UGROŽAVANJE I ZAŠTITA

BIODIVERZITETA

Sekulić Jovana M38/2016

Toskić Nevena M73/2016
Biodiverzitet ili biološka raznovrsnost predstavlja sveukupnost gena,
vrsta, ekosistema i predela na Zemlji.

Biodiverzitet obuhvata više organizacijskih nivoa:

• 1. Genetički

• 2. Specijski

• 3. Ekosistemski
Zašto je biodiverzitet važan?
• Biološka raznovrsnost je resurs od kojeg porodice, zajednice, nacije i
buduće generacije zavise.
• Količina i tempo kojim trenutno koristimo prirodne resurse naše
planete prevazilazi održivost sa čitavih 25%
Koji su razlozi za uništavanje
biodiverziteta?

HIPPO faktori

• H – promene staništa (HabitatAlteration)

• I – invanzivne vrste (Invasivespecies)
• P – zagađivanje (Pollution)
• P – demografski rast stanovništva (Populationgrowth)
• O – preterana eksploatacija (Overexploitation)
Zaštita i očuvanje biodiverziteta

Skup mera i postupaka kojima se ugrožene biljne i

životinjske vrste štite od negativnog čovekovog delovanja

Mogu se grupisati u tri osnovne celine:

1) Naučna osnova za zaštitu vrsta

2) Pravna zaštita vrsta
3) Praktične mere zaštite vrsta
Naučna osnova za zaštitu vrsta
Podrazumeva određivanje stepena ugroženosti vrsta, kako bi se utvrdio
obim i uzrok ugroženosti

Specijalizovane publikacije koje sadrže sve potrebne podatke za

rešavanje problema zaštite vrsta i njihovih staništa označene su kao
“Crvene liste” i “Crvene knjige”

Crvene liste sadrže u vidu tabela osnovne podatke o prisustvu i

stepenu ugroženosti vrste na određenoj teritoriji
Crvene knjige sadrže podatke o osobinama vrste, stepenu njene
ugroženosti, faktorima ugrožavanja, kao i predloge mera za njenu
zaštitu

Kategorije ugroženih taksona:

•IŠČEZLI (EXTINCT – EX) – takson je izumro kada nema sumnje

da je poslednji primerak mrtav

•IŠČEZLI U PRIRODI ( EXTINCT IN THE WILD – EW)

– takson je iščezao sa svojih prirodnih staništa, opstaje samo u kulturi

•KRAJNJE UGROŽENI (CRITICALLY ENDANGERED – ED)

– takson je suočen sa izgledom najveće verovatnoće da u neposrednoj
budućnosti iščezne u prirodi

Zavod za zaštitu prirode Srbije – osnovan 1948. godine

 Pravna zaštita vrsta
Međunarodni dokumenti za zaštitu i očuvanje biodiverziteta:

Deklaracija o čovekovoj sredini (1972. godine) – Doneta na prvoj

Konferenciji Ujedinjenih Nacija o čovekovoj sredini

Konvencija o međunarodnoj trgovini ugroženim vrstama divlje flore i

faune – CITES (Vašington, 1973.)

Konvencija o zaštiti evropskog (“divljeg”) živog sveta i prirodnih staništa

(Bern, 1979.)

Deklaracija o očuvanju flore, faune i njihovih staništa – Usvojena 1988.

godine od strane Ekonomske komisije za Evropu UN (ECE)

Konvencija o očuvanju biodiverziteta – Rio de Žaneiro, 1992. godine

– naglašava značaj očuvanja biološke raznovrsnosti u planetarnim
razmerama
Nacionalni dokumenti za zaštitu i očuvanje biodiverziteta:

Zakon o zaštiti prirode (2009.) – osnovni pravni dokument koji

reguliše pitanje zaštite životne sredine i biodiverziteta

Uredba o stavljanju pod kontrolu korišćenja i prometa divlje flore i

faune (2005.)

Pravilnik o proglašenju i zaštiti divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva

(2010.)
Praktične mere zaštite

• “In-situ” zaštita

• “Ex-situ” zaštita

• Reintrodukcija
“In-situ” zaštita
Podrazumeva očuvanje, održavanje i oporavak populacija i vrsta na
njihovim prirodnim staništima

Kategorije zaštićenih područja su:

•Nacionalni parkovi
•Parkovi prirode
•Predeli izuzetnih odlika
•Rezervati prirode
•Zaštićeno stanište
•Spomenik prirode
 “Ex-situ” zaštita

Podrazumeva čuvanje, gajenje i razmnožavanje vrsta izvan njihovih

prirodnih staništa

Uključuje:

•Čuvanje i razmnožavanje vrsta u botaničkim baštama i zoološkim vrtovima

•Formiranje banaka gena (“Svalbard”; “Zasavica” – banka gena starih rasa)

•Stvaranje jedinki u laboratorijskim uslovima

•Introdukcija vrsta
Reintrodukcija vrsta
Vraćanje ugroženih vrsta na njihova prirodna staništa
sa kojeg su iščezle, ili im preti velika opasnost da nestanu

Predstavlja krajnji cilj gajenja ugroženih vrsta u botaničkim baštama i

zoološkim vrtovima, kao i proizvodnje jedinki ugroženih vrsta u
laboratorijskim uslovima

Primeri:

Nepeta rtanjensis – rtanjska metvica

Castor fiber – evropski dabar