TOPIK 4

TEORI-TEORI PEMBELAJARAN
 Teori Pembelajaran
hasil daripada kajian saintifik yang telah disah
terima sebagai sesuatu prinsip atau asas yg
dijadikan panduan pelaksanaan

Teori
Teori
Pembelajaran

Kajian saintifik menerangkan cara

Pembelajaran manusia dan haiwan belajar.

satu proses memberikan fokus

kepada apa-apa yang berlaku
semasa kita belajar
06/03/2020 TCL
 1. Behavioris :
Pavlov, Watson,
Thorndike, Skinner
2. Kognitif : Kohler,
5. Konstruktivis :
Gagne, Bruner,
Piaget, Vygotsky
Teori Pembelajaran Ausubel

4. Humanis : 3. Sosial Learning :

Maslow, Rogers Bandura

06/03/2020 TCL
TEORI PEMBELAJARAN
BEHAVIORIS
 Teori Pembelajaran
Behavioris

Teori Pelaziman Klasik Teori Pelaziman Operan

Tokoh-tokoh : Tokoh-tokoh :
Palov, J.B. Watson E.L. Thorndike, B.F. Skinner

06/03/2020 TCL
 Pembelajaran adalah berkaitan dengan perubahan
tingkah laku.
 Kebanyakan teori dihasilkan daripada pemerhatian &
ujian ke atas haiwan, spt: anjing, tikus, kucing &
burung di makmal.
 Ujian ditumpukan kepada perhubungan rangsangan
dan gerak balas yang menghasilkan perubahan
tingkah laku.
 Menurut ahli-ahli behavioris, tingkah laku pelajar
boleh diperhatikan, dikawal & diramal.
 Mereka menekankan bahawa perkaitan gerak balas
individu dengan rangsangan adalah sesuatu
pembelajaran, demi membentuk sesuatu tingkah
laku yang baru.
06/03/2020 TCL
 Teori Pelaziman Klasik Pavlov
 Teori Pelaziman Tingkah Laku Watson
 Teori Pelaziman Operan
– Teori Pelaziman Thorndike
– Teori Pelaziman Skinner

06/03/2020
TCL
06/03/2020
TCL
06/03/2020 TCL
 Konsep & Istilah Penting

(1) Rangsangan (2) Rangsangan (3) Rangsangan

neutral : semula jadi : terlazim :
• semua objek/ • semua objek/ • Rangsangan
perkara/ perkara/ neutral +
peristiwa yg peristiwa yg rangsangan
tidak ada ada hubungan semulajadi
hubungan langsung menghasilkan
langsung dengan diri, gerak balas
dengan kita, kita akan yang serupa
kita tidak akan bergerak balas/
memberikan respons secara
respons semula jadi
kepadanya. atau refleksif.

06/03/2020 TCL
 Dua Jenis Gerak Balas
1) gerak balas semula 2) Gerak balas
jadi terlazim
• - Gerak balas/ • Gerak balas /
respons yg berlaku respons yg berlaku
secara semula jadi hasil perkaitan
atau berupa antara rangsangan
pantulan/ refleksif semula jadi dan
• Contoh : sejuk – rangsangan neutral
tarik selimut, lapar
– makan

06/03/2020 TCL
• Juga dikenali sebagai pelaziman gantian, pelaziman pemindahan,
pelaziman bergerak balas / responden atau Teori R-G.
• Setiap rangsangan akan menimbulkan gerak balas (Pavlov).
• Gerak balas = apa-apa sahaja tingkah laku yang timbul kesan
daripada rangsangan.
• Rangsangan = apa-apa sahaja bentuk tenaga yang menimbulkan
gerak balas.
 Contoh : Cikgu mewujudkan P & P yang menyeronokkan.
2 rangsangan Suasana P & P
Aspek emosi (gembira & seronok)
Murid mempunyai keinginan ke sekolah ~pembelajaran berlaku

06/03/2020 TCL
 Ivan Pavlov (1849- 1936)
Berbangsa Rusia
Belajar fisiologi di Universiti Leibzig, Jerman
Pemenang Hadiah Nobel: Fisiologi Pencernaan

06/03/2020 TCL
1. Rangsangan Tak Terlazim : Makanan Gerak balas Tak Terlazim
( Unconditioned Stimulus , UCS ) Rembesan air liur dikesan
( Unconditioned Response, UCR )

2. Rangsangan Terlazim : Bunyi loceng Gerak balas tiada kaitan

dengan
( Conditioned stimulus. CS ) tindak balas tak terlazim,
misalnya perhatian anjing sahaja

3. Rangsangan Terlazim – Rangsangan Tak Terlazim Gerak balas Tak Terlazim

( CS : bunyi loceng ) ( UCS : Makanan ) ( UCR : rembesan air liur dikesan)

4. Rangsangan Terlazim ------ ( Perkaitan Baru ) Gerak balas Terlazim

( CS : bunyi loceng mengganti makanan) (CR = UCR : rembesan air
liur dikesan )
06/03/2020 TCL
 Pelaziman Klasik : 1 jenis pembelajaran apabila organisma dapat
membuat perkaitan antara hubungan antara rangsangan neutral dengan
rangsangan semula jadi. Apabila perkaitan atau hubungan ini telah
terjadi, organisma akan memberikan gerak balas atau hubungan ini telah
terjadi, organisma akan memberikan gerak balas atau respons yang
serupa = gerak balas terlazim

Berkaitan 2 rangsangan= rangsangan semula jadi (daging) + rangsangan

terlazim (loceng)
Organisma akan bergerak balas kepada rangsangan terlazim walaupun
rangsangan semula jadi telah tiada

Contoh : apabila loceng berbunyi, pelajaran tamat dan pelajaran bersiap

untuk m/pelajaran seterusnya, masa rehat atau masa pulang. Pada
asalnya “ bunyi loceng tiada hubungan dengan pelajar tetapi setelah
dibiasakan/ dilazimkan melalui proses pengulangan, isyarat loceng
tersebut menjadi bermakna kepada pelajar

06/03/2020 TCL
 Loceng berbunyi – tidak ada sebarang gerak balas/ respons
daripada anjing kerana bunyi loceng : rangsangan neutral

Bunyi loceng disusuli sertentak dengan daging, air liur

anjing meleleh kelur

Prosedur ini diulangi sehingga terbentuk perkaitan antara

bunyi loceng dengan daging

Hasilnya loceng berbunyi, air liur anjing sudah meleleh

keluar

Bunyi loceng = rangsangan terlazim

Lelehan air liur = gerak balas terlazim

06/03/2020 TCL
 Tingkah laku pembelajaran Manusia

“Bunga”
Bunga Disebut oleh
kanak-kanak

Rangsangan Rangsangan tak Gerak balas

terlazim terlazim tak terlazim

Mengajar kanak-kanak menyebut perkataaan “BUNGA” selepas

mereka telah boleh menyebut bunyinya apabila ditunjukkan
sekuntum bunga di depan mereka.
Aktiviti ini diulang beberapa kali hingga kanak-kanak dapat
menyebut perkataan “bunga” apabila kad perkataan “BUNGA”
sahaja ditunjukkan
06/03/2020 TCL
Fenomena tingkah laku perlaziman yang lain

 Bimbing pelajar menggunakan kemahiran untuk

membuat generalisasi dengan tepat, dengan
memberi pelbagai contoh yang berkaitan.

 Bimbing pelajar menggunakan kemahiran untuk

membuat diskriminasi, misalnya mengenal pasti
ciri-ciri khusus segiempat selari dan rombas.

 Berikan latihan yang cukup untuk mengukuhkan

rangsangan terlazim dengan gerak balas terlazim.
06/03/2020 TCL
 Fenomena tingkah laku perlaziman yang lain

1. Fenomena generalisasi
 Pavlov menggunakan bunyi lain seperti siren dan gong untuk
menggantikan bunyi loceng sebagai rangsangan terlazim,
didapati anjing itu masih mengeluarkan air liur
 Anjing boleh membuat generalisasi : berupaya
mengkategorikan rangsangan –rangsangan yang serupa dengan
melakukan gerak balas yang sama,
 Contoh : Pelajar yang takut kepada guru matematik yang selalu
menegaskan ketepatan menjadi takut kepada mata pelajaran
matematik dan semua guru yang mengajar matematik

06/03/2020 TCL
2. Diskriminasi
 Anjing tidak memberi gerak balas/ respons kepada
bunyi lain kecuali bunyi loceng.
 Bunyi-bunyi lain selain bunyi loceng atau yang serupa
dengannya ialah rangsangan neutral diskriminasi
(memberi gerak balas / respons kepada rangsangan
tertentu sahaja)
 Contoh : pelajar takut kepada guru matematik sahaja
tetapi tidak kepada guru-guru mata pelajaran lain
memandangkan perbezaan yg ketara dalam isu
kandungan dan kaedah pembelajaran

06/03/2020 TCL
3. Fenomena Penghapusan
 Makanan tidak diberi selepas loceng dibunyikan, didapati
rembesan air liur mula berkurang sehingga tidak
mengeluarkan air liurnya lagi apabila loceng dibunyikan.
 Perkaitan antara rangsangan terlazim dengan rangsangan
semulajadi telah terhapus kesannya terhapus gerak balas
terlazim
 Perasaan takut kepada mata pelajran dan guru matematik
boleh diatasi atau menjadi kurang sekiranya pelajar
berkenaan mendapat guru matematik yang memahami
kelemahannya, pandai menggunakan kaedah yang sesuai
dan menyediakan aktiviti pembelajaran yg berkesan.
Perasaan takut dan benci kepada matematik akan terhakis
secara beransur-ansur.
06/03/2020 TCL
4. Pembelajaran Semula
 Selepas suatu tempoh masa selepas proses
penghapusan, rangsangan terlazim (loceng) dengan
rangsangan semula jadi (daging)
 Anjing memberikan gerak balas semula jadi (lelehan
air liur) menjadi gerak balas terlazim = proses
pembelajaran semula
 Untuk menghapuskan apa-apa yang telah dipelajar
adalah sukar
 Guru menyediakan suasana bilik darjah yg mesra
murid dgn amalan peraturan bilik darjah yg adil dan
positif agar pelajar belajar selesa dan bersikap positif
06/03/2020 TCL
 Implikasi
Implikasi Teori
Teori Pelaziman
Pelaziman Pavlov
Pavlov
dalam
dalam Pengajaran
Pengajaran dan
dan Pembelajaran
Pembelajaran
Gerak balas positif dapat dipupuk melalui pelaziman klasik
Sebelum Pelaziman
Guru Matematik mengajar kelas kali Gerak balas tak terlazim terhadap aktiviti
pertama (rangsangan tak terlazim) pengajaran sahaja (perhatian pelajar)

Semasa Pelaziman
Guru mengajar dengan cara menarik Murid tunpukan perhatian. (Gerak balas
(rangsangan terlazim) tak terlazim)

Selepas Pelaziman
Kehadiran guru (menarik) Murid tunpukan perhatian. (Gerak balas
(rangsangan terlazim) terlazim)

Untuk mengajar dengan berkesan, guru harus mengaitkan pengalaman positif (rangsangan terlazim)
dengan tugasan pembelajaran (rangsangan tak terlazim) demi menghasilkan gerak balas terlazim, iaitu
melalui aktiviti pembelajaran yang memuaskan.
06/03/2020 TCL
 E.L. THORNDIKE (1987-1949)
TENAGA PENGAJAR DI TEACHERS COLLEGE,
UNIVERSITY COLUMBIA

06/03/2020 TCL
 TEORI PELAZIMAN OPERAN
(Operant Conditioning)
• merupakan satu bentuk pembelajaran yang
melibatkan satu siri perkaitan antara
rangsangan dengan gerakbalas.
• Perkaitan ini boleh diperkuatkan atau
diperlemahkan melalui peneguhan atau
dendaan.
• Teori ini perkenalkan oleh B.F. Skinner.
Teori Pelaziman Operan Thorndike
 Pembelajaran merupakan proses cuba-ralat/cuba-jaya
(trial and error) atau memilih dan menghubungkait
(selecting and connecting)
 Mengikut Thorndike, perhubungan ini yang dapat berlaku
adalah berdasarkan kepada bilangan kali latihan,
keadaan kesediaan individu dan keberkesanan latihan
 Dengan ini, Thorndike berjaya membentuk 3 hukum
pembelajaran, iaitu
Hukum Kesediaan (Law of readiness)
Hukum Latihan (Law of exercise)
Hukum Kesan (Law of effect)

06/03/2020 TCL
06/03/2020 TCL
 • Eksperimen Thorndike :

Kucing lapar dalam Makanan di

sangkar luar

Dapat Pintu Selak

makan buka ditekan

(Teknik Cuba Jaya)

06/03/2020 TCL
 3 Hukuman Pembelajaran :
Pembelajaran
Pelajar bersedia belajar berkesan dan
(rangsangan motivasi) memuaskan
Hukum Kesediaan
Pelajar belum sedia / dipaksa Pembelajaran
(tanpa rangsangan) tak berkesan

Pertalian antara rangsangan dengan gerak

Hukum Latihan
balas akan bertambah jika latihan diadakan.

Pertalian antara rangsangan dan gerak balas akan

bertambah kukuh jika dapat kesan pengalaman yang
menyeronokkan dan gerak balas akan diulangi,
Hukum Kesan
Jika kesan pengalaman itu menyakitkan, gerak
06/03/2020 balas TCL
tersebut akan lenyap
 Implikasi Teori Thorndike dalam Pengajaran
dan Pembelajaran
 Untuk meningkatkan tahap kesediaan belajar, guru harus
menggunakan motivasi yang sesuai
 Mengukuhkan pertalian antara rangsangan dan gerak balas
pelajar dengan membanyakkan aktiviti latihan, ulang kaji,
aplikasi, serta pengukuhan dalam keadaan yang
menyeronokkan
 Memberi ganjaran atau peneguhan untuk respons atau
gerak balas yang betul daripada pelajar
 Memberi peluang kepada pelajar untuk menikmati kejayaan
dalam pembelajaran mereka
06/03/2020 TCL
 BURRHUS FREDERIC (B. F.) SKINNER 
(MARCH 20, 1904 - AUGUST 18, 1990) 
AN AMERICANPSYCHOLOGIST, BEHAVIORIST, AUTHOR, 
INVENTOR, AND SOCIAL PHILOSOPHER.

06/03/2020 TCL
 pelopor kajian pelaziman operan.
 Skinner telah mengkaji teori-teori behaviorisme
Pavlov & Watson yang menekankan bahawa tiap-tiap
gerak balas adalah dihasilkan daripada sesuatu
rangsangan yang diketahui. Mereka berpendapat
bahawa tingkah laku manusia adalah pasif, iaitu
individu tidak dapat mengawal tingkah lakunya, dan
cara pembelajaran berlaku adalah melalui kewujudan
perkaitan ransangan tidak terlazim dengan ransangan
terlazim.

06/03/2020 TCL
 Mengikut perhatian Skinner, masih terdapat banyak tingkah
laku yang terhasil tidak mengikut urutan kemunculan tingkah
laku selepas rangsangan, sama ada terlazim atau tak terlazim,
tetapi ia berlaku kerana kesan daripada rangsangan yang
berkenaan.
 Skinner berpendapat pula tingkah laku individu juga mempunyai
ciri motivasinya (iaitu individu dapat mengawal tingkah laku
dirinya), dan cara pembelajaran juga boleh berlaku kerana
dipengaruhi oleh kesan tingkah laku sebelumnya.

 Untuk membuktikan hipotesisnya, Skinner telah merekabentuk

sebuah kotak yang dikenali sebagai Kotak Skinner (Skinner Box)
untuk kajiannya.
06/03/2020 TCL
06/03/2020 TCL
06/03/2020 TCL
 Eksperimen Skinner Pertama
 Seekor tikus yang lapar diletakkan dalam Kotak Skinner.
 Di dalam kotak itu, terdapat sebuah mangkuk yang dipasang &
disambungkan kepada alat penekan.
 Apabila alat penekan itu dipijak, bijirin makanan akan disalurkan ke dalam
mangkuk itu.
 Di dinding bahagian atas pula dipasang sebiji lampu untuk digunakan dalam
kajian selanjutnya.
 Pada mulanya, tikus berlari dalam kotak tetapi apabila terpijak alat
penekan, bijirin makanan disalurkan ke dalam mangkuk.
 Tindakan memijak alat penekan ini berulang-ulang membawa kesedarannya
terhadap cara mendapatkan makanan, sehingga sebaik sahaja tikus itu
dimasukkan ke dalam kotak, ia terus memijak alat penekan tersebut.
 Tikus itu telah belajar memperoleh makanan dengan memijak alat penekan
& cara pembelajaran ini dikenali sebagai pembelajaran melalui pelaziman
operan.

06/03/2020
TCL
 Eksperimen Skinner
 KeduaSkinner memutuskan
Dalam eksperimen selanjutnya,
hubungan mangkuk dengan alat penekan.
 Apabila tikus itu memijak alat penekan, bijirin
makanan tidak lagi masuk ke dalam mangkuk.
 Tikus itu berulang-ulang kali memijak alat penekan &
akhirnya berhenti memijak apabila mendapati bijirin
makanan tidak masuk ke dalam mangkuk.
 Skinner menghuraikan fenomena ini sebagai proses
penghapusan, iaitu apabila makanan (ganjaran) tidak
diperoleh lagi, tikus pun berhenti memijak alat
penekan tersebut (gerak balas).

06/03/2020 TCL
 Eksperimen Skinner

Ketiga
Dalam eksperimen ketiga, Skinner menyambung lampu dengan
alat penekan.
 Apabila tikus memijak alat penekan, lampu akan menyala &
makanan pun dikeluarkan secara serentak.
 Jika lampu tidak bernyala, makanan tidak akan dikeluarkan.
 Proses ini berulang-ulang hingga nampaknya tikus hanya memijak
alat penekan apabila lampu bernyala sahaja.
 Skinner menghuraikan fenomena ini sebagai pembelajaran
diskriminasi, iaitu tikus telah belajar konsep diskriminasi
dengan cara membezakan masa yang sesuai untuk memijak alat
penekan untuk memperoleh makanan.

06/03/2020 TCL
 Teori Pelaziman Operan Skinner
 Pembelajaran berlaku melalui pelaziman
operan secara diri sendiri
 Peneguhan ialah suatu proses yang
menggunakan peneguh positif atau peneguh
negatif untuk mengukuh dan mengekalkan
sesuatu tingkah laku operan yang dihasilkan

06/03/2020 TCL
 Peneguh / Reinforcer
 Peneguhan positif (Positive Reinforcement)
ialah rangsangan penting untuk
menambahkan kebarangkalian gerak balas
yang diingini.
 Peneguhan negatif (Negative Reinforcement)
diberi untuk membawa kesan yang tidak
menyeronokkan supaya mengulangi tingkah
laku operan yang ingini
06/03/2020 TCL
 Dendaan / Punisher
 “Response from the environment that decrease
the likelihood of a behavior being repeated.
Punishment weakens behavior”
 Rangsangan yang melemahkan atau menghentikan
sesuatu tingkah laku.
 Sering dilakukan untuk mewujudkan
ketidakselesaan (Sakit/tidak seronok/tidak senang
hati…) apabila sesuatu kelakuan ditunjukkan,
dengan tujuan untuk menghentikan tingkah laku
tersebut.
06/03/2020 TCL
 Apakah perbezaan di antara
Peneguhan Negatif dengan
Dendaan?

06/03/2020 TCL
 Penghapusan / Extinction
 Penghapusan sesuatu tingkah laku operan
yang dihasilkan akan berlaku jika peneguhan
tidak diberikan
 Berlaku dalam sitiuasi di mana tiada
rangsangan diberikan apabila sesuatu tingkah
laku ditunjukkan, tujuan untuk
menghapuskan tingkah laku tersebut.

06/03/2020 TCL
 Diskriminasi / Discrimination
 Diskriminasimerupakan satu
keupayaan untuk membuat
perbandingan tingkah laku yang
dilakukan melalui rangsangan yang
diterima.

06/03/2020 TCL
 Implikasi Teori Pelaziman Operan Skinner
dalam Pengajaran dan Pembelajaran
 Sesuatu kemahiran atau teknik yang baru dipelajari hendaklah diberi
peneguhan secara berterusan dan seterusnya secara berkala supaya
kemahiran atau teknik itu dapat dikukuhkan dan dikekalkan.
 Penggunaan peneguhan positif yang membawa keseronokan adalah
lebih berkesan daripada peneguhan negatif yang membawa
kesakitan.
 Prinsip penghapusan melalui proses pelaziman operan adalah sesuai
digunakan untuk memodifikasikan tingkah laku pelajar yang tidak
diingini, misalnya menghentikan peneguhan yang diberikan dahulu.
 Membantu pelajar menguasai konsep diskriminasi melalui proses
pelaziman operan supaya mereka memperoleh ilmu dan kemahiran
dengan tepat.

06/03/2020 TCL