A Peste, Fame et Bellum,

liberanos Domine
 Klima aldaketak

 Hotzaldi Txikia (1300-1850)

 Klimaren ondorioak
 Tenperatura orokorraren jaitsiera
 Uzta txarrak
 Goseteak
 Gorputzen ahulezia
 Gaisotasunak
 Medikuntzaren egonkortasuna

 Klasikoen garaiko medikuntza: Hipokrates eta Galeno (120-200)

 Medikuntza musulmandarra: klasikoen trasmisioa
 Aviceno (980-1037)

 Berpizkundea:
 Paracelso (1493-1541): kimioterapia eta homeopatia

 Vesalio (1514-1564): Anatomia

 Demografia
 Demografia Historikoaren oztopoak
 Iturriak ez dira zuzenak
 Ditugun datuak Europakoak dira
 Iturriek ezkutatze asko dituzte
 Iturrietan datuak ez dira pertsonaka edo familiaka azaltzen

 Antzin Errejimeneko ezaugarriak

 Hilkortasun handia
 Haurren heriotza-tasa oso handia (% 250a)
 Jaiotze-tasa handia (% 40a)
 Ezkontze-adina berantarra
 Ezkongetza-tasak altuak
 Populaketa nahiko gazteak: % 50a 25-50 bitartean
 Sexuaren arabera, emakumezkoak gehiago ziren eta urte gehiago
bizi ziren
 Populaketa baserri-giroan kokatua bereziki

 Krisialdi demografikoen arrazoiak

 Gudak
 Aldaketa meteorologikoak
 Goseteak
 gaisotasunak
Izurrite Beltza
 Demografia

 XIV. mendean populaketak atzera

 XV. mendean hedakuntza:
 Ezkontze-adinaren behin-behineko aurreratzea
 Bizi-itxaropenaren zabaltzea
 Elika-baldintzen hobekuntza
 Laguntza sistemaren laikotzea
 Pentsakera erlijiosoen aldaketak: zelibatoaren aurkako jarduerak eta ugaltzearen aldeko saiakerak
ezkontien artean
 Guda eta borroka belikoen gutxitzea
 XVI. mendeko bukaeran berriro gainbehera

Europako hiri nagusienak Aro Berrian (milaka)

Munduko populaketa Aro berrian zehar (milioika)
MUNDUKO BIZTANLERIA
MUNDUKO POPULAKETA ARO BERRIAN
(MILIOIKA)
 Nekazaritza

 Bi eredu
 Mendebaldekoa: Izurrite Beltzaren ondoren susperraldia

 Ekialdekoa: Bigarren Morroitza, XV eta XVIII. mendeen bitartean

 XV. mendeko hedakuntza demografikoa eta ekonomikoa: “Etekin txikiagotuen

legea”: Baliabideak = Populaketa
 Mendebaldean bi eremu:
 Nekazaritza estentsiboa:

 Zerealen nagusitasuna

 Teknologia eza

 Lugorriaren nagusitasuna

 Nekazaritza aurreratuena: Herbehereak eta Ingalaterra: aniztasuna eta

dibertsitatea:
 Lurgorrien desagerpena

 Laborantzen Errotazioa

 Laborantza eta abeltzaintzaren elkarketa

 Europaz kanpoko nekazaritza

IZURRITE BELTZA GAZTELAN (1348-1350)
Heriotzaren Garaipena (Peter Brueghel-1562)
XV. MENDEKO EKONOMIA
 Industria

 Hedakuntza XV. mendean

 Harreman kapitalisten garapena burdingintzan eta meatzaritzan:
 Merkurioa

 Alunbrea

 Kobrea

 Burdina

 Oihalgintza da jarduera nagusiena:

 Gune ekoizleen aldaketa, Mediterraneotik Iparmendebalderantz

 Gaztelako artilea

 Domestic System

 Europaz Kanpoko Industria

 Merkataritza
 Ameriketako aurkikuntza
 Merkataritza ardatzaren aldaketa: Mediterranotik Iparmendebalderrantz
 Sevilla – Anberes ardatza

 Italiako Estatu-hirien gainbehera turkoen presioa zela eta

 Finantza guneen aldakortasuna Aro Berrian zehar

 Anberesen behin-betiko gainbehera (1576-1585)

 Amsterdam (1672)

 Londres

 Merkataritza Europaz kanpo

 Erdi Aroko afrikar, indiar, arabiar eta txinatarren arteko merkataritza-

tratuak
 XV. mendetik aurrera mendebaldearekiko harremanak. Merkataritza

europearren esku: Amerika-Europa-Afrika hirukia: urrea, esklaboak,

larruak, marfila.
 Turkoen hedakuntza dela eta Europa-Sahara ardatza bertan behera geratu

zen
XV. MENDEKO MERKATARITZA
Gaztelar Merkataritza Aro Berrian
 Ekonomia morala

 Hornidura sistema
 Udala

 Enkanteak eta maiztertza

 Salneurrien tasazioa
 Udal biltegiak

 Alondegiak

 Espekulazioa