Kodeksy, normy prawne i etyczne

Kodeks Hammurabiego – zasady prawne dla

postępowania lekarskiego

Za wyleczenie „należy lekarzowi

zapłacić 10 szekli srebra”, a za
spowodowanie śmierci „należy
mu ręce obciąć”.
Należy zaznaczyć, że za 5 szekli można było wynająć dom
na cały rok, a cena wołu lub niewolnika wahała się w
granicach 15 – 30 szekli (1 szekel odpowiadał 8 gramom
srebra).
 Przysięga Hipokratesa
 Przysięgam na Apollona lekarza, na Asklepiosa, Hygieje, i Panaceje
oraz na wszystkich bogów i boginie, biorąc ich na świadków, że wedle
mej możności i rozeznania będę dochowywał tej przysięgi i tych
zobowiązań.
 Mistrza mego w tej sztuce będę szanował na równi z rodzicami, będę
się dzielił z nim mieniem i na żądanie zaspokajał jego potrzeby:
synów jego będę uważał za swoich braci i będę uczył ich swej sztuki,
gdyby zapragnęli się w niej kształcić, bez wynagrodzenia i żadnego
zobowiązania z ich strony; prawideł, wykładów i całej pozostałej nauki
będę udzielał swym synom, synom swego mistrza oraz uczniom,
wpisanym i związanym prawem lekarskim, poza tym nikomu innemu.
Będę stosował zabiegi lecznicze wedle mych możności i rozeznania
ku pożytkowi chorych, broniąc ich od uszczerbku i krzywdy.
 Zdrowy tryb życia i sposób odżywiania zalecał będę wedle
swoich sił i osądu, mając na względzie pożytek cierpiących,
chroniąc ich zaś przed szkodą i krzywdą
 Przysięga Hipokratesa
• Nikomu, nawet na żądanie, nie dam śmiercionośnej trucizny, ani nikomu
nie będę jej doradzał, podobnie też nie dam nigdy niewieście środka
poronnego. W czystości i niewinności zachowam życie swoje i sztukę
swoją.
• Nie będę operował chorych na kamicę, pozostawiając to ludziom
zawodowo stosującym ten zabieg.
• Do jakiegokolwiek wejdę domu, wejdę doń dla pożytku chorych, nie po to,
żeby świadomie wyrządzać krzywdę lub szkodzić w inny sposób, wolny
od pożądań zmysłowych tak wobec niewiast jak i mężczyzn, wobec
wolnych i niewolników.
• Cokolwiek bym podczas leczenia, czy poza nim, z życia ludzkiego ujrzał,
czy usłyszał, czego nie należy na zewnątrz rozgłaszać, będę milczał,
zachowując to w tajemnicy.
• Jeżeli dochowam tej przysięgi, i nie złamię jej, obym osiągnął pomyślność
w życiu i pełnieniu tej sztuki, ciesząc się uznaniem ludzi po wszystkie
czasy; jeżeli ją przekroczę i złamię, niech mnie los przeciwny dotknie.
Przysięga Hipokratesa odwołuje się do
etycznych źródeł moralności, czyli do:

 Potrzeby doskonalenia siebie

 Godności
 Szczególnego posłannictwa profesji medycznej
W centrum etyki postawiony jest:

 Rola lekarza i jego zadania

 Rola wspólnoty lekarskiej
 Szacunek dla nauczycieli sztuki medycznej
 Relacja lekarz – pacjent
 Dobro pacjenta
Podstawowe zasady etyki lekarskiej
wg. „Przysięgi”
• Czynienie dobra (dobroczynność)
• Nieszkodzenie
• Poufność
• Dotrzymywanie tajemnicy
• Zakaz aborcji i eutanazji
• Zakaz seksualnych nadużyć wobec
pacjentów
• Deklaracja życia „czystego i świętego”
Charakterystyczne cechy „Przysięgi”

 Przysięga składana jest przez lekarza wobec

bogów co podkreśla specyficzność
podejmowanej misji.
 Podjęcie zobowiązań wymaga obecności
wspólnoty szkoły medycznej.
 Praktyka lekarska nie jest zwykłym
zajęciem, lecz misją, powołaniem życiowym.
 Odpowiedzialność wobec ludzi wzmocniona
zostaje odpowiedzialnością wobec bogów
Charakterystyczne cechy „Przysięgi”

• Lekarz sam podejmuje działania, bierze na

siebie obowiązki troski o pacjenta i co dla
pacjenta jest najlepsze, wymaga się by nie
szkodził i był stróżem tajemnicy lekarskiej
(jest paternalistyczna)
• Kwestia samego pacjenta u źródeł etyki
medycznej, jego godność, autonomia czy
też zgoda w podejmowaniu terapii jest w
etyce Hipokratesa pominięta !
Miłosierny Samarytanin*
Przypowieść ta stanowi swoisty kodeks (ułożony w formie
opowiadania) odniesienia się lekarza wobec chorego. W
przypowieści rzucają się w oczy kolejne etapy typowe dla
ludzkiej reakcji na widok człowieka zagrożonego śmiercią.
 Dostrzeżenie zagrożenia („zobaczył go”, poprzedni dwaj
podróżni udawali, że go nie widzą)
 Odruch serca („wzruszył się głęboko”)
 Podejście i udzielenie konkretnej pomocy („podszedł do niego i
opatrzył mu rany, zalewając je oliwą i winem, potem wsadził go
na swoje bydlę, zawiózł do gospody i pielęgnował go”)
 Bezinteresowność („Następnego zaś dnia wyjął dwa denary, dał
gospodarzowi i rzekł: Miej o nim staranie, a jeśli co więcej
wydasz, ja oddam tobie, gdy będę wracał”)
 Końcowe wezwanie (nauka): „Idź i czyń podobnie”

* Ewangelia św. Łukasza

Przełom XIX i XX wieku - zachwianie
etosu hipokratejskiego - samarytańskiego

Marksizm
Idee eugeniczne
 Marksizm
 Człowiek stanowi jedynie cząstkę przyrody
 Liczy się tylko jego ciało
 Ciało nie było własnością osoby, lecz większego organizmu
społecznego i dlatego należało dbać o jego odpowiednią
sprawność i funkcjonowanie
 Gdy ciało zaczynało „szwankować”, wówczas cała „maszyna” nie
pracowała – wadliwy element należało „naprawić” lub „usunąć” i
zastąpić go innym, bardziej produktywnym
 Marksizm powrócił do koncepcji wyższości dobra społeczeństwa
na dobrem jednostki, człowiek był tylko cząstką większego
organizmu społecznego, zaś rolą lekarza było leczenie ciała
społecznego

Prowadziło to w prostej linii do totalitarnego odchylenia całej

medycyny.
Eugenika
 Poprawienie rasy ludzkiej dzięki sztucznemu
wspomaganiu doboru naturalnego (teza
Galtona)
 Wyeliminowanie tych, których życie nie było

godne do przeżycia
 Reaktywowanie heglowskiej koncepcji
„cesarskiej misji”
 Stworzenie „nadczłowieka” (Nietzsche)
 „Niższe” rasy oraz ludzi „nieużytecznych”

należy eliminować
XX wiek
Powszechna Deklaracja Praw
Człowieka
 10 grudnia 1948 roku Zgromadzenie Ogólne Organizacji
Narodów Zjednoczonych przyjęło i proklamowało
Powszechną Deklarację Praw Człowieka. W następstwie tego
historycznego wydarzenia Zgromadzenie Ogólne wezwało
Państwa Członkowskie do opublikowania tekstu Deklaracji i
do "spowodowania, aby Deklaracja była rozpowszechniana,
pokazywana, czytana i objaśniana przede wszystkim w
szkołach i innych instytucjach oświatowych, wszędzie bez
względu na status polityczny kraju lub terytorium".
 Przyjęcie Deklaracji poprzedziły 3 lata dyskusji i sporów,
wynikiem których było osłabienie mocy wiążącej tego
dokumentu, który pierwotnie miał być konwencją, czyli aktem
prawnie wiążącym, a jednak został tylko słabszą deklaracją.
 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
Deklaracja uznaje, że "przyrodzona godność wszystkich
członków wspólnoty ludzkiej jest podstawą wolności,
sprawiedliwości i pokoju świata" i wiąże się z uznaniem
fundamentalnych praw, których pragnie każda istota ludzka:
 Prawa do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby
 Prawa do odpowiedniej stopy życiowej
 Prawa do ubiegania się o azyl i korzystania z niego w innych
krajach w razie prześladowania
 Prawa do własności
 Prawa do wolności opinii i wyrażania jej
 Prawa do nauki, wolności myśli, sumienia i wyznania
 Zakazu tortur i poniżającego traktowania

Prawa człowieka nie są „przywilejami”, które można odebrać,

przyznać lub zawiesić według czyjegoś uznania.
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka
 Polska w 1948 roku była jednym z ośmiu krajów, które
wstrzymały się od głosu przy głosowaniu nad Powszechną
Deklaracją Praw Człowieka – podobnie zachował się Związek
Radziecki i pozostali jego satelici, a także Arabia Saudyjska,
która nie była w stanie zaakceptować wolności zmiany religii
gwarantowanej z Deklaracji, a także RPA, gdzie w 1948
zaczynało się budowanie systemu apartheidu.
 Stosunek Polski Ludowej do doktryny praw człowieka był
raczej wrogi, bowiem krytycy systemu komunistycznego
czerpali z praw człowieka uzasadnienie tej krytyki.
 W PRL Powszechna Deklaracja Praw Człowieka nie było
szeroko dostępna (pierwszy raz wydrukowano ją dopiero 9 lat
po przyjęciu, w 1957 roku). Kiedy na mocy ustaleń
Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie Polska
ratyfikowała Pakty Praw Człowieka, w Dziennikach Ustaw
ukazały się same komunikaty o ratyfikacji, bez tekstu.
Promocja godności osoby i praw
człowieka
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez ONZ w 1948
przyczyniła się do:

 Promocji godności, zniesienia rasizmu oraz segregacji

rasowej.
 Przeciwdziałania różnym formom zniewolenia.
 Przeniknięcia do życia społecznego poprzez wejście jej
zasad do konstytucji większości krajów demokratycznych i
wpływ na kształtowanie się prawodawstwa oraz stosowanie
zasady godności ludzkiej w budowie demokracji.
Światowe Stowarzyszenie Medyczne
(WMA)

 Stowarzyszenie zostało powołane w roku 1947

 W skład stowarzyszenia wchodzili lekarze z
całego świata
 Jako jedno z pierwszych zadań WMA postawiło
sobie cel przygotowanie nowej przysięgi
lekarskiej, która odcinałaby się od wszelkich
niebezpiecznych inklinacji społeczno-
polityczno-ekonomicznych
 W 1948 roku opracowano i przyjęto tekst
przysięgi lekarskiej, którą nazwano (od miejsca
jej proklamacji) Deklaracją Genewską
Deklaracja Genewska
Uchwalona przez 2. Sesję Ogólną Światowego Stowarzyszenia Lekarzy ( World Medical
Association) w Genewie, w Szwajcarii, we wrześniu 1948 r., poprawiona przez 22.
Światowy Kongres Lekarzy w Sydney, w Australii, w sierpniu 1968 r. i 35. Światowy
Kongres Lekarzy w Wenecji, we Włoszech, w październiku 1983 r.

 W chwili przyjęcia mnie do grona członków zawodu

lekarskiego uroczyście przyrzekam poświęcić me życie
służbie ludzkości;
 Będę odnosił się do moich nauczycieli z należnym im
szacunkiem i wdzięcznością;
 Będę wykonywał swój zawód sumiennie i z godnością;
 Zdrowie chorego będzie moją główną troską;
 Będę zachowywał powierzone mi tajemnice, nawet po
śmierci chorego;
 Ze wszystkich mych sił będę dbać o zachowanie godności
i szlachetnych tradycji zawodu lekarskiego;
Deklaracja Genewska
 Moi koledzy będą mi braćmi;
 Nie dopuszczę do tego, by względy religijne,
narodowe, rasowe, polityki partyjnej lub pozycji
społecznej mogły wpływać na moje obowiązki
wobec mego chorego;
 Zachowam najwyższy szacunek dla życia
ludzkiego od jego początku nawet pod wpływem
groźby, nie użyję mojej wiedzy lekarskiej
przeciwko prawom ludzkości.
 Przyrzekam to uroczyście, z własnej woli, na mój
honor!
Zasługi nowej przysięgi
 Autonomia pacjenta, która wyraźnie przebija
z całości tekstu (model hipokratejski
jednoznacznie preferował ukierunkowania
paternalistyczne)
 Tajemnica lekarska, która ma być zachowana

„nawet po śmierci pacjenta” – wydaje się to

szczególnie istotne w kontekście medycyny
sądowej oraz badań DNA
 Deklaracja Helsińska
Przyjęta przez 18 Walne zgromadzenie Światowego Stowarzyszenia Lekarzy w
Helsinkach w czerwcu 1964 roku. Jest międzynarodowym standardem
medycznym, etycznym i naukowym w zakresie planowania, prowadzenia,
dokumentowania i ogłaszania wyników prowadzonych badań z udziałem ludzi.
Głównymi punktami Deklaracji są:
 tylko odpowiednio wykwalifikowani lekarze mogą podejmować
badania;
 niezależne etyczne komitety powinny sprawdzać protokoły i
wydawać pozwolenia na eksperymenty;
 możliwe korzyści powinny być większe niż ryzyko;
 "troska o człowieka musi górować nad troską o społeczeństwo
oraz naukę";
 szacunek w stosunku do prywatności i godności człowieka;
 szczerze i dobrowolnie wyrażona świadoma zgoda.
Deklaracja Tokijska
 Przyjęta przez Światowe Stowarzyszenie
Lekarzy, Tokio, październik 1975 rok
 Stanowi wskazówki dla lekarzy dotyczące

tortur i innego okrutnego, nieludzkiego i

poniżającego traktowania oraz karania w
związku z zatrzymaniem i uwięzieniem
Wstęp
• Zaszczytem jest dla lekarza wykonywać zawód dla dobra
ludzkości, przywracać i dbać o zdrowie organizmu i umysłu
bez względu na osobę pacjenta, zapewniać komfort i koić
ból swych pacjentów. Wyrażać najwyższy szacunek dla
drugiego człowieka nawet w obliczu zagrożenia, oraz nie
wykorzystywać w żadnym stopniu wiedzy medycznej wbrew
prawom ludzkości.
• Dla celów tej Deklaracji tortury definiuje się jako rozmyślne,
systematyczne, złośliwe wywoływanie fizycznego lub
psychicznego bólu przez jedną lub więcej osób działających
z własnej woli lub na rozkaz jakiejkolwiek władzy, w celu
zmuszenia innej osoby do wyjawienia lub wyznania
informacji lub z jakiegokolwiek innego powodu.
Deklaracja
 Lekarz nie będzie wspierał, tolerował ani uczestniczył w
torturowaniu ani w żadnych innych nieludzkich praktykach, bez
względu na rodzaj przestępstwa o popełnienie którego ofiara tych
praktyk jest podejrzewana, oskarżana lub uznana winną jego
popełnienia, bez względu na przekonania i motywy tej osoby,
również w trakcie konfliktów zbrojnych i zamieszek
wewnętrznych.
 Lekarz nie będzie udostępniał gabinetu, instrumentów, leków ani
wiedzy w celu ułatwienia tortur, nieludzkiego i upokarzającego
traktowania ani w celu obniżenia u ofiary zdolności znoszenia
takiego traktowania.
 Lekarz nie będzie obecny w trakcie jakichkolwiek praktyk, w
trakcie których tortury lub inne formy okrutnego, nieludzkiego,
upokarzającego traktowania są stosowane lub grozi się ich
użyciem.
 Lekarz musi być w pełni niezależny w kwestii wyboru
metody leczenia pacjenta, za zdrowie którego jest
odpowiedzialny. Podstawową rolą lekarza jest przynoszenie
ulgi innym ludziom i żadne powody osobiste, zbiorowe czy
też polityczne nie mogą przesłonić tego wyższego celu.
 W wypadku, gdy więzień odmawia przyjmowania posiłków a
zdaniem lekarza jest on zdolny do własnego i racjonalnego
osądu konsekwencji takiego dobrowolnego odmawiania
posiłków, więzień ten nie będzie karmiony sztucznie.
Zdolność do sformułowania przez więźnia takiego sądu
powinna być stwierdzona, przez co najmniej jednego
niezależnego lekarza. Lekarz powinien wyjaśnić więźniowi
konsekwencje odmowy przyjmowania posiłków.
 Światowe Stowarzyszenie Lekarzy będzie wspierać i
przekonywać społeczność międzynarodową, narodowe
stowarzyszenia lekarzy oraz koleżanki i kolegów lekarzy do
wspierania lekarzy i ich rodzin w obliczu zagrożenia
represjami za odmowę pomocy przy stosowaniu tortur albo
innych form nieludzkiego lub upokarzającego traktowania.
Zasady dobrej praktyki klinicznej (GCP)
w Polsce zostały włączone do prawodawstwa w roku 2002
 Badania kliniczne powinny być prowadzone w oparciu o zasady
etyczne, których podstawę stanowi Deklaracja Helsińska
 Przed rozpoczęciem badania klinicznego, należy rozważyć
potencjalne ryzyko i niedogodności, w porównaniu z
potencjalnymi korzyściami dla osoby badanej lub społeczeństwa
 Badanie może być rozpoczęte lub kontynuowane jeżeli korzyści
osoby badanej lub społeczeństwa wynikłe z jego prowadzenia
usprawiedliwiają ryzyko
 Prawa, bezpieczeństwo i dobro uczestników są wartością
nadrzędną i są ważniejsze niż interes nauki i społeczeństwa
 Obowiązkiem lekarza (badacza) w badaniach medycznych jest
troska o życie, zdrowie, intymność i godność podmiotu ludzkiego
 W przypadku stwierdzenia, że stosowany sposób leczenia jest
znamiennie korzystniejszy niż porównywany lub istotnie gorszy
od porównywanego – badanie należy przerwać !
Europejska Konwencja Bioetyczna
(EKB) (Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności
Istoty Ludzkiej wobec zastosowań biologii i medycyny)

Polska podpisała EKB w roku 1997 lecz

jej nie ratyfikowała.
EBW – naczelna zasada:

„Interes i dobro istoty ludzkiej

przeważa nad wyłącznym interesem
społeczeństwa i nauki” (art. 2).
Prawo do poszanowania woli chorego
(w tym prawa do śmierci)
 Nie można wykonać żadnego zabiegu (leku) bez
swobodnej i świadomej zgody pacjenta, którego
trzeba wyczerpująco poinformować o wszystkich
skutkach terapii (art. 5) – oznacza to, że nie wolno
zacząć leczenia, kontynuować go lub ratować życia
bez zgody zainteresowanego (jeśli w stanie był ją
wyrazić) lub wbrew jego woli.
 Należy też brać po uwagę wcześniejsze życzenia co do
interwencji medycznej, jeżeli w chwili, gdy jest
potrzebna, pacjent nie może wyrazić woli (jest
nieprzytomny) – najczęściej takie sytuacje dotyczą
reanimacji czy przetaczania krwi (art. 9)
 Ochrona w czasie eksperymentu
leczniczego lub badawczego, zwłaszcza
wtedy gdy człowiek jest tak chory, że nie
może wyrazić zgody na eksperyment:
 Na kimś, kto nie może wyrazić świadomej zgody (ma demencję, jest
w śpiączce albo chory umysłowo lub upośledzony) eksperymenty
czysto badawcze mogą być przeprowadzane tylko wtedy, gdy
można się po nich spodziewać co najmniej korzyści pośrednich, np.
opracowania metod leczniczych osób w podobnej sytuacji (art. 17).
 W przypadku dzieci nie mających jeszcze prawa do dysponowania
sobą, zgodę na eksperyment wyrażają prawni opiekunowie (należy
jednak brać pod uwagę opinię dziecka). Podobnie jest z osobami
ubezwłasnowolnymi (art. 6).
 Osobę chorą psychicznie można bez jej zgody leczyć (także w
eksperymentalnie) tylko wtedy, gdy zaniechanie leczenia mogłoby
przyczynić się do uszczerbku zdrowia – takie osoby lub ich
opiekunowie mają prawo do odwołania się od decyzji lekarzy (art.
7).
 Prawo do informacji o stanie
zdrowia
 Nie wolno niczego ukrywać przed

pacjentem
 Pacjent ma prawo wiedzieć
wszystko o swoim zdrowiu i
rokowaniach
 Pacjent może sobie zastrzec, że

nie życzy sobie być informowanym

(art. 10)
Prawo do prywatności

 Nie wolno niczego ukrywać przed

pacjentem – ma prawo wiedzieć
wszystko o swoim zdrowiu i
rokowaniach.
 Jednakże ma prawo sobie zastrzec, że

nie życzy sobie być informowanym

Zakaz dyskryminowania na podstawie
testów genetycznych

 Zakazane są testy genetyczne, jeśli diagnoza ma

służyć innym celom niż leczenie lub badania
naukowe (art. 12)
 Każda forma dyskryminacji ze względu na
dziedzictwo genetyczne jest zakazana (art. 11)

Oznacza to, że nie można np. uzależniać zawarcia

ubezpieczenia zdrowotnego od przeprowadzenia testów
genetycznych, wprowadzić obowiązkowych testów
genetycznych, żeby zakazać posiadania dzieci nosicielom tych
genów lub wprowadzić wyższą składkę (np. ZUS) wobec osób
genetycznie zagrożonych chorobami układu krążenia.
Ograniczenia nałożone na
manipulacje genetyczne
 Można zmieniać ludzki genom, ale tylko po
to, żeby eliminować choroby i naprawiać
uszkodzenia
 Manipulacje te należy wykonywać w taki

sposób aby te zmiany nie były dziedziczone

(art. 13)
Reguły dotyczące zarodków
in vitro
 Nie wolno selekcjonować komórek rozrodczych
i zarodków pod kątem płci dziecka, chyba że
chodzi o uniknięcie choroby genetycznej
sprzężonej z płcią (art. 14)
 Jeżeli prawo zezwala na przeprowadzanie
badań na embrionach in vitro, należy zapewnić
im odpowiednią ochronę
 Tworzenie embrionów ludzkich do celów
naukowych jest zabronione (art. 18)
Zakaz czerpania zysku z
ludzkiego ciała
 Ciało ludzkie i jego części nie mogą stanowić
źródła zysku (art. 21)
 Oznacza to zakaz kupowania lub
sprzedawania organów, ale też komórek
jajowych, spermy czy ludzkich zarodków
Polskie Kodeksy Etyki Lekarskiej
Polskie Kodeksy Etyki Lekarskiej
 Zbiór Zasad Deontologii Lekarskiej (Dziennik Urzędowy
Izb Lekarskich Nr 8 z 1935 r.)
 Zbiór Zasad Etyczno-Deontologicznych Polskiego
Lekarza (uchwalony na Nadzwyczajnym Krajowym Zjeździe
Delegatów Polskiego Towarzystwa Lekarskiego w Szczecinie w
dniu 22 czerwca 1984 roku)
 Kodeks Etyki Lekarskiej (przyjęty na Nadzwyczajnym II
Krajowym Zjeździe Izb Lekarskich 13-14.12.1991; nowelizowany
12-14.12.1993 r. na III Krajowym Zjeździe Lekarzy i 20.09.2003 na
Nadzwyczajnym VII Krajowym Zjeździe Lekarzy)
Przyjęty na Nadzwyczajnym
II Krajowym Zjeździe Izb
Lekarskich 13-14 grudnia
1991 roku; nowelizowany
12-14 grudnia 1993 roku
na III Krajowym Zjeździe
Lekarzy i 20 września 2003
roku na Nadzwyczajnym VII
Krajowym Zjeździe Lekarzy
Kodeks Etyki Lekarskiej
Przyrzeczenie lekarskie
Część ogólna
Część szczegółowa
Część szczegółowa

Rozdział I
 Postępowanie lekarza wobec pacjenta (art. 6-7)
 Jakość opieki medycznej (art. 8-11)
 Poszanowanie praw pacjenta (art. 12-22)
 Tajemnica lekarska (art. 23-29)
 Pomoc chorym w stanach terminalnych (art. 30-32)
 Transplantacja (art. 33-37)
 Prokreacja (art. 38-39a)
 Zaświadczenie lekarskie (art. 40-41)
Część szczegółowa
 Rozdział II - Badania naukowe i eksperymenty
biomedyczne (art. 41a-50)
 Rozdział IIa – Związki lekarzy z przemysłem (art. 51a-
51g)
 Rozdział IIb – Ludzki genom (art. 51h)
 Rozdział III – Stosunki wzajemne między lekarzami (art.
52-55)
 Rozdział IV – Zasady postępowania w praktyce lekarskiej
(art. 56-68)
 Rozdział V – Lekarz a społeczeństwo (art. 69-75)
 Rozdział VI – Zasady końcowe (art. 76-78)