MGA SULATIN

 Ang mga sulatin ay isang intelektwal na pagsulat. Makatutulong ito sa

pagpapataas ng kaalamansa iba’t ibang larangan. Ito ay para din sa
makabuluhang pagsasalaysay na sumasalamin sa kultura, karanasan,
reaksyon at opinyon base sa manunulat. Ginagamit din ito upang
makapagpabatid ng mga impormasyon at saloobin.
Maikling Kwento
 Ang maikling kwento ay naglalaman ng maiksing salaysay tungkol sa
isang mahalagang pangyayari na kinabibilangan ng isa o ilang mga
tauhan. Ito ay kinapupulutan ng magandang aral at kadalasang
ginagamit bilang kwentong pambata. Kabilang sa mga popular na
maikling kwento na may aral ay ang; “Si Juan at ang mga Alimango“,
“Ang Sapatero at ang mga Duwende“, “Ang Araw at ang Hangin“, at
marami pang iba.
 Ano ang Maikling Kwento?
 Ang maikling kwento ay isang masining na anyo ng panitikan na
naglalaman ng isang maiksing salaysay tungkol sa isang mahalagang
pangyayari na kinabibilangan ng isa o ilang tauhan. Nag-iiwan ito ng
isang kakintalan sa isip ng mga mambabasa.

 Si Deogracias A. Rosario ang tinuturing na “Ama ng Maikling Kwentong

Tagalog.
 Kahit ano ay maaring paksain ng kwentista o manunulat ng maikling
kwento. Maaaring hango ito sa mga pangyayari sa totoong buhay at
maari ding ito’y patungkol sa kababalaghan at mga bagay na hindi
maipaliwanag ng kaalaman.
 Mga Elemento ng Maikling Kwento
 Mayroong labing-isang elemento ang maikling kwento. Ito ay ang mga
sumusunod:
 1. Panimula
 Dito nakasalalay ang kawilihan ng mga mambabasa. Dito rin kadalasang
pinapakilala ang iba sa mga tauhan ng kwento.

 2. Saglit na Kasiglahan
 Naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot
sa suliranin.
 3. Suliranin
 Ito ang problemang haharapin o kinahaharap ng tauhan o mga tauhan
sa kwento.

 4. Tunggalian
 Ang tunggalian ay may apat na uri:
 Tao laban sa tao
 Tao laban sa sarili
 Tao laban sa lipunan
 Tao laban sa kapaligiran o kalikasan
 5. Kasukdulan
 Sa kasukdulan nakakamtan ng pangunahing tauhan ang katuparan o
kasawian ng kanyang ipinaglalaban.

 6. Kakalasan
 Ito ang tulay sa wakas ng kwento.
 7. Wakas
 Ito ang resolusyon o ang kahihinatnan ng kwento.

 8. Tagpuan
 Dito nakasaad ang lugar na pinangyarihan ng mga aksyon o mga
insidente. Kasama din dito ang panahon kung kailan naganap ang
kwento.
 9. Paksang Diwa
 Ito ang pinaka-kaluluwa ng maikling kwento.

 10. Kaisipan
 Ito naman ang mensahe ng kwento.

 11. Banghay
 Ito ay ang mga pangyayari sa kwento.
 1. Simula
 Kabilang sa simula ang mga tauhan, tagpuan, at suliranin. Sa mga
tauhan nalalaman kung sinu-sino ang magsisiganap sa kwento at kung
ano ang papel na gaganapan ng bawat isa. Maaaring bida, kontrabida o
suportang tauhan.
 Sa tagpuan nakasaad ang lugar na pinangyarihan ng mga aksyon o mga
insidente kasama na dito ang panahon kung kailan naganap ang
kwento. At ang bahagi ng suliranin ang siyang kababasahan ng
problemang haharapin ng pangunahing tauhan
 2. Gitna
 Ang gitna ay binubuo ng saglit na kasiglahan, tunggalian, at kasukdulan.
Ang saglit na kasiglahan ang naglalahad ng panandaliang pagtatagpo
ng mga tauhang masasangkot sa suliranin.
 Ang tunggalian naman ang bahaging kababasahan ng pakikitunggali o
pakikipagsapalaran ng pangunahing tauhan laban sa mga suliraning
kakaharapin, na minsan ay sa sarili, sa kapwa, o sa kalikasan.
Samantalang ang kasukdulan ang pinakamadulang bahagi kung saan
makakamtan ng pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng
kanyang ipinaglalaban.
 3. Wakas
 Ang wakas ay binubuo ng kakalasan at katapusan. Ang kakalasan ang
bahaging nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng kwento mula
sa maigting na pangyayari sa kasukdulan, at ang katapusan ang
bahaging kababasahan ng magiging resolusyon ng kwento. Maaring
masaya o malungkot, pagkatalo o pagkapanalo.

 Gayunpaman, may mga kwento na hindi laging winawakasan sa

pamamagitan ng dalawang huling nabanggit na mga sangkap. Kung
minsan, hinahayaan ng may-akda na mabitin ang wakas ng kwento para
hayaan ang mambabasa na humatol o magpasya kung ano sa palagay
nito ang maaring kahinatnan ng kwento
TULA

 Ang Tula ay isa ring pagpapahayag ng damdamin, pagbibigay ng

mensahe batay sa kanyang nakikita, naririnig, nararamdaman at
karanasan. Malaya nitong nasasabi ang nilalaman ng puso't isipan ng
isang manunulat at binibigkas ito ng may malambing at maamong
pananalita.
 Ang Tula ay isang anyo ng panitikan na nagpapahayag ng damdamin ng
isang tao. Ito ay binubuo ng mga saknong at ang mga saknong ay
binubuo ng mga taludtud.
 Ito ay may sukat at tugma o malaya man ay nararapat magtaglay ng
magandang diwa at sining ng kariktan.
 Sinasabing may magandang diwa ang isang tula kung may makukuhang
magandang halimbawa ditto. May sining ng kariktan naman kung ang
mga pananalitang ginamit ay piling-pili at naaayon sa mabuting
panlasa.
 Mga Uri ng Tula

 1. Tulang Liriko o Tulang Damdamin (lyric poetry) – Ito ay nagtataglay ng

mga karanasan, kaisipan, guniguni, pangarap at iba’t-ibang damdaming
maaaring madama ng may-akda o ng ibang tao. Ito ay maikli at payak.
 Uri ng Tulang Liriko

 Awit – Ang karaniwang pinapaksa nito ay may kinalaman sa pag-ibig, kabiguan, kalungkutan,
pag-asa, pangamba, poot at kaligayahan.
 Soneto – Nagtataglay ito ng mga aral ng buhay, may labing apat na taludtod; ang nilalaman ay
tungkol sa damdamin at kaisipan at may malinaw na kabatiran sa likas na pagkatao.
 Oda – Ito ay pumupuri sa sa mga pambihirang nagawa ng isang tao o grupo ng mga tao,
masigla ang nilalaman at walang katiyakan ang bilang ng mga pantig sa bawat taludtod.
 Elehiya – Ito ay tulang may kinalaman sa guniguni tungkol sa kamatayan.
 Dalit – Ito ay tulang nagpaparangal sa Dakilang Lumikha at may kahalong pilosopiya sa buhay.
 2. Tulang Pasalaysay (narrative poetry) – Ito ay naglalahad ng makukulay at mahahalagang
tagpo sa buhay tulad ng pag-ibig, pagkabigo at tagumpay. Naglalahad din ito ng katapangan at
kagitingan ng mga bayani sa pakikidigma.
 Uri ng Tulang Pasalaysay

 a. Epiko – Ito ay nagsasalaysay ng kagitingan ng isang tao, ang kanyang

pakikitunggali sa mga kaaway at mga tagumpay niya sa digmaan. Hindi
kapanipaniwala ang ibang mga pangyayari at maituturing na kababalaghan.
 b. Awit at kurido – Ito ay tungkol sa mga paksang may kinalaman sa
pakikipagsapalaran ng mga kilalang tao sa mga kaharian tulad ng hari,
reyna, prinsipe, prinsesa, duke, konde at iba pang dugong mahal na ang
layunin ay palaganapin ang Kristiyanismo. Ang mga awit at kurido ay dala
rito ng mga Kastila.
 c. Karaniwang Tulang Pasalaysay – Ang mga paksa nito ay tungkol sa
mga pangyayari sa araw-araw na buhay.
 3. Tulang Patnigan (joustic poetry) – Kabilang sa uring ito ang
karagatan, duplo at balagtasan
 4. Tulang Pantanghalan o Padula – Katulad din ito ng karaniwang dula,
ang kaibahan lang, ito ay binibigkas ng mga tauhan ang kanilang mga
diyalogo sa paraang patula. Maaaring isama sa uring ito ang mga
tulang binibigkas sa sarswela at komedya.
 Mga Sangkap ng Tula

 1. Sukat. Ang sukat ay bilang ng pantig sa bawat taludtod sa isang saknong.

Ang bawat taludtod ay maaaring magkaroon ng walo, labindalawa, labing-
anim, o labingwalong pantig.
 2. Tugma. Ang tugma ay pagkakatulad ng tunog ng mga huling pantig sa
bawat taludtod. May dalawang uri ng tugma:
 a. Karaniwang tugma (ordinary rhyme). Kung ang bigkas na malumay at
mabilis o malumi at maragsa ay magkasama sa huling pantig ng mga
taludtod sa isang saknong, ito ay karaniwang tugma.
 b. Ganap na tugma (exact rhyme). Sa ganap na tugma, ang huling pantig ng
bawat taludtod ay nagtatapos sa isang tunog.
 3. Kariktan. Ang kariktan ay kagandahan ng isipan at diwang
inilalarawan sa tula. Kasama na rin ditto ang kagandahan ng mga
pananalitang pinili ng makata upang iangkop sa isipan o diwang
ipinahahayag ng mga taludtod.
 4. Talinghaga. Ang talinghaga ay mga pahayag na may mga nakatagong
kahulugan o di-tuwirang tinutukoy. Maaaring ang sinasabing
“naggagandahang bulaklak sa hardin ang aking daigdig” ay ang
magagandang dalaga sa kanyang ginagalawang lipunan.
 Ano ang Sanaysay
 Ang sanaysay ay isang piraso ng sulatin na kadalasang naglalaman ng
punto de vista (pananaw) ng may katha. Ang mga sanaysay ay
maaaring magkaroon ng mga element ng pagpuna, opinyon,
impormasyon, obserbasyon, kuru-kuro, pang-araw-araw na pangyayari,
ala-ala ng nakaraan at pagmumuni-muni ng isang tao.
 Kahulugan ng Sanaysay

 Ipinakakahulugan na ang sanaysay ay isang komposisyon na prosa na

may iisang diwa at pananaw. Ito rin ay nangangahulugan ng isang
sistematikong paraan upang maipaliwanag ang isang bagay o
pangyayari. Sa anu’t anuman, ang depenisyon ng sanaysay ay
nagangahulugan lamang na isang paraan upang maipahayag ang
damdamin ng isang tao sa kanyang mga mambabasa. Ito ay isang uri ng
pakikipagkomunikasyon sa pamamagitan ng lathalain na may layuning
maihatid ang nais na maipabatid sa kapwa tao.

 Sa ating bansa, bahagi ng ating edukasyon ang magkaroon ng pagtuturo

ukol sa paggawa ng mainam na sanaysay. Tinuturuan ang mga mag-
aaral ng mabisang pakikipagtalastasan sa pamamagitan ng paggawa ng
pormal at di-pormal na sanaysay.
 Mga Uri ng Sanaysay

 Sulating Pormal o Maanyo

 Mga sanaysay na nagbibigay ng impormasyon ukol sa isang tao, bagay,

lugar, hayop o pangyayari. Ito ay naglalaman ng mahahalagang kaisipan at
nasa isang mabisang ayos ng pagkakasunud-sunod upang lubos na
maunawaan ng bumabasa. Ang mga pormal na sanaysay at komposisyon
sa Filipino ay nagtataglay ng pananaliksik at pinag-aralang mabuti ng
sumulat. Ang mga salita’y umaakma sa piniling isyu at kadalasang may
mga terminong ginagamit na kaugnay ng tungkol sa asignaturang ginawan
ng pananaliksik.
 Sulating Di-pormal o Impormal

 Ang mga sanaysay na impormal o sulating di-pormal ay karaniwang

nagtataglay ng opinyon, kuru-kuro at paglalarawan ng isang may akda.
Ito ay maaaring nanggaling sa kanyang obserbasyon sa kanyang
kapaligirang ginagalawan, mga isyung sangkot ang kanyang sarili o mga
bagay na tungkol sa kanyang pagkatao. Karaniwan na ang mga
sanaysay na di pormal ay naglalaman ng nasasaloob at kaisipan tungkol
sa iba’t ibang bagay at mga pangyayari na nakikita at nararanasan ng
may akda
NOBELA

 Ano ang Kahulugan ng Nobela?

 Ang nobela ay isang akdang pampanitikan na naglalaman ng mahabang kwento
na nahahati sa mga kabanata. Ang kathang ito ay karaniwang nabibilang sa
katergoryang piksyon, samakatuwid, ito ay karaniwang kathang isip lamang ng
manunulat. Naglalaman ito ng dalawa o higit pang mga tauhan, maraming
pangyayari at may kaganapan sa iba’t-ibang tagpuan. Binubuo ito ng 60,000
hanggang 200,000 na salita o 300-1,300 pahina. Ang kathang ito ay hindi
mababasa sa isang upuan lamang sapagkat mahaba at madami ang mga
kaganapan dito.
 Dagdag pa, ito rin ay mahabang uri ng akda na naglalahad ng mga karanasan
ng pangunahing tauhan na pinag-uugnay ng mahusay na pagkabalangkas ng
awtor. Ang mga pangyayari sa akdang ito ay matatagpuan sa mga kabanata.
Ang bawat kabanata ay may ginagampanan para mabuo ang kawili-wiling daloy
ng kwento sa nobela.
 Elemento ng Nobela
 Ang nobela ay may siyam na elemento, ito ay ang: tagpuan, tauhan,
banghay, pananaw, tema, damdamin, pamamaraan, pananalita at
simbolismo.
 Tagpuan – Ito ay ang lugar at panahon kung saan naganap ang mga
pangyayari. Kumpara sa iba pang uri ng akdang pampanitikan, ang
kwento sa nobela ay hindi naganap sa iisang tagpuan lamang, sa halip
ang mga pangyayari ay nagaganap sa iba’t-ibang lugar at panahon.
 Tauhan – Ito ang nagbibigay buhay at ang kumikilos sa akda.
 Banghay – Ito ang pagkakasunud-sunod o daloy ng mga pangyayari.
 Pananaw – Ito ay ang panauhang ginamit ng manunulat (Point of view).
Ito ay maaring maging una, pangalawa o pangatlo.
 Una – Kapag ang may akda ay kasali sa kwento
 Pangalawa – Ang may akda ang nakikipag-usap
 Pangatlo – Ito ay batay sa obserbasyon ng may akda
 Tema – Ito ay paksa kung saan umiikot ang istorya ng nobela. Ito ay
maaring maging tungkol sa pag-ibig, paghihiganti, digmaan,
kabayanihan, kamatayan, at iba pa.
 Damdamin – Ito ang nagbibigay kulay sa mga pangyayari. Ang
damdamin ay ang emosyong nais iparating ng awtor sa mga
mambabasa.
 Pamamaraan – Ito ay ang istilo na ginamit ng manunulat.
 Pananalita – Diyalogong ginamit sa nobela
 Simbolismo – Ito ay ang mga tao, bagay, hayop at pangyayari na
nagpapakita ng mas malalim na kahulugan. Ang magandang halimbawa
ng simbolismo sa nobela ay ang pagsusuot ng tauhan ng itim na damit.
Ito ay nangangahulugan ng pagluluksa sa tauhang namatay.
 Mga halimbawa
 Ang mga sumusunod ay halimbawa ng nobela:

 Noli Me Tangere ni Dr. Jose Rizal

 El Filibusterismo ni Dr. Jose Rizal
 Ang Huling Timawa ni Servando De los Angeles
 Ang Magpapawid ni Teodoro Virrey
 Ang Mestisa (1920) ni Engracio L. Valmonte
 Mga Ibong Mandaragit ni Amado V. Hernandez
 Banaag at Sikat ni Lope K. Santos
 Sugat ng Alaala ni Lázaro Francisco
DULA

 Ang Dula – ito ay isang paglalarawan ng buhay na ginaganap sa isang tanghalan

 Bahagi ng Dula

 1. Yugto – ito ang bahaging pinanghahati sa dula. Inilalahad and tabing bawat yugto
upang makapagpahinga ang mga natatanghal gayon din ang mga nanonood.

 2. Tanghal – kung kinakailangang magbago and ayos ng tanghalan, ito ang

ipinanghahati sa yugto

 3. Tagpo – ito ang paglabas masok ng mga tauhang gumaganap sa tanghalan

 Mga Uri ng Dula:

 1. Trahedya- nagwawakas sa pagkasawi o pagkamatay ng mga pangunahing

tauhan

 2. Komedya - ang wakas ay kasiya-siya sa mga manood dahil nagtatapos na

masaya sapagkat ang mga tauhan ay magkakasundo

 3. Melodrama – kasiya-siya din ang wakas nito bagamat ang uring ito’y may
malulungkot na bahagi

 4. Parsa – ang layunin nito’y magpatawa at ito’y sa pamamagitan ng mga

pananalitang katawatawa

 5. Saynete – mga karaniwang ugali ang pinaksa ditto

 Mga Elemento ng Dula:

 A. Banghay – binubuo ng paglalahad kaguluhan at kakalasan ang

banghay ng isang dula

 1. Paglalahad – ay isng tuwiran o pakahiwatig na panimula. Sa bahaging,

ito ipinapakilala ang mga tauhang lugar, panahon, tunggalian at ang
maaring maganap sa kabuuang aksyon

 2. Ang Kaguluhan – sa bahaging ito lumilinaw at nababago ang pagkatao

ng pangunahing tauhan gaya rin ng kanyang pakikipagtunggali sa
anumang balakid ng kanyang kinakaharap
 3. Ang kakalasan – sa bahaging ito nagluluwag ang dating masikip, at matinding pagtatagisan
ng tauhan o ng mga pangayayari

 B. Tauhan – kung babatayan ang pangkalahatang paghahati ng tauhan binubuo lamang ito ng
dalawa: ang tauhang nagbabago habang umuunlad ang aksyon sa dula; at ang tauhang walang
pagbabago mula sa simula ng dula hanggang sa matapos ito.

 C. Diyalogo – ito ay may dalawang katangian: una, ito ay gunagamit upang maipaalam sa
manonood o mambabasa ang mga nangyayari na ang mangyayari pa at ang kasalukuyang
nagaganap sa isip at damdamin ng tauhan, ikalawa, ang pagbibitiw ng diyalogo ay
kinakailangan malakas kaysa normal na pagsasalita