ԵՐԵՎԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ

ԿԵՆՍԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ՖԱԿՈՒԼՏԵՏ
ԿԵՆԴԱՆԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ ԱՄԲԻՈՆ

Առարկա՝ կենդանիների էկոլոգիա և

պահպանություն
Թեմա՝ ձյունահովազի պահպանության
հեռանկարները
Դասախոս՝ կ.գ.թ. Աշոտ Ասլանյան
Զեկուցող՝ Սուսաննա Ջումայան
Կուրս՝ 4-րդ
ԵՐԵՎԱՆ 2018
 Իրբիս կամ
ձյունահովազ
Իրբիսն ունի բարակ, երկար, ճկուն մարմին, համեմատաբար կարճ
ոտքեր, փոքր գլուխ և շատ երկար պոչ: Պոչի հետ միասին մարմնի
երկարությունը կազմում է մոտ 200-230 սմ, կշռում է մինչև 55 կգ: Կյանքի
տևողությունը 20-25 տարի է: Մորթու գույնը բաց ծխա-մոխրագույն է,
օղակաձև և համատարած մուգ կետերով:
Դոմեն՝ Էուկարիոտներ
Թագավորություն՝
Կենդանիներ
Տիպ՝ Քորդավորներ
Դաս՝ Կաթնասուններ
Կարգ՝ Գիշատիչներ
Ընտանիք՝ Կատվազգիներ
Ցեղ՝ Uncia Gray
Տեսակ՝
Իրբիս(ձյունահովազ)
Ձյունահովազը կամ իրբիսը (Uncia uncia) աշխարհում հազվագյուտ ու քիչ
ուսումնասիրված տեսակներից մեկն է: Ռուսաստանում նրա
թվաքանակը չի գերազանցում 100-ը: Իրբիսի արեալի ռուսական
հատվածը համարվում է այդ տեսակի տարածման հյուսիսային
սահմանը, այդ պատճառով նրա համար այդտեղի էկոլոգիական
պայմանները համարվում են էքստրեմալ:
 Իրբիսի
արեալը
Ձյունահովազը բնակվում է Կենտրոնական Ասիայի բարձրալեռնային
գոտիներում, այդ պատճառով նրան կարելի է հանդիպել 12
պետությունների տարածքում, այդ պետություններն են՝ Աֆղանստանը,
Բութանը, Հնդկաստանը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը, Չինաստանը,
Մոնղոլիան, Նեպալը, Պակիստանը, Ռուսաստանը, Տաջիկստանը,
Ուզբեկիստանը: Հնարավոր է, որ նա հանդիպի նաև Մյանմայում:
 Իրբիսի կենսագործունեության հետքեր ավելի հաճախ
նկատվում են հվ.-արմ. Տուվայում, քան Ալթայում: Տուվայի
արևելյան հատվածում իրբիսի բնակության մասին նշել են նաև
Հեպտներն ու Սլուդսկին: Բայց հավաստի տվյալներ այդ մասին
ստացվել են միայն 15 տարի անց: Սակայն մինչև հիմա այդ
շրջանում ձյունահովազի վերաբերյալ հետազոտություններ չեն
կատարվել:
Հետազոտողներ
ն
առանձնացնում
են
Ռուսաստանում
ձյունահովազի
համեմատաբար
մեկուսացված 9
խմբավորումներ՝
1-Արգուտ,
2-Կուրայ,
3-Շապշալսկ,
4-Տաննու-
Օլսկայա,
5-Արմ.-Սայանյան,
6-
 Հետազոտությունների նոր փուլը կապված է ՌԴ-ն Կարմիր գրքի
կենդանիների և Ռուսաստանի ֆաունայի այլ կարևոր կենդանիների,
Ռուսաստանի Գիտությունների Ակադեմիայի մշտական գործող
արշավների հետ, որը կազմակերպվել է ՝ 2008 թ-ին Սեվերցովայի անվան
Ռուսաստանի Գիտությունների Ակադեմիայի Էկոլոգիայի և էվոլյուցիայի
ինստիտուտի շրջանակներում: Արշավախմբի շրջանակներում
իրականացվում են հազվագյուտ տեսակների վերաբերյալ մի շարք
ծրագրեր, այդ թվում `Հարավային Սիբիրի իրբիսի պոպուլյացիայի
ուսումնասիրության և մոնիտորինգի ծրագիր:
 Լուսանկարչական թակարդներում
Ավտոմատ տեսախցիկներ տեղադրվում էին կամ ժայռաբեկորներին,
կամ կապանքներով ծառերով էին կապվում, սակայն հաճախ
օգտագործվում էին փոքր քարե պատվանդաններ, լուսանկարչական
թակարդներ տեղադրելու համար: Ընդհանուր առմամբ ստացվել է 125762
կադր, որոնցից 13911-ը եղել են վայրի կենդանիների պատկերներ, 6876
ընտանի կենդանիների և 7336 մարդու: Իրբիսին հնարավոր եղավ
‹‹բռնել›› 317 կադրում:
Իրբիսի առանձնյակների անհատական նույնականացումն
իրականացվում է մազածածկույթի բծերի չափսերով և
տեղադրությամբ: Ընդ որում մարմնի ամենանշանակալից մասերն են
համարվում առջևի թաթերը, կողքերը, պոչի վերին մակերեսը, ինչպես
նաև ճակատը:
 Հարավ –արևմտյան Տուվայում, բացի նմուշների հավաքումից ,
իրականացվեցին նաև Reconyx RC60 RapidFire և Reconyx HC600 HyperFire
(RECONYX Inc., ԱՄՆ) ավտոմատ տեսախցիկ-տեսաթակարդների
տեղադրում: Թակարդները հիմնականում գտնվում էին իրբիսի
կենսագործունեության հետքերի և նրա անցման ուղիների
մոտակայքում: Սկզբնական շրջանում ստուգումն
իրականացվում էր շաբաթական մեկ անգամ, իսկ հետագայում ,
որպես կանոն, արշավային սեզոնի ընթացքում մեկ անգամ :

Սահլին գետի վերին հատվածը, որը գտնվում է Հարավային Տուվայի արևմտյան

Տաննու-Օլայի հարթավայրում (բարձրությունը մինչև 3056 մ): Իրբիսի մշտական
Զոհ՝ կամքից անկախ
Արևմտյան
Տուվայի իրբիսի
խմբավորման
առանձին
առանձնյակների
կենսագործունեո
ւթ-յան
տարածքները
խիստ
համընկնում են:
Մասնավորապես
տեսաթակարդնե
րի տվյալների
շնորհիվ
ստացվել է
հայտնաբերել
նշագրված քար,
որի շուրջը
բավական
կանոնավոր
 Իրբիսի խմբավորումների ոչնչացման մեջ իր ներդրումն ունի
անվերահսկելի զբոսաշրջությունը,հատկապես ձիարշավային :
Յուրաքանչյուր զբոսաշրջիկների խմբին միշտ ուղեկցում են
տեղի ուղեկցողները, որոնք հիմնականում որսորդներ են , և
զբոսաշրջիկներն էլ իրենց հերթին համարվում են վայրի
կենդանիներին անհանգստացնող կարևոր գործոններից մեկը :

Իրբիսի էգը իր ձագերի հետ: Հարավ-արևմտյան

 Ժամանակը ցույց կտա, թե արդյո՞ք վերջերս ստեղծված
«Սայլյուհեմսկի» ազգային պարկը կկարողանա առնվազն
մասնակիորեն շտկել ներկա իրավիճակը: Ալթայում իրբիսի
պահպանության համար շատ կարևոր է, որ այս ազգային
պարկը հնարավորինս արագ սկսի լիարժեք գործել:

Տուվայի հարավ-արևմուտքում գտնվող Ցագան-Շիբեթու լեռնաշղթան,

իրբիսի ամենասիրված բնակավայրը:
 23.10
Հոկտեմբերի 23-ը համարվում է Իրբիսների կամ Ձյունահովազների
պաշտպանության միջազգային օրը:
Մի շարք բնապահպանական կազմակերպություններ, ինչպես նաև NABU-ն
(NATURE and biodiversity conservation union), կարևորում են վտանգված տեսակների
պահպանությունը ողջ աշխարհում:
NABU-ն 1999 թ-ից Ղրղզստանում իրականացնում է Ձյունահովազների
պահպանության ծրագիրը: Ծրագրի մեկնարկին Ձյունահովազների թիվը չէր
գերազանցում 250-ը,իսկ այժմ, Բարս թիմի աշխատանքների շնորհիվ նրանց
թիվը շատացել է:
Գրականության ցանկ

1.Гептнер В. Г., Слудский А. А. Снежный барс, ирбис // Млекопитающие

Советского Союза. Т. 2. Хищные (гиены и кошки). Ч. 2. М., 1972. С. 212—243.
2.Карнаухов А. С., Поярков А. Д., Ванисова Е. А. и др. Применение
фотоловушек при изучении группировки снежного барса на хр. Цаган-
3.Шибэту (Юго-Западная Тува) // Научные исследования в заповедниках и
национальных парках Южной Сибири. Новосибирск, 2011. С. 78—88.
3.Матюшкин Е. Н. Следы и метод тропления в изучении крупных хищных
млекопитающих // Зоологический журнал. Т. 79. № 4. С. 412—429.
4.Поярков А. Д., Лукаревский В. С., Субботин А. Е. и др. Стратегия
сохранения снежного барса (ирбиса) в России. М., 2002. 30 с.
5.Рожнов В. В., Звычайная Е. Ю., Куксин А. Н., Поярков А. Д. Неинвазивный
молекулярно-генетический анализ в исследованиях экологии ирбиса:
проблемы и перспективы // Экология. 2011. № 6. С. 1—8
Շնորհակալություն ուշադրության
համար…