Itsas anitzak, mundu berriak

Iraultza teknologikoa

 Hedakuntza demografikoa eta ekonomikoa = Garapen

zientifikoa eta teknikoa = Mezenazgoa
 Berpizkundea = Antzinaro klasikoko Grezia eta Erromarekiko
interesa
 Humanismoa = natura eta gizakiarekiko interesa eta
jakinmina
 Zientzia eta teknikaren garrantzia. Testu klasikoak
(Arkimedes, Plinio, Vitrubio)
 Aldaketen ondorioak:
• Mezenazgoa
• Inprenta
• Asmatzaileen paper berezia
 1421an lehenengo patentea
 Jeronimo de Ayanz (1550-1613)
 Euskaldunen papera itsas-ontzigintzan
 Beste kulturetatik lortutako ezagupenen aplikazioa eta
garapena:
• Bruxula, bolbora, inprenta, zeta
• Guda eta zientzia
• Industria eta zientzia
• Hiri-antolaketa eta zientzia
Baluarteak eta gotorlekuak
Euskal itsasontzien bilakaera Erdi Aroan zehar
 Hedakuntza garaiak
 XI. mendetik aurrera izandako Europako hedakuntza ekonomikoak
merkataritzaren suspertzea ekarri zuen. Bi ardatz:
• Ekialdeko mediterraneoa: Ekialde Hurruneko produktuak
• Saharako karabanak: Ekialdeko produktuak eta Afrika beltzako
metal bitxiak eta esklabuak
 Lehen talasokraziak
• Italiako hiri-estatuak
• Hansa
• Kataluniarrak eta euskaldunak
 XIII. mendean lehen saiakerak lehengaien jatorrira joateko
• Italiarrak
• Portugesak
• Aragoarrak
• Gaztelarrak
 Penintsula Iberiarreko baldintzak:
• Nabigazio sistemen batzea
• Nabigazio tekniken aplikazioa
• Birkonkista
• Kokapen geografikoa
Kanariar Uharteetarako bidaiak
Portugesen XV. mendeko aurkikuntzak
Iberiarren bidaiak eta mundu berriak
 Aurrerakuntzaren arrazoiak:
• Arrazoi sozialak
• Arrazoi erlijiosoak
• Arrazoi ekonomikoak
• Arrazoi politikoak
 Portugesen nabigazioak
 Gaztelarren bidaiak
 Aurkikuntzen banaketa:
• 1479-1480 Alcaçovas-Toledo
• 1493 Inter Caetera Bulda
• 1494 Tordesillas
• 1529 Zaragoza
 Americo Vespucci. 1507an Martin Waldseemüllerrek America hitza
erabili zuen estrainekoz
 Europaz kanpoko lurraldeen ustezko atzerapen teknikoa
Ekialdeko Itsasbideak
Colonen bidaiak
Munduaren banaketa iberiar estatuen artean
Karibearen inguruko bidaiak
Kanariar Uharteen konkista
 Hego eta Erdialdeko Amerika
• Aurkikuntza aldia
 Mendebalderantz doan bidearen bila
 Núñez de Balboa eta Pazifikoa (1513)
 Juan Díaz de Solís eta Zilarrezko Itsasoa (1515)
 Fernando de Magallanes (1519). Elcano (1522)
• Konkista aldia
 Hernán Cortes eta Azteken Inperioa (1521)
 Pizarro eta Inken Inperioa (1532)
 Francisco de Montejo eta Maiak (1545)
 Gonzalo Jiménez de Quesada eta Chibchak
 Araukarrak
 Iparamerika
• Esplorazio espainiarrak
 Ponce de León Floridan (1513)
 Hernando de Soto Mississipin (1542)
• Juan eta Sebastián Cabotoren ingeles esplorazioak (1496-
1508)
• Jacques Cartier esploraio frantziarrak (1533-1543)
• Siberiaren konkista (1586-1639)
Hego Amerikako esplorazioa eta konkista
 Ingelesak eta frantziarrak Amerika eta Indian
• Mayflower-en ailegatzea (1620). Holandarren
eta suediarren konpetentziaren desagertzea
• Nueva Amsterdam-en (1626) eta New York-en
(1664) sorrerak
• Quebec-en sorrera (1608)
• Saint Louis eta Orleans Berriaren sorrera
(1682)
• Ingelesen hedakuntza Iparamerikan
• Indiako Union Company (Bombay, Madras,
Calcuta)
 Moralaren pisua
• Hispaniar Amerika
 De las Casas / Ginés de Sepulveda

 1542.ko Lege Berriak

• Ipar Amerikako koloniak

 Mentalitate puritanoa

• Elkarbizitza eta segregazioa

 Imperioen arteko ezberdintasunak
Maila Espainiar Imperioa Britainiar Imperioa

Bertako egitura politikoa Imperio hierarkizatuak Tribuen Atomizazioa

Wilderness

(1789) (1770)
14 milioi biztanle 2433.000 biztanle
Populaketa 5 milioi europear 1.816.000 europear
Milioi bat mestizo 467.000 beltz
8 milioi indiar 150.000 indiar

Kristautze Kristautze
Helburua Birkonkistako eskarmentua Irlandako konkistako
eskarmentua

Muga barneratzaileak Muga baztertzaileak Kilkenny-ko

Ezkontza mistoak Arraza integrazioa Estatutuak -1366
Puritanismoa = aukeratutako
herria

Indioen babesa Babesa Apartheid

Akulturazioa Kleroaren papera Kleroaren presentzia gutxi

eskulana = indiarrak Eskulana = esklabu beltzak

Koroen partehartzea Koroaren presentzia eta Koroaren gabezia

monopolioa