CHUYEÂN ÑEÀ

PHAÂN TÍCH ÑA THÖÙC THAØNH NHAÂN

TÖÛ
I. KHÁI NIỆM
Phaân tích ña thöùc thaønh nhaân töû laø bieán ñoåi moät ña
thöùc thaønh daïng moät tích cuûa nhieàu ñôn thöùc vaø ña
thöùc khaùc . Nhôø vaän duïng linh hoaït caùc tính chaát giao
hoaùn , keát hôïp cuûa caùc pheùp coäng vaø pheùp nhaân vaø
tính chaát phaân phoái cuaû pheùp nhaân ñoái vôùi pheùp
coäng caùc ña thöùc ñeå moät ña thöùc ñôn giaûn hôn, hoaëc
tìm ñöôïc nghieäm cuûa moät ña thöùc
II. CÁC CÁCH PHÂN TÍCH ĐA THỨC THÀNH NHÂN TỬ
Ta coù nhieàu phöông phaùp phaân tích moät ña thöùc thaønh
nhaân töû . Sau ñaây laø moät soá phöông phaùp phaân tích ña
thöùc thaønh nhaân töû :
Dạng 1 : Đặt nhân tử chung
Dạng 2 : Dùng hằng đẳng thức
Dạng 3 : Nhóm hạng tử
Dạng 4 : Phối hợp các phương pháp
Dạng 5 : Tách hạng tử
Dạng 6 : Thêm – bớt hạng tử
Dạng 7 : Đổi biến
Dạng 8 : Phương pháp hệ số bất định
Dạng 9 : Tìm nghiệm của đa thức
III.BÀI TẬP VẬN DỤNG
1) Phaân tích baèng caùch ñaët nhaân töû chung
- Ví duï : Phaân tích các đa thức sau thành nhân tử
a) 15x3 – 5x2 + 10x = 5x.3x2 – 5x.x+5x.2
= 5x(3x2 – x +2)
b) x3 – 5x = x(x2 – 5)

2) Phöông phaùp phaân tích duøng haèng ñaúng

thöùc
Ví duï : Phaân tích caùc ña thöùc sau thaønh nhaân
töû :
a) x2-4x +4 = x2 – 2.x.2 + 22 = (x+2)2
b) x2 – 9 = (x+3)(x-3)
c) 1 – 8x3 = 1 – (2x)3
= (1-2x)(1+2x+4x2)
3) Phöông phaùp nhoùm haïng töû :
Ví duï : 2xy +3z +6y+xz
= (2xy+6y)+(3z+xy)
= 2y(x+3) +z(x+3)
= (x+3)(2y+z)

4 ) Phaân tích baèng caùch phoái hôïp nhieàu phöông

phaùp:
Ví duï a) 5x3+ 10x2y +5xy2
= 5x(x2 +2xy +y2)
= 5x(x+y)2
b) x2- 2xy+y2 – 9
= (x2- 2xy+y2 ) – 9
= (x-y)2 – 32
= (x-y+3)(x-y-3)
55) Phaân tích baèng caùch taùch haïng töû:
Caùch laøm nhö sau :
Ña thöùc x2 + bx +c ta phaûi phaân tích :
c = b1. b2 sao cho b1+b2 = b
Töø ñoù x2 + bx +c = x2 +( b1+ b2) x+ b1. b2
= x2 + b1x+b2x + b1. b2
= x(x+b1) +b2(x+b1)
= (x+b1)(x+b2)
Ví duï : Phaân tích x2 – 5x + 6 thaønh nhaân töû
x2 – 5x + 6 = x2 – 2x – 3x + 2.3
= x(x – 2) – 3(x – 2)
= (x – 2)(x – 3)
6) Phaân tích baèng caùch theâm bôùt moät haïng töû :
Ví duï : phaân tích x4 + 4 thaønh nhaân töû :
x4 + 4 = x4 +4x2+ 4 – 4x2
= (x2 + 2)2 – (2x)2
= (x2+ 2 +2x)(x2+2 – 2x)
7) Phaân tích baèng caùch ñaët aån phuï
Ví duï : A = (x2 + x)2 +4x2 +4x – 12
= (x2 + x)2 +4(x2 +x) – 12
Ñaët z = x2 + x
=> A = z2 + 4z – 12 = (z2 +4z +4) – 16
= (z + 2)2 – 42 = (z+2-4)(z+2+4)
= (z-2)(z+6) = (x2+x-2)(x2+x+6)
= (x2+x+6)(x2-x+2x -2)= (x2+x+6)(x-1)(x+2)
8) Phân tích bằng phương pháp hệ số bất định
Ví dụ 1 : Phân tích đa thức thành nhân tử : x4-6x3+12x2-14x+3
Thử : x = ± 1; ± 3 không là nghiệm của đa thức , đa thức
không có nghiệm nguyên cũng không có nghiệm hữu tỉ. Đa
thức trên phân tích được thành thừa số thì phải có dạng :
(x2+ax+b)(x2+cx+d) =x4+(a+c)x3+(ac+b+d)x2+
(ad+bc)x+bd
=x4-6x3+12x2-14x+3
  𝑎+𝑐= − 6
⇒
{
𝑎𝑐 +𝑏+ 𝑑=12
𝑎 t +𝑏𝑐=− 14
𝑏𝑑 =3
*

* bd=3 mà b,d Z => b  { ±1 ; ± 3 }

  
𝑎+𝑐 =− 6
{
- Víi b =3 => d=1 ⇒ 𝑎𝑐=8
𝑎+3 𝑐=−14
⇒
𝑎=−2
{
𝑐=− 4

  𝑎=− 2
⇒
{
𝑏= 3
𝑐=− 4
𝑑=1
=> x4-6x3+12x2-14x+3 = (x2-2x+3)(x2-4x+1)
Vieäc phaân tích ña thöùc thaønh nhaân töû giuùp chuùng ta giaûi quyeát
ñöôïc moät soá baøi toaùn:
Ví duï :
a) chöùng minh raèng (2n+5)2 – 25 chia heát cho 4 vôùi moïi soá nguyeân n
c/m : ta coù (2n+5)2 – 25 =
=(2n+5-5)(2n+5+5) = 2n(2n+10)
=4n(n+5) chia heát cho 4
Vaäy (2n+5)2 – 25 chia heát cho 4

b) Chöùng minh raèng x2 +4x +10 > 0 vôùi moïi x

c/m : ta coù x2 +4x +10 = x2 +4x + 4 +6
= (x+2)2 + 6
Vì (x+2)2 khoâng aâm vôùi moïi x
Neân (x+2)2 + 6 > 0 moïi x
c/ Tìm giaù trò nhoû nhaát cuûa bieåu thöùc
A = x2 - 6x – 3 = x2 – 6x + 9 – 12
= (x-3)2 - 12 ≥ -12
Vaäy giaù trò nhoû nhaát cuûa A = -12 khi x=3

d/ Tìm nghieäm cuûa ña thöùc :

Ví duï : tìm nghieäm cuûa ña thöùc : x2 -5x +6
(x-3)(x-2)=0 => x= 2 hoaëc x= 3
Treân ñaây laø moät soá caùch phaân tích ña thöùc thaønh
nhaân töû trong chöông trình chuaån kieán thöùc cuûa boä
giaùo duïc vaø ñaøo taïo cuõng nhö moät soá phöông
phaùp môû roäng naâng cao ñeå chuùng ta cuøng aùp
duïng cho ñoái töôïng hoïc sinh .
Chaéc chaén raèng baøi vieát coøn raát nhieàu haïn
cheá vaø thieáu soùt . Raát mong söï goùp yù chaân
thaønh cuûa baïn ñoïc