizgrađeno.

Opština uređuje javno građevinsko zemljište i stara se o

njegovom korišćenju prema nameni predviđenoj
planom.

Uređivanje javnog građevinskog zemljišta vrši se u

skladu sa dugoročnim, srednjeročnim i godišnjim
programom uređivanja.

Uređivanje javnog građevinskog zemljišta obuhvata

njegovo pripremanje i opremanje.

80
 Pripremanje zemljišta obuhvata istražne radove,
izradu geodetskih i drugih podloga, izradu planske i
projektne dokumentacije, programa za uređivanje
zemljišta, raseljavanje, rušenje objekata koji su planom
za to predviđeni, saniranje terena i druge radove.

Opremanje zemljišta obuhvata izgradnju objekata

komunalne infrastrukture i uređenje javnih površina.

Finansiranje uređivanja javnog građevinskog

zemljišta obezbeđuje se iz sredstava ostvarenih od:
• zakupnine za građevinsko zemljište;
• naknade za uređivanje građevinskog zemljišta;
• naknade za korišćenje građevinskog zemljišta; i
• drugih izvora.

81
 Sredstva od naknada za uređivanje i korišćenje
građevinskog zemljišta koriste se za uređivanje
građevinskog zemljišta i za izgradnju i održavanje
objekata komunalne infrastrukture.

Naknadu za uređivanje građevinskog zemljišta plaća

investitor
Građevinsko zemljište koristi se kao izgrađeno ili
neizgrađeno.

Izgrađeno građevinsko zemljište je zemljište na kojem

su izgrađeni objekti namenjeni za trajnu upotrebu.

Neizgrađeno građevinsko zemljište je zemljište:

• na kojem nisu izgrađeni objekti;
• na kojem su izgrađeni objekti suprotno zakonu;
• na kojem su izgrađeni privremeni objekti. 82
 Neizgrađeno javno građevinsko zemljište opština
može dati u zakup na određeno vreme do privođenja
planiranoj nameni, javnim nadmetanjem ili
prikupljanjem ponuda.

Naknadu za korišćenje izgrađenog javnog

građevinskog zemljišta i ostalog građevinskog zemljišta
u državnoj svojini plaća vlasnik objekta.

Naknadu za korišćenje neizgrađenog javnog

građevinskog zemljišta i ostalog građevinskog zemljišta
u državnoj svojini plaća korisnik.

83
Ostalo građevinsko zemljište je izgrađeno zemljište, kao i
zemljište namenjeno za izgradnju objekata, a koje nije
određeno kao javno građevinsko zemljište.

Ostalo građevinsko zemljište može biti u svim oblicima

svojine i u prometu je.

84