DIABETES MELLITUS I ISHRANA

Veliki javno-zdravstveni problem

Čest
Ozbiljan
Skup

ALI
Može se prevenirati
Može se kontrolisati
 PREVALENCA DIABETESA

10 zemalja sa
najviše
oboljelih od DM
 Očekivani broj ljudi sa DM u mil.

Godine
Razvijene zemlje

Očekivani broj ljudi sa DM u mil.

DIABETESA

Godine
PREVALENCA

Zemlje u razvoju
 DIJABETES
• Dijabates je životno Diabetes mellitus je
ugrožavajuće stanje
• 1 od 20 smrti je izazvano
dijabetesom, 8700 svaki
dan i 6 svake minute
• Na kraju 1 od deset smrti
među ljudima od 35 do
65 god.je uzrokovana
dijabetesom
metabolički poremećaj
koji karakteriše
hiperglikemija usled:
 apsolutnog ili
relativnog nedostatka
inzulina
 poremećaja u
djelovanju inzulina-
rezistencija
 kombinacije oboje
 KLASIFIKACIJA DIABETES MELLITUSA
BOSTON, 1997. ADA

1. Tip 1 DM-apsolutni nedostatak inzulina -5%

2. Tip 2 DM-različiti poremećaji inzulinske

sekrecije i rezistencije – 90%

3. Gestacioni DM-prolazni poremećaj glikore-

gulacije u trudnoći, rizik DM 2
5%
4. Drugi spec.tipovi DM-udružen sa drugim
oboljenj. pankreasa, lijekovi
 OZBILJNOST BOLESTI

2-4 puta Vodeći uzrok Vodeći uzrok Vodeći uzrok

povećava terminalne sljepila kod netraumatske
CV renalne radno akt. amputacije
mortaliteta, insuficijenc. stanovništva donjih
2,5x od 42% 12.5% svih Ekstremiteta
mozd. udara 50% svih
The Audit Commission. Testing Times. A Review of Diabetes Services in England and Wales, 2000.
 Zašto nastaje šećerna bolest?
GUŠTERAČA

Inzulin

Beta ćelije

Smanjuje se izlučivanje inzulina Krvotok

Povećava se potreba za inzulinom

 Promjena životnog stila

Pomfri
Hamburger
Kola

2,5 miliona god. 50 godina

 DIABETES MELLITUS – DIJAGNOZA

Nasumičan šećer u krvi>= 11.1 mmol/l + simptomi

dijabetesa
ILI
Šećer u krvi natašte >= 7.0 mmol/l
ILI
Oralni test opterećenja sa 75 g. šećera
OGTT >= 11.1 mmol/l u 2 h uzorku
Simptomi dijabetesa
 Dijagnoza
Venska krv
Normalna glukoza  
na tašte < 6.1 !!
Random/2h iza jela < 7.8
Poremećena glukoza na tašte  

Glukoza na tašte > 6.1 < 6.9

Poremećena  
tolerancija glukoze
2 h iza jela  isto
Diabetes mellitus  
Glukoza na tašte > 7.0 !!
Random/2h iza jela > 11.1
 TKO BOLUJE OD DM TIP 2 - JUČE I DANAS-
TIP 2 DM TIp 2 DM
JUČE DANAS

Prosječne godine: 60 Prosječne godine: 45

Debeli
Povećana TT

Životni Fizički
Srednje
pokretni stil inaktivni
Svjesni ali
Tehnologi
ja indiferentni
Bolje
Niska “brzodjelujući
Ekonomij informisani
svjesnost ”
a
lijekovi
Nisu informisani
Niska motivacija Snaga potrošača
 DM TIP 2 I DEBLJINA

100
Age adjusted Relative Risk of
Relativni rizik od

Men
M
diabetesa

50 Ž
Women
Diabetes

0
<22 23- 25- 29- >35
23.9 26.9 30.9
Body Mass Index
BMI

Chan et al (1994) and Colditz et al (1995)

 SCREENING ZA DIABETES MELLITUS

Masovni screening nije isplativ

Testirati osobe > 40 g svake tri godine

Ranije i češće testiranje kod osoba koje

imaju rizik za dijabetes
 RIZIKO FAKTORI ZA DIJABETES

Godine, > 40g. TA > 140/90mmHg

Prvi srodnici sa DM
Debljina- BMI>30
Trunkalna gojaznost-
struk M>95cm, Ž>8ocm
Predijabetes
(OGT 6,1-6,9mmol/l, OTG 7,8-11.o)
Dislipidemija-
TGL>1,7mmol/l
Gestacioni dijabetes,
rađanje krupnih beba
Policistični ovar. sy
Schizofrenia
Etnička pripadnost-
Azijati, Hispanosi,
Hindusi, Afrik.
 PRIRODNA HISTORIJA RAZVOJA
DIABETES MELL. TIP 2

Makrovaskularne komplikacije
Mikrovaskularne k.
Insulinska
Nivo Rezistencija
ŠUK
Nivo
i glukoze

Inzulin.
produk.

i
Insulinska
produkcija
Inzul. b -ć.
rezist. Disfunkcija
Normalo Oštećenje tolerancije Nedijag. DM tip 2 Vrijeme
glukoze DM dijagnosticiran

4 - 7 godina Ramlo-Halsted BA, Edelvan SV.

Prim Care. 1999;26:771-789
 TRETMAN DM TIP 2

Dijagnoza

Promjena stila života

Monoterapija

Kombinovana oralna terapija

Kombinovana oralna i inzulin terapija

INZULINSKA PUMPA I NAČIN APLIKACIJE
 KOMPLIKACIJE D M

Akutne komplikacije
-Hipoglikemija
-Dijabetična ketoacidoza
-Neketotič. hiperglik. hiperosm. koma

Hronične komplikacije
Makrovaskularne
(koronarna,cerebrovask., perif.art.)
Mikrovaskularne
(retinopatija, nefropatija, neuropat.)
 PREDNOSTI I CIJENA
MODERNOG ŽIVOTA

Illustration taken from: Lambert C, Bing C. T

He Way We Eat Now. Harvard Magazine. May-June, 2004;50.
Too much fat in all the wrong places

FAT FATTER FATTEST

Liver Muscle
Fat

Obesity NAFLD/NASH Diabetes

Cardiomyopathy
 VISCERALNA
DISTRIBUCIJA MASNOĆE

Normalno Type 2 Diabetes

LOŠA MJESTA ZA LIPIDE
 Ateroskleroza

Normalna, srednja, teška

ateroskleroza
Plak
obstruira
protok
Normalan krvi
protok
krvi

Normalna arterija Aterosklerotična arterija

 “Otac moderne medicine”
HIPOKRAT
400 god. prije nove ere

Neka hrana bude lijek,

a lijek neka bude hrana
 NEFARMAKOLOŠKA TERAPIJA

Trajna eduk. pacijenta promjena ponašanja

Dijeta -specifični savjeti o ishrani

- tablica namirnica sa glikem. indexom
- konkretan jelovnik

Fizička aktivnost – bilo kakva, ali redovna

Vrijeme za efekat ovog

terapijskog koraka je 2-4 mjeseca ?!
 PROMJENA ŽIVOTNOG STILA

Pomfri
Hamburger
Kola

2,5 miliona god. 50 godina

 GLIKEMIJSKI INDEX

• Glikemijski index je • Izbjegavati

brzina/vrijeme za koje se visokoglikemične uglj.
neki ugljenihidrat razgradi i
hidrate
iz crijeva resorbuje u krv !!
• Niskoglikemični ug.
• Glukoza-glikemijski hidrati jako dobri
index=100
 VISOK GLIKEMIJSKI INDEX

Visokoglikemični ugljeni hidrati

Brz ulazak glukoze u krv Hiperinzulinemija
Brzo uvede glukozu u ćeliju
Hipoglikemija
Mobilizacija masti
Hiperlipidemija
Povećan KV rizik!!!
 Visoki GI Srednji GI Niski GI

Glukoza 100 Narančin juice 57 Jabuka 36

Pečeni krumpir 85 Riža dugo zrno 56 Kruška 36
Korn flakes 84 Popcorn 55 (kokice) Čokoladno mlijeko 34
Rižin kolač 82 Kukuruz 55 Obrano mlijeko 32
Graham kreker 74 Banana 52 Sušene marelice 31
Med 73 Zeleni grašak 48 Zeleni grah 30
Naranča 43 Grah 27
Lubenica 72
Špageti bez umaka 41 Mlijeko 27
Fanta soft 68
Integralni kruh 52 Ječam 25
Čokolada Mars 68
Grejp 25
Čips, grisini, smoki 87 Marelice 56
Šljiva 32

GLIKEMIJSKI INDEKS predstavlja brzinu kojom raste nivo šećera u krvi

posle uzimanja iste količine određene vrste hrane i zavisi od:
 vrsta šećera,
 količina dijetnih vlakana
 načina pripreme hrane
 Piramida pravilne ishrane

Rijetko

Masnti i ulja

Perutnina
Mlječni proizvodi jaja
Riba 1-2 porcije

Integralne žit.
4 porcije

3-4
2-3 porcije
porcije

2L

5x sedmično po 45 min fizičke aktivnosti

Planirani obrok

mlijeko

povrće
voće
Riža
Riba
Ili
Ili
krompir
perut
 Osnovni postulati ishrane kod dijabetesa

Hrana preporučena kod dijabetesa temelji se na istim

principima zdrave prehrane kao i za sve ljude

Ne preskakati redoviti unos 3 glavna obroka i 2 međuobroka

Jesti ugljikohidratima koji se sporo apsorbiraju sa niskim

glikemijskim indeksom