VIRUSI - Istorijat

- virusne bolesti su harale čovječanstvom od davnina, a

neke od njih su jasno opisane u starim spisima
- pojedine virusne bolesti, kao velike boginje i influenca
su i u relativno bliskoj prošlosti prouzrokovale velike
katastrofe
- tek krajem prošlog vijeka ruski botaničar
Ivanovski je ukazao na postojanje infektivnih
agenasa manjih od bakterija
- on je 1892. godine radeći na proučavanju
mozaične bolesti duvana otkrio da sok od
oboljelog lišća procjeđen kroz bakteriološke
filtre, zadržava infektivna svojstva
 Osobine virusa
• 1953. godine Andre Lwoff je definisao 4 osnovna svojstva virusa
koji ih razlikuju od ostalih mikroorganizama i svih ćelija:

 Virusi sadrže samo jedan tip nukleinske kiseline bilo RNK

ili DNK ali nikada obje istovremeno
 Virusi se razmnožavaju od svoje nukleinske kiseline a ne
diobom kao drugi mikroorganizmi i ćelije
 Virusi su intracelularni paraziti
 Virusi predstavljaju specifičnu strukturu izgrađenu od
proteina i nukleinske kiseline koja ih razlikuje od ćelijskih
struktura prokariota i eukariota
 Virusi i virion
- virusi imaju ekstracelularno i intracelularno stanje

- virus je sitna partikula koja sadrži nukleinsku kiselinu

obmotanu proteinom i ponekad i drugim
makromolekulima

- kada se nalazi u ekstracelularno stanje zove se virion.

Virion je metabolički inertan i nema respiracione i
metaboličke funkcije.
• Virus na latinskom znači "živi otrov“. Virusi nemaju
ćelijsku organizaciju. Ne proizvode metabolicku
energiju

• Ne mogu sintetisati proteine

• Submikroskopske veličine (25-300 nm)

• Čestica virusa (virion) sastoji se od DNK ili RNK i

proteinskog omotača.

• Morfologija virusa je najbolje proučena negativnom

tehnikom bojenja i elektronskom mikrografijom.

“virusi su virusi”
Virusi se umnožavaju, eksplozivno šire

- objašnjenje brzog širenja infekcije - gripe:

-1 bakterijska ćelija - udvostručenje/20min.

-1 virus kod napada bakterijske ćelije- 100 novih

ćelija/ 35-37oC u toku 10 s do 2 min.
 Građa virusa

- virusi se znatno razlikuju prema obliku i veličini ali

su slični po tome što su svi izgrađeni na istim
principima
- svi virusi posjeduju jednu nukleinsku kiselinu (
DNK ili RNK ) koja predstavlja genetski materijal
- oko virusne nukleinske kiseline nalazi se zaštitna
ovojnica izgrađena od proteina koja se zove kapsid
- zajedno nukleinska kiselina i kapsid čine
nukleokapsid
- pojedini virusi pored nukleokapsida sadrže i
omotač koji virusi stiču od različitih
ćelijskih membrana u procesu sazrevanja i
izlaska iz ćelije
 Genetika virusa
- bitna razlika između virusa i svih drugih
mikroorganizama je u tome što virusi ne posjeduju
osnovna svojstva ćelije i sadrže samo jedan tip
nukleinske kiseline
- nukleinska kiselina virusa nosi sve genetičke
informacije i preko nje se obavlja repikacija virusa
Forme virusne DNA
Forme virusne RNA
 Virusni kapsid

- naše prve predstave o virusu potiču od Crick-a i Watson-

a (1956)
- oni su pretpostavili da je svaki zaštitni kapsid sagrađen
od identičnih molekula koji su zajedno upakovani na
pravilan način
- strukturne jedinice u kapsidu - kapsomere nijesu
raspoređene nasumice već su grupisane simetrično u
pravilnom međusobnom odnosu, gradeći simetriju
- postoje 2 vrste simetrija:
- spiralna simetrija
- ikozaedarna simetrija
 Virusni omotač
Virusni omotač ima višestruku ulogu :
- odgovoran je za pripajanje za ćelijske receptore
- obezbeđuje unošenje nukleokapsida u citoplazmu
ćelije
- omogućava izlazak virusa bez uništaavanja ćelije
- podstiče imuni odgovor
 VIRION S OVOJNICOM
Kod životinjskih virusa nukleokapsid je često omotan ovojnicom nalik
fosfolipidnoj membrani

•ovojnica je dio membrane iz ćelije

domaćina u koju su ugrađeni glikoproteini
kodirani virusnim genomom

• ovojnica ne pokazuje fiziološku ulogu

membrane (endocitoza, aktivni transport)

• proteini i glikoproteini ovojnice učestvuju

u prepoznavanju ćelije domaćina
 Struktura-arhitektura virusa
- spiralna s omotačem (npr. virus influence)

- ikozaedarska kapsida s envelopom (omotačem) i šiljastim

izdancima (npr. simpleks virus)

-gola, ikozaedarska virusna čestica bez envelope

(npr. adenovirus)

• Morfologija virusa određena je na osnovu:

- simetrije nukleokapsida ili
- na osnovu oblika omotača
Ulazak virusa u ćeliju
 Podjela virusa
- prema vrsti domaćina koga inficiraju virusi se
mogu podijeliti na :
- viruse koji inficiraju bakterije i druge
mikroorganizme (bakteriofagi)

- viruse koji inficiraju biljke (biljni virusi)

- viruse koji infiiraju beskičmenjake

- Viruse koji inficiraju kičmenjake (animalni virusi)

• Prema savremenoj klasifikaciji virusi su razvrstani u
familije, podfamilije, rodove i vrste
• Naziv familije ima sufiks VIRIDAE ( Herpesviridae,
Poxviridae… )
• Naziv podfamilije se završava nastavkom VIRINAE
• Naziv roda ima nastavak VIRUS

Tip nukleinske Sa omotačem Bez omotača

kiseline
DNK Poxviridae Adenoviridae
Herpesviridae Papovaviridae
RNK Coronaviridae Reoviridae
Paramyxoviridae Picornaviridae
Togaviridae
- nezavisno od zvanične klasifikacije, koristi
se i klinička klasifikacija: respiratorni
virusi, enteralni virusi, onkogeni virusi,
hepatotropni virusi…
Virusni domaćin i taksonomija
 Enzimi u virionima
- uloga u početnim fazama infekcije
- DNK polimeraza ili RNK polimeraza
- reverzna transkriptaza (retrovirusi)
- lizozim (bakteriofagi)

Sintetišu se u prethodnom domaćinu i pakuju u kapsid

Kultivisanje virusa u laboratoriji
REPLIKACIJA VIRUSA
 “Kriva rasta” virusa

• Poslije adrsorpcije
infektivnost virusa
nastaje - eklipsa
• Period eklipse traje do
pojave prvih zrelih
virusa u ćeliji
• Eklipsa i sazrevanje
čine latentni period
• Latentni period traje do
oslobađanja prvih virusa
iz ćelije
BAKTERIOFAG I PENETRACIJA
ŽIVOTNI CIKLUS BAKTERIFAGA
Klasifikacija animalnih virusa
RETROVIRUS
 Herpes simplex virus (HSV)
• Na koži i sluzokoži usana, usne duplje i
genitalijama.
• Linearna dsDNK
• Sintetiše specifične proteine glikoproteine
• Inaktiviraju ga 20% etar, 70% alkohol,
UV...
• Citopatogeni efekat
 Hepatitis B virus
• Ima omotač (HBsAg)
• Cirkularna ds DNK
• HBsAg se nalazi slobodan u krvi
 Interferoni

• Supstanca koja inhibira prenosivost virusne

infekcije na druge ćelije
• Prva linija odbrane protiv virusa
• Aktiviraju transkripciju ćelijskih gena, čiji
produkti (enzimi) inhibiraju replikaciju
virusa
 Najznačajniji antivirusni agensi
• Acyclovir (herpes virusne infekcije)
• Ribavirin (adenovirusi, virus influence)
 Virusne vakcine
• Jenner 1796. godine, vakcina u zaštiti od
velikih boginja
• Pasteur 1885. godine, vakcina u zaštiti od
bjesnila