MORALNE

VRIJEDNOSTI
 MORAL

Moral je skup pravila, moralnih normi, koja određuju šta je

dobro, ispravno, pravedno, a šta nije.

U poređenju sa vrijednostima, moral je uži pojam, jer se odnosi

samo na vrijednosti dobra i zla, pravde i nepravde (a ne na istinu,
ljepotu...)

Kada se psihologija bavi moralom, nju prije svega interesuje

moralno ponašanje, razvoj moralne svijesti i moralnog
prosuđivanja.
 PRAVO I MORAL

ZAKONI MORAL
Počivaju na spoljašnjoj kontroli (na Počiva na unutrašnjoj kontroli (na
propisima, pravilniku, i sl.) dogovoru, običaju, moralnom kodeksu)

Proizvode objektivne posljedice (za Proizvode subjektivne posljedice (osjećaj

nepoštovanje slijede sankcije propisane krivice, kajanja, stida)
zakonom)

Apsolutan sistem (određena norma važi u Relativan sistem (određena norma može
svim slučajevima) biti različito tumačena u različitim
grupama)
 MORALNA SVIJEST

Moralna svijest je posljedica učenja u zajednici o tome šta je dobro,

ispravno, pravedno, a šta nije.

Moralna svijest je psihološka dispozicija, slično kao stav, ima tri

komponente:
- intelektualnu
•

• Intelektualnu
- emocionalnu i
• Emocionalnu
- aktivnu (konativnu)
• Aktivnu (konativnu)
 MORALNO SUĐENJE

Moralno suđenje je prosuđivanje o moralnom ponašanju i postupcima

drugih ljudi, kao i o vlastitim postupcima, u skladu sa usvojenim
moralnim normama i dostignutim stupnjem moralnog razvoja.

• Autonomna moralnost – spoljašnji autoritet

• Heteronomna moralnost – vlastiti (usvojeni) moralni
standardi
 HETERONOMNA
DVA TIPA MORALA MORALNOST (6 – 10
GODINA)
Moralni realizam: dobro je biti
ŠTA JE DOBRO, MORALNO I poslušani bespogovorno
ZAŠTO? poštovati spolja nametnuta
nepromjenjiva pravila koja su
dali odrasli(autoritet).
Moralno suđenje i postupanje
IZVOR MORALA ima svoj spoljašnji razlog:
fizička i društvena moć odraslih
i strah od kazne za
nepoštovanje pravila.
Doslovno pridržavanje svih
NAČIN MORALNOG važećih normi i pravila koje se
SUĐENJA ne smiju preispitivati i
osporavati (tako je rečeno i tako
radi).
Objektivna moralnost:krivica je
KRITERIJUM PROCJENE srazmjerna objektivnoj veličini
KRIVICE učinjene štete (što više čaša
slomiš, više si kriv)
Moralna pravila se ne razlikuju
MORAL I KONVENCIJA od običnih, konvencionalnih.
AUTONOMNA
MORALNOST(OD 10 - 11
GODINA)
Poštovanje slobodno usvojenih
pravila zato što su donijeta kroz
saradnju i dogovor
ravnopravnih subjekata.
Moralno pravilo se poštuje iz
unutrašnjeg motiva, zbog
svijesti o smislu i vrijednosti
pravila za pošteno regulisanje
međuljudskih odnosa.
Važnije je poštovati smisao
(”duh”)pravila, nego se kruto
pridržavati njegovog slova.
Krivica zavisi od toga da li je
postojala namjera da se učini
šteta ili ne.
Moralna pravila se razlikuju od
konvencionalnih.
 KOLBERGOVA TEORIJA MORALNOG
RAZVOJA
• U današnjoj psihologiji najrazrađenija i najuticajnija je teorija
moralnog razvoja Lorensa Kolberga.
• Kolberg je do svoje teorije došao longitudinalnim istraživanjem
moralnog suđenja grupe od 75 dječaka od adolescencije (10-16
godina) pa do rane zrelosti (22-28), stavljajući ih pred moralne
dileme i analizirajući načine njihovog rješavanja.

Prema ovoj teoriji dijete prolazi kroz tri nivoa moralnog razvoja:
• Pretkonvencionalni (predmoralni) nivo
• Nivo konvencionalnog (dogovornog) morala
• Nivo postkonvencionalnog(autonomnog)morala
 I PRETKONVENCIONALNI
(PREDMORALNI) NIVO
STADIJUM 1 Orjentacija na poslušnost i
kažnjavanje
Dobro je pokoravati se višoj sili, poštovati
pravila i izbjegavati njihovo kršenje jer,
inače, slijedi kazna (orjentacija prema
kazni). Postupci se moralno procjenjuju u
skladu sa fizičkim posljedicama do kojih
dovode.
ZA : Krađa se opravdava time što lijek
apotekara nije mnogo koštao (on ga nije
platio)
PROTIV : Krađa se osuđuje pošto je lopov
mogao biti uhvaćen i strpan u zatvor.
STADIJUM 2 Naivni,
instrumentalni moral
Ispravnim se smatra postupak koji služi
zadovoljenju potreba i interesa
(prevashodno sopstvenih ali i tuđih).
Reciprocitet i pravednost se shvataju, ali
nepotpuno, grubo i pragmatično, kao prosta
razmjena na pijaci, odnosno kao uzvraćena
usluga (dajem ti, da bi ti meni dao). Pravila
se poštuju da bi se dobila nagrada.
ZA : Krađa se opravdava jer je ženi
potreban lijek, a mužu ženino društvo.
PROTIV : Krađa se osuđuje pošto će
njegova žena vjerovatno umrijeti prije nego
što on izađe iz zatvora, pa mu to i tako ne
čini mnogo.
 II MORALNOST KONVENCIONALNOG
KONFORMIRANJA
STADIJUM 3 Moralnost “dobrog
djeteta”
Moralno znači ponašati se u skladu sa
stereotipom dobrog dječaka/djevojčice,
te tako izbjeći osudu i zaslužiti pohvalu
starijih. Na ovom stadijumu prvi put
namjera postaje značajna kod procjene
moralnog ponašanja, ali se pretjerano ne
upotrebljava.
ZA : Krađa se opravdava time što je muž
nesebičan i vodi računa o potrebama svoje žene.
PROTIV : Krađa se osuđuje jer će se muž osjećati
loše kada shvati kakvu je bruku nanio svojoj
porodici, njegova porodica će se stidjeti njegovog
djela.
STADIJUM 4 Moralnost dužnosti
Za dijete je bitno pokoravanje utvrđenim
pravilima, zvaničnim autoritetima i
očuvanje društvenog reda. Moralno
ispravno ponašanje manifestuje se u
ispunjavanju svojih dužnosti i poštovanju
autoriteta. Moralan je onaj ko revnosno
izvršava svoju dužnost i izbjegava osudu
predstavnika zakona i reda.
ZA : Kraća se opravdava jer će on inače biti
odgovoran za ženinu smrt.
PROTIV : Krađa se osuđuje jer on krši
zakon.
 III POSTKONVENCIONALNI NIVO
AUTONOMNI MORAL
STADIJUM 5 Moral društvenog
dogovora
Naglašava se opšta dobrobit. Šta je dobro
i ispravno utvrđuje se na osnovu opštih
pravila i normi koje nisu apsolutne, nego
se kritički preispituju. Poštuje se pravo,
ali se podrazumeva da je zakon podložan
promjeni.
ZA : Krađa se opravdava, jer zakon nije
skrojen za situacije u kojima bi pojedinac
ugrožavao nečiji život povinovanjem zakonu.
PROTIV : Krađa se osuđuje pošto i drugi
mogu biti u situaciji da imaju takvu potrebu i
‘kuda bi onda to vodilo društvo’.
STADIJUM 6 Moral univerzalnih
etičkih principa
“Odlučivanje po savjesti i prema samostalno
izabranim etičkim principima koji imaju logičku
opravdanost, opštost i postojanost. To su
apstraktni i etički principi (zlatno pravilo ,
kategorički imperativ), a ne konkretna moralna
pravila kao Deset zapovjesti.” Osoba se ponaša
moralno u skladu sa svojim principima da bi
izbjegla samoosudu. U sukobu zakona s
moralnim principom, princip ima prednost.
ZA : Krađa se opravdava, jer čovjek ne bi
mogao više da živi sa svojom savješću ako
mu žena umre.
PROTIV : Krađa se osuđuje, jer čovjek ne bi
mogao više da živi prema ubjeđenjima
svoje savjesti ako ukrade.
HVALA NA PAŽNJI

Marija Maraš
Marija Brnović