BULGARIA

Гүйцэтгэсэн: Анхаа
Отгоо
У. Амгаланзаяа
ГАЗАРЗҮЙН ОРЧИН
Болгар нь өмнөд Европын Балканы хойгийн зүүн
хэсэгт байрладаг. Европын эртний улсуудын нэг.
 Байрлал: Зүүн Европ

 Нийслэл: София

Газарзүйн онцлог: Зүүн хэсгээрээ Хар тэнгис баруун

хэсгээрээ уулархаг нутагтай.
Цаг уур:Температур нь -37 градусаас 113 градус.
Намхан газар 10р сарын дундаас 5р сарын дунд
хүртэл цас ордог. Жилд дунджаар 25-30 хоног цасан
бүрхүүлтэй байдаг.
Байгалийн нөөц баялаг: Нүүрсний эрдэс,зэс,хар
тугалга,цайр мод,тариалан
Тэдгээрийн бизнест үзүүлэх нөлөө: Аялал жуулчлал ,
мэдээллийн технологи, харилцаа холбоо, хөдөө аж
ахуй, эм тариа, нэхмэл эдлэлүүдийн бизнес тэргүүлж
байна.
 УЛС ТӨРИЙН ОРЧИН
 Засгийн газрын тогтолцоо нь
парламент засаглалтай ардчилсан улс.
 Төрийн тэргүүн- Ерөнхийлөгч Румин
Радев
 Засгийн газрын тэргүүн- Ерөнхий сайд
Бойко Борисов
 Засгийн газрын тогтвортой байдал-
Евро бүсийн хямралаас гарсан сэргэлт
нь удаан байсан ч тогтвортой байна.
 Голлох намууд-ардчилсан хүчний
холбоо, хувийн социалист нам,
коммунистын социалист нам, хувийн
намууд Симиен II-ийн NDSV нам,
Бойко Борисовын GERB нам
 Үзэл баримтлал-Авилгалын асуудал
олон жилийн турш хөндөгдөж байгаа.
Авилгалыг багасгаж, намчирхах үзлийг
багасгах.
GLOBALEDGE.MSU.EDU AND EXPORT.GOV
УЛС ТӨРИЙН ЭРСДЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ (RISK ASSESSMENT/COFACE-ИЙН ӨГСӨН/)

 Улс төрийн зэрэглэл: Улс төр, эдийн засгийн төлөв байдал, бизнесийн тогтворгүй байдал нь
корпорацийн төлбөрийн чадварт нөлөөлж болно.
 Бизнесийн орчны үнэлгээ: Бизнесийн орчныг хүлээн зөвшөөрөх боломжтой. Корпорацийн
санхүүгийн мэдээлэл заримдаа бэлэн, заримдаа хангалттай биш байдаг. Институцын
тогтолцоо нь дутагдалтай сул.
 Хүч чадал: 1евро=1,96 лев. Гадаад валютын нөөц ихтэй. Үйлдвэрлэлийн зардал бага,
өрсөлдөх чадвар сайтай. Улсын өрийн хэмжээ бага.
 Сул талууд: Засгийн газрын тогтворгүй байдал, улс төрийн хуваагдмал байдал, бизнесийн
ертөнцөд нөлөөлнө. Европын бүтцийн сангуудын зохисгүй ашиглалт, банкны салбарын
хяналтгүй байдал, ажиллах хүч дутмаг, урт хугацааны ажилгүйдэл өндөртэй, харьцангуй
ядуу хүн амын өсөлт муу байна.

GLOBALEDGE.MSU.EDU AND EXPORT.GOV

Эрх чөлөөний индекс 68.3
2018 онд дэлхийд 27д байна.
Улс төрийн эрх чөлөөний индекс
Өмнөх оноос 0.4р нэмэгдсэн
байна.

Болгар улс нь Европын 44 орноос

болгар
27д бичигддэг, дундаж нь бүс
нутгийн дунджаас доогуур байгаа
ч дэлхийн дундажаас дээгүүр
байна.

2018 INDEX OF ECONOMIC FREEDOM

 ЭРХ ЗҮЙН ОРЧИН
 Хууль эрх зүйн систем: Болгарын  Бизнесийн орчны гол хуулиуд
хууль тогтоомуийн дагуу эд хөрөнгийн
болон оюуны өмчийн эрхийн
 Эрх зүйн актууд
хамгаалалтын хууль хангалттай боловч
практикт хэрэгжих нь муу байна.
Үндсэн хуулийн хараат бус шүүхийн
тогтолцоотой улс боловч авилгал,
хариуцлага хүлээх чадвар дутмаг
хэвээр байна. Засгийн газар
авилгалтай тэмцэхийг хичээж байгаа
юм. Хууль эрх зүй тогтмол
өөрчлөгдөхгүй байгаа нь бизнесийн
өсөлтөд саад учруулна
HTTP://WWW.TRANSPARENCY.ORG/
GLOBALEDGE.MSU.EDU AND EXPORT.GOV
ТАТВАРЫН ЗОХИЦУУЛАЛТ АВИЛГАЛЫН ИНДЕКС
 Хувь хүний орлогын албан татвар  180 орноос 71д байна.
ба аж ахуй нэгжийн орлогын  43 хувьтай.
албан татвар нь 10 хувь байна.
 Улсын өр нь ДНБ-ий 27.8 хувийг
эзэлж байна.

HTTP://WWW.TRANSPARENCY.ORG/
 ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОРЧИН
 Төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засгаас илүү либерал, зах зээлд түшиглэсэн зах
зээл рүү шилжихийн тулд Болгар улсын засгийн газар төрийн өмчийн аж
ахуйн нэгжүүдийг хувьчлах, худалдааг либералчлах, татварын тогтолцоог
бэхжүүлэх зэрэг чухал өөрчлөлтүүдийг хийсэн. Энэ нь улсын өрийг хянаж
чадсан давуу талтай.
 Хэдийгээр хөрөнгө оруулалтын таатай нөхцлийг бүрдүүлж байгаа ч аж ахуйн
нэгжийн орлогын албан татварыг бага, тэр дундаа татвараас чөлөөлөх нь
томоохон бэрхшээлтэй хэвээр бөгөөд Төрийн удирдлага дахь авлига, шүүх
засаглал сул, бүтээмж муу, зохион байгуулалттай гэмт хэрэг нь Болгарын
хөрөнгө оруулалтын орчин, эдийн засгийн хэтийн төлөвт саад болж байна.
 Болгар улс нь холимог эдийн засгийн системтэй ,
чөлөөт зах зээлийн зарчмууд дээр үйл
ажиллагаагаа явуулдаг. Мөн томоохон хувийн
хэвшлийн салбартай юм.
 Болгар Улс нь Европын Холбооны эдийн засаг,
хөдөлмөрийн хуваарилалт, зохицуулалтын
үндсэнд өөрийн орны онцлогт тохирсон үйлдвэр,
хөдөө аж ахуй хоршсон бодлого хэрэгжүүлж
байна.
 ЭДИЙН ЗАСГИЙН ГОЛЛОХ САЛБАР БОЛОН АЖ ҮЙЛДВЭР

 Болгар Улсын эдийн засгийн гол салбар нь хөдөө аж ахуй

бөгөөд газар тариалан, мал аж ахуй хосолдог.

 Газар тариалангийн гол бүтээгдэхүүн нь үр тариа, улаан

буудай, эрдэнэ шиш, тосны ургамал /наранцэцэг, сарнай
цэцгийн тос/, усан үзэм, хүнсний ногоо бол мал аж ахуйн
салбарын гол үйлдвэрлэлд сүү, сүүн бүтээгдэхүүний
үйлдвэрлэл, гахай, тахианы махны бэлтгэл багтдаг.
 Өнөөгийн Болгар Улсын
эдийн засагт аж үйлдвэр,
үйлчилгээ худалдаа ихээхэн
хувь нэмэр оруулж байна.
Гол аж үйлдвэрийн салбар нь
уул уурхай, эрчим хүч юм.
 Болгар Улс нь нүүрсний
хэрэгцээгээ бүрэн хангадаг
бөгөөд гол ашигт малтмал нь
төмрийн хүдэр, цайр, мөн
мрамор, боржин, гипс,
чулуун давс юм.
 Сүүлийн жилүүдэд Болгарын эдийн засаг хурдацтай өсөж
байгаа бөгөөд
-ДНБ (GDP)-144.6 тэрбум доллар /3.0% -ийн өсөлт/
/1.9% 5 жилийн нийлмэл жилийн өсөлт/
-Нэг хүнд ногдох ДНБ - 20,327$
-ДНБ-ий салбараар:
 Хөдөө аж ахуй: 5.1%

 Аж үйлдвэрийн салбар: 27.5%

 Үйлчилгээ: 67.4% (2016 он)

Үндэсний валют нь lev (олон тооны лева) бөгөөд еврогоор

1.95583 лева 1 еврогийн ханшаар тогтооно.
  Инфляци /CPI/ -
1,44% (2018
индекс)

 Болгар улсад
инфляцийн
дундаж
индексийг 2022
он хүртэл
тооцсон байна.

https://www.statista.com/statistics/375187/inflation-rate-in-bulgaria /
 Ажилгүйдлийн түвшин - 8%
 Амьжиргааны түвшин
 Ядуурал
 Экспорт импортын гол үзүүлэлт
 2016 онд Болгарын экспорт 24.9 тэрбум ам.доллар болсон нь дэлхийн хамгийн том 49
дахь экспортлогч болж байна. Өнгөрсөн 5 жилийн хугацаанд Болгарын экспорт
өнгөрсөн онд -0.493% -иар буурч, 2011 онд 27.6 тэрбум байсан бол 2016 онд 24.9
тэрбум ам.долларт хүрч буурсан байна. Хамгийн сүүлийн үеийн экспортын орлогыг
Боловсролын нийт экспортын 6.29% , дараа нь "Refined Copper" буюу 3.7% -ийг эзэлж
байна.
 Худалдааны гол түнш улсууд нь Герман, Итали, Турк, Румын, Грек, Франц,ОХУ,
Испани юм. Экспортын гол бараа, бүтээгдэхүүнд бэлэн хувцас, гутал, ган, төмөр,
түлш, машин техник, тоног, төхөөрөмж ордог бол импортын гол бараа, бүтээгдэхүүнд
машин техник, тоног, төхөөрөмж, металл, хүдэр, түүхий эд зонхилдог байна.
 Импорт
 2016 онд Болгар улс 28.4 тэрбум ам.долларыг импортлож, дэлхийн 50 дахь том
импортлогч болжээ. Өнгөрсөн таван жилийн хугацаанд Болгарын импортын хэмжээ
2011 онд 32.2 сая ам.долларт хүрч -1111 ам.доллараар буурч, 2016 онд 28.4 тэрбум
ам.долларт хүрч буурсан байна. Хамгийн сүүлд импортын түүхий нефть нь Болгар
улсын нийт импортын 6.65% , дараа нь Unspecified буюу 4.6% -ийг эзэлж байна.
ИМПОРТ ЭКСПОРТ

https://atlas.media.mit.edu/mn/profile/country/bgr/
 Гадаад худалдааны
тэнцэл
 2016 оны байдлаар
Болгар цэвэр импорт $
3.55 тэрбум нь сөрөг
худалдааны тэнцэл
байна.
 ХҮН АМЫН ТОО, ӨСӨЛТ
 2018 оны 3-р сарын 9-ний байдлаар Болгар улсын одоогийн хүн ам
7,051,643 байгаа нь НҮБ-ын хамгийн сүүлийн үеийн тооцооллоор
тооцогдож байна.
 Болгар улсын популяци нь нийт хүн амын 0.09% -тай тэнцэнэ.
 Болгар улс нь улс орнуудын (болон харьяа) хүн амын жагсаалтад
105-т жагсдаг.
 Болгарын хүн амын нягтрал 65 км2 (168 хүн ногдож байна).
 Нийт газар нь 108,560 км2 (41,915 км миль)
 Хүн амын 73.9 хувь нь хотод (2018 онд 5,199,828 хүн)
 Болгарын дундаж нас 43,7 жил байна.
 Country's Bulgaria
Yearly %  Yearly Migrants Median Fertility Density Urban Urban Share of World Global
Year Population Change Change (net) Age Rate (P/Km²) Pop % Population World Pop Population Rank
2018 7,036,848 -0.67 % -47,723 -4,800 43.7 1.52 65 74.2 % 5,199,828 0.09 % 7,632,819, 105
325
2017 7,084,571 -0.66 % -46,923 -4,800 43.7 1.52 65 73.7 % 5,220,824 0.09 % 7,550,262, 105
101
2016 7,131,494 -0.64 % -45,902 -4,800 43.7 1.52 66 73.5 % 5,240,755 0.10 % 7,466,964, 105
280
2015 7,177,396 -0.62 % -45,439 -4,894 43.5 1.51 66 73.3 % 5,259,641 0.10 % 7,383,008, 105
820
2010 7,404,590 -0.74 % -55,835 -16,748 42.4 1.45 68 72.2 % 5,342,501 0.11 % 6,958,169, 100
159
2005 7,683,763 -0.80 % -62,805 -17,100 41.2 1.24 71 70.6 % 5,423,132 0.12 % 6,542,159, 94
383
2000 7,997,787 -0.93 % -76,279 -26,765 39.7 1.20 74 68.9 % 5,512,240 0.13 % 6,145,006, 92
989
1995 8,379,180 -1.07 % -92,438 -71,293 38.2 1.55 77 67.6 % 5,665,322 0.15 % 5,751,474, 83
416
1990 8,841,371 -0.30 % -26,784 -36,829 36.5 1.95 81 66.2 % 5,855,195 0.17 % 5,330,943, 76
460
1985 8,975,291 0.22 % 19,303 -4,469 35.3 2.01 83 64.5 % 5,787,556 0.18 % 4,873,781, 72
796
1980 8,878,775 0.32 % 28,083 -18,974 34.2 2.19 82 62.0 % 5,505,311 0.20 % 4,458,411, 67
534
1975 8,738,361 0.54 % 46,177 -8,679 33.7 2.16 80 57.5 % 5,023,631 0.21 % 4,079,087, 63
198
1970 8,507,476 0.68 % 57,001 -1,285 33.2 2.13 78 52.2 % 4,442,762 0.23 % 3,700,577, 63
650
1965 8,222,470 0.84 % 67,389 -20,179 28.9 2.53 76 45.7 % 3,754,880 0.25 % 3,339,592, 52
688
1960 7,885,525 0.84 % 64,824 -8,693 30.4 2.30 73 37.0 % 2,918,461 0.26 % 3,033,212, 56
527
1955 7,561,405 0.84 % 62,081 -20,179 28.9 2.53 70 32.1 % 2,429,307 0.27 % 2,772,242, 52
535
 BULGARIA POPULATION FORECAST

Country's
Urban Share of World Bulgaria
Populatio Yearly %  Yearly Migrants Median Fertility Density Urban Populatio World Populatio Global
Year n Change Change (net) Age Rate (P/Km²) Pop % n Pop n Rank

2020 6,940,5 -0.67 % -47,374 -4,800 44.7 1.58 64 74.3 % 5,154,71 0.09 % 7,795,48 107
27 0 2,309

2025 6,694,2 -0.72 % -49,260 -4,800 46.0 1.64 62 75.0 % 5,023,14 0.08 % 8,185,61 109
29 6 3,757

2030 6,430,8 -0.80 % -52,676 -4,800 47.1 1.69 59 75.7 % 4,866,03 0.08 % 8,551,19 116
47 7 8,644

2035 6,157,1 -0.87 % -54,742 -4,800 48.2 1.72 57 76.3 % 4,696,43 0.07 % 8,892,70 120
35 9 1,940

2040 5,894,1 -0.87 % -52,601 -4,800 49.2 1.75 54 76.8 % 4,528,38 0.06 % 9,210,33 122
32 2 7,004

2045 5,651,9 -0.84 % -48,441 -4,800 49.2 1.77 52 77.3 % 4,367,14 0.06 % 9,504,20 125
25 6 9,572

2050 5,423,8 -0.82 % -45,612 -4,800 48.1 1.79 50 77.5 % 4,205,05 0.06 % 9,771,82 128
67 4 2,753

Source: Worldometers (www.Worldometers.info)
БОЛГАР УЛС ЗАМ ТЭЭВРИЙН, УСАН БООМТ

 Төмөр замын систем нь ихэвчлэн хоцрогдсон, дундаж хурд

маш бага, гэхдээ төслийн сайжруулалт хийгдэж байна.
 Софигийн нисэх буудлын хоёр дахь шинэ чиглэл, чиглэлийг
хэрэгжүүлж эхэлсэн.
 Дуба болон Хар тэнгисийн дагуух портууд нь Болгарын усны
тээвэрлэлтийн системийн хамгийн чухал асуудал юм. Хамгийн
том хоёр боомт нь Варна болон Burgas-д байдаг.
 НИЙГЭМ, СОЁЛЫН ОРЧИН
 Болгар хэл нь Болгар улсад албан ёсоор хэрэглэгдддэг ба Слав төрлийн хэл
юм. Дэлхий даяар 9-12 сая орчим хүмүүс тус хэлийг гаргуун сайн мэддэг гэх
баримжаа б
 Шашин шүтлэг: Христын шашинтай. Хүн амын 86 хувь нь үнэн алдартны

шашин, 13.1 хувь нь лалын шашинтай.

 Зан заншил, соёл

Болгарын хоол нь улс орны газар зүйн байршлын улмаас Славик, Турк, Грекийн
уламжлалыг өвлөн авсан. Тиймээс шош, улаан буурцаг, жимс жимсгэнэ, хүнсний
ногоо, гахайн мах, тахиа нь ихэнх жорны нэг хэсэг юм.
Мөн харилцан яриа маш их өрнүүлдэг.

 Амьдралын хэв маяг Далайн эрэгт хооллох дуртай бөгөөд гольф, загасчлал нь
Болгарын гол үйл ажиллагаануудын нэг юм. Бүх нийтийн амралтын өдрүүд
Үндэсний өдөр, Болгарын армийн өдөр, Болгар улсын тусгаар тогтнол, тусгаар
тогтнолын өдөр зэрэг багтана.
 Бизнес эрхлэхтэй холбоотой заншил
-Болгар улсад бизнес эрхлэхдээ анхаарал нэг чухал зүйл
бол удаан яриа өрнөхөд дундуур нь таслахгүй байх.
-Гэрээ хэлэлцээр хйихдээ хүндэтгэлтэй хандаж, засч
залруулах ямар арга хэмжээ авах боломжтойг анхаарах
-Болгар хэлээр гэрээ байгуулах нь илүү амжилт
дагуулах магадлалтай.
 Хүний хөгжлийн индекс

Болгар улсын нийт 15 наснаас дээш насны хүмүүс 98,4% нь бичиг үсэг
тайлагдсан.
Source: UNESCO Institute for Statistics (2016). Data Centre. http://data.uis.unesco.org. Accessed 10 June 2016 .
  Болгар улс нь 1996 онд
Дэлхийн Худалдааны
Байгууллага / WTO/-ийн
орноор элссэн.

ХУДАЛДААНЫ БОДЛОГО ЗОХИЦУУЛАЛТ

https://www.wto.org/english/thewto_e/whatis_e/tif_e/org6_e.htm
 ГЭРЭЭ ХЭЛЭЛЦЭЭР ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА

 Визгүй зорчих /Макао, Хонгконг/-  2017.11.17 Болгар улсын

МУ-ийн ЗГ болон Болгар улс ЗГ Худалдаа Аж Үйлдвэрийн
 Боловсрол, шинжлэх ухаан, соёл, ерөнхийлөгтэй Монголын
технологи, эдийн засаг-МУ-ийн ЗГ
элчин сайд уулзалт хийсэн.
болон Болгар улс ЗГ
/төсөл хамтран хэрэгжүүлэх
 Аялал жуулчлал -МУ-ийн ЗГ
болон Болгар улс ЗГ тухай/

http://www.mfa.gov.mn/?page_id=18980
/http://www.mfa.gov.mn/?p=42705
 Гаалийн тариф  Бизнесийн таатай байдал
Болгар улсын гаалийн  Болгар улсад өөрийн бүтээгдэхүүнээ
тарифын зурмаар сольсон үйлдвэрлэх
бөгөөд Европын Холбооны
 Болгар улстай хамтран чөлөөт
экспортын нөхцөл ашиглан ОУ-д
гаднах орнуудын импортын
худалдаа эрхлэх /тоо хэмжээний
тариф 5 хувиас 45 хувь хязгаарлалтгүй/
хүртэл байдаг.  Далайн зоогийн газар/амьдралын хэв
маяг/
АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮНИЙ 5 ХУВИАС 40 ХУВЬ, ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН БҮТЭЭГДЭХҮҮНД 5 ХУВИАС 70
ХУВЬ ХҮРТЭЛ
ЧӨЛӨӨТ ИМПОРТ ЧӨЛӨӨТ ЭКСПОРТ

 200 ширхэг тамхи, эсвэл

 • 100 навчин тамхи эсвэл  ЕХ-аас өөр газар руу очих
 • 50 навчин эсвэл
үед экспортлогдсон
 • тамхи татахад 250 грамм
зүйлийн тоо хэмжээ, үнэ
тамхи;
цэнийн хувьд хязгаарлалт
 • 22 хувь нь архины
агууламжтай 1 литр сүнс байхгүй .
 • 2 литр дарс буюу

ГААЛИЙН ТАТВАР
 ХОРИОТОЙ
 8000 lev-ээс их мөнгөний • Хууль бус эм
нийлбэр нь тухайн улсад орохоос • Галт зэвсэг, байлдааны хэрэгсэл -
өмнө валютын гаалийн зөвшөөрөл аваагүй бол
мэдүүлгийг бөглөхийг шаарддаг. • Хутга болон үхлийн зэвсэг
• Аюултай химийн бодисууд
• Озоны давхаргыг гэмтээх бодис
• Хордсон амьтан
• Порнографын материал
АШИГЛАСАН МАТЕРИАЛ

GLOBALEDGE.MSU.EDU
EXPORT.GOV
2018 INDEX OF ECONOMIC FREEDOM
HTTP://WWW.TRANSPARENCY.ORG
HTTPS://WWW.STATISTA.COM/STATISTICS/375187/INFLATION-RATE-IN-BULGARIA
HTTPS://ATLAS.MEDIA.MIT.EDU/MN/PROFILE/COUNTRY/BGR
WWW.WORLDOMETERS.INFO
HTTPS://WWW.WTO.ORG/ENGLISH/THEWTO_E/WHATIS_E/TIF_E/ORG6_E.HTM
HTTP://WWW.MFA.GOV.MN/?PAGE_ID=18980
ATLAS.MEDIA.MIT.EDU
CHARLES HILL (2013) ‘INTERNATIONAL BUSINESS: COMPETING IN THE GLOBAL MARKETPLACE’, 9TH EDITION,MCGRAW HILL INTERNATIONAL