Φύλο και Έρευνα στις Πολιτικές και Κοινωνικές Επιστήμες

« Το Νοσηλευτικό Επάγγελμα στην Ελλάδα

μέσα από το Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ»

Η Οπτική του Κοινωνικού Φύλου

Nτούνης Ανδρέας

Υποψήφιος Διδάκτορας | Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής

Πάντειο Πανεπιστήμιο
andounis@gmail.com

Ιδρυτής - Υπεύθυνος Περιεχομένου socialpolicy.gr

 Δύο βασικές υποθέσεις εργασίας της έρευνας
που συσχετίζονται με την μεταβλητή του φύλου

(i) Τα μέτρα που υιοθετούνται μέσω του Νέου Δημόσιου

Μάνατζμεντ οδηγούν σε διαφορετικές εμπειρίες, συνθήκες
εργασίας, στρατηγικές προσαρμογής ή μη, ανά φύλο της/του
επαγγελματία υγείας νοσηλεύτριας/ νοσηλευτή.

(ii) Η έμφυλη διάσταση, και συγκεκριμένα τα έμφυλα

χάσματα στις συνθήκες εργασίας και στις διεπαγγελματικές
και ενδοεπαγγελματικές συγκρούσεις εντός των δημόσιων
νοσοκομείων, επιδρούν σημαντικά διαφοροποιώντας τις
πρακτικές, τις στρατηγικές, τις στάσεις και τις αντιλήψεις
των νοσηλευτριών έναντι της πρακτικής του Νέου Δημόσιου
Μάνατζμεντ.
 Σύντομο ιστορικό της μεταρρύθμισης του Νέου Δημόσιου
Μάνατζμεντ στο δημόσιο σύστημα υγείας της Ελλάδας

 (α) Μεταρρυθμίσεις – Αποκέντρωση και Διοικητικές Μεταρρυθμίσεις

1) Διαίρεση της χώρας σε υγειονομικές Περιφέρειες | Σύσταση των Περιφερειακών Συστημάτων
Υγείας Πε.Σ.Υ (ΠεΣΥ, Ν. 2889/2001) σε κάθε Υγειονομική Περιφέρεια, τα οποία στη συνέχεια
μετονομάστηκαν σε Περιφερειακά Συστήματα Υγείας και Πρόνοιας (ΠεΣΥΠ, Ν. 3106/2003) και σε
Διοικήσεις Υγειονομικής Περιφέρειας (ΔΥΠΕ, Ν. 3329/2005) - Πλέον 7 ΥΠΕ (Υγειονομικές
Περιφέρειες) – Ν 4052/2012
2) Νόμος υπ’ αριθ. 2889/2001 − Βελτίωση και εκσυγχρονισμός του Εθνικού Συστήματος Υγείας και
άλλες διατάξεις – Οργάνωση Νοσοκομείων | Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού
3) Νόμος υπ’ αριθ. 3106/2003 − Αναδιοργάνωση του Εθνικού Συστήματος Κοινωνικής Φροντίδας και
άλλες διατάξεις (Τα Περιφερειακά Συστήματα Υγείας (ΠεΣΥ) μετονομάζονται σε Περιφερειακά
Συστήματα Υγείας και Πρόνοιας (ΠεΣΥΠ)
4) Νόμος υπ’ αριθ. 3329/2005 − Εθνικό Σύστημα Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και λοιπές
διατάξεις) προσπάθεια εισαγωγής του επαγγελματικού μάνατζμεντ στα νοσοκομεία του
ΕΣΥ, με κυρίαρχο τον θεσμό των μάνατζερς οι οποίοι επιλέγονται από την Επιτροπή
Αξιολόγησης και Επιλογής Ανώτερων Στελεχών Υπηρεσιών Υγείας.
5) Νόμος υπ’ αριθ. 3527/2007 − Κύρωση συμβάσεων υπέρ νομικών προσώπων εποπτευομένων από το
Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και λοιπές διατάξεις
6) Νόμος υπ’ αριθ. 4052/2012 (συγχωνεύσεις νοσοκομείων, αναδιάταξη μονάδων υγείας)
7) Συμπράξεις Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα στα Νοσοκομεία ΣΔΙΤ
 Μεταβλητές

Φύλο ως κοινωνιολογική μεταβλητή

Κοινωνικό φύλο ως καθοριστικός παράγοντας για
την κοινωνιολογική ανάλυση του νοσηλευτικού
επαγγέλματος μέσα από τις μεταρρυθμίσεις του
Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ
Νοσοκομείο ως «σύστημα δομημένο με ανδρική
φιλοσοφία»
Η έννοια του επαγγέλματος αποτελεί μία ιστορικά
έμφυλη κατασκευή
 «Έμφυλη δημόσια εικόνα»

Η νοσηλευτική ως δημόσια εικόνα διατηρεί έναν ισχυρά έμφυλο

χαρακτήρα, υπό την οπτική της υποτιμημένης «γυναικείας
απασχόλησης», με χαμηλότερες αμοιβές και επαγγελματικό κύρος
από αυτό των «ανδρών ιατρών».
Σημαντική είναι η διάσταση της δημόσιας εικόνας των νοσηλευτών
/νοσηλευτριών, ο τρόπος που αναπαριστώνται από την κοινή γνώμη - συχνά
και από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης – που συχνά μέσω της επιβολής
παρανοήσεων και στερεοτύπων δημιουργούν μία στρεβλή εικόνα για την
έννοια και τον ρόλο του επαγγέλματος της νοσηλευτικής, επηρεάζοντας την
αυτοεκτίμηση των νοσηλευτών /νοσηλευτριών και την επαγγελματική τους
ταυτότητα.

Ενδεικτικά | Ten Hoeve Y., Jansen G. & Roodbol P. (2013), The nursing profession: public image,
self-concept and professional identity. A discussion paper, Journal of Advanced Nursing 70 (2),
295-309.
Συνθήκες Εργασίας και επαγγελματοποίηση

 Στα νοσοκομεία σε πολλές περιπτώσεις κυριαρχεί ο

υποστηρικτικός έναντι του συνεργατικού ρόλου στη σχέση
ιατρών και νοσηλευτών/νοσηλευτριών.
 Σε ενδοεπαγγελματικό επίπεδο, οι διαφορετικές βαθμίδες
εκπαίδευσης, τα διαφορετικά επίπεδα επαγγελματισμού, η
ιεράρχηση και η διαφοροποίηση των καθηκόντων συχνά
αποτελούν «τροχοπέδη» στην προσπάθεια αύξησης του
κοινωνικού κύρους του επαγγέλματος της νοσηλευτικής.
 Οικονομική κρίση και νοσηλευτική

Η δημοσιονομική προσαρμογή και τα μέτρα

δημοσιονομικής εξυγίανσης που έλαβαν χώρα με αρχή τη
Συμφωνία Χρηματοδότησης του 2010, η επιβολή μέτρων
λιτότητας, η περιστολή των δημοσίων δαπανών και
συγκεκριμένα η σημαντική περικοπή των δημόσιων
δαπανών υγείας κατά την περίοδο της συνεχιζόμενης
οικονομικής ύφεσης και οικονομικής κρίσης, οδήγησαν
στην χειροτέρευση της συνολικότερης κατάστασης υγείας
του πληθυσμού της Ελλάδας, στη σημαντική
υποστελέχωση των νοσοκομείων σε νοσηλευτικό
προσωπικό και στην επιπρόσθετη επιβάρυνση του
νοσηλευτικού έργου. 
 Επαγγελματικές στρατηγικές

Μία παράμετρος που θα εξεταστεί μέσα από την έρευνά

μας είναι η διερεύνηση των διαφορετικών επαγγελματικών
στρατηγικών των νοσηλευτριών και νοσηλευτών σε
ενδοεπαγγελματικό επίπεδο σε συνάρτηση με την
μεταρρύθμιση του ΝΔΜ με μεταβλητές την ιεραρχική
«τοποθέτηση», τη θέση εργασίας, το επίπεδο εκπαίδευσης,
και βέβαια το φύλο.
Στο ερευνητικό αντικείμενο της παρούσας διατριβής
εντάσσεται σαφώς η διάσταση του φύλου, καθώς οι
νοσηλεύτριες αποτελούν την πλειονότητα του νοσηλευτικού
προσωπικού έναντι των νοσηλευτών στο δημόσιο σύστημα
υγείας της Ελλάδας.
 Νοσηλευτικό Επάγγελμα και Νέο Δημόσιο Μάνατζμεντ (ΝΔΜ)

Κύρια προβληματική
το ζήτημα της επαγγελματικής αυτονομίας των επαγγελματιών υγείας
- στην περίπτωση της έρευνάς μας των νοσηλευτριών και νοσηλευτών
- της αντίστασης/ σύγκρουσης ή της αποδοχής της μεταρρύθμισης του
Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ, της επαγγελματικής
κυριαρχίας/συγκρούσεων και διενέξεων στο επίπεδο των
επαγγελμάτων υγείας, των εν γένει επαγγελματικών στρατηγικών
(professional strategies) έναντι των αλλαγών που εισάγει το ΝΔΜ, η
αναδιαμόρφωση ή υποβάθμιση του επαγγελματισμού των
νοσηλευτών και οι διαδικασίες επαγγελματοποίησης με άξονα την
προσωπική ευθύνη του νοσηλευτή/νοσηλεύτριας με την μετατόπιση
από την έμφαση στην γραφειοκρατική ιεραρχία και στο «καθήκον»
προς την «υπευθυνοποίηση», την επίτευξη στόχων και μετρήσιμων
αποτελεσμάτων.
 «Επαγγελματικές συγκρούσεις»

Υποθέσεις Εργασίας
Σε συνθήκες νεοφιλελευθεροποίησης, οι διεπαγγελματικές
διαμάχες εντείνονται με στόχο την επαγγελματική
κυριαρχία, με εφαρμογή στον τομέα υγείας τους «αγώνες»
μεταξύ ιατρών και νοσηλευτών – νοσηλευτριών.
Αντίστοιχα, σε ενδοεπαγγελματικό επίπεδο το ΝΔΜ δεν
οδηγεί σε ενιαίες επιδράσεις – αποτελέσματα, οδηγώντας
σε διαφορετικές «συνέπειες» ανά επίπεδο-τοποθέτηση
στην ιεραρχία του νοσηλευτικού ιδρύματος, ανά επίπεδο
εκπαίδευσης, όπως και ρόλο εντός του χώρου εργασίας του
νοσοκομείου για το νοσηλευτικό επάγγελμα
 Πλαίσιο

η έρευνα πρόκειται να δώσει έμφαση στη διάσταση

του φύλου, με στόχο να αναδείξει και να περιγράψει
εκτενώς τα έμφυλα χάσματα τόσο σε
ενδοεπαγγελματικό επίπεδο όσο και σε
διεπαγγελματικό (νοσηλευτικό – ιατρικό
επάγγελμα), σε συνάρτηση με τη μεταρρύθμιση του
Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ.
Ευχαριστώ πολύ για τον χρόνο και τις παρατηρήσεις
σας!