STILOVI

PRIVRŽENOSTI
Zorica Knežević
Definicija i autori
• John Bowlby , Mary Answorth , Cassidy and Shaver , Holmes itd.
• Prikaz istraživanja o vezi stilova privrženosti i psihoterapije

• Stilovi privrženosti odraslih opisuju čovekov komfor i

samopouzdanje u bliskim odnosima, njegov strah od odbijanja i
želju za intimnošću , i preferenciju za samodovoljnost ili
interpersonalnu distancu ( o ostalim definicijama pogledajte Cassidy
and Shaver , 1999).
• Stilovi privrženosti se formiraju kao odgovor na iskustva sa
primarnim pružaocima nege (roditeljima itd.) i drugim ljudima , oni
reflektuju mentalnu reprezentaciju drugih ili nas samih u bliskim
odnosima.
Tipologija stilova afektivnog vezivanja
• Mary Ainsworth je dala sledeću tipologiju stilova afektivnog
vezivanja koje dete formira kroz svakodnevno iskustvo sa majkom:
• Tip „A“ (nesigurna / izbegavajuća afektivna vezanost) se razvija
kod dece čije su majke dosledno odbacujuće. Na osnovu naučenog
iskustva da majka neće odgovoriti na njegove potrebe, dete razvija
sliku o sebi da ne vredi dovoljno, a sliku o svetu kao potencijalno
ugrožavajućem. Stoga dete oko sebe podiže „oklop“, distancira se i
oslanja se isključivo na sebe.
• Tip „B“ (sigurna afektivna vezanost) se razvija kod dece čije su
majke dosledno responzivne i dostupne, stoga se razvija model sebe
kao bića koje je vredno ljubavi, i model drugih kao osoba na koje se
može osloniti i koje pružaju ljubav.
• Tip „C“ (nesigurna / ambivalentna afektivna vezanost) – majke ove
dece su nedosledno, selektivno dostupne. Unutrašnji radni model se ne
bazira na reprezentacijama sebe i drugih, već na stalnom naporu da se
obezbedi majčina pažnja i naklonost. Stoga dete postaje izraženije
vezano za majku – emocionalno zavisno, tzv. lepljivo dete.
• Tip „D“ (nesigurna / dezorijentisana afektivna vezanost) – ova
kategorija prvobitno nije bila uključena u klasifikaciju Meri Ejnsvort, već
je naknadno uključena u klasifikaciju obrazaca afektivne vezanosti. Ova
deca su odrastala uz psihički bolesne ili fizički zlostvaljane roditelje.
Deca koja pripadaju ovoj grupi pokazuju izvestan stepen
dezorganizovanog i dezorijentisanog ponašanja. (Ainsworth ,1989).
Roditelj koji bi trebao da pruži utočište i služi kao sigurna baza u ovom
slučaju ne vrši tu funkciju, već i sam zastrašuje dete. Na taj način deca
su u neprekidnom konfliktu – imaju potrebu za vezivanjem, ali se
istovremeno roditelja i boje (Stefanović-Stanojević, 2011).
Klinički primer
• Jane , 30 godina
• Pravni pomoćnik
• Javlja se na terapiju nakon 10 dnevne hospitalizacije
• Upala je u ozbiljnu depresiju nako što ju je verenik ostavio i preselio
se da živi sa drugom ženom. Tri dana nakon njihovog raskida Jane
je primetila da ima suicidalne misli i dobrovoljno se prijavila u
bolnicu.
• Prestale su suicidalne misli , pila je antidepresive i dok je bila u
bolnici učestvovala je u grupama podrške. Međutim i dalje je bila
klinički depresivna i nakon izlaska iz bolnice.
• Na početku psihoterapije , Jane je ima skor 40 na Bekovom
intervalu depresivnosti.
• Ovo nije prva depresivna epizoda za Jane, imala je
pre ovoga tri epizoda. Prvu u tinejdzerskom periodu
kada je raskinula dugotraju vezu , drugu u ranim
dvadesetima nakon raskida veze i treću nakon
otkaza, sa 23 godine.
• Nakon psihološkog intervjua određena joj je
interpersonalna psihoterapija (IPT).
• Postavljen terapijski cilj je: razmatranje koju ulogu
ima tranzicija u njenom životu i žalovanje za
izgubljenom vezom.
• Janini simptomi su se brzo smanjili (između 1 i 2
seanse na 26, a nakon 16 na 7 skor BDI-II).
• Jane je na testu o stilu afektivnog vezivanja ustanovljen anksiozno-
izbegavajući stil u romantičnim vezama. Što nam ukazuje da uprkos
smanjenu depresivnosti kod Jane ona ima potencijalno
problematičan stil afektivnog vezivanja u ljubavnim vezama.
• Ovaj stil afektivnog vezivanja govori nam o tome da se Jane
značajno plaši napuštanja, da joj je potrebna potvrda , ali da se
takođe oseća neprijatno kad je duboko bliska sa partnerom.
• Ovo nam ukazuje da joj je teško da uspostavlja dugotrane ljubavne
veze.
• Terapeut je u odnosu na Janin stil afektivnog vezivanja preusmeri
cilj terapije na smanjenje Janinog negativnog self-modela i njenu
ulogu u romanticnim vezama.
• Na primer, primenjeno je kognitivno restruktuiranje i minfulnes
trening , kako bi se pojačalo Janino poverenje u sebe i osećaj
komfora u bliskim vezama.
• Nakon godinu dana psihoterapije , Jane se oseća dobro i dobro
ispunjava zadatke na poslu.
• Nije ušla u novu romantičnu vezu, ali kaže da je po prvi put sama i
da se oseća dobro sa tim.
• Terapijski savez sa psihoterapeutom je jak.
Pregled istraživanja
1. stil afektivnog vezivanja klijenta i ishod
tretmana
2. stil afektivnog vezivanja klijenta i
psihoterapijski savez
3. stil afektivnog vezivanja terapeuta i proces i
ishod tretmana
Stil afektivnog vezivanja klijenta i ishod tretmana
1. Longitudinalna studija vršena u Cassel bolnici u Lodonu koju su
radili Fonagy i saradnici (1996)
2. Studija Pilkonis i saradnika (2001)
3. Mosheim i saradnici (2000) u Nemačkoj

U sve tri studije pokazalo se da pacijenti sa sigurnim stilom

afektivnog vezivanja najbolje reaguju na tretman i imaju najveći
benefit od tretmana.
U slučaju kad pacijenti imaju intenzivniju i dugotrajniju terapiju više
benefita imaju pacijenti sa izbegavajućim stilom afektivnog vezivanja.
Kod pacijenata sa izbegavajućim stilov više efekta imaju aktivnije
intervencije sa dosta emocioonalne ekspresivnosti i konekcije.
Dok pacijenti sa preokupiranim stilom afektivnog vezivanja imaju više
benefita od podržavajućih intervencija i koje pomažu u sadržavanju
preplavljujućih emocija.
Stil afektivnog vezivanja klijenta i psihoterapijski savez
• Studija Eames i Roth (2000) u Londonu – veza između pacijentovog
stila afektivnog vezivanja i psihoterapijskog saveza
• Pacijenti sa sigurnim stilom afektivnog vezivanja su formirali dobar
terapijski savez, dok su pacijenti sa izbegavajućim i anksioznim
stilom imali problema u formiranju psihoterapijskog saveza.
• Studija Kanninen , Salo i Punamaki (2000)
• Pacijenti sa sigurnim stilom su ostvarili dobar terapijski odnos,
pacijenti sa preokupiranim stilom vezivanja su ostvarivali loš
terapijski odnos u početku, ali na kraju veoma dobar, dok je kod
pacijenata sa izbegavajućim stilom terapijski odnos pogoršavao do
kraja terapije.
• Mallinckrodt i saradnici (1995) – konstrujisali su test CATS (Klijentov
stil vezivanja za terapeuta)
Stil afektivnog vezivanja terapeuta i proces i ishod tretmana

• 1. Studija koju su radili Rubino , Barker , Roth i Fearon (2000) u

Engleskoj
• Terapeuti koju su imali visoke skorove na anksioznom stilu
afektivnog vezivanja- odgovarali su sa manje empatije u terapijskoj
situaciji
• 2. Studija Tyrrell, Dozier , Teague and Fallot (1999)
• U kombinaciji preokupirani voditelj slučaja i izbegavajući pacijent , i
obrnuto, postižu se najbolji rezultati prema ovoj studiji.
Zaključak istraživanja
• Psihoterapeutov i klijentov stil afektivnog vezivanja utiču na proces i
ishode individualne terapije kod odraslih.

• Većina studija ide u prilog sigrunom stilu afektivnog vezivanja, oni

kreiraju stabilne i efektivne veze u psihoterapiji.

• Terapeuti koji se brinu zbog odbijanja (anksiozni stil vezivanja) skloni

su da odgovaraju sa manje empatije pacijentu.

• Stilovi afektivnog vezivanja utiču na psihoterapijsku savez.

• Stilovi afektivnog vezivanja i drugi faktor utiču na to kako će klijent

odgovoriti na psihoterapijski tretman.
Terapijska praksa
1. Odredite klijentov stil afektivnog vezivanje
Preporučeni testovi: Experiences in Close Relationships (Brennan ,
Clark and Shaver, 1998), Client Attachment to Therapist Scale
(Mallinckrodt and colleagues , 1995) , na našem govornom području
pogledati literaturu Tatjane Stefanović-Stanojević.

2. Planirati tretman u odnosu na stil afektivnog vezivanja klijenta

Kako bi kreirali snažan terapijski savez terapeuti prilagođavaju
psihoterapiju klijentima između ostalog prema stilovima afektivnog
vezivanja.
Npr. Pacijenti sa preokupiranim stilom imaju benefita od kognitivno-
bihevioralnih intervencija koje pomažu kod preplavljujućih osećanja.
3. Postaviti za jedan od psihoterapijskih ciljeva promenu stila
afektivnog vezivanja
Npr. Ako terapeut identifikuje preokupirani stil vezivanja kod
pacijenta prema tome će birati intervencije.
Kognitivna orijentacija- rad sa mislima koje su afektivno negativne
prirode
4. Biti svestan svog stila afektivnog vezivanja i pratiti ga na
superviziji
Neophodno je da terapeut prati koji stil afektivnog vezivanja ima, a
poželjno bi bilo da ima siguran stil afektivnog vezivanja.
Ovo je značano zbog uklapanja sa klijentovim stilo i ishoda
psihoterapije.
Hvala na pažnji!