Fakültə: İnformasiya və telekommunikasiya texnologiyaları

Qrup: M659a3
Fənn: Avtomatlaşdırılmış konstruktiv layihələndirmə sistemləri
Müəllim: Zirəddin Qasımov
Tələbə: Əfsanə Həsənova
 Komputerinsistem
Komputerin sistem
blokununişişprinsipi
blokunun prinsipi
 Sistem bloku - kompüterin bütün
aparat hissəsini, yəni qida blokunu,
sərt və çevik disklərdə yaddaşı, video
adapteri, giriş-çıxış portlarını,
həmçinin ən mühüm tərkib hissə olan
“ana platası”nı özündə cəmləşdirən
gövdədir.

“Ana plata”da mərkəzi prosessor,

daxili yaddaş və s. yerləşir.

Bundan əlavə, sistem blokunda faks-

modem (daxili), multimedia vasitələri
(CD disklər, səs kartı), şəbəkə kartı və
s. kimi qurğular da yerləşə bilərlər.
Fərdi kompyuterlərdə əsasən iki tip sistem
blokundan istifadə olunur:

• AT- Advanced Technology (təkmil texnologiya)

• ATX - Advanced Technology eXtended
(genişləndirilmiş təkmil texnologiya)

IBM PC/AT - 286, 386, 486, Pentium I və II tipli

kompyuterlərdə AT tipli – sistem blokundan
istifadə olunub.

Pentium II, III və IV tipli fərdi kompyuterlərdə isə

ATX tipli sistem blokundan istifadə olunur.

ATX sistem blokunda enerjiyə təlabat çox azdır.

Bəzi firmaların (Apple, Compaq) fərdi
kompyuterlərində sistem bloku monitorla birlikdə
bir korpusda yerləşmişdir. 
 Qida
bloku

Çevik disk
sürücüsü Ana plata
(FDD)
Sistem blok
daxilində
aşağıdakı
kompüter
qurğuları
yerləşir:

Sərt disk Prosessor

Əməli
yaddaş
 Ana plata
ASUS MSI K7T266)
Ana plata - kompüter
sisteminin başlıca Yaddaş Ana plata -
komponentlərini: genişləndiriciləri və kompüterin daxili
prosessoru, operativ giriş-çıxış kartları da əlaqələri ilə xarici
yaddaşı, şin daxil olmaqla qalan qurğulara təsir göstərən
kontrollerini, lövhələr ana lövhəyə şin və onları idarə edən
birləşdiriciləri və s. yuvaları vasitələrilə xüsusi və əsas kompüter
özündə saxlayan əsas qoşulur.  hissəsidir.
lövhədir.
 Xüsusi yuvaya birləşdirilmiş prosessor

İkinci səviyyəli (xarici) keş-yaddaş mikrosxemi;

komponentləri birləşdirir: Əməli yaddaşın modullarını yerləşdirmək üçün 72 əlaqəli SIMM, 168 əlaqəli DIMM və
ya RIMM modulları üçün yuvalar;
Ana lövhə bir çox

Kart genişlənmələri (videoadapter, səs kartı, modem və s.) üçün yuvalar;

BIOS-u, FK test yoxlamasını, əməliyyat sisteminin yüklənməsini, qurğuların drayverini və yaddaşda

saxlamaq üçün proqramlaşdırılmış yaddaşa malik mikrosxemlər;

HDD, FDD, CD-ROM disklərinin, ardıcıl qoşulan periferik qurğuların (siçan, modem və s.), printer,
skaner və başqa bu cür qurğuların qoşulması üçün paralel portlar yuvası;

FK-nın bütün komponentlərini idarə etmək üçün yüksək tərtibli mikrosxemlər;

BIOS-un cari sazlanmasını yadda saxlamaqdan ötrü CMOS tipli mikrosxemi cərəyanla təmin etmək
üçün batareya və elektron saat (sistem saatı).
Ana lövhənın bütün komponentləri bir-birilə informasiya mübadiləsini aparan keçirici xətlərlə
birləşdirilib. Bu cür keçirici xətlər birlikdə informasiya şini və ya sadəcə, şin adlanır. Şinlər üç
tipə bölünür:

Verilənlər şini

Ünvan şini

İdarəetmə şini
Prosessor (Central Processing Unit)

Prosessor fərdi kompüterlərin düşünən beyni

olub ana plata üzərində yerləşir, ədədlər
üzərində hesab-məntiq əməllərini və idarəni
həyata keçirir.

Mikroprosessor hesab-məntiq və idarə

qurğusunu özündə birləşdirir.

Ölçüləri təqribən 2.5 x 2.5 sm olan müasir

mikroprosessorun inteqral sxemində 1
milyondan artıq tranzistor olur.
Prosessorun komponentləri:

HMQ-verilənlər və yaddaş ünvanları üzərində hesab və məntiq əməliyyatlarını

yerinə yetirir.

MP yaddaşı və ya registr-Prosessor sürətilə işləyən çoxyüksək operativ

yaddaş. HMQ bu yaddaşla işləyir.

İQ-MP-un bütün qovşaqlarının işini idarə edir. Beləki, bu qurğu başqa

qurğulara kvars takt generatorundan daxil olan idarəedici impulsları ötürür.

Ümumi şini idarə edilən qurğu-interfeys sistemi

 Əməli yaddaş qurğusu 
(Random Access Memory – RAM)

Əməli yaddaş qurğusu (Random

Access Memory – RAM) ixtiyari
müraciətə malik yaddaş
olub, kompüter və digər
qurğularda informasiyanın oxunması
və yazılmasını təmin edən yaddaşdır.
 Əməli yaddaş Kompüter söndürüldükdə
ƏYQ-də
enerjidən asılı saxlanılan informasiya (veril
olur. ənlər) silinir.

Əməli yaddaşın həcmi Əməli yaddaş

disklərin həcmindən kompüterdə iş
müqayisə prosesində lazım olan
olunmayacaq verilənləri özündə
dərəcədə azdır saxlayır.

Əməli yaddaşa müraciət

diskə müraciətdən daha tez
olduğundan informasiyanı
n oxunması və yazılması
xeyli sürətlənir
 Aşağıda kompüterdə operativ yaddaşın həcmindən asılı olaraq, hansı proqramlardan istifadə etməyin mümkün
olduğu göstərilir:

1 Mbayt və daha az – kompüterdə yalnız DOS əməliyyat sisteminin mühitində işləmək

mümkündür. Belə kompüterlərdən yalnız mətnlərin və ya verilənlərin yığılmasında istifadə
etmək olar.

4 Mbayt – kompüterdə DOS, Windows 3.1 və Windows for Work Groups əməliyyat

sistemlərindən istifadə etmək olar. Burada DOS sistemində iş rahat gedəcək. Digər sadalanan
sistemlərdə isə proqramların iş sürəti böyük olmayacaq.

8 Mbayt – Windows 3.1 və Windows for Work Groups sistemlərindən rahat istifadə etmək

mümkün olacaq. Digər yeni sistemlərdə isə burada iş məsləhət bilinmir.

16 Mbayt – ən yeni Windows 95 və OS/2 sistemlərində rahat iş tə’min edilir.

32 Mbayt və daha çox – bu cür kompüterlərdən lokal kompüter şəbəkələrində,

fototəsvirlər və videofilmlər ilə iş üçün və Windows NT əməliyyat sistemində iş
üçün istifadə olunur.
Diqqətiniz üçün
təşəkkürlər!